HET TOONEEL
interesseerd was.
sins beslagen leu
hij eenige conn
doen aan de „G
De heer Zuidm
zegd, niemand
Om nu -eeni:?s-|hefc kosite hem blijkbaar veel inspan-1ge zo'i zeker ditmaal met eenige hon-
ii i..t „.-.„.-..o.:, j.1
i;s te kooien, mJriejaing, want het zweet sappelde drup- uerd.t'ullen moeten worden verhoogd-
[lteu-ervaring o p-' pelsgewqse van zijn rood-verlui» gelaat! Dat, zou den uigever toch een aardig
obroekerve<-ner De drukker, tevens inlegger, vleide I voordeeltje bezorgen, lachte Guus.
u had, zoonis jje-1kalm telkens een >vit vel papier opNa zijn waardevolle aanteekeniugen
oodig, maar hij j hetzelfde" plekje van de pers, un zongjtc hebben uitgewerkt, stapte 'hij
had een goed klantje aan den heer'hoven het rommelend, dreunend gr- ti-otsch de drukkerij binnen, en over-
Luttclhof; hij kon het verzoek moei- luid der persraderen steeds h-jizelfde, jltandigde den meesterknecht het be-
eentonige lied: „Al maar droifiien, aljwuste interview.
maar draaien. Zoo op het bal, tutdoS, Denk er om! zei hij fier, het
de haantjes kraaien"'. Een lied, toen- „hoofd"' met vette letters, over tweo
teriijd net 7.00 in zwang, als tih/ms kolommen! En 's aypnds, genoeglijk
het beroemde: „Houdt er deu moed op z'n kamer gezeten ontving hij het
blad, de krant, met het prachtartikel
van hem, G. A. Luttelhof .lunior. Geen
der andere bladen zou er iets van kun
nen melden; hij was de eenige repor
ter geweest bij deze ontmoeting.
Toen hij de krant had opengevou
wen jawel! Daar stond hetj Ex-
lijk weïgi
Eu zoo geviel het, dat jonker Gnus
ziiu intrede deed in de journalistiek
evenwel zonder voor zijn werkzaam
heden nog eenig salaris te ontvangen
Gelet op de antecedenten van het jan maar in". Maar liet laatste zou even
ge niensch, was dit echter aller- sarcastisch hebben geklonken als toen
minst een bezwaar ww hem. liet eerste.
Had Guus nu gewild, en voldoen- Nadat de eerste honderd bladtin wa
de bevattingsvermogen bezeten, clan ren afgedrukt, beweerde Guusiav
zou hij van deu drukker-eigeu.uarmoeten rusten. Maar dat k on niet
en van den meesterknecht, beiden] lang, de krant duidde geen verdere
sinds jaren door en door gerouti- rust. "Weer begon bij met moed te
neerd in het vak, veel hebben leun.
opsteken aan de „Grootbroekei vee-
ner". Aan instructies ontbrak het
hem niet. Althans niet in het br_
Later bleek het toch boter aan de
galg gesmeerd te zijn.
De heer Zuiduzsn had liem inge
licht hoe driemaal in de week de
krant vol kwam met allerlei nieuws.
Dat dat nieuws er moest komen na
tuurlijk, waar dan ook van daan,
hetzij overgenomen uit andere bla
den, hetzij door reportage van hem
zelf, door informaties bij de politie,
of aan het stadhuis, of wel nieuw
tjes van de overige ingezetenen ver
nomen.
Was Guus nu, bij zijn vele andere
feilen, niet eigenwijs geweest, en had
hij zich weten te verstaan mei den
meesferknöcht-zetter-drukker, die tob
nog toe ook voor redactie- en correc
tie-werkzaamheden had gezorgd, en
dus vrijwel dc gobeele Jtrani afwerk
te, dan had hij werkelijk heel wat
leerzaams en veel technische details
kunnen opdoen in deze eenvoudig'?
omgeving.
Maar hij nad niemand nood-g, ns-
weerde hij, en met ondergeschikten
liet hij zich niet in. Dat was dom,
en die domhoid zou zten we lor a
wreken. Want papa had den uitge
ver verzocht zijn zoon niei te sparen.
Hij moest behandeld worden als elk
ander employé, eu alle voorkomende
werkzaamheden moesten hem worden
opgedragen. En de heer Zuidman
hield zich streng daaraan en ontzag
hem niet.
Al heel sjioedig kwam jonker Guus
dan ook t"t de ontdekking, dat de
journalistieke paden niet alleen glad
en moeilijk begaanbaar zijn, doelt dat
zij bovendien nog liggen bezaaid met
talrijke voetangels eil klemmen. Ter
nauwernood had hij met heel veel
moeite nog juist zijn voet uit zoo'n
verraderlijke klem weten te redden,
of hij dreigde weer t© vallen over een
listig verscholen, puntige kei, welke
hij niet bijtijds had opgemerkt.
Het werd evenwel soms bedenkelijk
Eu eenmaal had de jonker utt eun
ander blad een bericht overgeno
men, volgens hetwelk te Nijmegen oen
mc-isje spelenderwijs in de rivier ge
vallen en jammerlijk ve rdronken was.
Ook andere bladen hadden diL be-'
richt, in verschillenden vorm dan,
vermeld. Driemaal had de jonker dit
bericht geknipt en laten zetten, zon
der dat hij tot het besef kwam ir.et.
één en hetzelfde bericht te doen to
hebben. Maar getrouw, naar journa
listiek gebruik, had hij in elk bericht
de bron vernield, de couraut, waaruit
hij geput had.
Doch, zooals gebeuren kan, blec-f de
fout op de zetterij, onopgemerkt,
waardoor de „Grootbroekervecneir5"
dien dag nog al hilariteit verwekte op
de sociëteit.
De heer Zuidman was den volgen
den morgen minder vriendelijk ge
stemd, zooals te begrijiren was. En
zijn stemming werd er met prettiger
op, toen hij cp het kantoortje komend,
een papier opmerkte, dat den vori-
gen dag reeds was bezorgd en behel-:
zend een bericht, „dat in de verga
dering van aandeelhouders in de sui
kerfabriek „Welgelegen", hei divi
dend op 6 was bepaald.
En dat neemt u n iet op,bulder
de de uitgever, nu hadden we een pri
meur, eeti bericht van het njeeste be
lang voor de inwoners 3lhier, eu u
neemt het niet op.... Moeten wij
dan altijd met de nachtschuit ko
men l... Hebt u dat niet gelezen, mijn
heer?
'k Dacht, dat "fc niet zoo belang
rijk was, glimlachte Guus stupide.
Niet belangrijk?.... 't zou om te
lachen zijn, mijnheer, wanneer 't niet
zoo diep treurig was.
Er was ook geen plaats, meen
ik.
Geen plaat.:-Hou op mynneev!
En dat meisje dan?
Een meisje, herhaalde Guus, af
wezig in de ruimte starend.
Ja, dat meisje, uit Nijmegen.
Wat was daarmee
Dat hclib u laten verdrinken,
enne...
Ik? onthutste Guus.
Precies, mijnheer!... en nog wel
driemaalDriemaal, mijnheer., het
zelfde meisje.... Is dat nog niet ge
noeg?
Dat is verschrikkelijk, ontstel--
de' Guus.
Nee, mijnheer, dat is belache
lijk!... U maakt van ons blad een
paskwil.
Iu de eerstvolgende dagen bleef
Guus verschoond van redactiewerk.
Er werden andere bezigheden voor
hem gezocht. Er was altijd wel ieis
te doen: kwitanties uitschrijven en in
non, adressen in orde maken, enz.
Op Zaterdagmiddag kwam de mees
terknecht plots het kantoortje binnen,
hij moest hulp hebben. Juist nu de
krant zou -worden afgedrukt, was er
bericht van .Teltje gekomen, dat zij
onderweg was gevallen en niet kon ko
men draaien.
Of mijnheer Luttelhof niet ge
mist kon worden? vroeg de drukker.
Jawel, dat meest dan maar
antwoordde de heer Zuidman. da;
zult u moetan draaien, mijuheer Lut
telhof.
Ik? vroei
verbaasd.
ja, natuurlijk, was üct antwoord.
draaien, maar toen etudsilijir allo
exemplaren waren afgedruk dreigde
hij in elkaar te zakken. Hett duizelde
voor z'n oogen, z'n borst J'iij/jde, z'n
handen waren klam en vcfl" blaren.
Met behulp van een kroe:'water uit
de pomp van de drukkerij, f'rischte hij
wat op. Maar hij dankte Hen hemel,
dat hij naar huis kon ga; jji.
Kort hierop werd het 'cerniis in het
afgelegen stadje. Behalv 13 enkele kra
men en spullen kwam elk jaar gere
geld een komedietent, «ie schouwburg
van Hart. Eu er werd altijd een kaart
bezorgd voor de lui v cji de krant, gel
dig voor de geheele kennis. De heer
Zuidman en de me .-sierknechl maak
ten er steeds gebru ik van en van elk
stuk kwam in de „'Grootbroekervener''
een recensie, waar de tooneelisten bij
zonder op gesteld 1,varen. Maar op een
dier avonden, toer. voor het eerst „Dc
negerhut van oür.i Tom" zou worden
evoerd, kon v ach. de uitgever, ncch
meesterknsc? ,t daarbij tegenwoor
dig zijn en we; d Guus aangewezen de1
retelling to bezoeken en hét verslag
op le maken. De heer Zuidman wilde
hem nu tegel ijkertijd eens toetsen, wat
hij daarvan terecht zou brengen. Hij
zou den vokgeuden morgan tijdig aan
wezig zijn, het verslag inzien, en het
nood gj ju goede richting verande-
ixzfnc tot groote verwondering van
den int'jever had hij van Guus een re-
He ontvan;
VAN
„BEZOEK VAN DEN PEINS
ZOETOE-KOEKI".
PrachtigTot in de kleinste de
tails stond alles vermeld.
Maar, wat was dat?. Juist daar
onder. aansluitend, stond het volgende
bericht:
„Nader vernemen wij, dat Z.H.
„de Prins den lieer G. A. Luttel-
„hof Jr. heeft, begiftigd met het
„ridderkru:
„rooden salamander".
Guus stond paf!Hij las het nóg
ec-ns Kon z:jn oogen niet gelooven.
Dat bericht was gekomen, nadat
de drukkerij reeds verlaten had, na
tuurlijk Tjonge!... Tjonge!
Wat '11 succes I
Met z'n borst vooruit en z'n neus 5n
dc lucht stapte hij naar de soos; hij
moest zich laten zien
Doch vreemd Niemand wenseht©
hem geluk Nijd en afgunst, mom-
pelde iii.l. Ten slotte begon hij er
over Wat Had niemand dat
verslag gelezen?.Cok niet. dat bij
benoemd was lot ridder in de oude
van den rooden salamander?w
Vlug griste hij de „Grootbroeker-
veener" van de leestafel. Daar!.-...
Daar stond hef!IIij kon de plaats
el oiigézie» aanwijzen Maar hoe
Er stond geen tet-
tin 'den prins Ook
;n zijn benoeming tot ridder
Nic :sLetterlijk nietsHij
HBPPPWPW|pipi .jfWP- was wat doezelig in z'n hoofd. hij
Let bedrijf, waarin Eliza, imd "s middags bij de fuif een paar
r.t'z naar kiml op den arm, zich redt j gluzen champagne gedronken. 11 ma?
door een vlucht over de g'.itsende ijs-
s.isotsen, op den veel gevolgd door
Laar belagers, die haar trachten te
achterhalen en ec-n onafgebroken ge-
tra vet, over twee kolommen:
dc leiders van de beweging, of eigen
lijk onder de nienschen, die door deze
beweging zelf evenzeer waren verrast,
als de regeering var. prins Max, maar
die nog net op het nippertje de teu
gels in de hand hadden genomen. Een
eindeloos getwist begon, een eiudeloo-
ze strijd tussclien sociaaldemocraten,
onafhankelijke» en communisten en
het pas gevestigde nieuwe rijksbestuur
had dra ernstige crisissen te door
staan. We kregen de Spartacuswoelin-
gen en de Lichtenberger dagen, weer
was de stad vol van gerucht van
strijd, weer brulden bezetenen aan het
hoofd van meuschenstoelen tegen
Ebert en Sehoidémami, tegen deu
„bloedhond'1 Nosk© en vóór Lieb-
kiiecht en Rosa Luxemburg of tegen
dezen en vóór Ebert en Sohekle-
•mann,
Uit dezo Spartacusdagen herinne
ren we ons vele van de woeligste too-
neelen. Eens kwam een troep van ze
ker een twintigduizend communisten
achter liet hotel Kuiserhor oprukken,
om voor do rijkskanselarij hun nieder
tegen "EbelT te schreeuwen en Noskö
aan de lantaarn ie weuschen, toen
juist een nog veel sterkere troep aan-
hangers van den tegenwöordig'eu rijks
president uit do WiThelmstrasse kwam
MOUien ook, doch van de ander© richting
de orde van den.' ^e smalle Kaiserliofstrass© inboog. liet
nau :i:i van Guus een re-re, 1
.«g». <ue kloot als "d'V» J»"
verkalot „af" «as, en ïrV
hij had tocli 'thuis alles duidelijk ac-
lezcn.
Wat was er gebeurd!
li vel eenvoudig dit: De meester-
waervnur afgeven, was naar dc wer- knecht, die mede van de grap
Lelijkheid geschilderd", stsönd er. De-had liet door Guus vermelde en geco-r-
■■angst van die achtervolgde vrouw
voor haar kind, scheen door mevi'ouw
X, die de rol van Ellza veiwulde, mees
terlijk weergegeven.
Bijna ongewijzigd werd liet verslag
opgenomen.
Maar den dag na liet verschijnen
kwam de schouwburg-directeur even
aanwippen op het kantoor van de
krant. Deed hij wel meer. Kende den
uitgever blijkbaar reeds jaren.
G'möge! lachte hij, Dat i,s wat
moois. Die recensie van de negerhut
van oom Tom!
3 a, vin je.- niet? vroeg Zuid mail' ge
streeld.
Dat moet 'k zeg-
'houwburgdii
was een oogenbük van groote span
ning, dat langzaam elkaar naderen
van. die elkaar vijandige volksmas
sa's, liet eindelijk op elkaar botsen
onder 't uiten van vloeken cn smaad
woorden en het daarop volgende
handgemeen Om de vaandels en bor
den, die na te zijn veroverd met ge
juich naar achteren werden doorge
geven, terwijl boven de- thans stom
worstelende monsterachtige menschen-
slangen de soldaten van Noske uit de
vensters van het hotel hingen en
vriendelijk© slingerbewegingen mil
handgranaten maakten.
Toén we na een half nur de over
winning van de Ecerllicden hadden
bijgewoond, die door hun grooter
aantal erin war;» ges!
communisten terug te dringen en een
paar honderd Meter, verder in de
Frïedrichstrass© kwamen, bood
venter ons schoenveters aan en een
ander s'oud lucifers en cigaretten te
verkoop en en de dametjes van de
vlakte liepen er rond, gelijk in de nor
maalste dagen van volmaakte orde.
Een anderen keer gingen we des
avonds mei de tram door dc I-eipzL-
gerstrasse, die behoorlijk verlicht was.
Aan den Dónhoff-plaiz echter was al
les in 't duister gehuld en weerklonk
het knallen van geweerscheten, ter
wijl -een politieagent waarschuwde,
dat, we alleen op eigen risico en zeker
Praehfeig
gen, lachte de
weer.
Is het sarns 11
formeerde
1 e t naar je zin? in-
.man voorzichtig,
eenïgszins uit het veld geslagen.
O, zeker! was het antwoord, ik
zal de krant zuinig bewaren, 't Is
een prachtige reclame, die recensie
van de „Negorhui"
Nou juist! viel Zuidmah in, maar
wat bedoel je dan?
Dat het alleen maar jammer is,
dat we de „Negerhut"' niet gespeeld
hebben.
Wat zeg je? ontstelde Zuidman,
niet gespeeld Hoe heb 'k het
nou 1
NeeEen actrice was plotse
ling-ziek geworden... Toen moesten
wo op 't laatste'oogenblik „De duivel
yau Parijs" gevenzooals ik ook
bekend heb gemaakt voor den aan
vang.
Het bleek achteraf, dat Guus weinig
idee had gehad in een tochtige tent
c.e voorstelling van die keïmis-artisten
bij te wonen. En toen kalm weg een
verslag had samengeflanst door een
gedeelte ui; den reman van Harriet
Reeeher Stowe letterlijk over te nu
m en-
De heer Zuidman was woedend. En
toen Jeltje weer ziek was, liet hij met
zonder leedvermaak den jonker weer
de pers draaien. Daaraan kon hij '.en-
minste niets bederven.
En daarna gebeurde -het eerst dat
aan een uitspanning, in een bosch rij
ke omgeving, even buiten de stad een
studenten-gezelschap was afgestapt,
ten einde aldaar een promotie-fuif ie
vieren. De gepromoveerde was een jon
geling in Insulinde geboren, met een
sterk getypeerd Indisch uiterlijk.
En nu hadden eenige grappenma
kers te Grootbroekerveen Guus weten
wijs te maken, dat aa.11 genoemde uit
spanning was aangekomen een Indiscn
vorst, de prins van Zoetoe-Koelci. Hoe
wel incognito, was hij aldaar toch met
gróót gevolg gearriveerd. Een prach
tig© gelegenheid, meende men, en ook
Guus was dit idee toegedaan, 0111 daftr-
-van een eu ander in liet blad te ver
melden. De heer Zuidman was juist
uit de stad, hij zou dat eens fijn op
knappen, mogelijk zou hij den prins
kunnen interviewen. Voor de studen
ten, die door de grappenmakers vol
doende waren -ingelicht, was het een
subliem idee, een kostelijke grap. (Het
interview met den pseudo-prius werd
met grooien ernst toegestaan, en had
plaats in tegenwoordigheid van allen,
in de groote koffiekamer van het hotel,
•igeerde verslag, benevens een gefin-1 me|. levensgevaar verder mochten rij
mend bericht betreffende de benoe-Jdeji. De wagenbesludrder had er geen
mins tot ridder, laten staan 111 'het trek in, maar een "moedige conductri-
1, hetwelk bij Guus was bezorgd. ce n!lïa z;jn pla<-ys ju 0n in razende
Alleen in dat. Alvorens nu echter, ver- vjuy-fc stoven we door het bedreigde
i gebied. We hadden bij de inspectie
aan de Spittelmarkt drie treffers ge
kregen, maar de Berlnnsche Kenau
'éu."it\veo passagiers, die het erop had
den gewaagd, waren ongedeerd geble-
'veh.'-En de Spittelmarkt was weer ver
licht en liet gewone leven van de we
reldstad ging ook daar in' zijn beken-
kle banen, alsof er nooit een Sparta-
F*»
pen, die door een woeste bezetting met
inbed werden verdedigd tegen de aan
stormende regeeringsi roepen.
Zoo is het steeds geweest, zelfs in
de Ka pp dage 11, hoewel toen een al-
gémèene staking het verkeer had stil.
gelegd en geen enkele krant' ver
scheen, waardoor do bevolking, veel.
zenuwachtiger was gemaakt, dan bij
de vorige gelegenheden. Iu liet een
der é.1 Ta drukken, was dit zetsel uil
don vorm genomen en een van tc vo
ren 'gezet jaarverslag van de boeren-,
leenbank er in geplaatst, zoodat in alle
andere nummers de grappenmakerij
mri- tien heer Luttelhof niet werd op
genomen. De studenten hadden dus,'
wiit betreft de. bestelde exemplaren^;
een onverwachte sol.
Guus heeft het ware nooit begrepen.
Maar de* joitrhalisti'ek" "had -' aiSailH?
voor hem toch alle aantrekkelijkheid
verloren. Hij zag er niets meer in. -Hij
bedankte voor de eer,
Ook. de oude heer Luttelhof vond het
betci', dab zijn zoon naaf iets anders'
om zag.
Dit was het roemlooze einde van de-'
journalistieke loopbaan van jonker
Guus. J
Toch wel jammer, vond de mees
terknecht, h:j begon het draaien aan|,riim van ^en g(r[jf| opwinding en bot-
«j -"-o aardig te leeren. - -
de pers al
Brieven uit Berlijn
(Van onzen correspondent).
BERLIJN, Juni 1923.
Toen iu November 1918 de ineen
storting \-"n de fronten der Centxa-
ingen, 111 de omgeving het doodge
wone gangetje. Wij hebben al de woe
lingen van nabij meegemaakt eu
hebben daai.bij kunnen constateeren.
dat telkens slechts enkele tienduizen
den actief aan den strijd deelnamen,
terwijl d-c overweldigende meerder
heid van de bc-volking der' millioenen-
siad volmaakt, passief bleef en dik-;
werf zelfs scheen, zich van al dat ge
doe niets aan te trekken, ja liet niet,
èens waar te nemen.
We hebben deze indrukken eons
opgefrischt en onzen lezers verteld,
omdat hierin een troost voor het troos
teloos schijnjénde heden opgesloten
ligt. In onze brieven, die telkens een
schels van een zijde van het leven
hier beproefden te geven, was dit
beeld veelal niet bijster vroolijk. Men
liet ec-ne na bet andeFe, einde-
het misleide Duitsche volk
>'«1 «P politiek, «oilcmlwh.
f I I ,r cultureel eu moreel gebied, dat niet
ergeefs hud gebloed^en alle (taM> op„,:kp,jd sltn,t eu aanleiding geeft
over diirchhblten en Teutonenkrachi
ij del bleken ie zijn geweest, «-aasde
ten revolutiestorm door de Duitsche
sleden en bij dozijnen vielen de kro
nen in het stol. De revolutiedag te
Berlijn was er een van in automobie
len rendrazeude matrozen, soldaten
en arbeiders, dronken van revolutie-
ui vrijheidswoorden, van kerels, die,
•oorop de vrachtauto iu hst wild za-"
en rond te schieten, van gebrul vdóa.-
het nieuwe en tegen het oude regime,
terwijl de straten vol waren van eón
meejuichende menigte, die waad.de
door een dikke laag van krantenpa
pier, extra-uitgaven van de Wor-
wiirts en strooibiljetten, dis in mil-
lioenen exemplaren waren verspreid
door krantenventers, omhooggesme-
len van fietsen en taxi's, naar bene
den geworpen uit vliegtuigen, een me
nigte, die de enkele officieren en sol-;
daten, dio zic'li nog met de distinctie
ven van liet keizerrijk durfden te ver-
tooncn, deze hardhandig van de uni-
form rukten én 'waaruit voortdurend
het tumult van kleihe mzietjes en het
roepen van hoch en nieder opklonk.
En in den avond was het in de stad
een troosteloos beeld van diefstal en
verkwisting van rijkseigenclommen,
tot het ophangen van een somber
beeld Van het leven in het tegenwoor
dige Duitschland. Maar bij alle onder
linge veeten, bij den onverkwikk'elij-
ken strijd om het bestaan met ellebo
gen en hakken, bij de tallooze teeke
nen van verwildering en verwording
mogen de bovenstaande episoden de
hoop wettigen, ja de overtuiging ge
ven, dat de vele rotte plekken aan
de oppervlakte zich toch nog niet. heb
ben kunnen doorvreten tot aan de
goedé kern van het "Duitsche vo'k.
Ook deze kern is ziek, maar het is
een economisch lijden eu al dreigt
de epidemie van verwording ook haar
aan te tasten, al maakt de economi
sche koorts het lichaam vatbaarder
voor complicaties, tot dusver is het
Duitsche volk als geheel toch nog voor
nioreplen ondergang bewaard geble
ven Ondanks schiefer, woeker, spe
culatie en krasse winzucht, ondanks
toenemende speelwoede en danskoorts,
ondanks slechte films en smnakbeder-
vande tooneelstulcken, walg'ingwek-
kende cabaret-,,kunst1' cn frivole ope
rettes. e
Oip het oogenblik, dat deze regels
'geschreven worden, is er nog geen
kijk op een oplossing van het grocle
Het kwijnend Tooneel in Nederland
Een diagnose en een geneesmiddel
j zooveel uitbundige pret gevierd als een of twee dagen met een geweldigen
Guus, in hooge mate op dien dag, toen ecu man van dokater. We hadden volkscommissaris-
de tijd
ntb:
We i
'kt
al la:
viel van dé pefA Sifter
.nt dien zoogenaamden prins inter-Urn gekregen en een aantal hoo:,
;e\vde. Ze verkneukelden zich verder ambtenaren waren uit hun ministeries
iet weinig, dat al die nonsens tot in I gezet, maar al ras begon men iu Je
k:eins:e bijzonderheden in de-zien. dat de omwenteling wel onder
Droctbrockervoc-nef'~<>\x worden op- [de leuze: „-.rede, vrijheid, brood" de
.nemen. Er werden Guus dadelijk I loppeu van liet oude regime koi, vei.
..xemplarcu Deze moe;l|lc», maar dat dit nog niet heizeifde
-. ci, g'ue ze.- ex.. inpi.'i.'eii h- becn. 1 bctee..tr«u6. al» bet vêrsnjgeu van
er v.aren ei. dio /i;li voor moer i vrede, van vrijheid en van brood. Al
u ;iea nuremers opgaveu. Dc oplu-1 ireel gauw kwam er oneenigheid onder
gende ziekt© wellicht nog niei. tot het
merg zijn doorgedrongen. Moge zoo
niet reeds deze zomer, dan toch de
herfst dat oogenblik brengen en als
September zijn witte buien blaast het.
dichterwoord ook voor Duitschland iu
vervulling gaan, dat dan
.straalt door al uw blinde dampen
De -jag, die uit uw don'ter daagt!"
H. BI. KOELENSMID.
Iu mijn artikel over ,,lJe Malaise
en het Tooneel" in Juni van het vori
ge jaar schreef ik o-a. in ons blad
over de tooneeltoestanden in Neder
land, dat die zóó treurig waren, dat
het bijna niet erger kon. Wij zijn nu
een jaar later en... hèt is nog erger
geworden. De secretaris van riet -\o-
derlandsch Tooneelverbond, de keer
Hijmans, schreef terecht in zijn ver
slag over het afgelopen jaar, dat de
toestand nog nooit zoo jammerlijk was
geweest. „De. too.neelgezelschappen"
- zoo schreef hij woordelijk „lijden
een bedelaarsbestaan."
Eeu slechter seizoen dan 1022'23
heeft men in do tooneehvereld nog
niet gekend en men vraagt zich dan
ook met zorg af, wat de toekomst voor
het tooneel moet brengen. Het tooneel
iu Nederland is ziek, doodziek en som
migen vreezen, dat het aan bloedar
moede zal sterven.
In den laatsten tijd hebben vele ge-
neesheeren de diagnose gesteld en
middelen tot genezing aangegeven-
De voorzitter van het Tooneelverbond,
.Jhv. A. AV. G. van Riemsdijk, ziet dc
kwaal voornamelijk in het tegenwoor
dige vlakke spel en verwacht alleen
heil van de stichting van een gezel
schap met „sterke sjpeelkrachten op
dat het .publiek, dat volgens hem en
kei om de groote spelmomenten naar
de komedie gaat, weer van spel zal
kunnen genieten.
De heer Van Dalstim, een van onze
eest incderno toonselspelers, in 2ijn
avtistlèken smaak zeker een antipode
van den voorzitter van het Tooneel
verbond, stelt een veel radicaler mid
del vor. Hij wil evenals Copean
alle schouwburgen sluiten, al is het
dan ook voorlöppig slechts voor den
tijd van... tien jaar! Wat hij.en zijn
collega's in die tien jaar moeten gaan
doen, vertelt hij er niet bij- Herman
Kloppers, ook een der hervormers van
de toekomst, zoekt naar het geconcen
treerde drama, het drama van weinig
-woorden en meerdere actie. Of dat
het iU'eanum is, zullen wij misschien
kunnen beoordeelen over eeuigeu tij re,
als hij naar Holland, terugkomt om
ons uit heilmiddel tc brengen, ik vrees
echter, dat men met het bouwen van
deze uchttooneefen'ons tooneel niet
uit het mceras haalt. Laat ik daarom
liever op den beganen gropd blijven.
Oök ik neb mijn diagnose gesteld cn
ik'wil trachten een der geneesmidde
len aan te geven, die in de gegeven
Omstandigheden den patient Het best
cp de been zouden Kunnen houden.
Want'dat'hij móét'blijven leven, daar
van zal zelis de lieer Van Dalsiuu in
zijn hart'wel overtuigd zijn. Men kan
daargelaten, ot men liet werkelijk
1 willen de schouwburgen nu
eenmaal niet sluiten, zoolang er nog
fcotoBeelg^glm|s.vu.,entooneeispeel'stsrs
zijn.'
is' ergens drukt do economische ma
laise zwaarder op hef tooneel. dan in
Nederland,! Er is geen Luid, waar het
tooneel nijfc zooveel moeilijkheden te
kampen hééft, als het onze. Er bestaat
Nederland geen oprec h t e,
geen waaraciiii g e b e a ng-
stellin'g 111 0113 nationaal tooneel.
O, ik erken, dat dank zij vooral
lloyaards en A'erkade er een tijde-
lijke opleving is geweest, dat men i:i
intellectueele kringen iets meer voor
het tooneel is gaan voelen, maar dat
beteekent nog niet, dat er bij ons
volk een werkelijke liefde is voor het
tooneel- Wie eenigea tijd in het bui
tenland verblijf houdt, zal onmiddel
lijk het verschil vcelen.
Kom in een Duitscli pension en
spreek er met de gasten over bet too- i
neet en gij zult verwonderd zijn, hoe -
olkomen zij allen op de hoogte zijn
an de tooneèlliteratuur zoowel de
klassieke als de modernevan hun
land, van de tooneelbeweging, haar
streven en de resultaten. En nog meer
:al het u verbazen, wat zij hebben
gezien! Trouwens men behoeft in
Duitschland maar in een theater te
komen om te voelen, hoe de Duitscher
met het tooneel medeleeft. Zelfs in
de moeilijkste'tijden is hij het töoneel
trouw geoleven. Heeft Cornelie van
Oosterzee mij niei verteld, dat zelfl's
de Novemberdagen van 'IS, toen in
de straten van Berlijn herig gevoch
ten werd, ds schouwburgen door
speelden niet alleen, maar zelfs stamp
vol warén. Had zij het persoonlijk
niet meegemaakt, dat de lijken dei-
gesneuvelden bij de gevechten om het
„Schlosz" in het voorportaal van de
opera .werden; gedragen, terwijl Caar
binnen Carmen werd gespeeld? En
met de andere theaters ging het pre
cies zooWaar zoo groote liefde is,
kan het tooneel niet sterven.
Ook in Frankrijk is er waarachtige
belangstelling. De Holière-herdenkülg
werd een nationaal feest. Voor
de Franschen 'beteekenen Molière cn.
zijn tooneel de roem van Frankrijk.
Tooneelspelers als Féraudy, Le Bar-
gy, Lucien Guitry, de Max belmoren
inwerkelijkheid tot de groote
mannen van Frankrijk. Men zou
zich daar niet kunnen voorstellen, dat
zij - zooals in Nederland de tooneelspe
lers blijkens de jaarlijksche decoratie-
lijst door de Regeering zouden
worden gelijkgesteld met een kom
mies of ambtenaartje, derde klas 1 En
wat is de. dramatische kunst in het
land van Ibsen en Bjórnson, in het
land van Strindberg?
Hoe is het nu in Nederland? Een
belangrijk deel der bevolking houdt
zich om godsdienstige redenen verre
van het tooneel. Hierdoor alleen is
in tegenstelling met landen als
Frankrijk en Duitschland bet too
neel in het toch al niet groote Neder
land aangewezen op ^slechts een ze
ker percentage van de bevolking-
Maar zelfs bij dit schouwburg-bezoe
kend deel missen wij de waarachtige
liefde voor het tooneel.
In het afgeloopen seizoen hebben
tp Haarlem 53502 betalende bezoe
kers de 173 voorstellingen bezocht
hieronder zijn de 18 volksvoorstellin
gen met 12119 bezoekers niet gerekend
dat wil dus zeggen, dat van de ruim
12Ö..0G0 inwoners van Haarlem en om
streken gemiddeld nog geen 50
I eenmaal in het jaar op de gewon 0
voorstellingen in den Stadsschouw
burg zijn geweest. Hen, die do dure
prijzen als oorzaak mceuen te mogen
noemen, wijs ik naar het zoo herhaal
delijk ioege „schellinkje" en de al
tijd stampvolle schouwburgen in
Duitschland.
In ons land is het tooneel niet, als
iu het buitenland, een levens'oenoer-
to voor de nienschen. Ons volk is er
ook niet voor opgevoed !i Zelfs niet
het intellectueele deelFranschen en
Duitschcrs kennen hun klassieken*
Wat weet do Hollander van Vondel,
Bredoi'oo en Hooft Amper dc namen
der werken, die ze geschreven hebben
on een enkelen versregel als „Waar
word' opréchter trouw". En de jeugd?
Hoeveel steden zouden er in Neder
land zijn Haarlem is een gelukkige
uitzondering waar men door school
voorstellingen onzen jongens en meis
jes lmfdc tracht bij te brengen voor
do dramatische kunst.
Een leeruur ta Haarlem vertelde mij
onlangs, hoe hij twee jaar geleden
i-'cstspiele voor de jeugd le Aveiasar
had meegemaakt en hce eiken avond
weél' liet theater »campvol zat met
jongens .en meisjes, die van heinde en
ver v. aren gekomen cm een week lang
Duitsche Klassieken in model-opvoe
ringen in do Btad van Gcethe en
Schiller tc zien. En elke wee:; weer
kwaaien nieuwe stoeten van jongens
cn meisjes naar V. cimai' en op den
laatsten avond trok men onder het
licht der flambouwen dool- de stad
0111 kransen en bloemen neer te leg
gen aim deu voet van het standbeeld
sail Goethe en Schiller, de twee dich
ters, wier namen alleen reeds een
symbolische betcekenis hebben voor
de Duitscho jeugd.
De Hollander ziet het tooneel over
het algemeen uitsluitend als a m u s e-
111 ent, den schouwburg als een
p 1 a a t s v a n v e r xa n a k. In het
„Rapport van de Rijkscommissie voor
Dramatische Kunst'' stond wel te
lezen, dat ,,o.?u hoogstaande dia-
ma tischo^ kunst én op zieh zc'E als
zelfstandige openbaring van het
kunstleven èn als factor van gezonde
volksontwikkeüng .metterdaad een
mui 0 n a a 1 b 0 1 a n g is, doch van
dit besef bemerkt men bij ens volk
cn als onmiddellijke afspiegeling
daarvan bij onze regeerders maai-
bitter weinig. Voor de bewindslieden
zoowel van stad als land is het
tooneel vrij wel alleen een belasting
object, zooals de bioscoop, de tingel
tangel en de stööm'caroussel- De dier
bare bclastingpeimingen, de 20 dat
is voor de bestuurders het eenige na
tionale belang, dat zij in het tooneel
kunnen zien. Wat heeft men in Neder
land van overheidswege feitelijk ooit
gedaan voor do ontwikkeling en in
standhouding van de dramatische
kunst? Jn Duitschland offert uien et
zelfs voor, terwijl het land tot bloe
dens toe geslagen is. Daar voelt men,
dat een volk, dat zijn tooneel verliest,
een van zijn meest dierbare nationale
bezittingen zou verliezen, daar be
grijpt men, dat boven lie; matericele.
nog iets hoogers staat, het geestelijke
Toen een „zonderlinge" Haarlem
mer zijn stad indertijd een theater
aanbood, gingen er zelfs stemmen van
verontwaardiging op, omdat hij ons
ben schouwburg eu geen overdekte
zwemplaats schonk, vroegen velen iu
ernst, waarom c'.e stad een gebouw van
vermaak rijker moest worden inplaats
van een instelling van practiseh nut!
Wie zou in Haarlem in dezen bsnar-
den tijd met het voorstel duiven aan
komen om ch dramatische kunst
„nationaal belang'*' volgens de
Rijkscommissie door geldelijken
steun op de been te helpen houden
Zou men niet in koor uitroepen, dan
daarvoor in een tijd van malaise aller
laatst geld zou mogen worden gege
ven.
E11 toch, wil men niet, dat het too
neel aan bloedarmoede in Nederland
zal sterven, clan zal men .het dien
steun in dezen tijd van malaise op den
duur niet kunnen onthouden. Wanneer
ook bij onze bestuurders het besef
levendig wordt, dat een hoogstaande
dramatische kunst een nationaal be
lang is, dat de dramatische kunst
zooals enkele leden, „behoorende tot
dc kringen in welke dc bezwaren tegen
het tooneel het sterkst leven" iu het
rapport der Rijkscommissie hebben
erkend, „menigmaal levenskracht,
troost cn levenszuivering schenkt",
dan zullen zij zich aan dien steun niet
mogen onttrekken.
in Amsterdam, Rotterdam en Den
Haag is dat besef althans levendig gs-
rorclen. In Haarlem eu de verdere
irovincie nog niet. liet zou men
ergeve mij 't woord de meest er
gerlijke kruidenierspolitiek zijn, wan
neer men het anemisohe, kwijnende
lichaam kalm liet sterven door liet de
laatste 20 bloed af tc tap pen, zon
der het ook de versterkende midde
len te verstrekken, waardoor het al
thans kan blijven voortbestaan.
Mcn'denke niet, dat ik overdrijf:
Wanneer men doorgaat met 20 be
lasting tc heffen zonder eenige tegen
prestatie, dan zal het goede tooneel
gedoemd zijn te sterven en zullen óp
den duur alleen do parasieten de
bioscoop cn de amusementskunst
kunnen blijven bestaan. Men lielpe
de .dramatische kunst dóór deze moei
lijke tijden héén. En verder zorge
men door goede volks- en schoolvoor
stellingen liefde te kweeken voor het
tooneel, zoovel bij het tegenwoordige
publiek als bij Eet publiek van de-
toekomst-
Voor de verdere ontwikkeling van
het tooneel hebben dan zij te zor
gen, die er in de eerste nlaa.ts verant
woordelijk voor zijn: do leiders en de
tooneelspelers,
J, B. SCHUIL.
