HAARLEM'S DAGBLAD
UNITED TELEGRAPH
Nancy, de woonplaats van Coué
ZATERDAG 9 JUNI 1923
ZESDE BLAD
DIENST VAN DE
De herleving van Oostenrijk
(Fartioullere a
Weeuen, Juni.
Het „indien" en liet „maar" be-
nv'tocdt de geschiktheid tot het nemen
van beslissingen en liet laat zich niet
uitschakelen ui', het meuscheiijk den
ken en pogen. Thans, nu het herstel
plan van Geneve het vertrouwen van
het buitenland in den financieelen en
staathuishoudkundigen wederopbloei
van Oostenrijk heeft gewekt, nadat
reeds een half jaar tevoren door het
stopzotten van do bankbiljettennors de
verdere waardevermindering van de
kroon was voorkomen, wordt de tevre
denheid over deze ontwikkeling
dc- omstandigheden overschaduwd
door de vraag, hoe de zaken er an
ders zouden voor staan, wanneer de
hulpvaardigheid van do vreemde sta-
ifcen, die eerst in het herstelplan van
Geneve vorm en inhoud heeft gekre
gen, reeds voor jaar en dag in de
daad was omgezet. Maar de Oosten
rijker zal moeten erkennen, dat de za
leen er ook dan geheel anders zouden
voor staan, wanneer men zich in Oos
tenrijk kort 11a de omwenteling aan
do veranderde omstandigheden met
de noodzakelijke zelfbeperking had
aangepast en niet drie kostbare jaren
door een onverantwoordelijk leven van
den cenen dag in den andere had ver
morst Het is niet weinig, wat in
do laatste zes maanden is gepresteerd
tn wanneer niet partijhartstocht
(meer in hef bijzonder voor de verkie
zingen) vooroordeel in de plaats van
onbevangen oordeel zou stellen, dan
zouden ook do politieke tegenstanders
van den Bondskanselier Dr. Seipel,
moeten erkennen, dat hij in deze kor
te spanne tijds buitengewone presta
ties heeft vei-richt. Want thans weet
men, dat in den nazomer van het vo
rig jaar, toen van Mei tot Aug. de dol
lar in razende sprongen van 39.000
op' 84.000, de Tsjechokroon van 366 op
2700 was gestegen, Oostenrijk zoowel
in finamreole als in politiek opzicht
voor een catastrophe stond. Dit aan
de landen niet zooveel overtuiging te
hebben uiteengezet, dat zij ondertee-
•kenaren werden van do Geneofcche
protocollen, hun het besaf te hebben
bijgebracht, dat Oostenrijk geen quan
tity nógligeable en het Oostenrijksche
vraagstuk bovenal een Europeesch.
vraagstuk was, dat is de groote ver
dienste en lio: groote succes van Sei
pel.
De belangrijke trajecten, die sedert
Deueve op den weg naar het herstel
■eopondentie.)
van Oostenrijk zijn afgelegd, heeft de
minister van financien, Dr. lvien-
boeck aan een beschouwing onder
worpen. Allereerst werden door liet
stopzetten van de bankbiljet<enpers
dc stichting van de nationale bank de
eerste fundamenten voor het herstel
gelegd. Ook den derden stap heelt
Oostenrijk uit eigen kracht gedaan:
de uitschrijving van de goudleening
van 10^ miilioen, die in het binnen
land werden bijeengebracht op een
tijdstip, dat de hulp van hot buiten
land weliswaar was toegezegd, maar
nog geen feit geworden. Door dezen
stap heeft Oostenrijk liet vertrouwen
van Europa gewonnen, dat het on
danks alle toezeggingen nooit ten
dool zou zijn gevallen, wanneer het
niet zelf het begin had gemaakt. Enor
me lasten heeft het herstelprogramma
van Geneve do bevolking van Oosten
rijk opgelegd, een moeilijke tijd is nog
te wachten. Een belangrijk deel van
de uit heo zelfbestuur en de zelfregee-
riug voortvloeiende rechten is voor
geruim en tijd op den algemeenen com
missaris van den Volkenbond
gegaan. Aan alle kanten moet bezui
nigd worden, honderdduizend ambte-
moeten in een handomdraaien
aan deu dijk worden gezet en aan
onzeker lot worden prijsgegeven. Nu
komt eindelijk de groote Volkenbondsj-
leentng op langen terpiijn. Ook daar
in is Oostenrijk met het opnemen van
het Oostenrijksche deel voorgegaan,
heeft zelfs door het bedrag van 13 mii
lioen Dollar, dat in het binnenland
werd bijeengebracht, de noodzakelij
ke hulp van liet buitenland geredu
ceerd.
Al deze verschijnselen hebben in het
buitenland hoopvollen weerklank ge
vonden, meer in het bijzonder in Ame
rika schijnt het een sterken indruk
te hebben gemaakt, dat een kleine
staat, met de uiterste krachtsinspan
ning alles in het werk heeft gesteld
om de dreigende ineenstorting te voor
komen. Met normale rente, met gerin
gere, dan voor de laatste Tsjecho-Slo-,
waaksche buitenlandsche leening ge
vraagd werd en moest worden ingewil-
ligd, noemt het Amerikaansche kapï-,
taal onder leiding van het wereld-
bankiershuis Morgan aan de Volken-
bond'sleening voor Oostenrijk deel.
Waarschijnlijk zal het gedeelte, dat
oorspronkelijk voor Engeland bestemd
was, nu tusschen Engeland en Aineri-j
ka worden verdeeld. Deze Amerikaan-
'sche belangstelling voör 'Oostenrijk
zeker niet te beschouwen als een uit
vloeisel van weldadigheidszin, maar
als een uiting van de overtuiging, dat
hier met nauwelijks te overtreffen
waarborgen een leening is te krijgen,
in een woord: dat hier oen goede zaak
is te doen.
1-Iet vertrouwen van het buitenland
in hel horstel van de Oostenrijksche
huishouding komt niet alleen tot
uiting in de resultaten van de Volken-
hondsleening die in den loop van Juni
en in de eerste helft van Juli in alle
daarvoor in aanmerking komende
plaatsen van het buitonland ter teeke-
ning zal worden aangeboden, maar
ook in de buitengewoon groote be
langstelling, welke het buitenlandsche
kapitaal sedert eenige maanden voor
Oostenrijksche bank- en iadustrieaan-
dcclen aan den dag legt. Het terug-
keerende vertrouwen van het binnen
land spiegelt zich af in de enorme stij
ging van de inleggingen bij de spaar
banken, die sedert het begin van de
herstelactie tot het begin van de vori
ge maand met 760 namelijk van 2
lot 261 miilioen goudkronen zijn toege
nomen. En even verheugend is het,
dat liet aantal werkloozen voortdu
rend afneemt en van 16S.147 in het
laatst van Februari tot 122.353 in het
laatst van Mei is teruggeloopen. Daar
uit de opbrengst van de Volkenbonds-
lecning een bedrag van 100 miilioen
goudkronen voor productieve doelein
den zal worden bestemd, mag met een
verdere vermindering van de werk
loosheid door vermeerdering van de
rbeidsgelegenheid worden rekening
gehouden. Voor de staatsbegrooting
beteekent de teruggang van de werk-
loosheidsuitkceringen met 39 bin
nen de tijdruimte van twee-en-een-
halve maand een zeer belangrijke ver
mindering van de uitgaven, die zij
echter dringend noodig heeft, daar de
staatsambtenaren ingevolge de toene
ming van de duurte propaganda ma
ken voor een aanzienlijke verhooging
van hun salarissen. De grootste moei
lijkheid in de staatshuishouding vor
men, evenals vroeger-, de sterk passie
ve staatsspoorwegen. Hot is te hopen,
dat de buitenlandsche artsen, die over
het herstel van Oostenrijk consult
houden, het juiste recept voor defini
tieve genezing van het zieke spoor-
cgbertrijf zullen weten te bereiden.
Alles bijeengenomen: mag de ter
mijn van twee jaren, welke het Ge-
neefschc program voor hot herstel van
het evenwicht in de staatsbegrooting
hoeft vastgesteld, ten aanzien van de
financieele moeilijkheden die aan de
Geneefsche overeenkomst voorafgin
gen, veel te kort zijn, één ding mag
reeds thans -zonder overdrijving ge
zegd worden: het gaat weer vooruit
met Oostenrijk. En dat moet in Oos
tenrijk de werklust grooler doen wor
den, zooals het de spaarzaamheid, die
dooi' de waardevermindering van het
geld nutteloos was geworden, weer
heeft opgewekt. Voor Oostenrijk doen
zich weer vriendelijke perspectieven
voor, al blijven er nog veel, zeer veel
moeilijkheden te overwinnen.
Letteren es fcirasi
WE IN GARTNER's HERINNERINGEN
AAN WACNER.
In de memoires van Felix Wein-
gartne-r, de tot het jaar 1891 loopen,
en zoo iuist in druk zijn verschenen,
is. zoo meldt het Hbld., het hoofd
stuk. waarin een bezoek aan Bayreuth
beschreven wordt, van bijzonder be
lang. Het behandelt de eerste en laat
ste ontmoeting van Weingartuer en
Wagner.
„Het was een bont samengesteld
gezelschap dat zich dien avond, dat wij
elkaar ontmoetten, in de zalen van
„Wohnfriod" bewoog. De eerbied
waardige gestalte van Franz Liszt
stak 'boven alle anderen uit: hii was
na een korte afwezigheid dien zelfden
dag weer te Bayreuth aangekomen.
Ik herkende Hans Richter, Herman
Levi cn velen der medewerkende kun
stenaars, Cosima, in elegant avond
toilet, het prachtige asehbtonde haar
rnet zorg gefriseerd, recipieerde als
een vorstin. Jonge meisjes in 't wit
gekleed, de dochters van Waigner en
on Bülow. trippelden lieftallig door
het eewoel. Siegfried, nog een knaap,
sprak met buitenlandsche gasten
Engel sch en ik benüdie hem om zijn
kennis van die taal. Zou Wagner
komen1? Dikwijls meed hij gezelschap.
Hein rich Purges, „de bloemonvad'er"
had beloofd, mij aan hem voor te stel
len. wanneer hij li wam. Dus bedwong
ik mijn ongeduld en bekeek da groote,
rijke bibliotheek en den interesean
ten koo van Schopenhauer, door
Lenzbach geschilderd, d:e boven een
schrijftafel hing. Ik zag Liszt een zij
kamer binnentreden, die door een half
opgelicht gordijn van de ontvangzaal
gescheiden werd-. Ik volgde hem in-
stiuctiefzonder het vertrek zelf te
betreden kou ik alles zien, wat daar
plaats had. Een deur ging open
Wagner liep L:szt tegemoet, omarm
de hem en overlaadde hem met een
vloed van opgewonden, ieedere woor
den.
Dit ontroerend tooneel, waarvan ik
toevallig getuige was, bleek slechts
een voorspel, want vlalc daarop betrad
Wagner, zijn gasten begroetend, de
groote zaal. Hij scheen bijzonder goed
geluimd te. zijn, want hij was, tegen
zijn gewoonte, in rok. In zijn hand
droeg hii een „chapeau clacque", die
hii herhaaldelijk op het hoofd balan
ceerde. Wat echter het meest verbaas
de, was een groot buitenlandsch rid
derkruis dat hij, de verachter van alle
ordetoekenen en onderscheidingen om
den hals droeg. Het raadsel werd
spoedig opgelost: hii hacl het slechts'
omgedaan om het met eenige vrien
delijke woorden aan mej. Horson uit
Weimar, het eerste „bloemenmeisje"
te schenken. Men vertelde dat hij deze
ster dienzelfden dag van een Ooster-
schen potentaat gekregen had en er
reeds menige grap mede bad uitge
haald, haar zelfs zijn grooten lieve
lingshond had omgehangen, toen hij
met dezen in den tuin wandelde.
Wagner was zeldzaam druk en
vlug van beweging; niemand zou,
naar zijn uiterlijk oordeelend. ver
moed kunnen hebben, dat minder dan
een jaar gdwfcn hem van zijn zeven-
ligsten. geboortedag scheidde, laat
staan dat hii dezen niet meer bele
ven zou. Hii was reeds ietwat gezet,
het prachtig gevormde, geenszins
overmatig groote hoofd was evenmin
in wanverhouding met zijn gestalte,
als de kleine handen en voeten. Hij
leek evenredig veel jeugdiger dan d;e
reeds ouwelijke Liszt, hoewel deze
slechts twee jaar ouder was dan hij.
Ziin haar was pas hier en daar ver
grijsd. De levendige oogen schitter
den, wisselend van kleur, in het
bleeke gelaatnu eens leken zij licht,
dan weer donker. Rusteloos ijlde hij
rond. dezeu en genen in het gesprek-
betrekkend. Uit eerbied vermeed ik
in ziin nabijheid te dringen, zoodat ik
veel van liet gesprokene niet ver
stond. Eén keer echter stond ik vlak
bij hem, toen hij over het tempo van
den Tannhüuser-marsch sprak, waar
van het veelvuldig misverstaan hem
onverklaarbaar voorkwam. In alla-
breve-maat stappend, neuriede hij de
melodie, zooals hij die wenschte. Een
poos trok hii zich in het zij-vertrek
terug, waaruit hij gekomen was, en
liet zich wat eten opdienen. Een blik
op den schotel voor hem leerde mij,
dat hii zich praktisch niet hield aan
zijn pleidooi voor de vegetarische leef-
ijze.
Men maakte reeds aanstalten tot
vertrek, waarop ik naar Purges ging
en hem aan zijn belofte herinnerde.
Mijn beide vrienden stonden naast
mij. Porges stelde ons vooir. Wagner
bood ons vriendelijk de hand: en vroeg
of wiï de opvoer mg reeds gezien had
den. Hii bemerkte blijkbaar, dat ikjop
gewonden was, want plotseling legde
hij zijn hand op mijn borst en riep
uit: „Maar uw hart bonst!" Toen ik
verrast en ietwat verlegen zweeg, zei
hij in onvervalsc-ht Saksisch: „Och,
voor zoo'n jongen man zijn in Parsi
fal de „bloemenmeisjes" wel de hoofd
zaak; maar verlies uw hart niet aan
ze." Dan gaf hii ons nogmaals een
hand. Wij waren reeds bij de deur,
toen zijn stem verklonk„maar ver
lies uw hart niet aan ze". Ik keerde
mij om. Hij stond alleen middc-n in
het vertrek cn wuifde glimlachend
met de hand'.
NHDERLANDSCH TOONEEL-
VERBOND.
Te Groningen is heden, Zaterdag, de
algemeene vergadering van Het Ne-
derlandsch Tooneelverbond geopend
met een rede van den voorzatter van
liet Hoofdbestuur Jhr. A. W. G. van
Riemsdijk.
Spr. zette in den breede uiteen dat
dn meeste tooneelgezelschappen er fi
nancieel veel erger aan toe zijn dan
het vorig seizoen en dat wij vcor een
algemeen tooneelfailliet staan. Het pu
bliek heeft genoeg van ens toonoc-l,
zooals dat reilt en zeilt. De redenen
daarvan nagaande deed spr. opmer
ken dat heb liet spel en het spel
alleen is, wat ons naaf deii schouw
burg trekt en ons op den duur boeit.
Maar dan is het ook waar, dat, wan
neer ons in dén schouwburg dat spel
onthouden wordt, het theater als
zoodanig voor ons egen interesse meer
heeft.
Zijïi wij, ftittus' fedetfeéréhïfr f; i n'-T sfcrJ
voort nu niet midden in het vraag
stuk aangeland, waarom de belang
stelling voor het tooneel is verflauwd
Hoe was het vroeger wanneer er ces:
nieuw stuk' „ging" Men zag uit dqj
courant wie er in mee zouden rpeleuj
Dat is gelukkig nog zoo. Maar'wan
neer b.v. onder de medespelenden!
Scbulze werd vermeld of Kreeft, om'
slechts een paar namen te noemen
dan redeneerde het publiek aldus: dat;
zal wel een stuk zijn om je „dood te
lachen" en wij gaan er heen. Toen.
was er „voeling" tusschen den thea
ter-bezoeker en den tooneelspeler. Meii
wilde hem zien spelen.
Het is helaas alles anders gewor
den. De tegenwoordige programma's
staan vol met de namen van totaal
onbekende menschen, die door den een
of anderen tooueelhervonner zijn.
„ontdekt" en die aan het tooneel zijn
blijven hangen.
liet gebrek aan talent bracht oud
het z.g. Vlakke spel, het van bin-,
non uit spelen zonderlinge quaii-
ficatie dat moest het zijn en hety
publiek werd letterlijk uit onze thea-i
ters weggejaagd. Want waarom loopt,
datzèlfde publiek storm naar ecu
Moisi, in een feitelijk uitgekeken stuk
Omdat het nog altijd wil zien come-i
die spelen. Het wil den tooneelspeler,-
zien in het volle licht, en met hem'
meeleven. I-Iet wil do emotie van liet)
„spel". Datzelfde publiek wil den too-f,
neclspeler op de handen dragen, mits
hij van zijn kant den theater-bezoe
ker pakt,
Er zijn geen stukken wordt er ge-
gd. Men bedoelt: en zijn wel stuk-
ken, maar die kunnen onze v e r-
vlakte tooneel-artiesten niet me©C
spelen. Dat is de zaak. Een tooneel
speler, die een schreeuw geeft, wordt
door de z.g. modernen voor een volks
acteur uitgekreten. Speelt hij comedie,-
hij de bij uitstek beeldende kunste-
rar, men noemt hem ouderwetscii.
Moet aizoo ons nationaal tooneel
blijvend beheerscht worden door een'
troepje menschen, die door het uit
spreken van het tooverwoord „vlak"i
onze schouwburgen hebben leeg ge*,
tcoverd, en die den band tusschen too*
neclspeler en publiek hebben verbro*
ken 'l e
Wij hebben de Bouwmeesters nog.'
Maar wat doen zij. Louis Bouwmeester,
heeft dit jaar het land afgereisd niet
zijn oude succesrol, en mevr. Martn
speelde slechts enkel© malen een oude
rol. Zou misschien door hunne mede
werking de herleving en de hernieuw
de belangstelling tenslotte nog moeten',
komen Wil men het comedie s p e-
1 e n weder in eere brengen, dan zul
len de „rasartiesten" bijeen moeten
worden gebracht.
Dit beteekent zonder twijfel de op
heffing en liquidatie van een viertal
tooneelondernemingen, maar daaruits
komt dan het gezelschap voort, dat
de tooneeltradities wederom in_ eere,
herstelt en dientengevolge onmiddel-;
lijk succes zal hebben. Dit gezelschap'
kan alle tooneelwerk spelen, want'
het heeft er do krachten voor. Het:
behoeft geen bijwegen te bewandelen,
door b.v. groote sommen gelds uit to
Een bijeenkomst bij Emile Coué, den verkondiger
der auto-suggestie.
i.
Voor degenen die geen gelegenheid
hadden naar Amsterdam le gaan om
er den heer Emile Coué te ha >ren spre
ken over zijn methode van „Bewuste
Ze'f-Suggestie", is het misschien aar
dig iets te vernemen over een bezoek
•bij dien thans zoo bekendeu man, in
zijn wooing to Nancy zelf, en allicht
gevoelen degenen die t voorrecht had
den zijn lezing te yrlgon, eenige be
langstelling voor ue stad zijner inwo
ning, een stad die in de verte, histo-
risc. onze belangstelling wekt. Ik vlei
me du; u niet tc zeer te vervelen met
een berichtje uit dc hoofdstad van
Lotharingen- of beter hoofdstad van
't Departement Meurtho et Moselle,
een stad bij ons weinig bekend; een
provinciestad, maar ge zoudt u ver
wonderen over de vele Engelschen en
meer nog Amerikane.., die hier een
korter of langer oponthoud maken
misschien om dan verder te reizen
naar een of andere Fransche bad
plaats maar thans voornamelijk om
er zijn welhaast wereldberoemden en
toch zoo eenvoudigen inwoner Mr E.
.Ooué te bezoeken. Laat ik beginnen
met een berichtje over do 3tad; zoo
dat go u er wat thuis gevoelt, eer we
aan de deuren der kliniek aankloppen.
Als ge in Nancy geweest zijt, dan
is wel altijd het eerste en voornaam
ste, wat u voor den gcc3t komt het
oude gedeelte, dat u iets heel anders
voor oogeD brengt, dan wat we ons
gewoonlijk onder een oud stadsdeel
denkeu lage huizen, nauwe straatjes
en schilderachtige pleintjes, vooral
boeiend door kleur en intimiteit. Hier
is liet voorname plein, de Place Sta
nislas. Stel u voor een .-uim .plein,
vermoedelijk van de grootte of nog
iets grootcr dan het Plein in Den
Haag maar dat is dan ook de eenige
overeenkomst. Geen trammen ver
storen er de schoone verhoudingen en
de sfeer der vorige eeuwen (of
schoon _'t dient gezegd, dat auto's ook
bier, zij 't in bescheiden mate hun wei
nig welluidend getoeter laten hooren)
noch benemen kiosken of rijen taxi's
het gezicht op 'fc in het midden staan
de standbeeld van Stanislas Lesz-
czinsky. Het plein is nog geheel zoo
als het was in do 18e eeuw, toen Sta
nislas er.de rustig voorname gebou
wen deed verrijzen. Het grootste dat
een heole zijde van 't plein inneemt is
het Hotel de Vil]© I).
Aan een der andere zijden staat
het stedelijk theater, vroeger Bis
schoppelijk Paleis door een dwars
straat gescheiden van het Grand Ho
tel ook een Paleis uit dc lSe eeuw-
(En ziet nu eens welk een rustige voor
naamheid er spreekt uit die grijze ge
bouwen, met hun Corinthische pilas
ters, waarbij de gevelversiering van
steenon vazen niet onrustig aandoet,
en bewonder vooral de gesmeed ijze-
ren hekken voor de vensters der eer
ste verdieping, het werk van den 38en
eeuwschen kunstenaar .Tean Lamour,
^an wien ge hier veel werk ziet, b.v.
1) Stadhuis-
de leuning der monumentale trap in
't Stadhuis, maar wiens hoofdwerk
wel is, de 6 gesmeed ijzeren hekken,
zwart, met veel verguld, welke de
Place Stanislas afsluiten. Vier daar
van geven toegang tot op 't plein uit
mondende straten: en twee met baro
que fonteinen staan voor een achter
grond van boomen, wat met het.fris-
scho lentegroen,een bijzonder mooi
effect maakt. En ziet nu eens welk
een fijngevoelig artiest die Jean La-
mour moet geweest zijn, om op zoo
bekoorlijke wijze u te doen voelen
dat ge een vorstelijke omgeving bin
nentreedt. Meer dan dat, hij laat
u zien, dat iedere stijl waardevol en
schoon kan zijr, als hij doorvoeld is
en levend in do ziel van den kunste
naar, die zijn tijd heeft begrepen en
daaruit leeft.
In dc combinatie van het luchtig,
krullende Louis XV-ornanrent met de
recht opgaande lijnen, van 't Lodewijk
XVI, van het zwarte ijzer met het vele
verguld vindt ge wel uitgedrukt, dat
ouder al het lioofsche en uiterlijke
van dien tijcl er ook groote gedachten
in groote menschen leefden. En juist
dat zelfde vindt ge ook weer uitge
sproken in de verhouding van die luch
tige gratievolle hekken, tot het meer
strenge gebouwencomplex. Hebt ge
ooit sehooner hangende lantaarns ge
zien, twee aan ieder heb, dan hier,
als ornament en verbinding werkelijk
een volmaakt gegeven cn zelfs ae
lantaarnpalen gewoonlijk niet meer
dan „palen", zijn bier tot een versie
ring van het geheel geworden, met hun
verguld ornament, dat als een bladslin-
ger eromheen looptook hier weer
die evenwichtige oplossing van rónde
en rechte lijn.. Komt ge hier niet
met het vooropgezette denkbeeld, dat
het Lodewijk XV nu eenmaal onlo
gisch dus leelijk is en' go wilt u eens
even er voor openstellen, dan wordt
ge weldra gewaar tot uw vreugde
dat ook deze stijl schoon kan zijn en
ge begrijpt iets van den Eranschen
geestwant ik geloof dat het karak
teristieke dat ge hier vindt, alléén in
Frankrijk mogelijk is.
En ge zijt innerlijk weer een beetje
rijker geworden, want go realiseert
nu, hoezeer 't do moeite waard is alle
stielen te bestudeeren en te leeren be
grijpen. Ik wensch u toe, dat go zoo
af en toe de Wanderstab zult,, kunnen
opnemen, want juist in het land hun
ner geboorte vindt ge de best begrepen
en schoonst uitgevoerde voorbeelden
der verschillende stijlen. Even goed als
dit hier zult ge veel Renaissance ge
bouwen in .Italië bewonderen, omdat
er een evenwicht van ondeiyleelen,
een welbegrepen karakter van bet ge
heel, een fijnheid van Ifjn zich in uit
spreekt, die op enkele uitzonderingen
na in de Italiaansehe Renaissance van
Noordelijker landen ontbreekt. Ik
weet dat het mij althans een openba
ring was en dat ik zelfs in den baro-
que-stijl, soms de grootheid van op
vatting, de durf, leerde od or ik stel
len, al kan dit genre nog atiid niet,
en ik denk wel nimmer, op mijn bij
zondere sympathie bogen.
Maar terug r.aar de Place Stanis
las ter andere zijde van het Stadhuis,
door een der genoemde hekken ge
scheiden, twee gebouwen van dezelf
de afsluiting als aan den overkant,
hier wordt het eene min of meer ont
sierd. door cafe's, die de benedenver
dieping innemen, maar die overigens
wel schijnen te voldoen aan do behoef
te der Nancyancn, die een bijzondere
voorkeur moeten hebben voor derge
lijke inrichtingen. Nog nooit zag ik een
stad met zooveel groote gelegenheden
om bier, koffie of iets dergelijks te ge
nieten. Dit tusschen twee haakjes.
Aan de vierde zijde, zijn de gebou
wen lager, slechts twee verdiepingen
hoog cn gescheiden door de Aro de
Triouiphe 2) tiaar Romoinschen trant
cn hoe wonderlijk het ook schiine, dit
a'les doet toch niet onharmouisch en
zeker" verloochent het nergens zijp
vorstelijk karakter en doet het zijd
stichter Stanislaus Leszczinsky „le
Bienfaisant" de weldadige gelijk
op het standbeeld staat, alle eer aan.
Nu een klein' stukje geschiedenis.
Nancy (lutijii Nanceium) oorspronke
lijk slechts een der kasteelcn van de
Hertogen van Lotharingen, werd in
den loop van de 33e eeuw, tot haar
residentie verhoogd, liet begon zich
spoedig daarop uit te breiden en werd
in de 14e eeuw tot een stad met wal
len. Historisch werd Nancy beroemd
in de 35e eeuw en'hier komt ons inte
resse in 't bijzonder naar voren Ka-
rel do Stoute wilde 'zich van Lotha
ringen meester maken en zijn Bour
gondische bezittingen met Vlaanderen
vereenigenhiermee een rijk schep
pend, dat voor Frankrijk de grootste
gevaren dreigde op te leveren. Zijn
plannen werden gefnuikt; op Janu
ari 1477 werd Karei do Stoute in
den slag bij Nancy verslagen door
René II, Hertog van Lotharingen.
Op een groot plein, in een der bui
tenwijken van de stad, staat iu een
hoek, verloren onder de boomen, het
gedenkteeken aan dit feit, het is de
plok, waar, bij een vijver, den dag
van den slag door een eenvoudige
waschvrouw het lijk van Karei den
Stoute werd gevonden. Het Croix de
Bourgogne, 3) zoo heet liet zeer i een
voudige monument, bestaat uit een
vierkant voetstuk, waarop een korte
zuil, dragend het z.g.n. dubbele kruis
van Lotharingen. Het kruis werd een
paar malen vernieuwd, het voetstuk
scheen me nog van ouden datum. Ge
durende den dertigjarigen oorlog en
ook daarna kwijnde de stad j doch
een opbloei kwam met Hertog Leo
pold (eind 17e eeuw) die door zijn*
wijs beleid, zijn liefde voor de kunst,
zijn weldadigheid, een voor Nancy
onvergetelijk regent blijft. Maar ver
volmaakt werd zijn werk door Stanis
las Leszczinsky (17371766) wiens
dochter Maria huwde met Lodewijk
2) Triomfboog.
3) Bourgondische kruis.
XV. Stanislas verkreeg als vergoe
ding voor het Koninkrijk Po'en, in
1736, de hertogdommen Lotharingen
en Bar- Na de vereeniging van Lotha
ringen met Frankrijk verviel in 1766
Naney tot een provinciestad.
Stanislas slechtte de versterkingen,
die het oude en het nieuwe Nancy
'scheidden, want de stad bestond fei
telijk uit 'twee steden, en maakte op
een gelukkige wijze van de twee één.
Aan hein dankt Nancv een groot
aant.nl liefdadise instellingen en
stichtingen van verschillenden aard en
ook wat co stad uit een esthetisch oog
punt belangrijk maakt, dat mooie
complex van 38e eeuwsch© gebouwen,
hc-t p'eïn waarvan ik u reeds sprak,
en de daarbij aansluitende Place dc la
Carrière. Door den reeds vermelden
triomfboog komt <*e van het eene plein
op het andere, die hoe verschillend
ook.-, ibeiï'-e hun karakteristieke
schoonheid bezitten. De Place de la
Carrière is langwerpig, met lage. niet
bijzonder froa'c. doch oud© huizen nan
weerskanten ;mcoï liet reeht tegenover
den triomfboog- in zijn 18e ceuwsche
Idaftigftradd1. let tegenwoordige „Pa
lais du Gouvernement" 4). Hot pvem
voor dit paleis, sluit met een b.alven
cirkelboog van arcades aan, aan de
gebouwen en huizen der Place de la
Carrière. Dour een poort geven aan
de een© ziide de arcales toegang tot de
agn do andere tot de „Peu-
nière" het wandelpark van Nancv, dat
roet zijn welverzorgde gazon;, bloe
men, heesters en mooi© boomen iu 't
hartie van de stad 'do-et gonial?,n van
vooriaarstinten en geuren. Do groote
hoeveelheid stoelen (voor 20 centimes
te huur) er: de vele banken, bewij
zen wel hoezeer het wordt bezocht
Zomers 's avonds muziek in de
tent tout comnie chez nous
Ik ga noz e 'en met u terug naar cie
Place de la Carrière (oorspronkelijk
tournoo-iveld'). Want Wat we daar on
oplettend vooibii liepen, is toch wel de
moeite waard om eens even nader be
keken te worden. Ge ziet-dan namelijk
dat het met dubbele riien boomen be
plante middengedeelte wordt afgeslo
ten van den rijweg eraaast, door een
stcenen balustrade, op afstanden met
vazen en groepen spelende kinderfigu
ren versierd. Ge loopt z.e eerst voor
bij, want ze zijn u te baroquo, maar-
ziet eens welk een gratie van lijn; in
die vazen, welke gé ook vindt op de
gevels der huizen aan den overkant.
En dan die snelend© kinderfiguren,
met hun bolle wangen, ziet gc niet dat
het geen namaak is, maar een uiting
van een tijdvak, dat. laat de gedachte
u sympathiek zijn -of niet toch zoo
bezield was van die één© groote ge
dachte, dat deze zich in eenmale wist
uit te spreken waaibii zii zelfs in
deze eenigszins overdadige versierin
gen. de groote lijn wist te bewaren
cn dat zegt wat. Op het gebied van
schilderkunst, vond ik niet veel wat
ons Hollanders bijzonder treft; het
museum in het staidhub zullen w©
dus niet beaoeken. Met meer belang
stelling zag tic het Historisch Mu
seum maar vooral moet g© lei ten op
het gebouwLe Palais Ducal 5) waar
dit zich bevindt. De weliswaar geres
taureerde eenvoudige Gothïscbe gevel,
met de meer weelderige portiek ook
in Gothische stijl» met ruiterstandbeeld
van een der hertogen van Lotharin-
4) Regeeringspaleis.
5) Hertogelijk paleis.
gen, heeft een zekere bekoring. Aan 1
het einde der straat, een oude poort,
die ge zoo ongeveer in een onzer
oud-HoMandsche stadjes zoudt kunnen
aantreffen, zoo niet het dubbele- kruis
in den gevel, u dadelijk naar Nancy
terug riep. Het oudste monument van
Nancy is de „Tour de la Conunan-
derie". een in een tuin staande ronde
toren, met een klein Romaanscli
boogvenster. De Nancyanen mogen er
trotsch op zijn heel belangrijk is het
niet.
Wat uwe verbeelding zeer Hol
la ndsch aandoet, dat is net Marne-
Rijnkanaalhoe goed herinneren we
het ons van de aardrijkskundelessen!
Maar niet had ik me toen voorgesteld,
dat ik er langs zou wandelen, a's aan
een van onze eigen vaarten. Groote
schuiten op het stille water, soms
door een paar iaagpaarden getrok
ken boomen. weliswaar meest pla
tanen maar toch hoornen en een
wandel- en een rijweg aan weerskan
ten men waant zich een oogenblik
in het vlakko land. totdat een door
kijk dbor een zijweg u eon blik geeft
ön groenende heuvels. Er is hier ook
overvloediger water dan bij ons. 't
kanaal is om zoo t© zeggen tot over-
loopens toe vol. Wat mij betreft kon
het meer gebruikt worden voor het be
spuiten van pleinen en wegenwant
nooit heb ik een stof gezien als hier!
Op de Place Stanislas zweven de stof
wolken bijwijlen' huizenhoog, cn blij
ven minuten lang in de lucht han
gen, waardoor men alles door een
lichten, grauwen sluier ziet .Het is dus
zeker moeilijk hier de stof uit de hui
zen te houden c-n zoover ik vermocht
t? ontdekken heerscht hier dan ook
niet de beroemde Hollandsche net
heid. Althans toen ik van kamer ver
huisde in liet hotel kon ik laden en
kasten letterlijk uitdwoilen 'n dikke
zwarte laag stof, om niet te zeggen
slijk, kwam or mee tot onze natuur
lijk even opgewekte ergernis
('t Grand hotel is overigens goed en
aan te bevelen) Of dit misschien ook
een reden is. dat men aan ake hui
zen steeds gesloten rolluiken ziet?
's Zomers is het hier zeker wel warm,
maar waarom anders die methode in
't vroege voorjaar toegepast? Het is
me nog eeu raadsel, of 't moest zijn
dat men weinig gordijnen heeft, en de
blinden als zoodanig dienst doen?
Maar dan zou men toch nog wel eens
heerliik open ramen zien, waar de
voorjaarszon binnen kan stroomen,
en 't huis dcorsioven. Of zou hier
toch nog zoo iets zijn van de kleinzie
lige netheid ouzer overgrootmoeders,
die een kille kamer verkozen boven
een verschoten rood-triipen of gro-en-
fluweelen canapé? Zooveel is ze-
kor, dat ik ondervond dat de huizen,
ondanks het droge klimaat zeldzaam
kil ziin. en dat de slad er daardbor
buitengewoon ongezellig, ja druk
kend uitziet. Neem daarbij de grauwe
Meur der daken, de grauwe,
vervelooze steen der huizen, als ge dan
een bewolkten dag treft, dan ver
langt ge naar de kleurigheid, de schil
derachtigheid onzer Hollandsche ste
den. De straten zijn breed, alle vol
gens een rechtlijnig plan aangelegd,
zoodat geen stad zoo gemakkelijk is
om er den weg te vinden als deze
van de Amerikaansche heb ik geen
ondervindingDe winkels rijn vrij
goed. maar niets bijzonderswat ele
gantie of weelde betreft zoudt ge
•niet zesgen, slechts ©hkelé uren spo-
Tens van Parijs te ziiu. Het is hie*
l'e echte provincie. Niets is er goed*,
koop-, het meeste even duur of duur*
der dan bij ons. ondanks den lagen,
stand van de franc. Ook hot volk
heeft niets van het Parijschein
kleeding. gebaar, noch eel aalsuitdruk
king. Het maakt den indruk door öeH
oorlog veel geleden te hebben; ziet ei
over het algemeen armelijk en niet
welgedaan uit. Zit ge in de tram, dan
ziet ge nog veel werkelijk eenvoudig
gekleed'e menschen, dien eenvoud van
stevige, dikke, vrii grove japonnen,
en mantels, dien men bij ons niet!
meer kent. Een volkomen ontstente-1
nis van weelde, geen fijne schoentjes!
©n doorzichtige kousen geen te on-
zichtige japonnen naar dc laatst©
m«de;»neen, dan is de weelde hii ons
heel wat grooter. Voor ons is die bijn^v
srnakeloozc eenvoud ik spreek van
den werkmansstand c-n de burgerij,
ver van wat we ons als vanzelf spon
taan denken bii alles wat ..Fransch"
is. Zelfs in <3e laatste warme dagen'
verwonderde ik mij er over, dat ieder
maar bleef loopen i* zijn donkere,
warme kleeren. Pos na een dag of
vier verscheen hier en d'aar een enkele
zomersclie lichte tint tusschen al dat-
donkere.
Men ontdekt hier wel dat Parijs en'
de Fransche provincie twee heel ver
schillende dingen zijn. De plaatsuit-
drukking is eerder somber, in ieder;
geval heel ernstig. Is het de nawer
king van den oorlog? Ik liet me door
iemand, hiervandaan, vertellen, dat
het. karakter der Lotharingers stug en'
gesloten is.
Merkwaardig is ook voor ons, Hol
landers de schaarsehte aan fietsen eu
hoe bedaard zij rijdenDit goldt ook.
voor de auto's meest „Citroentjes'*
in alle kleuren van den regenboog en
de verdere diverse vervelooze, versle
ten, rammelende wagens. Zij rijden!
althans in d© stad met zoo'n'' rustige;
vaart, dat ge nooit bang behoeft to
zijn overreden te wordenwat' voor
een voel ganger werkelijk groote be
koring heeft: daarenboven bewijzen
de verkeersagenten op de drukke -pun
ten ook hun diensten voor dc goed®
orde, zoodat ge u met alle gerustheid;
op ieder uur van den dag door Nancy V
Straten kunt begeven. Overigens brem,
gen de eleotri-sche trams u overal
waar ge wezen wilt. all rammelen zo,
van ouderdom, dezo vervelooze kas-/
tenge kunt voor 25 centime© onge
veer een half uur rijden en de vrou-',
weiijke conducteurs of wagenvoerders,
doen niet onder voor haar mannelijke',
collega's. Haar aanwezigheid brengt
u dé oorlogsjaren in herinnering.' Da;
stad heeft tamelijk veel van het bom
bardement geleden. Gedurende ze»
weken heeft men in d© kelders ge
slapen en een tijdlang is men zeert
bevreesd geweest voor haar behoud.;
Hoe dichtbij zijn de groote slagvel-,
den, de vele verwoeste dorpen en ste
den. om u alleen maar Verdun te noe-,
men 1
Enkele ramen en een gedeelte vanh
een der kerken werden zeer besc.ha-1
digd door de bommen ik zag in do
buitenwijken nog een paar vernield©
huizen, doch het meeste is hersteld.
Veel huizen dragen op de muren nog
de sporen der bommen its den vorm
van onbeteekenend© gaatjes.
(Wordt vervolgd,)!
