HAARLEM'S DAGBLAD
Van onzen reizenden Redacteur
Stadsnieuws
RUIMEN WIJ OF
MAANDAG 12 JUNI 1923
DERDE BLAD
(Nieuwe reeks.)
No. 156
Door de verwoeste gebieden in België
en Frankrijk
BELGIË
Van doed en levon. Drie jaar gele den en nu. Het wonder van den
arbeid. Belgische energie. Mijn zadelmaker te Thsurcut. De
wederopbouw van Dixmuiden on IJperen. Stijlloosheid.
Eindelijk dan is mijn lang eeKoes-
terde wensch in vervulling gegaan:
niet een vriend liob ik de verwoeste
gebieden in België cn Frankrijk be
zoekt. Deze reis is voor mij als een
pelgrimstocht geweest. Veertien da
gen lang hebben wij op de fiets het ge
ibied doorkruist, waarvan de namen
alleen reeds tot de verbeelding spre
ken. De User, Dixmuiden, liet Hout
hulster Bosch, Yperen, Lens, Arras,
Albert, Amiens, Reims, <".iaonne,
•Berry au Bac, Chemin des Dames,
iTahure, Souain, Verdun, Douuurnont,
iVaux, elke naara roept herinneringen
op. Wij hebben gereden over «Ie slag
velden van Vlaanderen, van de Sorn-
me, de Aisne, Champagne en om Ver
dun. waar de eentonige, lange krui-
sen-rijen dc-r kerkhoven, de witte
zigzaglijnen en kalkplekken in de
groen velden, de donker-bruine
roestlioopen van prikkeldraad en ijzer,
cic grijze bctonmassa's van onderko
mens en batterijen, de donkere ske
letten der doode hoornen, dc roode ge
wonden flardenmuren en de grijze
open huizen-ruines overal eri telkens
weer spraken van de tijden van dood
en verderf, die aclitor ons liggen.Maar
daartusschen golfde het groene koren,
groeïdeu de roode klaprozen, de witte
marguerieten. het gele koolzaad en
de paarsche akelei. daar gingen
krachtig voor hun ploegen en eggen
,de stevige paarden en schonkige os-
'sen, pilektén in hel felle zonlicht vroo-
Jijk de frisch-roode daken van pas
gebouwde huisjes, zong hoog in do
lucht de leeuwerik jubelend zijn lente
lied.
In die streken, waar jarenlang de
"dood had rondgewaard, was overal
weer het nieuwe leven. Het is
van dat. nieuwe leven dat ik in dezen
brief het allereerst schrijven wil
In April 1920 hadi ik het slagveld
om Yperen bezocht. Met een auto was
l ik toen op een r egen achtigen Zondag
van Meenen over Warme ton, Wyt-
schaete en Kemniel Jiaar Yperen ge
reden. Nog zie ik het troostelooze,
sombere landschap voor mij, zooals
het zich daar uitstrekte rondom den
Kemmelheuvel, onder de grijze wol-
ifkenlucht. waaruit de regen in vlagen
[neerviel. Overal waar ik zag niets dan
één grauwe, omwoelde vlakteGeen
'dorp, geen huis, £"ou bosoh, niets dan
jflaier en daar een aan stukken gescho-
liten muur en .de zwarte, kale stammen
!van doode hoornen, welke deden den
ken aan de geraamtes van reuzen, die
'dreigend hun armen ten hemel hieven.
•Een doodenveld. waarop niets meer
leefde. Niemandsland... één eindeloo-
ze, barre woestenij, vol plassen en
bruine Ideihoopen. Ik weet nog, dat de
chauffeur ons deed uitstappen op een
ikale modderplek, waar gec-n steen,
geen boom, geen stam zelfs te zien
was en hoe hij, met een breed armge-
ibaar om zich heen wijzend, tot. ons
Beide: ..Dit was eens het dorp Wijt-
fchaete!"
Ik herinner mij, hoe ik op een sluk
muur het eenige overblijfsel van een
kerk stond bij een door granaten om
.wocld kerkhof, te midden van stuk ge
scholen zerken, monumenten en open
graven en ik niets om mij heen zag
dan puinhoopen, steenen cn gruis
Het was alles, wat van het dorp War
neten was overgebleven. En nog hoor
ik den ouden boer, den eenigen inwo
ner, die met zijn vrouw terug was ge
komen. met tranen in zijn stem tot ons
zeggen„Het. was vroeger toch zoon
ekoon plaatske. Warneton
En Yperen Eén groote rumenstad,
één opeenvolging van huizenrompen,
die uit open wonden te bloeden leken.
Toen ik destijds zag, wat daar in
(Vlaanderen vernield was, ducht ik
niet anders dan dat zij gelijk zouden
(krijgen, die mij zeiden, dat het wol
twintig jaar zou duren, eer daar weer
glles opgebouwd cn vol leven zou ziin.
Zóó was mijn herinnering aan het
slagveld van Yperen I En zie, nu ik
drie jaar later terugkwam, lag daar
aan den Kemmelheuvel één groene
ylakte voor mij met wuivend koren
en geel koolzaad, met overal dorpen
en nieuwe huisjes, waarvan de roode,
frissche daken in het zonlicht vroolijk
,te blinken stonden, En brcede, witte
wegen kronkeldeu overal, waar ik
zag, door dat groene, golvende land
Was dit dezekde vlakte van drie ja
ren geleden Welk een wonder was
hier gebeurd Toen het veld van den
dood, nu, drie jaren later de vlakte
van het nieuwe, jonge leven' Hoe
kleurig, hoe mooi en hoe liefelijk was
dit als met Jrissche, roode huizenda-
keu bezaaide land! Dat was weer het
„lachende Ylaamschc land van ouds!
Neen, toch niet geheel. Het groen der
boomen ontbrak. Daaraan alleen was
het te zien, dat de oorlog over dit
land was getrokken.
Heel lang hebben wij dien morgen
op den Kemmelheuvel gestaanVV'ij
dachten aan den titanen strijd, die op
die plaats vier jaar geleden onder de
oogen van Wjlheim li gestreden was
en. wij herinnerden ons, hoe het weer
de Fransehen waren geweest, die met
hun tegenaanvallen ook daar het ge
vaar hadden gekeerd cn de Duitschers
uit deze belangrijke stelling "hadden
verdrevenMaar mooier en grooter
leek ons op dat oogenblik het vredes
werk, dat daar in drie jaren door de
Belgen op het land om ons was ver
richt: de overwinning van het leven
op den dood!
ik heb daar op mijn tocht over de
slagvelden van Belgte een groot res
pect voor onze Zuidelijke naburen ge
kregen. Het is verbazingwekkend,
wat de Belgen in deze drie jaren na
den oorlog hebben verricht! Men
moet, als ik, het land, 16 maanden na
den wapenstilstand hebben gezien, om
tc begrijpen, wat daar in drie jaren is
gewerkt. Het is een reusachtige ar
beid, die meer eerbied nog a£wingt
dan den strijd, door hen aan den Y'ser
gevoerd.
Ik meen, dat de Beigen door velen
van onze landgenooten maar half wor
den gewaardeerd. Denzulken kan ik
niet anders raden dan naar de slag
velden van Vlaanderen te gaanzij
zullen er de bewijzen van energie zien,
getuigenissen van stoere werkkracht
en doorzettingsvermogen, die te meer
bewondering afdwingen, wanneer meD
bedenkt, dat dit alles is verricht door
een door "n meer dan vier jaar lan
gen oorlog zwaar geteisterd volk-
Ik had mij voorgesteld een nog al
tijd uit zijn wonden bloedende land
streek! Maar de zadelmaker té
Thourout, b.ii wign ik een men we
bagageriem kocht." hielp mij" al da
delijk, voordat, ik nog iets had ge
zien uit den droom.
,,Het front? Daar stilde gc niet
veul meer van zien, zulleAl het
land is al weer bebouwd."'
„En dekhuizen?" vroeg ik.
„Allemaal weer nieuw, zulle?''
„Dixmuiden dan?"
„Een veul skooner stadje dan veur
den oorlog, mieneer!"
Het „skoon" van mijn gezapige",
dikken zadelmaker uit Thourout is
niet het „schoon" van mijn smaak.
Toen ik eenige foto's zag van een door
zware boomen beschaduwd grachtje
van Dixmuiden van vóór 1014 en ik la
ter langs dc inaanbouw zijnde nieuwe,
keurig nette huisjes reed, toen begreep
ik, dat Dixmuiden door den oorlog
voor altijd iets had verloren, dat men
het met den besten wil nooit terug zal
kunnen gevendo poëzie, de schoon
heid van het oude. Maar het is toch
roerend om te zien, hoe nen ook
den herbouw van Dixmuiden het
beeld van het oude Vlaanderen zoo
veel mogelijk aan dit stadje terug
tracht te geven. Overal weer huizen
met trapgcveltjes in den oud-Vlaam-
schcn stijl, opdat men zich toch nog
zal kunnen voorstellen, hoe eens het
oude Dixmuiden is geweest.
Ook i.u Yperen viel mij dat streven
op om het oude cachet aan de nieuwe
stad op sommige plaatsen terug te ge
ven. Jamnier, dat men niet volgens
een breed 'opgezet plan te werk is ge
gaan. Instede van de ontwerpen aan
i én kunstzinnig architect op te dra-
gen, heeft men blijkbaar den bouw,
van de huizen aan verschillende ar
chitecten overgelaten, zoodat nu van
eenheid geen sprake is. Heel aardige
geveltjes in oud-Vlaamschen stijl ziet
men er thans als -verdwaald staan
naast monsterlijk leelijke, stijiloóz»
Dt fiuIdebetooging aan
kenhal een schoon geheel te makeh
zooals in het siadje Arras heeft
men zich hierdoor laten ontgaan.
Later vind ik misschien gelegenheid
op dit onderwerp nog eens terug te ko
men. Waarop ik in dit artikel echter
met nadruk wil wijzen, is op den voor-
beeldigen ijver, vu armee in België is
gewerkt en nog steeds wordt voortge-
arbeid. Toen ik 3 jaar geleden op de
Markt van Yperen stond, was het één
groote, troostelooze puinmassa.
Thans was daar om de monumentale
ruiue van de Lakenhal en de Kathe
draal een heele nieuwe stad bezig te
verrijzen. Men werkte er tot luat in
den avond rusteloos door om weer op
te bouwen, wat door den oorlog was
■ernield. Overal boorde men bet klop
pen van hamers, het zagen van hout,
het bikken op steen. Er wordt daar
in Bcteië gewerkt, gewerkt, aldoor
gewerkt. Hierdoor alleen is het moge
lijk geweest, dat deze doodeuvlakte
in zóó korten tijd weer het leven heeft
herkregen. Op de kale plek, waar in
1920 dc chauffeur mij wees, wat een
maal Wytschaete was geweest, stond
iu weer een dorp van nieuwe steenen
„buskeg" met frissche, Toode daken;
om den kerkmuur, vanwaar ik drie
jaar geleden op dc overblijfselen van
Warneton had neergezien, was een
kleine, nieuwe stad als uit den grond
opgegroeid. En als wij vroegen, hoe
het met hit werk ging, dan beklaag
de- men zich met spijtigheid in de
stem, dat men niet kon doen, wat men
vilde, omdat de materialen door de
laking „op den ijzeren weg" niet
neer aankwamen.
Het is dat nieuwe leven in Vlaan
deren, dat den vreemdeling, die er
doorreist, verrast e-u met eerbied ver
uit. liet geeft hem de verblijdende
overtuiging, dat er in dezen tijd ook
nog iets anders kon worden gedaan
dan vernietigen, wat iu eeuwen is ont
staan.
In mijn volgend artikel het een en
ander over mijn ondervindingen van
den opbouw in de verwoeste gebieden
van Frankrijk.
J. B. SCHUIL.
LAGER ONDERWIJS. In aan
sluiting aan het bericht aangaande toe-
laling van leerlingen lot dc gemeente
scholen tegen i September meiden wij
nog, dat op verzoek van 't gemeente
bestuur ook vele bijzondere scholen op
dien datum, den nieuwen cursus begin
nen. De ChristeliikeM.L'.L.O.-scliool
in dc Velsersira.it, de Noordcrscftool,
geeft daarvan per advertentie kennis.
JUBILEUM. - 2o Juni a.s. hopen de
heeren C. E. Schulpzand, magazijnbe-
fafdeeling cn de heeren J.
en Th. Griling, schilders,
:e herdenken waarop zij vóór
dienst der Ned. Spoorwegen
P. Zwart
den dag
25 jaar 1
traden.
DIENSTPLICHT. INSCHRIJ
VINGSREGISTER EN ALPHABET
TISCII REGISTER. - De Burgemees
ter van Haarlem maakt bekend, dat
het inschrijvingsregister voor de lich
ting 1921 met bet daaruit opgemaakt,
aipha.bctisch. register gedurende tien
'dagen,'van 11 tot en mét 20 Juni a.
ter gemeentesecretarie voor een ieder
ter inzage ligt.
Tegen deze registers kan binnen dien
tijd bezwaar worden ingebracht bij
een niet redenen omkleed verzoek
schrift. Dit moet bij den Burgemees
ter, ter secretarie dezer gemeente wor
den ingediend. Aan don verzoeker
wordt een bewijs van ontvangst afge
geven. lie Burgemeester zendt het ver
zoekschrift aan den Commissaris der
Koningin; dezo beslist hij een inet re
denen omkleed besluit.
Het verzoekschrift behoeft niet geze
geld te zijn.
GEVONDEN VOORWERPEN.
Terug te bekomc-n bijJ. Houweling,
Zuid-Brouwersstraat 41, abonnement
N.S. (J- J. F. O.), v. d. Ploeg, Bak
kerstraat 70, booiu (spriet van sloep).
J. Smit, Sopliiastraat 9, etui van ta
bakspijp Dmkmaat, Oranjestraat 104
fietspomp: J. B. .Meulnian, Ged. Ou
degracht IS, geel hondje. J. Steen
stra. Spoorwegstraat 24, zwart hond
je P. Verstege, l'arklaan 83, hang
slot met sleutel- Ch. Vuist, Óorkon-
Ju. Herdershond. Kennel Fau
na, Parklaan.- witte hond, gebracht
door Dr. Lantl, Wagenweg 402
zwarte katten, gebracht door J. v.
Werte, Gen. Joubertstraat II. F.
I Kcerwolf, Garen kokerskade 8, jon-
igensjas: Politiebureau, Smedestraat,
nummerplaat, zwarte dainesnortemon-
naie. M. van Leeuwen, ooruitgang-
j straat 59, brume heerenportemonnaie.
jj- Jansma, Gasthuislaan 170, zwarte
damesportemonnaie. C. Bras
Leidschestraat 125, rozenkrans
étui. M. Boogaard, Zuid-Schalkwijlc C'
14, zwart taschje. ,1. Koer, Pres.
Steinstraafc 22, vulpen.
de Koningin te
Amsterdam.
Vergadering van het provinciaal
comité in Noord-Holland.
Zooals bc-kcnd is een Centraal Hul
diging scomité opgericht, dat een hulde-
betooging van afgevaardigden van ver-
eenigingen uit het geheele land-aan de
Koningin ter gelegenheid van de her
denking van Haar Regeeringsjubileum
oorbereidt. Deze huldebelooging zal
plaats hebben op Donderdag 6 Septem
ber des namiddags voor het. Koninklijk
Paleis.
Gedurende het défilé zal aan de Ko
ningin een oorkonde worden overhan
digd namens alle deelnemers, met een
lbum, waarin de namen van alle deel
nemende verecnïgingen. Tevens zai dan
hei Hoofdcomité voor hel huldeblijk aan
Koningin het huldeblijk van Iici Ne-
derlandschc volk aanbieden.
Wanneer alle deelnemers op den Dam
illcn zijn aangekomen, zal door dc
zangvéreenigingen een huldi^ingslicd
an A. C. Dudok van Heel worden gc-
engen. Aan het slot daarvan zullen
.He aanwezigen op de wijxe van het
oude Wilhelmus aanheffen
Wilheltnina van Nassouwe,
Vorstin van Nederland.
U zweer ik eeuw'ge trouwe,
U en het Vaderland!
In goede en kwade stonden.
Geleid door 's Heeren hand,
Blijv' vast en trouw verbonden
Oranje cn Nederland!
In alle provinciën werden provinciale
comité's opgericht en in Se gemeenten
Amsterdam cn Rotterdam stedelijke co-
nité's. Maandagmiddag had hier een
ergadering van het provinciaal comité
voor Noord-Holland plaats, die werd
bijgewoond door verscheidene om in
ai té zitting te nemen, genoodig-
Jhr. Ir. A, C. vod Weiier, lid van
het dagelijksch bestuur van het Cen-
tiaal Huldigingscomité.
De vergadering werd geleid door den
heer Joh. de Breuk, die, na allen hel
welkom te hebben toegeroepen en te
hebben medegedeeld dat de samen
komst diende om de nadere plannen te
bespreken, het woord gaf aan den
•oorloopigen secretaris mr. P. Fuhri
Snethlagc,
Fuhri Snethlagc deelde mede,
dat het initiatief tot dc huldiging is
uitgegaan van de Kon. Verceniging
„Oranjebond" te Den Haag en dat
daarna tct stand is gekomen het Cen
traal Huldigingscomitc. Verder, dat
het provinciaal comité zoo is samenge
steld uit personen wonende in de ver
schillende gemeenten, dat alle richtin
gen en lagen der maatschappij er in
zijn vertegenwoordigd; de steun is in
geroepen van den Commissaris der Ko
ningin en dc medewerking van den
Burgemeester van Haarlem.
Ten slotte werd medegedeeld dat het
comité aldus is samengesteld
Job. de Breuk, Haarlem; Mr. J. P.
Bosman, Alkmaar; G. Smiis, Heilo; H.
A. Peet. Hilversum; K. Hos Bzn.. Uit
geest; H. P. Geerke, Alkmaar; II. H
Kecsom Sr., Den Burg; B. van Rooy.
Vlieringen; Mevr. .S C. C. Bronsveld
Vitrïnga, Hoorn; Mr, A. Leesbprg, AI
maar; N. Dekker, Obdam; W. Boon .1
Krant-menie; W. J. van Dam, Ouderkerk
a. d. Amstel; C. Adriaansc, Den Hel
der; A. Colijn. Nieuwer-Amstel; K.
Etug, Marken; A. Gravosscin, Urk; Mr.
A. Blob, Haarlemmermeer; L. - Harms
Jr., Zaandam; Jos. dc Lobel, Haarlem;
H. "Souverein, Haarlem F. H. Smit,
Haarlem; Mr. P. Iuhri Snethlagc,
Heemstede; Mr, W. C. Wcndelaar, Alk
maar; G. H. Beker, Enkhuizen; S.
Groot, Lnkhuizen; P. J. Dam, Hilver
sum en Angencnt, Helder.
Daarna deed Jhr. Von Weiier me
dedeelingen aangaande de organ.satie
van ds betooging. Spr. zeide dat nu
alle provinciale comité's aan den ar
beid zijn en dat overal groot enthou
siasme voor de zaak is. Het is geble
ken dat verschillende landelijke orga
nisaties er prijs op stellen om in ei
gen verband aan de betooging deel ie
nc-men en niet in provinciaal verband.
Getracht zal worden aan dien wensch
te voldoen.
De landelijke vereen:gingen zullen
dan de propaganda bij hun afdeebn-
gen moeten maken. Maar aan dc se
cretarissen van de Provinciale comi
té's zullen de afdeelingen zich moe
ten aanmelden-
Gezamenlijk zullen do afgevaardig
den uit de verschillende plaatsen naar
Amsterdam gaan en daar zal dan op
het terrein van de- ijsclub worden ge
tracht ze over hun organisaties te
.verdoelen. Vertegenwoordigers van
de landelijke organisaties zullen wor
den ultgenoodigd in het Centraal Hul
digingscomité zitting te nemen.
Naar een raming zullen aan dc be
tooging 20.000 man kunnen deelne
men. Dc heer Fabius, oud ritmeester
van den generaien staf heeft de lei
ding van de organisatie op zich ge
nomen, die daarbij zal worden bijge
staan door den Hoofdcommissaris van
politie le Amsterdam, 'den heer A. J.
Marcussc. Om alles goed te kunnen
regelen en om een regeling van den
'oop der treinen te kunnen treffen is
iet gewenseht, dat het aantal deelne
mers spoedig bekend is.
Tot het einde van de maand Juni
kunnen zich nog deputaties van deel
nemende verecnïgingen aanmelden. In
den stoet zijn muziekkorpsen noodig.
Gewenseht is daarom dat zich ook de
putaties uit harmonie- en fanfarecorp
sen aanmelden en leden van zhngvei-
eenigingen om op den Dam bij hei
zingen van het laatste gedeelte van
het Huldigingslied den roon tc kun
nen aangeven" Nadat een opgaaf van
de deelnemende veroenigingen is ont
vangen zal bericht worden uit hoe
veel personen de deputatie kan be
staan. Gewenseht is dat er onder
scheidene groepen in nationale klee
derdracht zijD.
Na deze iuleiding hadden' eenige
besprekingen plaats. Daarbij werd
opgemerkt, dat de leden van het pro
vinciaal comité verdeeld zijn over
hoofdplaatsen in een bepaald gedeelte
van de provincie en dat de bedoeling
is, dat dan een persoon uit een cen
trum van een district dat geheele
district zal bewerken. Gezorgd dient
te worden dat de secretaris van het
provinciaal comité tijdig weet welke
vereenigingen zullen deelnemen. De
raad werd gegeven plaatselijk op een
vergadering de vereenigingen op te
roepen en in de plaatselijke pers pro
paganda te maken
Besloten werd verder dat de zetel
.an het dagelijksch bestuur van liet
provinciaal comité tc Haarlem zal zijn
gevestigd. Benoemd werden als voor
zitter dc heer Joh. de Breuk en als
secretaris-penningmeester mr. P.
Fuhri Snethlage- Deze heeren zuilen
zich een tweeden secretaris kunnen
toevoegen.
Benoemd werden ais afgevaardigden
in het Centraal Huldigingscomité mr.
J. P. Bosman van Alkmaar en mr. P.
Fuhri Snethlage van Haarlem. Voorts
zijn benoemd tot cere voorzitter de
Commissaris der Koningin in Noord-
Holland Jhr. mr. dr, A- Röel! en tot
eerelid dc Burgemeester van Haar
lem de heer C. Maarschalk.
Tenslotte werd medegedeeld dat uit
eenige plaatsen zich reeds vereeni
gingen tot deelneming aanmelden en
dat- reeds eenige comitéleden- plaatse
lijk werkzaam zijn. Vereenigingen uit
Haarlem, die wenschen deel te nemen
met een'deputatie worden verzocht
zich' schriftelijk' aan te melden met
opgaaf van bun secretaris bij mr.
P. Fuhri Snethlage vóór Zaterdag a.s.
Vermelden wij nog dat aan iedere
deelnemende vereenieing ter bestrij
ding in de algemeene Kosten aan de
organisatie verbonden een bijdrage
van 5 is verzocht-
DE SLAC BIJ WATERLOO.
Zaterdagavond 16 Juni zal Je mu-
aiekvereeniging „Harmonie-Crescen
do" in óen tuin van het Bronyebuuw
behalve eenige andere muziekstukken
ook het bekc-nce werk „De slag b;i
Waterloo" ten gehoore brencen.
DE V/ERELD5CL01C.
Wij zijn tegenwoordig geweest bij
de tentoonstelling en de demonstratie
van het schitterende mechamscn-asfcro-
nomische werkstuk van den heer
-Aujjüsfc- Noll, uurwerkmaker cn me
chanicus- tc Viüingen (bad. Scliwai'z-
wald), dal den Wijdscnen naam \an
„wereldklok" zeer zeker verdient. Dit
uurwerk wordt vertoond in het voor
malige sociëteitsgebouw „Trou moet
blijken". Groote Houtstraat hoek
Groote Markt. De tentoonstelling is
geopend !s morgens 11 en 12 uur,
s middags '2, 3 en 4 uur en 's avonds
7, 8 en uur.
In het kort zou men kunnen zeggen,
dat deze klok een voorstelling eeeft
van al hetgeen in één jaar gebeurt.
7 jaren heeft de maker moeten wer
ken, 0111 het 4 1,2 Meter hobge, 4 Me
ter breede en 1.5 Meter diepe werk,
gebouwd in den vorm van een voor
gevel en het portaal van csn iu vroeg
renaissance stijl gebouwde kerk. af te
maken. De klok kan door middel van
liet ingeuieuse uurwerk 100 jaar lang.
loopen. Aangewezen worden secon
den, minuten, kwartieren, uren, da
gen, weken, maanden en jaren, ook
de Christelijke feestdagen met inacht
neming van het schrikkeljaar. In
beeld worden de voornaamste dag- en
jaargetijden geillusstreerd door pas
sende schilderstukken, beelden (46 in
liet geheel) met koraal- en klokkenbe-
^eleiding, koekoekeeroep, hanenge
kraai en trompetgeschal.
's Morgens en 's .avonds om 9 uur
worden de deuren Van een kerkpor
taal geopend, hef mooie interieur van
een-met menschen gevulde kerk wordt
dan zichtbaar. Daarbij wordt een ko
raal uitgevoerd. Van de voornaamste
Christelijke fee fdagen. Kerstmis, Goe
de Vrinag. Patch en en Pinksteren
zijn schilderstukken, die op het be
paalde tijdstip hndor toepasselijk or
gelspel te voorschijn komen.
De aanwijzing van de minuten ge
schiedt, door het, vallen van verschil
lende bladen, een engel slaat hierbij
on een Iclok.
Onze LaeMoek
DE WRAAK.
„Nu heb ik mijn wraak genomen",
zeide de schoenenwinkelier _t,ot zijn
vriend, toen een klant den winkel ver
liet-
„Hoezoo?"
„Wel, dat meisje dat daar net weg
liep is er een van de telefoon-centrale.
Ik gaf haar een nummer te klein.
DE MILLION AIR.
Ze ontmoetten elkaar aan een bank
1 wisselden luide woorden. Blijkbaar
as er een oude veete tusschen hen.
„Je keek op me neer toen ik arm
was", zeide de een. „Nu kan ik een
cheque van een millioen schrijven."-
Hij schreef en cheque van een mil®
lioen.
„En nu zal ik je laten zien hoe ik
over een miliioen denk."
En hij verscheurde de cheque weer®
Wegens veel te groeten voorraad
tegen fabelachtig goedkoope
prijzen, ALLE RESTANTEN
CORSETTEN
Merk „TW1LF1T"
en v. het bekende Parijzer fabrikaat
„a la Couronne"
Deze prijzen zijn b.v.
Model „Maud"v. 3.25, thans 1.95
„Cecil" „5.00, 2.S5
„Irene" 7.50, 3.90
„Berenice" 10.75, 5.90
enz. enz. ZIET ONZE ETALAGE!
MAISOU MODERNE
CORSETTERIE
In memorlam G. H.
Breitner
De schilder Martin Monjiickeudam
heeft dezen laatst,en Vrijdagmiddag,
toen George Hendrik Breitner aan
den buitenkant van de stad die hij
Eon onstuimig schoon gezien en ge
schilderd heeft, te rusten gelegd was,
iets gedaan, waarvoor ik hem graag
erkentelijk de hand zou gedrukt heb
ben. Na een vijf, zes voorgangers, die
meer of minder larmoyant en allen
j unlit.ate qua, dus namens deze or die
vereeniging of bestuur iiun bood
schap gedeponeerd hadden verzocht
jMonnickendam do menigte die zich
rond Breituers graf bevond, van
'Breitner, die steeds zoo weinig spraak
zaam geweest was, te willen afscheid
nemen, door enkele oogenblikken, in
eerbiedige stilte aan hem en zijn le
venswerk to denkeu. De ernst van dit
.verzoek waaraan natuurlijk voldaan
Werd, is wellicht niet iedereen der
aanwezigen duidelijk geweest, doch
voor menigeen zullen inderdaad die
seconden van gemis aan welsprekend
heid welkom geweest zijn.
Breitner, inderdaad, was geen inan
op wien woorden veel indruk maak
ten en zelf was hij er karig mee- Het
|kon zijn dat men hem na tijden weer
eens ergens ontmoette, dat hij kwam
lanw niv tafeltje in een restaurant
0; n voor een schilderij op eeue expo
sitie aantrof. Hij bleef dan, als wei
felend met zijn kleine oogen 11 een
oogenblik aankijken, den mond een
weinig geopend en met. iets schijn
baar onverschilligs in den stand vau
den vroeger zoo sterkeu kop. Het was
dan of hij met zich zelf te overleggen
stond, of lvij u zieu zóu of niet. Zoo
ge geen anthipathie von hem waart,
kwam dan na een kort moment de
begroeting. Dan zei hij, op dien kor
ten toon als van iemand die in zijn
werk gestoord wordt, niets anders
dan: „Zoo" en na een poos, veel har
telijker: ,hoe maak jij het?"
Maar hij was geen causeur en hij
had gruwelijk het land aan praatjes
makers, officieele en andere. Met zijn
scherpen zin voor realiteit en reali
teitswaarde doorzag hij bliksemsnel
waar iemand poseerde en zich van
frases bediende en had voor dien niet
veel anders dan onbedekte minach
ting. „Dat is een zeur, die vent" zei
hij dan, en voor hem was de zaak
daarmee afgedaan. Eene verfijnde lit
teraire ontwikkeling. in tegenstel
ling met andere Amsterdamsche tijd-
geuooten liet hij er nimmer veel van
'bemerken; toch had hij vrij veel en
goed gelezen: Theophile Gautier en De
Goncourt, Inter Doslojewski, hij kende
zo goed maar liet er nimmer iets van
doorschemeren. Voor muziek had hij
geen gehoor, eene curiositeit bij schil
ders, en als zoodanig e^a antipode
van. oen Neubuys of een Jaap Maris.
Een draaiorgel was hem even lief als
een strijkkwartet-zoo scheen het
althans vaak. Sterk eenzijdig maar
dan ook reusachtig ontwikkeld was
zijn visueel doorleven van kleur en
beweging. Het zal misschien Inter nog
zuiverder blijken hoe*hij de uiterste
consequentie in Holland is geweest
van liet. visueel impressionisme in de
schilderkunst, gaaf en sterk, op de
zichtbare werkelijkheid uitsluitend
jfici.a inspireerend en die in al liaar
pracht en forschheïd overzettend.
Grooter misschien nog dan Jacob Ma
ris, voor wien liij een nimmer ver
zwakte bewondering gekoesterd heeft.
En 1111 wij diens naam weer ge
noemd hebben en onze gedachten de
laatste dagen hij Breltner's uitvaart
geweest zijn, komt in onze herinnering
een zomerdag uit 18G9 terug, In ons
klein kantoortje ging de telefoon,
lang en dringend voor buiten de stad.
Uit Den Haag werd ons het overlij
den van Jaap Maris gemeld: hij was
in Karlsbad bezweken. De verslagen
heid ook in den Amsterdamschen
kring was groot. Ik zal die dagen niet
alle meer in de herinnering terug
loepen: de geheele kunstwereld voelde
den slag en reageerde onmiddellijk en
spontaan. Talc's kroniek verscheen die
week als rouwnummer.uitsluitend aan
den gestorvene gewijd. Bauer teeken-
de de Muse der Historie die den Urn
J met Jaap Maris' asscüo bijzet in de
Een nachtwacht blaast, van 10 lo1
2 uur de uren. Op 31 December speed
een trompetier een solo met hegelei.
ding.
In de morgenuren kraait een haan»
bii de wisseling der jaargetijden
roept een toekeek. Boven het loop-,
werk ter linkerzijde ziet men o, een
troon een Christusbeeld. Elk uut
worden rechts en links deuren ge
opend. In waardige houding treden do
twaalf apostelen de eene deur uit en de
andere weer in. Zoodra zij voor den
fleer staan, keeren zij zich naar Hem,
buigen het hoofd en ontvangen den
zeeen. Alleen de laatste. Judas, gaat
tcofsck voorbij: hii buigt zijn hoofd,
niet en wordt ook niet gezegend. Dir
beeld is zeer indrukwekkendDaar
boven bevindt zich in een nis de Dood.
Na het eerste kwartier verschijnt een
kind. na het tweede een jongeling,
na het derde een volwassen man en
jTa het vierde een-""grijsaard. Bij het
laaiste beeld heft de Dood driemaal'
ziin zeis op. De vier jaargetijden wor
den door een meisje (de lente) een hoer
(den zomer), en een wijngaardenier
ster fden herfst) en een grijsaard (den
winter) voorgesteld. Op de biduren
:rekt een monnik aan een klokke-
touw. Zes monniken komen te voor
schijn onder hei gebim-bam der klok
ken .Ook wordt de tijd in Calcutta-ett
in New-York aangegeven.
Bovendien 15 er oen zeer leerrijk
tellurium opzccteld. Het geheele werk
weegt 2700 K.G. Voor scholen is het
'leerzaam. Vermelden ".ij nog. dat de
explicatie heel duidelijk is.
Opmerkingen uit de
Burgerij
BLIKSEM GEVAAR.
Naar aanleiding van mededeelia-
gen over bliksemgeyaar in een bijeen-
komsb der Amateur Radio-Club merkt,
een inzender het volgende op:
„De „spanning" doet nooit eta
diuad smelten maar wel de „stroom-
sterkte".
oorta zal een getroffen Antenne
daardoor bijna nooit smelten, doch 111
verreweg de meeste gevallen intact
blijven. De bliksem-iuslng zal zeer ze
ker gevaar opleveren voor het betref
fende huis en zijn bewoners, indiea
niet op behoorlijke wijze voor bliksem-
afleiding bij de antenne gezorgd :s.
Iedere antenne behoort dan ook.-
vóórdat de draad binnenshuis geleid
wordt een behoorlijke bliksembeveiii-
iging te hebben en heeft dat ook bij
goede installaties' De toestellen bin
nenshuis worden dan voldoende be
schermd door den antennedraad, vóór
dat deze binnenshuis gnat, een enkel®
krill te geven."
nis. Behalve de schilders schreven P.
L. Tak, Jolles, Pit. Diepenbrock er
hun verslagenheid in uit. Oprecht tn
met-officieel onderging men een ge
voelde smart. De uitvaart, in Den
Haag gaf ontroering aan wie ze bij
woonde Ik heb veel daarvan deze
week hij Breitner's heengaan gemist.
En mij daarover niet al te zeer ve.r;
wonderd.
De tijd is voortgegaan en dc schil
derkunst in Nederland vertoont in deze
dagen een ander beeld dan vijf cn
twintig- jaar terug. Toen, een éénheid
van aspiraties, een vrijwel algemeen
enthousiasme voor een réveil, een we
deropleving in kunstmaterie u aarvan
de dan stervende Jacob Maris één der
voormannen geweest was, een der aan
voerders in een strijd die juist dan over
de geheele Ljn naar verkregen zege kon
inboeken. Nu, een veelheid van inzich
ten en tendenzen in de kunst, met hier
en ginds verspreid, belangrijke figuren
die iets bijzonder presteereD doch zon
der leidende groep, zonder a'.g-meen
aangevochten of verdedigd princiep,
zonder een algemeen interesse bij de
menigte te vinden. Niet een nieuw in
zicht doet zich thans gelden en verlangt
niet beter dan zich baan te breken,
doch tien, twintig* nieuwe besirevingen
worden met woord cn daad gepropa
geerd. Met het woord vooral. Het is
miraculeus zoovele acslhetea en theo
retici er thans méér van zich doen hoo-
rc£ dan in een tijd <1*4 hfi iajV.feWts>ede
schilderen blijkbaar zonder die hulp cn
van-zelf ging. Is het wonder ca; de
woord-karige Brc-.:ner van dat frazen-
spel vaak niets hebben moest en hij
zich toen ook zijn physïek zwakker
werd, eenzaam moest gaan voelen. Ware
Breitner een vijftien jaar vroeger ge
storven. ik verzeker u dat ook dan nog
zijn heengaan een gansch anderen
weerklank had verwekt. De grootheid
van zijn figuur is thans voor een deel
verduisterd c >01 de massale hoeveel
heid kunst die als een motregen op ons
neer blijft dalen en die óndanks dat van
de meest heterogene samenstelling is.
Én daaraan verandert het officieele eer
betoon t an dezen Vrijdag niets. Mcu
mag hel op prijs stellen o£ .niet, doch
per slot houdt elk dezer heeren bij de
eerstvolgende gelegenheid eenzelfde,
althans soortgelijke redevoering. liet
zijn steeds dezelfde personen, die men
bij kunstenaarsbegrafenissen en her
denkingsdagen ontmoet, zeker ia de
hoofdrollen komt weinig variatie het
schijnen een soort amateur-doodsbid-
ders. Doch het hart der menigte kon
niet meer zoo geroerd ziin als het dit
bij Jaap Maris was, omdat Breitner's
grootheid niet meer zoo unaniem be
grepen kan worden.
Wij g*ij lezer, en^ik, evengoed
zijn afgeleid door nieuwe verlangens,
nieuwe leuzen, nieuw pogen cn nieuw
slagen soms ook. En wij mogen on3
daaraan ook niet onttrekken, omdat wij
geca jelfschep~m.de artistea zija ea wn
alleen mar met intense belangstelling
de ontwikkeling der dingen willen vol
gen, nieuwe schoonheid gaarne willen
zien geboren worden en voor haar toe
gankelijk biij'ven,ook als ze anders blijkt
te zijn dan wij ze verwachtten. Maar
met dat al zitten wij welwillend uit :a
kijken en voelen nu eens een lcme-
windje, zien dan eens een zonnestraal
tje, maar de zomer is er nog niet. Als
in du jaar, komt de zomer wel war
laat. En door dat alles zal er eerst na
een zekeren li.ids afstand weer histori
sche bezinning voldoende zijn om :a
erkennen wat Breitner geweest is: be;
hoogtepunt van Holland's schilderkunst
van den modernen tijd, voor zoover het
een schilderen om het schilderen zelf
betreft, daarin grooter nog dan een
Jaap Maris en het laatste woord eener,
realistische impressionistische kunst
opvatting, zooals die ten onzent in do
Haagsche school op 'i einde cVr negen
tiende eeuw heeft gezegevicr-i En deze
liooge stelling zelfs ir. de Esiropeescha
kunst handhavend.
J. H. DE BOIS.
