HAARLEM'S DAGBLAD
OM ONS HEEN
Buitenlandsch Overzicht
Onze lacMjock
?8rs-0ïDniciit
DINSDAG 21 AUGUSTUS 1923 - TWEEDE BLAD
No. 3219
Feestpoëzie
Dat de meh'sdh', zooals Frederik van
Eeden eens opgemerkt heeft, de aren-
zen van zijn eigen bekwaamheden niet
kent. willen wii allemaal wel geloo-
ven, maar dat van de honderd men
schen minstens negentig zich be
kwaam achten, zooal niet tot een vers,
dan toch tot een behootflijk rijm, zal
menigeen verbazen. Toch is het waar.
In deze dagen hebben wii gelegenheid
genoeg om het op te merken. De offi-
cieele dichter in Den Haag, die de
voorzichtigheid had, weg te schuilen
achter den pseudoniem van Ueelen
fin werkelijkheid moet hii een dubbe
len naam dragen, die telkens met een
G. begint.) is al weggelachen, de man
nen, die het verbetereu wilden hebben
hot niet beter gemaakt en wanneer zij
hun product op muziek laten zetten,
wordt 't er niet fraaier op. In een van
dio composities worden juist de woor
den, d'ie liet minst geslaagd zijn, door
de componiste herhaald „duizend
moudon, duizend monden", en zoo
meer. waardoor de koddigheid van
het effect verdubbeld wordt.
Hoe komt dat toch Wij hebben in
Nederland toch dichters van naam en
wanneer die zich niet kunnen inspi-
reeren op een dooi' anderen opgegeven
onderwerp (de reden waarom prijsvra
gen van den meest versohillenden
aard altijd mislukken) dan blijven er
toch knappe rijmers genoeg over, die
een redelijk volkslied voor den dag
krfnnen brengen. Komt het hierdoor
dat uit den aard van do zaak de sym
boliek bii dit feestlied te pas moet ko
men en dat ons volk daarvoor in het
algemeen te huiselijk is
Henricus van Amstel zond ons een
jubileums! ied toe, dat van die over
dreven huiselijkheid wel de incarna
tie is. Het bogint aldus
Heel Nederland fuift nu.
Heel Nederland juicht nu
Wilhelmina toe.
Zij stuurde krachtig,
Negeerde prachtig.
Zonder druk gedoe.
Zii was het voorbeeld.
Zij was het toonbeeld.
Van eenvoud en van vilijt;
Een kwart eeuw lang
Bestuurde zij ons goede land,
Met wijs beleid.
Commentaar heeft dit fraais niet
noodig. Dat Neerland „fuift" wordt
in gemoedelijkheid nog overtroffen
door het „druk gedoe".
Maar het tweede couplet is veel
schooner.
Haar goede Moeder
Ocik zii was hoeder
Van vrede en van recht.
Prins Hendrik, moedig.
Joviaal, koelbloedig.
Aan hem zijn wij gehecht.
En het Prinsesje
Krijgt menig lesje
Van Moe in Staatsbeleid
Zoo is 't gezin der Koningin.
Geliefd in Holland, wijd en zijd.
Inderdaad, dit is al te huiselijk en
het eenige wat er tot verontschuldi
ging aangevoerd kan worden, is dat
de schrijver. Henricus van Amstel, het
zoo goed meent.
Wat deze Henricus verder schrijft
over de Novemberdagen van '1918, zal
ilc maar achterwege laten. Het is nog
fraaier. Natuurlijk kan er aan deze
soort van poeëten geen verwijt van
gemaakt worden, dat zij zulke dingen
schrijven zij kunnen liet eenmal
niet betel' en hun fout begint dan ook
pas, zoodra zij verwachten dat het
de moeite waard is om het te druk
ken. Wanneer zij hun gerijmel alleen
maar in den huiselijken kring voor
lazen, zbuden zo er licht groot suc
ces mee behalen.
Laat ons dus aan de pseudoniemen
en anoniemen de rust gunnen, die zij
blijkbaar nog noodig hebben om hun
ne tekortkomingen te overdenken. Het
wordt erger, wanneer menschen van
reputatie aankomen met ©en rijme
larij, die ternauwernoodi heter is.
Niet zonder ophef is een vers aange
kondigd van Speenhoff en nu het in
Eigen Haard staat, zouden we niet
gelooven dat het van hem afkomstig
is. wanneer het er niet uitdrukkelijk
bij stond.
Vooreerst wemelt het van stoplap
pen. „Blijf ons onvervaard regeeren",
zoo heet het in 't eerste couplet cn
iedereen voelt, dat onvervaard een
ruimte van drie lettergrepen vullen
moest. Dichterlijk© waarde heeft het
woord natuurlijk niet.
In het tweede couplet lezen we van
„vijf cn twintig lange jaren". Waren
zo langer dan andere jaren? Natuur
lijk niet. maar met viji en twintig ia-
ren zonder meer kwam de maat niet
uit., liet. moesten dus lange jaren zijn
of korte, of droeve, of beste, of som
bere, of wat-dan-ook-jaren, die nog
twee lettergrepen noodig hadden om
precies uit te komen._ Bovendien doet
„langeflauwtjes aüp een andere
constructie denken, namelijk aan die
van „vijf en twintig jaren lang",
ke evenwel in dez© maat onbruikbaar
was.
„De beminde, ware Leidster" zegt
Speenhoff in datzelfde tweede couplet,
omdat hij voor „ware'' geen betere
uitdrukking kan vinden. Heeft hij
plaats van eens een avond te wijden
aan zijn jubileumlied, het geschreven
op een hoek van de koffietafel, tus-
schen ©en uur en kwart over eenen
Men zou het haast zeggen bij liet
lezen van de volgende coupletten, die
voortdurend slechter worden, daar
zelfs het werkwoord er in ontbreekt.
De dichter daalt tot stamelen af.
Maar de slechtst© van alle is de
egel: „Holland zal baar nimmer
laten", in de vijfde strophe. Wat la
ten? Waarschijnlijk is de bedoeling
erlaten" geweest, maar de aange
nomen maat liet- dat woord niet toe eu
blijkbaar moet toch de regel op zich
zelf gelezen worden. Wie meent
niet en, terwille van Speenhoff.
toogt dat de volgende er wel bij zal
bcliooren, doet hein daarmee toch
geen dienst, want dan krijgen wij qe-
merkwaardige passage:
Holland zal Haar nimmer laten
Rust en vrede om haar heen.
wat de bedoeling van een jubileums-
lied toch wel nooit wezen kan.
Het is jammer. Daar hadden wij in
den vloed van rijmelarij, die over ons
hoofd wordt uitgestort, een kernach
tig, eenvoudig versje van Speen hof 1
erwacht, dat de groote menigte niet
.Heen zingen, maar ook in zich opne
men zou! En er komt een rijmpje
vol stopwoorden, met onduidelijke
gels en gebrekkige constructies
zullen den schrik wel weer te boven
komen, maar Speenhoff, diebter-
zanger, had dit product maar liever
moeten „laten".
Zoo staan wij dan, tien dagen voor
den verjaardag van de Koningin, zes
tien dagen vóór de troonsbestijging,
altijd zonder behoorlijk foes' lied-
liet is teleurstellend en ik heb nog
altijd hoop, dat er op het laatste
oogeublik als een helle lichtstraal in
de duisternis een klein kunstjuweel zal
verschijnen, van woorden en muziek.
Voorloopig is het vers van den heer
Diidok van Heel voor de nationale
huldiging nog niet overtroffen. Een
voudig is het eerste couplet:
Heil Koningin der Nederlanden,
Van Zeeuwsehen stroom tot Frie-
sclie gouw,
Van Limburgs veld tot Hollands
stranden
Betuigen wij n hulde en trouw.
Waar ook zich Uwe onderdanen
Bevinden mogen, wijd en zijd,
lr« Oost en West, op do Oceanen,
Aan U wordt deze dag gewijd.
En dan de herinnering aan de tra
ditie in de derde strophe:
Wat in deez' kwarteeuw ook mocht
tanen,
Niet onze trouw, die rotsvast stond,
Bij 't wapp'ren der Oranjevanen
Hernieuwen wij 't aloud verbond;
Geen aardsche macht zal ooit ont
binden
Dien band, geërfd als heilig goed;'
Rondom Uw troon zult Gij ons
vinden,
Wanneer Uw stem zich liooren doet.
Dit is eenvoudige, goede taal. Het
herinnert ook aan de traditie. Een
goed rijm
DE FRANSCHE EN BELCISCHE ANT WOORD-NOTA AAN ENCELANO.
DE SPOORWEC-OORLOC IN HET BEZETTE DUITSCHE CE BIED.
DE TOESTANDEN IN D UITSCH LAN D.
UIT ANDERE BLADEN.
Gehuwd: E. G. Esc-her met I. Moo-
nens, Ixelles (Brussel). 18 Aug. G. H.
Grauss met T. van Oort, den Ilaag.
Bevallen: 17 Aug.: Meyer—La Scur,
D., Amsterdam. IS Aug.: Poort
Bcschoor, D., den Haag.
Overleden: Douarière Beelaerts van
Blokland—Kneppelhout, Arnhem. 16
Aug. A. v. Praag, 92 j-, Amsterdam.
17 Aug. II. Gompers, 55 j., Amsterdam
Het Fransche antwoord.
zal heden aan lord Crewe, den Brit—
schen gezant te Parijs worden over
handigd.
Men mag aannemen, dat het Fran
sche antwoord een minimum cijfer
noemt voor de Fransche vorderingen
op Dilitschland. Dit zal zoo wordt
uit Parijs geseind de onderhande
lingen ongetwijfeld vergemakkelijken.
Te Brussel schijnt men de Fransche
nota goedgekeurd te hebben, doch het
heet, dat de Belgische nota nog dui
delijker en nadrukkelijker zal zijn wat
betreft de Roerkwestie.
Daarentegen wordt uit Brussel ge
meld:
De ministerraad welke Dinsdag zou
bijeenkomen is tot Woensdagmiddag
uitgesteld. De ministens Theunis en
Jaspar zullen dan aan hun collega's
den tekst van liet Belgische antwoord
op de Britscho nota ter goedkeuring
voorleggen, Het document zal vervol
gons Woensdagavond aan Poincart
worden medegedeeld, en Donderdag
d.a.v. naar Londen worden doorge
zonden.
Het zal dus in elk geval nog wel
eenige dagen duren voor de inhoud
van de Fransche en Belgischo nota
officieel bekend wordt.
De Duitsche Rijkskanselier Strese
mann zal waarschijnlijk nog deze
week op de Zondag door Poincaré
gehouden rede antwoorden. Eerst zal
echter nog de publicatie vt
Fransche antwoord op de Engelscbe
nota worden afgewacht.
Naar verluidt, heeft Stresem
plan opgeval, zich openlijk over het
geheele vraagstuk van liet herstel uit
te spreken.
De rede, wcljje Poincaré Zondaj.
heeft gehouden, wordt door de Ber-
lijnsche bladen niet geheel ongunstig
ontvangen. Speciaal acht men hei
een schrede voorwaarts op den
tot nieuwe onderhandelingen, dat vol
gens de pers Poincaré in zijn rede
een geheel anderen toon heeft
geslagen. Algemeen echter mist
een duidelijke omlijning en de belang
stelling concentreert zich derhalve
ook meer op de'Fransche antwoord
nota aan Engeland.
Georg Bernhardt selirijft in de „Vos-
sische Zeituug", dut de rede
Poincaré duidelijk liet bewijs levert,
dat dc règëerïngswisseling in Duitsch-
land niet zonder invloed is geweest.
De rede. is een openlijke uituoodigin;
aan Strcscmaun, tol, het doen vai
voorstellen. Hiervan zal ook
afhangen de houding van Frankrijk
ten opzichte van de opneming van
Duitschland in den Volkenbond.
De „Vorwarts" zegt, den ddidelij-
lcen wil van Frankrijk te missen, om
het Duitsche volk politiek en econo-
zelfbestemmingsreclit te
hergeven.
De wensch, uitgesproken in de rede,
welke Poincaré Zondag heeft gehou
den, in zake de voortsetting der
meenschappelijke actie van Engeland
en Frankrijk, wordt in de I.ondsn-
sche pers gereciproceerd, maar de
bladen zoeken te vergeefs naar eeni-
ijzing in de rede, dat de Fran
sche regeering bereid is, voor dit dool
cenig offer te brengen. Nog gevoelf
te Londen, dat zijn verwijzing
naar den toestand van den Engel-
sc.hen handel en de werkloosheid
oenig diepgaand besef toont van d>
positie van Engeland.
De „Times" hoopt evenwel, dat het
antwoord van Poincaré op do Engël-
sche nota 'n weg zal aangeven, waar
langs de geallieerden gemeenschappe
lijk zullen kunnen voorischrijden.
Een verklaring van Stresemann.
Naar aanleiding van het besluit van
de Rijnlandcommissie om de grens tus-
schen het bezette en onbezette gebied
ook verder gesloten te houden heeft de
Berlijnsche coirespondent van de Hann.
Courier den rijkskanselier zijn meening
gevraagd over deze nieuwe gewelddaad
der Franschcn. Stresemann verklaarde,
dat zulke maatregelen er alleen toe lei
den de gevoelens van verbittering in
Duitschland te doen toenemen. Hel be
sef van het door de bezetting van het
Roergebied Duitschland aangedaan on
recht, hetwelk het lijdelijk verzet heeft
uitgelokt, maakt het juist thans, nu de
regeeringen van de volken van geheel
Europa eindelijk schijnen besloten te
hebben aan den tegenwoordigen toe
stand van onrust een einde te maken,
maakt het voor het Duitsche volk bui
tengewoon moeilijk zijn regeering te
volgen op den weg van bezonnenheid en
overleg. Ik kan slechts den
wensch uiten, dat men vooral in Frank
rijk er over nadenke, of het goed is op
nieuw in strijd te komen met de gebo
den der menschelijkhcid en het gezond
verstand.
Over
den toestand in Duitschland.
wordt liet volgende nan de Telegraaf
gemeld:
Le communistische actie der vorige
week heeft een loon-standaard ten ge
volge gehad, welks gevolgen voor de
industrie nog niet zijn te overzien.
In sommige takken van industrie
verdienen de arbeiders thans vredes-
loonen of nog meer-. Een voorbeeld
hiervan zijn de typografen, welke in
de afgeloopen week een loon van 86
millioeu mark ontvingen.
De Berlijnsche tram-maatschappij,
welke voor den ondergang staat, be
taalt algemeen lioogcre loonen dan
voor den oorlog. Een bestuurder b.
verdiende in vredestijd 10 pfcnnii
per uur; thans echter is liet uurloon
4PO.COO mark, hetgeen volgens den
Dollarkoers van heden, een uurloon
van 50 pfennige (vredes-wuardo) be-
teckent.
Bij een dergelijke loonstaudnard
worden natuurlijk in de eerste plaats
die bedrijven met ondergane bedreigd
welke door het publiek liet gemakke
lijkst kunnen worden ontbeerd. Hier
onder neemt het bedrijf, dat in de
geestelijke behoeften voorziet, de al
lereerste plaats in. Het is dan ook niet
te verwonderen, dat de bond van uit
gevers te kennen heeft gegeven, dat
bij een dergelijk loon-niveau de be
drijven of jvel sterk moeten worden
ingekrompen, of wel geheel stilge
legd.
Ook uit Saksen komen dergelijke
berichten. De Saksische regeer in;
heeft medegedeeld, dat vertegenwoor
digers van de Saksische industr
reeds hebben gedreigd de bedrijven te
sluiten, daar het de industrie onmo
gelijk is de loonen uit te betalen en
de regeering staat thans voor do al
ternatief; of geen acht te slaan op de
klachten ider industrie en daaxdoor
een enorme werkloosheid to ontkete
nen, of dc verleening van credieten,
zooals dit totnutoe ook voor hel. Roer
gebied geschiedt, ook tot Saksen uit
to breiden.
De liooge elschen, welke echter ge
steld moeten worden aan de credie
ten -verleening, kunnen echter, ook
bij den koogsten rentestaudaard, een
gevaar voor inflatie opleveren, zoo
lang deze credieten niet op waarde
vaste basis worden verstrekt.
Hetzelfde geldt voor lio nieuwe be
lastingen en wel speciaal voor do
nieuwe bedrijfsbelasting, volgens wel
ke voor iederen arbeider uit ieder be
drijf het dubbele bedrag van den tot
nu toe geldenden aftrek van de loo
nen voor den tijd van zes maanden
tegelijk moet worden afgedragen. Het
is den werkgevers, wegens gebrek aan
de noodige middelen, eenvoudig on
mogelijk om deze belastingen te be
talen, zonder dat hun ruimere cre
dieten ter beschikking worden ge
steld.
Ook hier weer gaat de roop uit naar
credieten der Riiksbank, welke naar
een nieuwe inflatie moeten leiden, iu
het bijzonder zoo lang onder liet ré-
gime-IIavenstein de credieten door ge
dep recieerde papiermarken kunnen
worden terugbetaald. De eisch tot liet
aftreden van den president- der Rijks
bank, Havenstein, behoort dus mode
tot de eerste, waarmede do Rijksre-
geering zich binnen het kader der ge
zamenlijke finaneieele en politieke
kwestie heeft bezig te houden. Hoe
dringend noodig een ingrijpen op fi
nancieel gebied is, bewijst. na de
tijdelijke stijging bij het aanvaarden
van het bewind door Strecsemnnn
de nieuwe daling der marlt op de
beurs. De dollar is heden te Berliin
van 3.2 lot 4.2 milliocn gestegen, vol
gens de officieele noteering. Deze bp-
wegïng zette zich Maandagavond
voort; de dollar steeg in den loop van
het avondverkeer tot 5.6 millioen.
De chaos op de spoorwegen in
de bezette gebieden.
De bijzondere correspondent van de
„Times' tc Keulen meldt,,dat dc Fransen
Belgische spoorwegregie krachtige po
gingen in het werk stelt om Duitsch per
loneel aan te werven. In het district
Trier, waar de regie er slechts in ge
slaagd is van de 16.000 Duitsche spoor
wegmannen een honderdtal lagere be
ambten in haar dienst te doen treden, is
speciale aanwervingscampagne be-,
gonnen en te Dusseldorf is men iets
dergelijks van plan. Aan verschillende
stations in het Fransche en Belgische
bezette gebied zijn mededeelingen aan
geplakt, waarin hooge loonen worden
aangeboden op een vaste franc-basis, uit
te betalen in Marken naar gelang van
den koers, aan arbeiders bekwaam in
het herstellen van remmen, injectors en
vuurkasten.
In verband gebracht met de vermin
dering onlangs van het aantal treinen,
dat men Iaat loopen, schijnt deze mede-
deeling er op te wijzen, dat de regie
den voorraad Duitsche locomotieven, vat
baar voor inbeslagneming, vrijwel heeft
uitgeput en gedwongen is een ernstige
poging te doen om eenige der machines
:c hersteller., die door ondeskundige be
handeling zijn verknoeid. Zelfs op de
kortste reis ziet men, aldus de „Times"-
corrcspondent, ontspoord, defect en in
elkaar gereden rollend materiaal dat op
ongebruikte zijsporen is achtergelaten,
vermoedelijk wegens gebrek aan persoi
nccl om het weg te ruimen of te herstel
len. De stations ea de rijtuigen zien er
verwaarloosd uit en zijn zeer vuil; tal
van portierraampjes zijn stuk. Het ver-
koopen van kaartjes geschiedt zoo on
regelmatig, dat cr in de groote stations
bureaux zijn geopend, waar „reizigers
zonder kaartjes" deze kunnen koopen
op hun plaats van bestemming voor de
klas en den afstand die zij» zoo eerlijk
zijn om op tc geven.
Er is een nieuw plan bedacht om de
wcrkloozen tc dwingen bij do regie in
dienst te treden, door hen hun uitkee-
ring te onthouden en hun het vooruit
zicht le openen voor de. Franschen te
werken of honger tc lijden. Men heeft
daarmee onlangs te Main"? een begin ge
maakt: Fransche troepen bezetten het
wcrkloosheidsbureau en deelden den ar
beiders mede, dat het uitbetalen der
uitkcering voorlaan verboden was en
dat zij in Franschen dienst moesten tre
den, waar zij „het gebruikelijke loon"
zouden ontvangen.
De correspondent vernam verder, dat
te Coblcnz dc uitvaardiging eener nieu
we verordening wordt overwogen, waar
bij op vervoer met paarden dezelfde be
perkingen zullen worden toegepast als
die, welke de auto en dc vrachtauto tot
een zeldzame verschijning hebben ge
maakt op de wegen van de Roer. Het
doel hiervan is natuurlijk het goederen
vervoer met de verwaarloosde regïe-
spoonvegen te doen plaats hebben, maar
het zal, naar de correspondent vreest,
de groote moeilijkheden van het vervoer
ran levensmiddelen nog doen toene
men. De verkoop van Duitsche spoor
boekjes is in het Fransche gebied ver
boden, omdat zij geen lijst bevatten van
dc rcgictreinen. Als bew ijs welke krach
tige pogingen er worden gedaan om de
Duitschers te dv ingen van dc regie ge
bruik te makes, kan dienen, dat in som
mige districten zelfs het aantal perso
nen, dat reist met inteicommunale Duit
sche trams, door de militairen wordt ge
controleerd, waarbij niet wordt toege
staan, dat in de wagens staanplaatsen
worden ingenomen.
Volgens den ,,T:mes"-correspondcnt
schijnen de Duitschers verontrust en
verontwaardigd te zijn over een „diplo
matiek" succes, door de regie behaald:
dc officieele betrekkingen nL. door dc
Nederlandsche spoorwegen op 1 Augus
tus met de regie geopend. Vooral is men
in de Duitsche pers, zoo meldt de cor
respondent ten slotte nog, verontwaar
digd over het feit, dat Nederlandsche
Katholieken van de regie-treinen ge
bruik maken voor bedevaarten naar Ke-
velaar.
Verspreid nieuws
UIT DUITSCHLAND.
Uit het (Irukkersbsdrijf.
Naar een Wolffbcricht meldt, hebben
ook tc Remscheid de drukkers besloten
hun zaken zooveel mogelijk in te krim
pen, daar zij niet in staat zijn de enorme
loonen te betalen.
De uitgave van alle nieu
we boekwerken gestaakt.
In een vergadering der voornaamste
Duitsche uitgevers is geconstateerd,
dat de kosten voor het ter perse leg
gen van nieuw werk zoo hoog zijn ge
worden, dat daaraan voorloopig niet
valt to deuken. l?ij een markkoers van
2.700-000 ipcr dollar bedragen de kosten
van papier, zetten, drukken enz. ruim
het drievoudige van voor den oorlog
en daar op zulle een productieprijs
noch in het binnen-, noch in het bui
tenland op afzet is te rekenen, werd
besloten het uitgeven voorloopig te
staken.
De levensmiddelenprijzen.
In de centrale markthal te Berlijn
steeg de prijs van reuzel tot 750.000
mark, margarine tot 760.000 mark, bo
ter tot 1.000 000, eieren tot- 55.000 mark
per stuk. De aanvoer is voldoende.
Op de groentenmarkt zijn de prijzen
sedert arie dagen weer vaster.
Kerk en School
NED. HERV. KERK. Beroepen
te llemehim Mirns en Bakhuizen ds.
11. Marra te Gaast en Fienvoude;
lo Arnemuiden ds. P. Zandt te 'Delft.
GEREF. KERKEN. Beroepen te
Ooltgensplaat ds. A. B. \V. Kok te
Wonimels; te Uithuizen ds. H. do
Bruvn te Nieuvendijk.
Aangenomen te Bergum ds. I. Ton-
kens, Luljegast-
MODERN.
Dochter: Papa. ik heb gcid noodig ooi
mijn uitzet le koopen.
Vader: Wat'. Jc heb: aio niet eens ge
zegd, dat jo van plan bent tc gaan trou-
Dochter: Maar pap», leest u dan da
da courant nietf
VLEIEND.
Jlillionnair (lot zijn zoon): Eerlijk
heid, mija jongen, is de beste handels
politiek.
Zoon: He: kan zijn. vader, maar u hebt
het toch ook tamelijk ver gebracht.
STIJLBLOEMPJE.
lis! was een t "luk tu-t den gi-ncraa',
dat zijn hoofd, dat hij volkomen verlo
ren had, door een mcdelijdendon kaaons-
kogel w-erd afgerukt, anders zou hij hel
door ©en vonnis van don krijgsraad zijn
kwijtgeraakt.
Kindervoedsel
moet aan hooge cischcn vol
doen. Het moet zuiver, licht
verteerbaar en toch voedmam
zijn. Deze drie eigenschappen
zijn op gelukkige wijze ver'
eenigd in Honig's Maïzena.
Let op dc sluitxeQelsnlsbewiii
EEN AMERIKAANSCHE PERSSTEM
OVER MINISTER COLIJN.
De New-York Times" had een
lans hoofdartikelL>e Nederlandsche
financiën en dts vloot, waarvan dc
Nieuwe CL do volgende- samenvatting
geeft.
De heer Colijn, die aau het hoofd
van het ministerie van Financiën ge
komen is. nadat de heer De Geeuivas
afgetreden. aldus het blad. wotut, ge
zegd evenzeer te streven naar bezuini
ging als naar het bouwen van een
vloot en zal zijn doel niet zontier
moeilijkheden bereiken, al zullen tiie
ook niet zoo groot zijn als van radi
cale en socialistische zijde wordt voor
speld. Do hoer Colijn is uit hoofd© van
de partij vvaarloc hij behoort, ais van
zelf spreekt, bij cle socialisten niet ge-
wild. maar dat is niet zoozeer ten re
den tot opgewondenheid, als zijn rela
ties met de petröleum-industrie, die
den socialisten aanleiding geven te
spreken van een „olievloot", bestemd
om de Nederlandsche eu Engelsche
belangen t© beschermen tegen een
Amerikaailschen aanval.
Een dergelijke interpretatie gaat te
ver. De Amerikaanscho protesten ter
zake van de Djambi-conceseie willen
toch zekor niet zoggen, dat Amerika
Engeland den oorlog zou willen ver
klaren, om deze volden te krijgen, als
sommige opgewonden Nederlandsche
dagbladschrijvers schijnen te denken.
Zeker is de heer Colijn niet van die
meening. Als een van de beste kolo
niale specialiteiten, met lange onder
vinding in liet Verre Oosten, ziet hij
vooruit naar cle uiteindelijke autono
mie van Oost-Indië, onder de Neder
landsche Kroon, hoowcl liet. nauwe
lijks te verwachten is, dat do inboor
lingen in de eerste tientallen jaren
daartoo geschikt zullen zijn.
Het zou niet onbelangrijk zijn als
Colijn uitzag, dat in ee\al van oorlog
een Zuidzeevloot met Soei'3hava a's
basis ook weer andere mogendheden
ervan zou kunnen laten afehrikkeu
Nederland ie dwingen pariii F- kiezen,
of, indien het slimst© gebeurde. Ne
derland in staat" zou stellen partij (e
kiezen met een soortgelijk bo-lissend
resultaat al6 van Roemenië 1© Plewna.
Het is waar. er ziin petrokmniter-
reinen in Nederi.-Indië en Colijn en
anderen, zoowel als liet voik in hot
algemeen, hebben belang bii hun be
houd. De socialisten zoggen dat er
geen ..volk" is. Het proletariaat heeft
niets te verliezen, dan zijn aanspra-
en. Maar ze'fs onder de socialisten
zijn er sceptici. Op socialistische be-
toogmgen ziet men borden en doeken
met het opchrift„Welke zpdc zal
Nederland kiezen in den komenden
oorlog i" Waarecliijnliik komt er
VAN KUNST EN KUNSTENAARS
Dit is nu eens niet over een schilde
rij, doch over een roman, die pas ver
schenen is. Wel houdt het letterkundig
kunstwerk, waarvan ik den naam hier
boven zette, met de schilderkunst ver
band. Het is als een schilderij in den
schrijver geboren; uit een bepaalde
emotie is, aanvankelijk in groot©
plans, daarna steeds meer gedétail-
leerd een beeld ontstaan, dat de kun
stenaar heeft vastgelegd en waardoor
hij de actie van een groep menschen
gevlochten lieeff, die dat beeld leven
inblaast. Al zal voor velen, vooral
voor cl? geroutineerde romanlezers
die actie de hoofdzaak schijnen,
hoofdzaak is de prachtige schepping
van eene sfeer, waarin op bijzondere
•wijze het leven trilt en een apart slag
mensöhen reageeren.
De schrijver van dit mijns inziens
zeer belangrijke kunstwerk is Alpllon-
se cle Chateaubria'nt. Op de laatste
letter 11a, is hij een naamgenoot van
ckn schrijver, die door onze ouders
en grootouders gelezen werd. Verder
heeft hij niets met dien te maken. De
vader en de broer van dc-zen, thans
ongeveer veertigjarigen schrijver wa
ren schilders en hijzelf meent, dat
LA BRlèRE.
zijn werkmethode veel met Vile tier
schilderende altisten overeenkomt.
La Brière is do naam van een uitge-
strekt grondgebied, vol moerassen en
vennen, bij den mond van da Loire
'gelegen. Bijna ontoegankelijk voor wVa
er niet thuis hoort, vijandig tegen
1 ieder die cr poogt binnen te dringen,
[leeft daar op verspreide, ietwat hou-
[ger gelegen gedeelten een oeroud ras,
dat met de wereld buiten de Brière
geen verbinding onderhoudt. „De"
siad in de buurt is Nante-s. En de vol
wassen mannen alleen plegen daar
heen te gaan om hun plaggen te ver-
koopen en het nieuws van de overige
wereld op te doen. Nantes beschouwen
zij nog als familie, als tot de Brière
bèhoorende, maar als een aJVallige j
dochter, Waar men vreemdelingen'
heeft opgenomen, vroemdo zeden ge-J
volgd eu levensmanieren aangenomen,
waar men enfin stad is willen
worden. Zij uit de Brière leven overi
gens van stroopen en jagen en dulden
gsen interventie van wSen ook. Als dc
Frnnsehe regeering probeert door ka
nalisatie en bruggen3anleg met do
ontginning van de Briers een begin te
maken eu ingenieurs zendt om e:n
onderzoek iu te stellen, verdwijnen
deze op geheimzinnige wijze en de
gendarmes en heeren van het parket
die na die verdwijning ten tooneele
verschijnen, krijgen geen mond open.
De Brière-menschen houden vast
aan hun eigen onderling gerecht en
beroepen zich op privilegies der oude
Fransche koningen waarbij aan de
Brière een absolute onafhankelijkheid
is gewaarborgd. Wel zijn die papieren
zoek geraakt, maar ze zullen opge
zocht worden; ergens bij een van de
bewoners moeten ze gevonden worden.
Die papieren op te sporen wordt op
gedragen aan Aoustin, 'de hoofdfiguur
uit dit boek, een figuur zoo vol pri
maire natuurkracht, vol hoogmoed en
wraakzuclit, zoo geheel gespeend vaul
alle humanitair begrip, maar met een'
bijna dierlijke verknochtheid aan'
dat samenweefsel van moeras, veen-]
grond, nevel, plaggen, dat cle Brière
uitmaakt. Deze Aoustin, bijgenaamd
Lucifer, do veldwachter van de Brière,
is een verschrikkelijke kerel in zijn
machtswaanzin in de tragiek 'die hij
rondom zich schept, meeuenclei het
beste te doen, in de tragiek wantin hij
zelf eindigt, als alles zich tegen hem
koelt en het licht hem opgaat te
laat dat er dingen zijn machtiger
dan hij, al blijft nog iets. zelfs in Zijn
resignatie, in zijn berusting, van den
getraptcu hond, die den kop buigt
maar... misschien... zich verongc-.
lijkt blijft voelen.
Men vreest hem in de kleine ge
meenten waaruit de Brière beslaat,
maar tegelijk bewondert men hem.
Hij is de verpersoonlijking van de
sfeer, die rondom en over ales daar
heen ligt en die men als van zich zelf
lief heeft. Daartoe doet zelfs cle veete
die tussbhen enkole gemeenten on
derling weer bestaat, niets af. Die van
Fédrun. waartoe Aoustin behoort kij
ken met verachting op die van
Mayun, aan de andere zijde van don
plas. neer.
Théotiste, de dochter van Aoustin is
met medeweten harer "moeder, in een
verhouding geraakt met een jongen
kerel uit Mayun. De vader wil daar
niet van weten, hij heeft al vroeger
ziin zoon gevloekt, die uit huis ge
gaan is om in de stad te huwen, hij
dreigt zijn dloohter met denzelfden
vloek. En de a.itgst die voor hem bij
moeder en dochter bestaat is mate
loos.
Dooh dan komt de quaestie van zoek
geraakte "papieren een rustpoos bren
gen. Lucifer zwerft weken en weken
door de Brière met zijn schuit, door
zoekt allle huizen vergeefs, maar vindt
zo tenslotte bij een oude krankzinnige
vrouw. Florence, bii wie niemand
thuis durft te kc-men cn oio op straat
door die jonge kerels mishandeld, doelt
door Aoustin beschermd wordt. Dit
zwerven over de wateren der Brière,
geeft den schrijver aanleiding tot
prachtige natuurbeschrijving. Het is
aldoor de sfper. die zoo schitterend
is vastgehouden, die ons blijft Itoeien.
De romantiek van het verhaal kan ik
u in een paar regels niet verder bloot
joggen, net onderwerp, het gebeuren
ie hoe: boeiend ook. per slot van re
kening slechte het bindsel waardoor
alles bijeengehouden wordt. Na den
triomf van het vinden der -papieren
komt de nederlaag. Bouquet, de min
naar van Théotiste. schiet, uit een
hinderlaag, den Lucifer een hand af.
nii had gehoopt hem te dooden. Hoe
wel iedereeen weet, ook Aoustin, wie
de dader is, wordt in de instructie
geen liclit ontstoken.. Bouquet zal zijn
straf krijgen.... door zijn eigen dorps-
genooten, omdat hij.... de rust van
lnin dorp verstoord heeft. Théotiste,
die haat- pas geboren kind gedood
heeft en daarvoor iu de gevangenis te
recht komt, wordt door liaar vader
gevloekt en door haar minnaar in den
steek gelaten omdat.... ze in de ge
vangenis gezeten heeft. Ge voelt reeds
door dez© pnar korte aanduidingen
mot hoc van de onze afwijkende ge-
v0elsmogelij kheden wij hier te maken
hebben .Door de kunst van De CM-
teaubrianfc komt ge in de sfeer mede te
le.veu waar al dit gebeuren niet
slechte niet-onwaatschlinliik is maar
integendeel als vanzelfsprekend en
niet bevreemdend ondergaan wordt.
Dit is de kunst van den voornamen
verteller. De figuur Aoustin is een
schepping die in do F ra noch c littera
tuur een aparte plants zal gaan inne
men naast zoovele figuren uit Balzac's
Comédie humaiue. De eebrijver, die
12 iaar geleden nog eens een boekje
schreef, (dus geen modern veelschrij
ver is) dat Monsieur des I.ourtiines
getiteld was en de prachtig intieme
gechiedenis van eon landedriniau gaf,
is een wonderlijk bcluisteraar eer
etilte. Door de sensaties van La
Brière heen voelt go de 11 aailvoeler
van de stille zwijgzame sfeereu die
rondom al deze figuren zich bevinden.
Juist nu ik deze iudrukke.n 11a de le
zing héb neergeschreven, lees ik eeni-
beoordeelng van de Brière door Ben
jamin Crèmieux. Hii vindt liet een
boek tegen de draad van ons moder
nisme inhot. is bijna een „ouder-
wetscll" boek Doch desondanks een
boek dat afzonderlijk zal blijven
staan ails een kunstwerk dat buiten
alle mode om, voor altijd geschreven
schijnt. Tenslotte men late zich dooi
de vele moeilijko Fransche woorden,
aan provincialismen ontleend, niet
afschrikken. Vooral in het begin is
dat veelvuldig gebruik van bepaalde
streek-uitdrukkingen eventjes plage
rig. Maar ga hebt ze spoedig Ie pak
ken en ze storen hel. genot dan niet
verder, noch verhinderen dat ge heb
verbanj blijft voelen. En vooral artts-
teu moeten het Hezen, docht mij.
J. H. DE .DOIS.
