HAARLËtVTS DAGBLAD
De technische inrichting van een modern dagblad
llSS Mj
ZATERDAG 7 JULI 1923
VIJFDE BLAD
Het bedrijf van Haariem's Dagblad op zijn veertigsten verjaardag.
Er zijn nauwelijks bedrijven aan le die wij in de laatste jaren liet lech-op dit gebied hec-ft tot stand gebracht,
^vijzen, waar de technische inrichting nj.-cli bedrijf" van Haarlem s Dagblad Want uit de volgende regelen c-n il-
in de laatste tientallen jaren zoo out- hebben laten zien, is het altijd weer lustraties zult 11 kunnen zien, dat
zaggelijk verl.eterd is, als in liet dag- c:n I ron van verbazing en ontzag g - liamlems Dagblad niet blind is ge-
bladbedrijf, \oor de vele bezoekers,' wecst, wat heb vernuft van den mcnsch LL-vc» veor den eisch des tijds en niet
M - 'i
Y/
y 8 *v<^j
-
.ég.TA?
Zes van de zeven Zetmachines van Haariem's Dagbiad.
Het nieuwste model Pragepresse, een apparaat dat een dezer
dagen in de Drukkerij van Haariem's Dagblad zal worden
opgesteld en de moderniseering van het bedrijf
volkomen zal maken.
Veer cc Rotatiepers meet de tekst eer ccurert 'n haEv cirkel
vormige metalen platen worden gegoten. Dat doet deze
machine van de allernieuwste constructie. Snelheid
two"; hiaten ier sninuuut.
heeft gedraald hare technische inrich
ting op zulk een peil te brengen, dal
ér thans geen enkel dagblad 111 Ne
derland is, dat haar op cenig onder
deel de lorf afsteekt
Veertig jaar geleden was liet nog
niet zoo, oui de eenvoudige roeien,
dat do tegenwoordig gebruikte '■machi
nes toen nog In liet geheel met beston
den. Het eigenaardige, en tevens' een
ven d«".maast enorvsereiide eigenschap
pen van het dagbladbedrijf is, dat liet
product iederen dog, en nog wel cp
een vasten tijd, moet worden geleverd.
To-.'ii. nu veertig jaar geleden, do zet
machine neg niet was uitgevonden,
althans het i>è-taande modél als ar-
t ho
:.ld c
^Uerije
rast zan v
i s ster ij e werd ïr
In dit hand.verS
alle - drukksrkjei
^,.-^.'1
Een gedeelte der zetterij van Haariem's Dagblad. Op den voorgrond een
hoeveelheid courantpapier.
Haariem's Dagblad heeft zeven vau
deze machines. Op can der "illustraties
"tauu er zes afgnb&eld, de zevende kon
de fotograaf niet meer voor zijn lens
krijgen. Men kan aannemen, dat een
zetter ongeveer een kolom van. dit blad
in ecu uur zei.
Da Imndz.tivi;j is intusschen ook
neg 7.0,-r actief, daar zij het grootste
gedeelte' der advertenties, met hunne
derwerp voor een boek, niet voor een
beknopt artikel als dit moet blijven.
Wij zullen ons bepalen tot de zser mo
derne Prdge-Presss, het apparaai, dat
in. speciaal geprepareerd zeer dik pa.
piér cie advertenties en artikelen perst,
die in metalen lettervorm door hand-
zetters cu machines zijn afgeleverd.
Bijeengebracht in een stalen raam tot
een pagina, worden zij op de hierbij
er ju dt
den- Lettert]
courant opg
dat ook nu
gedeeltelijk toegepast wordt,
later, waren en zijn de zetters uiterst
bedreven. Oefening en handigheid
dóen in c!it ópzicEt veel. Maai' er wi-
ren sléchts weinige uren fcèsciiikbaaj.
uitbreiding van personeel moet ook
binnen logische grenzen blijven, de
kianten waren noodzakelijkerwijs v. el
minder uitgebreid dan tegenwoordig.
Een nummer vau 32 pagina's, zocals
het huidige, zou voor ec-n weekblad
nauwelijks mogelijk geweest zijn, de
dagbladuitgevers behoefden hieraan
in liet geheel niet te denken.
Toen deed de regelzetmachine haar
triomfantclijken intocht en veroor-
zaakte een ware. revolutie in het cou-,
rantenbédrijf. Ilier was dan, na een
eeuw zoeken door uitvinders in ver
schillende landen, het wonderding, dat
den arbeid van vier a vijf haudzetters
kon vervangen en bovendien het in
voorraad hebben van grooie hoeveel
heden létter overbodig maakte. Ilier
was ectt machine, die letters, regels,
goot vah liet in de machine zelf ge-
smolten metaal. En, slechts in détail:
verbeterd, is deze machine nog sleed:
iiet vernuftigste, dat het dagbladbs-i
drijf heefl aan te wijzen. Het zal den
lezers wellicht iuteresseerai, eens te
vernemen, wat de reden is geweest van
de, langdurige vergeefsche pogingen,
een dergelijk bevredigend apparaat ie
fabriceren. Het groote struikelblok
was steeds om de gietvormpjes (matrij
zen) die door het aanslaan van letter-
tcctsen op het toelsenbord, naar een
bepaalde plaids in de machine worden
gevoerd, om ic1 regels :c v.orden gego
ten, weder automatisch terug 1e bceii-
pen naar het hokje, het kanaal, waar
uit zij g:kómen waren. De bestaande
zetmachine zonder automatisch, distri
butie-apparaat, deed hst zetten sneller
geschieden, maar de <i:sliïbutie moest
neg altlid met de hand gebeuren, list-
v.elk zulk een oponi houd gaf. dat de
voordeden van hot sneihr zetten weer
teniet gedaan, werden. Toen heeft men
er dit op g?vond-m Wanneer de vorm
pjes hun werk hr.hr-ui verricht, wor
den zij door eeu grijparm uit den bou-
det goh iald, naar m.v-ii in de macbi-
ni.mf" gen !iov: n. cii- voorz:cu is van
over har? lengte \»>oi1durcntl «fw'.sse-
Ipnde uitstekende rebels. liet glvfc-
vormpje vsrfoout c-n l ink?pifc
gm, die tezamen eer. combinatie, ver
men, ongeveer als bij oen Lipsslen'.eh
Wannéér nu hot vormpje, dat door
een draaiend mechaniek 'langs da li
niaal voortbewogen wordt, liet punt
heeft bereikt, waar da combinatie der
richels met die der Inkepingen over
eenstemt, heeft liet geen steunpunt
meer en valt naar beneden, waar het
terechtkomt in het kanaal, waarin, als
de matrijs <?:n b is, de andere b's, als
hot em 4 is, de andere vieren liggen,
enz. Terwijl dit .illes automatisch is
gebeurd ou veel sneller dan wij het
vertellen kunnen, is de machinez°tkv
weer ihct c-gn rb.Vvcn regel
Ce Zetmachine, een der meest ingenieuse uitvindingen
van de laatste halve eeuw. Haariem's Dagblad
heeft zeven van deze machines.
vele en wisselende lettertypes, hunne
of minder breede randen en
zeer fantasierijke decoraties,
heeft te verzorgen. Een ingewikkelde
advertentie is een geducht bouwwerk, i
dat vau don architect in niet gering?
runt® vakkennis, smaak en tijd vergt.
Wie dagelijks de talrijk® cdvertentiën
in.de kolommen van dit blad ziet, zal
niet twijfelen aan het belang van deze
afdeeling.
I-Iet is niet onze bedoeling den gelice-
leu loop van het technische bedrijf in
details uiteen te zetten, dit is esn on
af gebed de electrisch gedreven hydrau
lische pars gelegd, die onder een druk
van 400.000 K.G. de persing toëwerk-
sielligt.
Deze papieren vermen worden ver
volgens in de hal (-cirkelvormig:? giet-
schaal van het afgebeelde electrische
giet'sppaPnat gelegd. Het apparaat, be
vat, een vloeibare legeering van lood,
antimoon en tin, waaruit halfcirkel
vormige platen worden gegoten, die
natuurlijk den indruk op het papier in
spiegelschrift vertoonen. Het apnaraai
bij Haariem's Dagblad in gebruik,
werkt zco snel, dat per minuut twee
jplaten kunnen wnrdmi gegoten en af-
gekoeld. Dezo zijn dan dadelijk klaar
om op de rotatiemachine te worden,
gelegd. Vroegere toestellen hadden
tien minuten of langer voor een en
kele plaat nocdig.
Wannec-r de platen gereed zijn, komt
de geweldige kolossus, die rotatiema-
chine heet, in actie. Or.ze monster-
machine, die mét volle belasting onge-
veer 30.000 K.G. weegt, is de modern
ste op dit gebied. Uit de hierbijgaan-
de illustratie, die nauwelijks haar
lengte van 6.70. breedte van 4 M. en
hoogte van 3 Meter doet vermoeden,
is duidelijk te zien, dat het papier er
ir. rollen, dus geheel ongesneden, inge
bracht, wordt. Welnu, op het vouwap-
paraat ziet de lezer de couranten, dio
er zoo juist uitgekomen zijn. Niet al
leen toedrukt, maar ook gesneden en
zelfs gevouwen, kortom, geheel klaar
voor de verzending. Voor al die bewer
kingen zorgt deze reus. En met welk'
e:n snelheid. Dit nummer van 32 pagi
na's is met ©en snelheid van. 12.000
exemplaren per uur door de machine
afgeleverd. Dat .wil dus zeggen 200 per
minuut, of meer dan drie per seconde.
Het is het maximum, maar u zult ons
toegeven, dat het dan ook welletjes is.
Wanneer echter eeu nummer van 16
pagina's gemaakt moet worden, kan
de pers met dubbele snelheid draaien,
aangezien zijn maximum 32 pagina's
is. Vierentwintigduizend exemplaren
van zestien pagina's dus, geheel com
pleet. Bijna 7 per seconde. Hetzelfde
bij 14, 12. 10 pagina's, maar ee-n num
mer van S pagina s levert hij met de
ongelooflijke snelheid van ruim 13
exemplaren per seconde of 48.000 per
uur, af. Dan kunnen dus de couranten
voor al onze. bijna 16000 betalende
abonnés in 20 minuten vervaardigd
worden. De pers speelt deze prestatie
klaar mét een vermogen van 46 paar-
dekrncht en en passant drukt de
machine desgowensclit nog een gedeel-
'e van de courant in een tweede kleur
Hiermede hebben wij. zij het onvol
ledig. een overzicht gegeven van de
technische vervaardiging van de cou
rant. Haariem's Dagblad is gereed,
een aantal exemplaren gaat per post
naar talrijke plaatsen in Nederland
en hst buitenland, naar Indïë, waar
talrijke Haarlemmers het blad zijn
trouw gebleven. Een klein leger van
courantbezorgers (achtenvijftig man)
klaar, om Haariem's Dagblad m
stad, buitenwijken en omliggende ge
meenten te bezorgen.
In de werkplaatsen is ree ris de voor
bereiding van het volgende nummer
begonnen, want het dagbladbedrijf
gunt zijn trawanten geen verpoozing.
Zij kunnen zich een enkel oogenbMlc
verheugen in den bloei waarin Haar
iem's Dagb>d zich op zijn veertigsten
verjaardag bi-vindt, maar dan moeten
zij woer voort, naa^ da vijftig toe
f ,-v --W
i WéÉéiT h'AW 1
De machtige Rotatiemachine, waar het papier blanco op rollen ingaat en die het als
volkomen afgewerkte courant verlaat met een snelheid van meer dan drie por seconde.
