Weensche Brief.
Causerieën over Wetenschap
en Techniek.
Een nieuw Element.
HAARLEM'S DAGBLAD
DINSDAG 30 JANUARI 1923 TWEEDE BLAD
(Van onzen correspondent).
HET NIEUW INCETREDEN JAAR EN WAT HET BRENGEN ZAL. HOE
HET WAS, HOE HET IS EN HOE H ET WORDEN ZAL. HET SENSATIO-
NEELE OPTREDEN VAN HET DANS PAAR ANITA B ERB ER—SE BAS-
TIAN DROSTE.
Wecn^n, Januari. *pen itan, den volgenden morgen, dat
iaat' is heengegaan en alweer een nieuwe das: eokoinen is.
Nu het oude jaar is heengegaan en j alweer een nieuwe dag gekomen is.
h"i nieuwe is ingeluid, ïroiutn onwil- £u nu jiet 1923 is geworden, lijkt
ic .eurig onze gedachten op al wat m het een droom, dat 1922 ai weer ver
liet afgeloopene heeft plaats gehad.Idwenen is. üm nimmer teiug te ko-
We denken onwillekeurig terug aan men. Wat zal het hrengan, nt; nieu-
den oudejaartavond 192122 en aan jaar Niemand weet net. niemand
de dagen van toen. We zi n weer voorjkan liet zeggc-n. En toch gist men en
ons de stad, zooals ze was uug-in, dag-jliccpt vooral. Hoopt, dat ru t voor den
uit, vol van een druk mjü door de staat beter mag gaan, voorspoediger |v.<.-kte van het vertrokken masker var,
mag worden, tn vreest tevens, dat een pierrot.
de burgerij het niet zoo voor denj Af en toe vergezeld van haar twee
wind zal gaan. Integendeel. Hui veringkleine King Charies-hondjes met hun
wekkende schrikbeelden staan voor sierlijke lange haren, was zij in den
de deur,
dag te leggen. Luid schreeuwende en'
lachende trok zij aller aandacht In
alle lokaliteiten, waar zij een dage-
lijkeche verschijning was en alleen
door haar uiterlijk reeds aller blikken
op zich vestigde. Steeds zwaar ge
schminkt en gepoederd, met een poe-'
derlaag op het gezicht, zóó dik, dat
van do huid absoluut niets meer
zichbaar was, hetgeen bij mij altijd
de gedachte aan een ouden muur op
wekte, die door eeuwen en eeuwen
heen steeds opnieuw gekalkt gewor
den is, daarenboven nog zeer excen
trieke toiletten dragende, moest zij
wel aller blikken op zich richten.
Geen vijf minuten kon zij ergens rus-
lig zitten zonder haar poederkwast
vool- den dag te halen, üe dikke laag
op haar gezicht nog eens zoo dik op
te hoogen, met de lippenstift werd de
in sierlijke plooien geverfde mond nog
eens bijgewerkt en ook de wenkbrau
wen kregen hun beurt en weram met
zwartsel nog ééns zoo scherp getrok
ken. Zooaal het geheel 'den indruk
straten beweg-.nde menigte, auto'
snorren in range rijen over de wegen,
do winkels spreiden hun mooiste wa
ren ten toon, de prijzen stijgen met
het uur, de kooplust is groot en za
ken worden o)) geweldige schaal ge
daan. De stad één Babylon van spraak
verwarring en düartusse-hcn in
schreeuwt onophoudelijk tie beroemd
geworden sclioenveterverkouper m
ne Karntnc-rst rasse: „Sehuiisandel,
Schuhriemen, kein Papier, ken. Stroll,
eondera nur garantiert teute Ware".
Wanneer een Engelsch u'tzicnd per
soon nadert, heet hel „Good after
noon", een man met fmnscu uiter
lijk wordt met Bonjour monsieur"
begroet en tegen Italianen wordt
„Buona giorno' geroepen. De talen
wisselden elkaar at met de snelheid
van een wentelend mach intrad, maar
tegenwoordig heeft liet Duitsch de
overhand. Muziek klomc het vorige
jaar in haast alle strate nuit de hui
zen, waar bars, cabarets, restaurants
en café's gevestigd waren, lot drie uur
o nachts was üe boel geopend, het
nachtvolk trok dan wat rond over
's Ileeren wegen, om tegen vier uur,
wanneer de zoogenaamde „Goulasch-
hntten" geopend werden, ae kjeine
primitieve lokaliteiten in dcn omtrek
van de Naschmarkt, deze kinnen te
vallen om daar hun „Goulasch" te
el en, een Hongaarsche specialiteit,
bestaande uit een soort soep met
groote stukken vieesch, hét geheei
oranje-rood van de brandende pepri-
ka, die de tong van die ei niet aan ge
woon is, bijna verbrandt. De be
roemde Gouj.aschhütten, die zoovele
moede nachtvlinders en nog niet naar
huis verlangende fuifnummers in zich
opnamen, half beneveld nog van
den genoten drank in de bars, en
daarneven het gemengde gezelschap
van kleine burgertjes, die met hun
vrouw eens „gedraht", geboemeld^
hebben, en van de taxi-chauffeurs en
koc-tsiers, wier wagens en wier uitge
mergelde paarden met de koppen om
laag geduldig buiten staan te wachten
tot de baas zijn morgenhartverster
king tot zich genomen heeft.
Voorbij het drukke levendige nacht
leven van het vorige jaar, voorbij de
tijd van muziek en zang en van nim
mer ophoudend jolijt, voorbij de tij
den, waarop de Engelschman met
zijn pond een hecie week leven en
fuiven kon, zooveel hij wilde en dat
de Amerikaan met zijn dollars voor
een prikje genoot van de prikkelingen
van den alcohol, die hem in zijn ©igeln
land aan de overzij van hei groote
haringwater, zoo goed als geheel ver
boden zijn. Voorbij dc tijden, dat men
in gezelschappen met elkander was,
die zoo goed als alle naties van heel
Europa vertegenwoordigden, voorbij
overdreven hoffelijkheid van harpa-
tiërs en andere gedienstigen, uitslui
tend voor den vreemdeling. Vreemde
ling en Weener naderen eikaar meer
en meer, hun geldswaarde slaat on
geveer gelijk, het aantal nullen is het
eenige onderscheid, dat alleen maar
in schijn bestaat. Weg drukte in loka-'
aan uëh drempel:
hoogc-re belastingen, hoogere „Abga-
op aiies, wat maar mogelijk is,
hoogere huren, hoogere clectriciieits-
guSprijzen, enz., en ai deze offers
moet ue bevolking brengen, ut gevol
gen van den oorlog, die z' j nu eerst
in nog veel breeder lagen en nog veel
grooteren omvang zui.en deeu gevoe
len. Nog meer zul men afstand moe
ten doen van vermaak en ontspanning
nog meer eenvoudig en SGber moeten
leven, sober voorai, omdat hel. wel
t anders tnogoiijk *al zijn. l'rovin-
ler zal de stail worden, dit alleen
in haar groote gebouwen, haar on-
gelijkeiij.k schoone architectuur
hnar ve.e parken tn paleizen, pleinen danspaleis,
luats'ten tijd steeds in gezelschap van
haar nieuwen partner Droste, die
eigenlijk Knoblocii heet,
die nu niet zoo bijzonder welklinkend
is, en waarvoor de drager, tri: een
slanke jonge man met hoornen bril
is, zich eemgszins scheen i- gcneereti;
wanneer hij zich ergens voorstelde,
sprak hij zijn naam z.o onduidelijk
nu gelijk uil.
Sedert eenigen tijd nu li ad dit twee
tal gezamenlijk op en op nun avonden
m 't Konzertliaus, waar zij met hun
„Tunze des Grauc-ns und des Las
ter'-" een onmetelijk succes hadden,
volgde een geregala avond aan avond
optreden in Tabarin, het elegante
en monumenten den indruic van een
rij ko luxe-wereldstad zaï oi.jven be
houden. De hoofdstad van een land,
dat niet meer bewoners Led dan ons
kleine Nederland!
Met gepaste vreugde is echter de
komst van het nieuwe jaar begroet
en, in tegenstelling met urn aanblik,
dien de straten de laatste maanden
des uvonds oploveren, waren weer
duizenden en nog eens uuizenden
menschen op de been, die door de
voornaamste deelen van d6 binnen
stad kuietden, van negen uur af tot
vroeg in den morgen. Dubbele po
litieposten hielden orde en zorgden
ervoor, dat uitsluitend iiiiH.5 gehouden
werd in Oostenrijk behoort, evenals
m Frankrijk tn menig ander land
bet links-houden tot de regelen van
den weg Tot drie uuc waren de
lokalen geopend ,in vele tneaters, ca
barets «n café's waren speciale nacht-
voorstellingen georganiseerd, waar
aan verschillende artisten van naam
medewerkten, om twaalf uur precies
worden dan de lichten uitgedoofd,
men dronk elkander heil toe, met de
glazen werd geklonken „Prosit Neu-
jalir", een nieuwjaarsspeech werd ge
houden, meest vol geestigen inhoud,
enkele schreeuwende jonge varken
tjes werden rondgedragen, kleine ge-
lukszw ijntjes, die een keel opzetten
van belang, zwarte schoorsteenvegers
dwaalden door de zalen rond, de da
mes verschrikkende, door te dreigen
ze zwart te maken, een Wiener Walz
werd ingezet, de „schone bJaue Do-
nau" en onmiddellijk daarop werden
Hongaarsche Czardas-meJ xiieën ge
speeld, die de stemming wild deden
opbruischen en die wel getuigden van
het steeds nog voortlevende eaam-
hoorigheidsgevoel met Hongarije,
welks zonen rijkelijk in Wcenen ver
tegenwoordigd zijn. Buitengewoon
vroolijk ging het toe in café Atlantis,
waar men laat in den nacht er zelfs
toe over ging den Czardas te dansen, i
Het Atlantis-feest was georganiseerd1
door de Unie der huitenlandsche jour
nalisten, die het gewin van dezen
avond, bestaande uit een achttien nni-
lioen ongeveer, de Rettungsgeselschaft
overhandigen.
i het
uiieié-theater
Binnenland
len en vroolijke uitgelatenheid op de I Het nieuwe jaar heeft ook het pro
straten, leeg, akelig leeg zijn des ces beëindigd, dat gedurende de ge-
avonds de straten, liicr cn daar enkele heele maand December gevoerd is te-
voetgangers, die uit het cafe komen, gen de dansersparen, Anita Berber
waar zij uren en uren achter een en Sebastion Droste, veler gemoede-
goc-dkoop kopje zwarte koffie gezeten ren in beroering gebracht heeft en
hebben, om den tijd Ie clooden, het welks verloop door heel Weenen met
vrecselijke monster tijd, dat zich zoo de grootste spanning gevolgd werd.
dmoeilijk verdrijven laat en met het Anita Berber dan is, moet men we-
gew-eldige middel der verveling e.d. ten, de danseres van zeer twijfelach-
zijn tegenstanders bckampt. tige reputatie, die zich door haar wer-
En langzaam kruipt hij voort, de keiijk onmogelijke gedrag in alle ge-
tijd,
Apollo. Heel de stad ;-p-ak
prestaties der twee, van welke een
zekere perverse bekoring uitging en
heel de modern-strevende wereld
itióomde uit om de fanlasUsclie en
origineele dansen aan te zien. Grootcr
en grooter werd hun vermaardheid en
in hun overmoed zijn de lv.ee er niet
voor teruggedeinsd behaive vcor Apol
lo ook nog een engagement voor een
soortgelijk theater, en wel voor liet
Honacher-établissement aan ie gaan.
Wat hen in botsing met de beide
theaterdïrectios bracht, die onder
steund werd door de groote ai tieten-
corporatie, onder welker ledm zeer
zeker oen groote massa de steeds stij
gende vermaardheid en de steeds toe-'
nemende successen met allea benalvo
groote vreugd© hadden begroet. Een
klacht werd bij de politie ingediend
wegens contractbreuk, weken en we
ken verliepen gedurende net proces,
dan weer heette het dat elk Gpireden
aan de beid© overnioedigen ontzegd
was, dan weer dat zij slechts in eeni
ge bestemde lokalen hun dansen moch
ten brengen. Droste (een Hamburger)
had bovendien een pas, die niet geheel
in orde was voor de tnaaod December
werd hem nog oponthoud in Oosten
rijk toegestaan, na het verloop van
welken tijd hij, Hamburger zijnde, het
land zou hebben te vertalen.
Edoch, Januari kwam in het land,
maar nog steeds maakte de heer Dros
te, alias Knobbloch, geen aanstalten
le vertrekken. Het heette, dat het paai
nog enorme schulden te betalen had
en wilde het deze betalen, dan zou
een voortgezet optreden noodzakelijk
zijn. Enkele dagen gingen voorbij, tot
de politie Droste oppakte en hem een-
oudig over de Hongaarsch© grens
zette. Anita danst nu verder alleen.
Het geheel heeft geweldig veel stof
doen opwaaien, overal cancaturen in
de geïllustreerde bladen en groote
artikelen in de kranten, overal spot
en ironieEn parodieën 1 In Bohème
bijvoorbeeld dansen een zekere „An-
nita Sperber und Geb. Drossinger in
ihren Tanzen des Schlauen und des
Hackelns" en in Arlon, alias Leopol-
di—Wieeen thai brengt zekere Anitta
Gerber „ihre Schauerlichen Tanze"
yooi het voetlicht, te weten Stryohmn-
Tanz, Fattinger Tanz, Dorian Gray
Tanz en Chloroform Tanz. De nomen
zeggen reeds genoeg. 'Overal maakt
men zich vroolijk, overal heeft men
„Spasz" over de geschiedenis, die on-
dertusschen een reclame voor het
danspaar gemaakt heeft als nooit te
voren, welker indruk niet licht ver
vagen zal. En men kan er van op aan,
dat de toekomst van beiden gemaakt
ooral van Anita, over wie de
De Bankinstelling te
Arnhem.
De banken krijgen bun giH
terig.
De correspondent van de Tel. te
Arnhem meldt-
Met betrekkina tot de oplichting
an een tweetal banken te Arnhem
kunnen wij nader mededcelen. dat de
gearresteerde personen zijn, de in de
Marniistraat te Amsterdam wonende
S. en M.
Zon&ls wij reeds mededeelden, wa
ren beiden in liet bezit van valsohe
geldswaardige stukken (reccpissen der
Staatsleening 1922). Onder het voor
wendsel. dat zij voor liet passeeren
eener notarieel© acte onmiddellijk
"dd noodia hadden, wisten zii de Be-
tuwsohe en de Incassobank resp. voor
bed risen van f ló-UUU en f 14 UOO op
te lichten.
Eon der oplichters noemde zioh
Wiersma en ?af voor in Wa-eeningon
te wonen. Hij moet bij voornoemde
banion een bijzonder vertrouwen
hebben ingeboezemd, daar de direc
tie>. zonder nadere informaties le
hebben ingewonnen, de bedragen uit
keerden.
De directeur der Bank-associatie te
Arnhem die evc-neens met een bezoek
weid vereerd, was de eenige, die de
politio om nadere inlichtingen ver
zocht.
Ook de Nationale Bankvereeniging
liet zich door de eerlijke gezichten
der oplichters niet om den tuin lei
den. doch stelde zich met haar filiaal
te \Vagen;ngen in verbinding, dat
mededeelde, dat de naam Wiersun
aldaar onbekend was. Noch notaris
sen te Waeeningen,- noch die te Arn
hem. hadden ooit van den lieer
Wiersma gehoord. De poging om
deze bank op te lichten mislukte dus
en korten tijd daarna werd een der
daders, door een inspecteur der
recherche gepakt, tenvijl in den na
middag de tweede dader in Nijmegen
gearresteerd werd, op het moment,
cal hii de wijk naar Ourtschl.md
trachtte te nemen. lïïi had het geroof
de bedrag nog bij zich..
Door het snel en doortastend optre
den der Arnhemsche recherche, zul
len do opgelichte banken haar gel
den terug ontvangen.
HET DéBaCLE AAN DE CHR.
AMSTERDAMMER,
Wij lezen in de Telegraaf:
Naar wij vernemen, ls het zooge
zegde „comité Zijp", dat zien gevormd
nec-lt uit geuupeeide obiigutienouders
van het gerailleerde Glimt. Dagbiad
„De Amsterdammer", en dat zien ten
uoel had gesteld een nieuw Christ.
Volksdagblad, waarvan reeds
proeinmumer verscnenen is, uit te
geven, uiteengevallen. Een aantal le
nen van dat comité nl. heeft zich uit
gesproken voor hervatting van ae
ucrnundeluitjen met „ue standaard
welk blad ouder oen naam van „de
N. V. De Christ. Pers"' de Amsterdam
mer uit den faiiiieten boeuel heoft
overgenomen en tüans exploiteert, en
wel op de basis van liet la'utstehix
door De Standaard aan het comité-
Zijp gedaan voorstel, dat ni. de ex-
pioitaue-winsi op „De Amsterdam
mer" van de eerstvolgende 1U jaar
ten bate van de gezameuliiKe obtiga-
tiehouaers van „ue toude) Amster
dammer zal worden afgestaan. Zelfs
is reeds aan het denkbeeld tot her
vatting van,de onderhandeiiiu*n n,
De Standaard uitvoering gegeven
Hebben deze onderhandelingen groote
kans van slagen. Een en' ander zou
zeer waarschijnlijk ten gevolge heb
ben, dat van de stichting van een nieu
we Amsteixiammer niets zou komen.
lijken ondoorkomelijklie- zelschapskringen totaal onmogelijk merkwaardigste anecdoten en verha-
onhoorbaar, onzichtbaar, ontast gemaakt heeft. Van de veronderstel
baar kruipt hij verder, de tijd, en toch. lins uitgaande, dat een arliste alles
zoo zéker. Want wat de avonden aan doen kan, wat haar maar invalt, oen
lengte schijnen te winnen, verliezen euvel waaraan vele harer kunstbroe-
de nachten, die zoo snel voorbij vlie- ders en -zusters lijden, was zij in staat
gen, dat men het haast Diet begrij- dc meest ongepaste manitren aan den
len de ronde doen.
W. M. BEKAAR.
MIN. VAN KARNEBEEK „GE
ZOCHT". Door middel van een
k end making in een der plaatselijke
bladen van de „Kreis Alirweiler" in
Duitschland zoekt het „Amtsgericht"
daar ter plaatse onzen Minister
Buitenlandsche Zaken jhr. rar. dr. H.
A. van Kernebeek, om tegen hem een
geldstraf te executeeren.
Hij moet 5000 Mark betalen, of voor
iedere 100 Mark een dag in de gevan
genis zitten, omdat hij met ziin auto
over den straatweg Hemmessen-Alte-
nahr is gereden, hetgeen verboden is.
aan Brandwonden overle
den. Maandagmorgen is te Mid
delburg het 8-jarig© jongetje Corn,
v. h., die met lucifers had gespeeld,
aan brandwonden overleden.
De bezetting Tan het
Roergebied.
De besturen van het Internationaal
Verbond van Vakverenigingen, der
Tweede Internationale en der Interna
tionale van Weenen namen een resolutie
aan, waarin zij de militaire bezetting van
het Roergebied en het gebruik van
dwang- en krachtmethoden ter oplossing
an het vraagstuk der schadevergoeding
iet de meeste klem vcroordeelen.
Opnieuw bevestigen de besturen hun
ril om gezamenlijk, door inspanning
.an alle krachten en door de samenwer
king aller volkeren te arbeiden aan het
economisch herstel van Europa Een der
belangrijkste factoren hierbij is, dat de
rechtvaardige en noodzakelijke schade
vergoedingen, die aan Frankrijk cn Bel
gië verschuldigd zijn voor hei in die lan
den verwoeste, versterkt moeten worden
binnen de grenzen van het mogelijke.
Tegen de geweldpoliriek stellen zi;
ran politiek van overleg en vrede met
als grondslag het algemeen belang dei
arbeidende massa. Zij besluiten
de propaganda voor deze beginse
len, in alle landen, door de pers, verga
deringen en demonstraties, krachtig te
bevorderen
2. een geregclden inlichtingendienst tc
organiseeren, teneinde nauwkeurige en
bare gegevens nopens den toe
stand in de verschillende landen se ver
krijgen, o:n zoodoende het vertrouwen,
dat moet bestaan tusschen de arbeiders
de verschillende landen, te. bestendi
gen en 'e versterken
alle parlementen en bij de regcc-
ringen tc ageeren, teneinde te bewerk
stelligen, dat deze de bemiddeling van
den Volkenbond aanvaarden, waarin
■ooraf Duitschland met dezelide rechten
ils andere mogendheden moet zijn op
genomen.
Protest tegen de
bezetting.
Het bestuur van het N. V. V. en het
.B. der S. D. A. P. besloten in hun
Zaterdagavond gehouden conferentie
door middel van een groot aantal open
bare vergaderingen te protested en le
gen de bezetting van het Roergebied.
Op 23 plaatsen zullen deze bijeenkom
sten gehouden worden ea wel op Woens
dag 7 7en Vrijdag 9 Februari, behalve
in Heerlen, waar hel beter is Zondag 11
Februari te vergaderen.
Bedoelde plaatsen zijnAmsterdam,
Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Gronin
gen, Haarlem, Arnhem, Enschedé, Leeu
warden, Zwolle, Leiden, Gouda, Assen,
Heerlen, Dordrecht, Delft, Middelburg,
Alkmaar, Nijmegen, Breda, Eindhoven,
Deventer en Maastricht.
De treinenloop.
Als gevolg van dc stakingen v
spoorwegpersoneel in Duitschland is
het treinverkeer tusschen ons land
Duitschland ernstige vertraging ont
staan.
De toestand is thans zoo, dal van hiei
de meeste treinen tot aan de grenssta
tions loopen. Aansluiting op de Duit-
sche treinen, zooals in normale omstan
digheden kan niet verzekeid worden,
zoodat de Nededandsche spoorwegen
voor een regeimatigen doorvcer
grensstations af, geen veratwonordelijk-
heid op zich nemen, en dit komt
risico der reizigers.
Sedert Zaterdagavond is de treinenloop
tusschen Aken en Maastricht stopgezel.
De reizigers, die Zaterdag te Aken wa
ren en per laats ten trein wilden vertrek
ken, vonden de loketten gesloten
moesten per auto huiswaarts keeren. De
trein, die in Aken bleef, kwam Zondag
morgen te Maastricht aan.
Steun voor de
arbeiders.
Dc vergadering van den Bondsraad
van den Alg. Ned. Bond van Arbeiders
(sters) in het Bakkers-, Chocolade- cn
Suikerbewerkingbedtijf, beslcot circa
f 3500 bij te dragen in het steunbedrag
van het N. V. V. voor dc arbeiders in
het Roergebied.
Nederlandsche Rijnschepen
niet meer gehlndord.
Wij lezen in de N. R. Ct.:
Ingevolge oog-enbükkclijk persoon
lijk optreden van den Nederlandschen
consul-generaal te Frankfort a
Main, den heer A. M. Marclcx,
den de Rijnschepen onder Nederland
sche vlag niet meer gehinderd en
wordt de persoonlijke vrijheid van het
Nederlandsche scheepspersoneel ge
ëerbiedigd.
Een luchtdlenst op
Keulen.
Nu het spoorwegverkeer tusschen
Nederland en het Rijngebied geheel
ontredderd is, heeft, naar „Anctu"
I verneemt aldus het Hbld. de K.
L. M. een luchtdienst op Keulen se-
organiseerd, welke onmiddellijk in
werking zal gaan, zoodra de bezet
tingsautoriteiten, die zich daarover
met hunne regeeringen moeten ver
staan. de verchcht© toestèmming zul
len hebben gegeven. Passagiers, pol
en goederen zullen worden vervoerd.
OUDERDOMSWET.
Zooals gemeld ie, zal de gewijzigde
Ouderdomswet op 1 Februari a.s. in
werking treden. Dit belet-kent, dat
van dien datum af de gelegenheid zal
zijn opengesteld voor een ieder, onaf
hankelijk ven zijn inkomen, om zich
bij den Stasi vrijwillig te verzekeren
voor een oudersdomsrente tot een ma
ximum van f 20 per week. I^e alge-
meene maatregelen van bestuur ter
uitvoering van de wet zal over eenige
weken verschijnen. In tusschen zullen
reeds binnen enkele dagen de tarie
ven voor deze nieuwe verzekering bii
de Raden van Arbeid verkrijgbaar
zijn.
DE ZOUTACCIJNS.
Naar de Hangsche redacteur van
de Maasbode verneemt, ,'s cui wets
ontwerp in bewerking tot wijziging
van dc wet op den zoutaccijns. Dc
strekking van dezo wijziging is, om
de onbillijkheid to verzachten, welke
in de huidige wet op den zoutaccijns
gelegen is. doordat thans ook accijns
moet worden b"taa!d voor het gewicht
aan vuil, dat in het ruwe zout voor
komt.
DE ZOMERTIJD.
Verschenen is een nota naar aan
leiding van het verslag inzak© het
voorstel van de Tweede-kamerleder
Braai en de Boer. tot intrekking van
den zomertijd.
De voorstellers zegden, dat er on
«relet dient te worden, dat tusschen ik
Maart en S October, de periode vat
den zomertijd, zeer veel menschen 1:.
den land- en tuinbouw werkzaam
ziin. omdat dit juist voor die bedr.i
de drukste tijd is. waarin se
zaaid. eevvied. tremauid. echooid. se
ootrot en ze«r veel gemolken moei
worden. Bemesten met stalmest kom;
in dien tijd bijna niet of slechts sin
radfaoh voorbemesten met kunat
mest. heeft echter juist voor lid
0 ver Kroot e deel tusschen die dat
DlaaLs. en daarvoor is het juist y.m.
bel an?, cat dc- klok n:et verzet word:
omdaf het vroeee morgenuur weger.
hel niet drootr ziin der planten voor
dit werk totaal ongeschikt is.
ALCOHOLDIE VEN GESNAPT
Sedert eenigen tijd was bij se-
ruclite bekend, dal te Schiedam, vee.
alcohol ec&tolesn werd. Een ageir.
kwam Donderdagavond dc gobr.
tegen met een zak op den rug ei
hield hem aan. Het blc-ek toen, óa:
zich in oen zak bevonden een bm-
neiibal van een voetbal en 3 varken?
blazen .alle gevuld met alcohol, u
zamen on?eveer 6 liter. Bij het 0:1
der/oek kwaon aan het licht, dat c!-.
aangehoudenen de alcohol kochtc'
van den meesterknecht H. J. R. vil:
de Alcoholfabnek Hollandia' Dez
vulde de blazen enz. c-n wierp ze ov-
don muur. waarna de gebr. H. 1
mede weggingen. De drie personen
aevindon zich thsus in arrest..
HET VERMISTE MEISJE TE MEI'.
PEL. Zaterdag is in liet Meppe -
Diep, ongeveer een halfuur buiten 1
stad, het in verregaanden staat
ontbinding verkeerende lijk van 1
sinds 20 December vermiste 16-jar*
Aganesa Keizer gevonden door M 1
landbouwer Dekker, die daar met
bootje passeerde, meldt de ..Crt." -
middellijk waarschuwde deze de po
tie, onder wier toezicht liet lijk da-
na naar de barak achter liet ^erp1-'
tel ijk ziekenhuis werd vervoerd, li-
dezelfde buurt werd onlangs de man-
tel van genoemd meisje gevonden.
COMlTé VOOR HET NATIONAAL
HULDEBLIJK AAN DE KONINCIN.
Te Amsterdam vergaderde dez-
dagen het comité voor liet nation;. 1
hu'deblijk aan do Koningin.
Naast afgevaardigden der verse!. -
lende prov. comité's en van Amst> -
dam, Rotterdam en Den Haag, war
ook leger en vloot vertegenwoord'
door de heeren luit.-gen Forbes \Y
en scliout-bij-11 acht Fock. Uit het dc-
nemen van deze beide heeren nuu
totslandkoming van het nation:
huldeblijk mag de verwachting w.
den ont'eend, dat ook Leger en VI
zich bij een huldeblijk, gelijk het N
iionaal Comité met instemming v
de Koningin beoogt, aansluiten.
Volgens volmacht door de verga-'
ring van 20 Nov. aan het dagelijks
bestuur verleend, noodigde dit
burgemeesters der prov. hoofdsteek
alsmede enkele personen uit. als:
in het uitvoerend comité zitting
1 nemen.
Alweer een nieuw! Wat zijn elementen
nu. Aristotc'es. Do „Tria Prima"
Se spectranl.malysc Helium. Het p©
Kerngetal cn Böntgcnstrale
Volgens een berielit uit Kopenhagen 1
hcoft do bokendo Dcensehe natuurkun-
ge Niels Bohr, zoo juist gelauwerd met
.ca Nobeljirys, in samenwerking met v.
llevesy en den Nederlander Coster eec
uieuw element ontdekt, dat voorloopig
hafnium genoemd is. Eenigszins uit
voeriger berichten ontbreken nog, maar
wol is reeds bekend, dat het element ont-
-ickt werd volgens een door den Engelschen
physiens Moseley theoretisch uitgewerkte
methode.
In tusschen is gebleken, flat roods in
1911 do Frnuscho chemicus Urbnin een
stof bljjkt geïsoleerd te hebben die een
tozn nog onbekend spectrum gaf. Hjj had
echter 10 weinig om het onderzoek voort
se zetten, maar noemde het element cc!-
':um. E:ade 1922 gelukte het Dauvilier
bet Röatgenspccirum op te nemen van
dezelfde stof en aldus, volgens Moseley,
do plaat.? in het Periodiek Systeem vast
te stellen: hc bleek 110. 72 te zijn, in.a.w.
het thans onafhankelijk van hem, op
nieuw door llevesy en Coster ontdekte
bnfnnuu. l'r'oa.a heeft dus de prioriteit
en de naam liafmeum zal dus wel vervan
gen worden door Uien van celtium.
Het is over u :t algemeen nog 2! op en neer
geweest met dio ontdekkingen cn men 1
en hoeveel zijn er? Elementen vroeger cn
van Paracelsus. Boyle en Lavoisier,
^odiek systeem. Radioactiviteit,
n. Do methode van Moseley.
3r een pe-
tnlrjjke ont
dekkingen. Do voorteekenen z(jn niet on
gunstig. en theoretisch is het zeer zekor
moge!(jk. Waar moet dat hgen? Kan dat
in 't oneindige voortgaan of is er een be
perkt aantal elementen! Onbeperkt is
het zeker in geen geval, en dat 13 maar
goed, want er z(jn er nu al 92 bekend «,n
die vormen onder elkaar al een dikke
200.000 bekendo verbindingen, en ieder
jaar worden er zeker een paar honderd
verbindingen b(j ontdekt, zoodat er al
werk genoeg is eu geen t(jd om manr
voortdurend nieuwe elementen to vinden.
Alvorens do vrang te beantwoorden Loe
een element gevonden wordt zullen wc
ons eerst dienen af te vragen wat een
element eigenljjk is. Dat begrip heeft >n
den loop der jaren al heel wat wisselin
gen ondergaan on talrjjke stoffen zjjn
voor elementen uitgemaakt, die wjj thans
met onze nauwkourige en steeds verfijn
der onderzoekingsmethoden als samen-
gestelde stoffen beschouwen.
De oude Thales van Milete, „de vader
der Griekschc wysbegeerte" (62-154S v.
Chr.) nam het water als oerstof aan,
waaruit alles voortkomt e'n waartoe alles
weer terugkeert. Het water had evenveel
verschijningsvormen als er stoffen en li-;
chamen waren ,maar in hun diepste wezen
waren ze toch alle weer tot water terug
to brengen.
Aristoteles (3S4322 v. Chr.) vond dit
niet genoeg en nam ook aarde, luclit en
vuur als elementen aan, dus zoowol stof
felijke als onstoffelijke. Door zijn alles-
overheerschenden invloed bleven deze be
grippen eeuwen lang gelden, zoo zelfs dat
de dichtkunst ze overnam en het tot op
den huidigen dag een zeer geijkte ge
meenplaats is om te spreken van het woe
den der elementen als je bedoelt dat het
stormt of dat een vulkaan aan 't werk is
Naast die vier spookt er in de oude ge
schriften nog een vijfde zeer gehoimzin-
nig element, de zoogenaamde quinta es
sentia, rond, waarvan niemand goed wist
wat hot eigenlijk was, maar waaraan zeer
wonderlijke eigenschappen, stoffelijke
zoowel als geestelijke werden toegeschre
ven, en dat eigenlijk den waren aard van
de stof. waarin het vooikwam, bepaalde.
Vandaar stamt ons woord quintessence om
aan te duiden het fijne van de zaak, dat
waar het op aan komt. Uit de waarne
ming keude men koudo, warmte, droogte
en vochtigheid en deze eigenschappen
twee aan twoo gecombineerd waren ken
merkend voor de elementen: koudo 011
droogte voor aaTde, koude en vochtigheid
voor water, warmte en vocht voor lucht
en warmte en droogte voor vuur.
Later raakte dit stelsel in discrediet
en hield men er heelemaai geen systeem
meer op na; sommigen namen het kw:k
omdat hot het eenigsto vloeibare metaal
was als oerstof aan, anderen voegden
hieraan de zwavel die zich met talrijke
metalen verbindt, toe. Paracelsus (1-193
l.ïll), in zijn tijd zeer gesmaad cn zeer
geprezen als arts en wonderdoener en als
alchemist, thnns op zijn juiste en inder
daad zeer groote waard© geschat, nam
daarbij ook nog het zont als clement
aan Volgens hem waren kwik, zout en
zwavel de „tria prima" of wel drie eer
ste stoffen of oerstoffen, op grond Tan
de redeneering: als ja een stuk hout ver
brandt is wat er brandt sulphur (zwavel)
wat er rookt raercurius (kwik) en de asch
is aal (zout). Hot menscheljjk lichaam ls
ook volgens hem uit die drie elementen
opgebouwd en als er nu een van die drie
to veel of te weinig is, is de mensch ziek
Hiervan uitgaande bouwde hij een heele
genocskunde op en deed zeer gewaagdo
proeven met kwikpreparaten, die zijn pa
tiënten soms genazen, maar ook wel eens
een doodelijke uitwerking hadden; eenige
zyn echter in de hedendaagsche genees-
kuude behouden gebleven.
Het is pas do groote Robert Boylo
(16261691) die de ideeën tot klaarheid
brengt en het „moderne" begrip invoert:
elementen zjjn do grondstoffen waaruit
de ons omringende wereld met al hnar
bestanddeelen is opgebouwd en die door
geen enkel middel in eenvoudiger be
standdeelen ontleed kunnen worden. Maar
welke stoffen nu elementen zyu en welke
niet, daarover liet hy zich n:et uit; velen
waren er al bekend, talrijke metalen,
zwavel, fosfor, kool, maar of dat elemen
ten waren kon lijj nog niet zeggen.
Eerst toen Lavoisier eon eeuw later do
balans in de chemie invoerde en qunnti-
tatieve proefnemingen deed kon dat be
slist worden. Is Boyle daft ook degene
door wien de chemie het eerst t"t een
wetenschap werd, Lavoisier schiep voor
hn.nr do fundamenten, vooral door zjjn
klassieke proeven over de verbranding.
Eerst na Lavoisier kon men dan ook uit
maken of een nieuw ontdekte ;to£ een
clement was; bjjv. het in 177-1 door
Schoclc ontdekte chloor, dat eerst voor
een seort zoutzuur was aangezien, bleek
e zna; evc
de ree-Is n
Paracelsus bekende waterstof.
Door de ontwikkeling van -Je c'
door de theorie van Lavoisier
daarmee gepaard gaaad? verfjjnin
uïtoreiding van de analyse leerde men
vele 6toffen naar hun waren aard kennen
en werden in een vry kort tijdsverloop
talrjjke nieuwe elementen ontdekt en ge
ïsoleerd. Kende men er omstreeks 1S00
oen goede dertig, dit aantal nam spoedig
too: broom en jodium werden ontdekt,
verschillende metalen van de platina-
groep, kalium en natrium, calcium, ba
rium en strontium werden geïsoleerd.
Deze stoffen werden alle op do „ge
wone" (zeggen vrij th3ns) chcmiseho ma
nier geïsoleerd, door gesteenten en mine
ralen, waarin ze voorkwamen op te los
sen en die oplossingen met verschillende
andere stoffen te onderzoeken, waarbjj
soms wel, smns niet oen onoplosbare stof
zie.h afscheidde. En daar ieder chemicus
zich in dio dagen mot het analvsooren
van mineralen bezig hield, werden er
spoedig vrij veel nieuwe elementen ont
dekt en werden van de bekende talrijke
eigenschappen bekend, waardoor ze, ook
in hun verbindingen van andere tc onder
scheiden waren.
Op deze wijze konden echter alleen stof
fen, die in tameljjk groote hoeveelheden
voorkwamen behandeld worden, want
die chemische reacties zijn niet zoo bui
tengewoon gevoelig: in oen oplossing van
oen zilverzout kan het zilver alleen aan
getoond worden als er meer in zit dan 16
tienduizendste gram per liter. Daarom
kwam er al betrekkelijk gauw weer een
stilstand en nam het aantal na 1830 niet
toe, totdat er weer een periode van op
bloei kwam na 1S60 toen Bunsen en
§irobhoff door de invoering van dc
spectraal-analyse dc gevoeligheid zeer
sterk vergrootten en het mogelijk maak
ten uiterst kleine sporen van oen ele
ment aan te toonen: natrium kan bijv.
nog aangetoond worden in een hoeveel
heid van 3 mïüiardste gram! Deze metho
de berust op het volgende: wanneer men
het licht vau een gasvlam bijv. door een
glazen prisma laat gaan en daarna op
vangt op een stuk pajier dan' ziet m
inpiaats van «'én witte lichtstraal
Lriede gekleurde band. een zoogena3r
spectrum: rood oranje, geel. groen, blauw
violet (hetzelfde, in dezelfde volgor le
der kleuren, wat go ook ziet aau den
scheef geslepen rand van oen spiegel, 0'
als de zon in eon waterkaraf schijnt, o'
aan eon regenboog). De kloorcn volger»
elkaar ononderbroken op en daarom
spreekt men van een continu-spoctrnm.
Maar gaai men op dezelfde wijze
werk met het licht dat uitgestraald wordt
wanneer men wat keosenzout ia c«-n
kleurlooze gas-.lam brengt, dan ziet m--n
manr op één plaats licht: een dunne god
l(jn. Doet men hetzeifdo met een kalizou:
dan ziet men wel meer: twee roode lij
nen, een violette, en oen broed e groen
blauwe band. maar daartusschea ziin
toch heele donkere plekken en m
spreekt dan ook van 'n d'«zont"nn-sp
trum. Ea ca is het aardige dat ieder cle
ment in welke verbinding het ook voor
komt zyn eigen spectrum heeft m.n w.
zyn eigen stelletje lijnen. Brengt men dus
van een stof wat in een kleuTlooze gus-
vlam of laat men er electnscbe vonken
door slaan en bekykt men het spectrum,
dan weet men metoen waaruit die stot
bcstant. Ea ziet men onbekende stro
pen of banden dan kan men er zeker van
zyn mot een nieuw element to doen to
hebben. En zoo zyn met deze methode
vele nieuwe elementen ontdekt, waaroL-
der zelfs een, dat eerst alleen op de zon
waargenomen was en daarom helium ge
noemd (van 't Grieksche helios is zon ea
dat pas later op narde ook werd gevon-
don. En zelfs waren van een aantal ele
menten de spectra al bekend, voordat het
gelukt was hen zelf in zuivereu toestand
af te zonderen.
j. j. lüyten.
(Slot Ia ons volgend nummer.)
