van zijn volk te kunnen bepleiten.J
Toen deed de jong© Koningin een
daad, die geen andere monarch had
durven ondernemen. Een daad van
hoogeu moed. Rambaud, de Fransch-
man, noemde haar een „heldin voor
het recht" en de dichters bezongen
haar de X. R. Crt. memoreerde het
bij het huwelijk der Koningin: „als de
lieflijke, die het gekrookte riet niet
verbreekt, de heldhaftige, de eenïge
onder de Machten der aarde, die in
een wereld van onrecht voor het recht
durfde staan".
Rij de aankomst van Kriiger te Mar
seille zond de president de Koningin
een telegram van dank. De Koningin
seinde terug: ,,IIot is mij aangenaam
geweest ann Uwe Excellentie den
kruiser Gelderland aan te bieden en
ik hen gelukkig te vernemen, dat gij
uwe reis in gezondheid hebt vol
bracht". Na zijn komst iu ons vader
land werd de President door de Ko
ningin in Haar Paleis ontvangen. Het
weekblad „de Amsterdammer" gaf in
die dagen een plaat, waarop de Ko
ningin den president naar prins Wil
lem van Oranje verwijst en het legde
H. M. deze woorden in den mond:
„Wanneer Europa u niet wil helpen,
kom dnn hier, en rust uit op de plaats,
waar 'n andere Vader des Vaderlands
evenmin heeft vertwijfeld als Gij".
De Koningin voor deze fiere daad
bezongen als „Reine du Monde" deed
meer, Zij schreef aan koningin Vic
toria een brief om er bij Haar op aan
te dringen haar invloed te doen gel
den om het Boerenerf met, rust te la
ten en om oorlog te vermijden. En de
oude president Krüger vond in ons;
land een veilige woonstede. tZeggen
wij te veel wanneer wij beweren, dat
door deze daad de Koningin het hart
van Haar volk heeft gestolen, dat zoo
zeer medeleefde met de stamverwan
te Boeren?
En later, toen in ons land de Vre
desconferentie plaats had en daarop
de Paus niet was genoodigd 't was
'do Telegraaf, die liet eens releveerde
was het wederom de Koningin die
optrad en aan den Paus een brief
schreef, waarin de zedelijke steun van
Z. H. werd ingeroepen voor het werk
der vredesconferentie. Persoonlijk
heeft de Koningin meermalen finan-
cieele steun verleend in dagen van
ramp en onheil in eenige gedeelten
des lands. En heeft zij niet gesteund
de kunsten en de wetenschappen; als
mede van Haar belangstelling in han
del en nijverheid blijk gegeven?
Vaai haar vroomheid en religieusen
zin gaf de Koningin keer op keer
blijk. Zoo toen zij haar treffende toe
spraak hield te Parijs bij het monu
ment, van Caspard de Coligny, waar
in zij den wensch uitte, dat allen
„steeds meer waarachtige getuigen
des Heeren mogen zijn"; of in de droe
ve Decemberdagen van 1914, toen
Haar Kerstgroet verscheen., waarin
zij het uitsprak: „Laten wij met de
Herders gaan in het gebed naar de
Kribbe, naar het Kruis met al onze
nooden en vragen. Tot tenslotte ons
vragen verstomt en ons gebed en ge
loof overgaan in aanbidding". En is
niet Haar „Ie Christ avani tout"
een gevleugeld woord geworden"?
Minister PlERSCN.
Veel is tijdens Ilaar regeering op
wetgevend gebied onder de onderschei
dene ministeries tol stand gekomen.
Onder het ministerie Pierson een
kabinet, waarin ook wijlen de heer
J. T. Cremer zitting had en dat de al-
schaifing van de plaatsvervanging en
den persoonlijken dienstplicht bracht
werd met de sociale wetgeving he-'
gonnen, die onder volgende ministeries
werd voortgezet. Tot stand kwam de
Ongevallenwet, ingevoerd werden de
Kinderwetten. Dc Gezondheidswet, de
Woningwet, do Militiewet llK/1, waar
bij o.a. de schutterijen werden afge
schaft en de Laudwoerwet.
Onder heb ministerie Kuyper, dat
in 1901 optrad, werd de sociale wet
geving voortgezet. Van de wetten, on
der dit ministerie tot stand gekomen
vermelden wij de Speetwet, de tie-
roepswet (wet tot uitvoering van art.
45 "der Ongevallenwet); de wet tot
vaststelling van een wetboek van Mi
litair Strafrecht; een wijziging der
Drankwet, de motor- en rij wiel v. et; de
nieuwe Hooger Onderwijswet, waar-
hij o.a. het jus promovendi aan bij
zondere universiteiten werd verleeaa
en de Polytechnische School te Delft
tot Technische Hoogeschool werd ver
heven.
Na het kabinet do Meester waarvan
de heer Goeman Borgesius de forma
teur was en dat in Dsesmher 1907 op
trad, na de verwerping der oorlogs-
begroosing van minister Staal, werd
onder net ministerie Heemskerk aan
dacht aan de verzekeringswetgevini
gewijd. Minister Talma was do groote
Kracht van dat ministerie, wiens socia
le wetten onder den naam van Talma-
wetten beken zijn. Dit ministerie
bracht, behalve deze wetten, do wet
op het arbeidscontract, een wijziging
der Arbeidswet, de Eedswet, de Uc-
trooiwet, de Stesnhouwerswet, ae
Stuwadoorswet, eeu wijziging der Mi
litiewet en de Zedelijkheidswelten.
Liet ministerie Cort van der Lin
den dat in 1913 optrad en in de jaren
van den wereldoorlog een krachtige
neutraliteitspolitiek dreef, bracht de
pacificatie op onderwijsgebied en gaf
het algemeen kiesrecht ;vGrondwets-
herzieningj. Het deed wat het kon
mr. Treub was eenigen tijd in dit ka
binet een figuur van beteeken is om
den economischen druk, gevolg van
den oorlog, te verzachten. Een voor
naam deel van zijn werk was de
crisiswetgeving en de regeling der
distributie.
Eindelijk liet kabinet Ruys do Bee-
renbrouck gaf het Vrouwenkiesrecht
en den achturigcn arbeidsdag, die
daarna in een 8 1/2 urige werd omge
zet. Uit deze opsomming blijkt dat' in
deze kwart-eeuw van rogeoren van
koningin Wilhelmina op wetgevend
gebied heel wat is gebeurd.
In onze koloniën werd een ethische
politiek gevolgd; de pacificatie van
Atjeh kwam tot stand en er werd een
Volksraad ingesteld, een allereerste be
gin tot invoering van zelfbestuur. In
den vreemde werd de naam van Ne
derland weder-met eere genoemd. In
ons land hadden Vredesconferenties
plaats, de eerste in Mei 1899, het Vre
despaleis werd geopend, en kwam liet
■Ilof van Arbitrage. 1-Iet werd
zetel van hel- Hof van Internationale
Justitie. In de bange dagen van den
wereldkrijg was ons land als van ouds
een toevluchtsoord voor de vluchte
lingen.
Verschillende Staatshoofden bezoch
ten ons land president Failliëres; de
Schach van Perzic; de koning en ko
ningin van België en de koning van
Noorwegen. In ons land bad in Septem
ber iooi plaats het jde internationale con
gres voor crimineele antropologie. Ver
der valt nog te vermelden de opening
van het sanatorium Oranje Nassau-oord
op 26 October [901 en de herdenking
van het 25-jarig verblijf van de Koningin-
Moeder in ons land in 1904; bij welke
laatste gelegenheid dr. G. j. van der
Flier, 24 Januari 1904, te Den Haag een
predicatie hield „Gods weldaden her
dacht".
In Haar persoonlijk leven zijn stormen
over Haar Hoofd gegaan, maar dank zij
een hoogere Macht, die ieders leven en
let richt en schikt, is zij daarin niet ten
ondergegaan.
Ia 1900 had de Koningin in een pro-
damiRie aan Haar Volk haar verloving
aangekondigd met Hertog Hendrik van
MecktcnbuigSchwcrin. Den jden Fe
bruari 1901 was het huwelijk in de Groo-
Kcrk te Den Haag gesloten door den
Hofprediker dr. G. J. van der Flier, die
bij deze gelegenheid een toespraak hield
aanleiding van Psalm 4:7b: „Ver
hef Gij over ons het licht Uws aan-
schijns, o I-Ieere"..
sen des onheils en verleende zij hulp.
Zoo kwamen heerlijk uit haar hulpvaar
digheid, haar medevoelen in anderer
leed en lot, haar besef, dat het haar
plicht en roeping was alles voor allen
te zijn.
Versch nog ligt ia het geheugen hoe
dc Koningin vctlcden jaar bij herden
kingsfeesten, eerst in Den Briel cn daar
na ook in andere gemeenten, van Haar
belangstelling blijk gaf, alsmede bij de
onthulling van gedenkteekenen voor
hen, die tijdens den oorlog zijn omgeko
men. Bekend is hoe Zij verleden jaar,
toen aan den Ouden Sclieveniugschen-
weg een gcdcnktceken werd opgericht
om dc nagedachtenis te huldigen van de
omgekomen Scheveningsche visschers,
aller hart voor zich innam door de deel
nemende woorden, die Zij richtte lol de
visschersvrouwcn.
In dal alles kwam uit, dat Koningin
Wilhelmina het woord dat een Oranje
nooit genoeg voor Nederland kan doen,
heeft gestand gedaan. Zij, de Vorstinne,
die in de toewijding en in de maclH van
de dienende liefde ilaar kracht zocht.
Er is dan ook reden om nu in een
dankbare stemming te zijn; om in dank
baarheid terug te zien op deze kwart
eeuw van regeeren van Koningin Wil
helmina als Vredevorstinne om dit na.
lionaal feest te vieren: zij't dan naar het
verlangen der Koningin in eenvoud.
Want is niet Haar bewind, 2I willen wij
dan den onspoed en den druk der tijden,
als een nasleep van den wereldoorlog
niet vergeten, ons volk tot heil geweest?
Zij 't dan in de komende dagen van
feest, die waardig moge worden ge
vierd
Oranje klinkt, Oranje blinkt,
Bij Neörland's feestgedcuisch
Bij zang, die door de wolken dringt
Voor 't dierbaar Vorstenhuis.
O kleur, o klank! meld onze trouw!
Aan Koningin en Kroon!
Weerklink, weerklink, Oranjelied!
Stijgt tot des Hoogsicn Troon 1
Niet de bede in ft hart, dat spoedig
door de wolk van somberheid der tijden
op economisch gebied, de lichtende zon
moge doorbreken cn dat Wilhelmina van
Oranje lang zegenrijk ons land rnoge
regeeren, dat Oranje moge blijven 't
middelpunt van onze nationale eenheid,
opdat óók jn de toekomst, naar liet
woord van Vondel, hel moge zijn „sahgh
te duyeken onder den Oranjeboom"!
Leve dc Koningin!
Leve het Vaderland!
Een jaar later werd de Kóningin door
een ernstige krankheid (typhus) be
zocht, dm gevaar voor Haai leven deed
ontstaan. In het begm van Mei 1902 was
de toestand hoogst ernstig. Gelukkig
had, na die bange dagen, de ziekte een
gunstigen loop er. herstelde de Ko
ningin. Oc-k in anderen zin bleef Haar
het kruis, dat ieder in zijr. leven. Hetzij
in meerdere, hetzij in mindere mate:
heeft, niet gespaard. Tot tweemaal toe
werd de blijde hope, dat opnieuw eqn
spruit aan den Oranjeboom komen zou!
verijdeld.
Het wierp een schaduw van somber
heid op het levensgeluk der Koningin
als vrouw. MaarGodlof, in 1909 werd
een koningskind- geboren Prinses Ju
liana. Minister Heemskerk, die er na
mens de Koningin van in de Tweede Ka
mer mededeeling deed, zeide onder moei
Dat het mij vergund is dit heugelijk feit,
voor ons vaderland van zoo onbereken
baar gewicht, aan de Kamer mede te
ueelen, is mij en der ganscire regeering
een oorzaak van innige blijdschap en ooi
moedigen dank. Moge deze gebeurtenis
lot heil van het vaderland- strekken."
De voorzitter der Tweede Kamer zei-
de in zijn antwoord „Zich levendig ver
blijdende over den, zoolaug verbeiden
zegen, aan het Koninklijk gezin ten deel
gevallen, door welken diens huiselijk ge
luk nog zeer wordt vermeerderd en ver
hoogd, begroet de Kamer met vreugde
de geboorte van een Vorstin uit het Ko
ninklijk stamhuis, waardoor de banden
tusschec Volk en Vorstenhuis bestaande,
voor eeuwen in hachelijke tijden geves
tigd en hernieuwd, te vaster en te ster
ker zijn geworden."
En met dank mag worden gestaafd dat
de Prinses tot vreugde harer ouderï
voorspoedig opgroeide.
Zwaar heeft de kroon koningin Wil-
hplmïna in de jaren van den wereld
oorlog gedrukt. Zie, had J. D. C. van
Dokkum gezongen bij Haar kroning
Zie, zie, nu gaat komen
Heel statig en ernstig
Uw Koninklijk leven.
Met scepter en kroon.
Straks zullen ze nemen
In ruil al uw jeugd.
En vergen, dat Ge alles
Voor allen zult wezen.
Dat „straks" was bij het aanbreken
van die voor het vaderland zoo .bange
dagen in 1914 gekomen. Nu moest de
Kouingin ailes voor allen zijn ,,'s Lands
Moeder" in den vollen zin des woords.
Ze leed met Haar volk cn trok zich mat
vorstelijk mededoogen zijn lot aan, haar
helpende cn beschermende hand uit
strekkende en zoo ten zegen zijnde, ook
in dagen van economisclien druk. Maar
Haar volk ea dit was Plaar ten
kracht en tot sterkte schaarde zich
als één man om Haar Troon en in den
miaister-jrresident mr. Cort van der Lin
den zijn naam worde in dit verband
niet dan met eere genoemd en miv
Treub evenzeer, vond zij mannen die
Haar met wijzen raad steunden.
In allerlei opzicht kwam aan den
dag dal do Koningin met I-laar volk in
zijn economischen nood cn met het ge
mobiliseerde leger medeleefde. Overal
bezocht zij de militairen, informeerde
naar hun lot of sprak zij een bemoedi
gend woord. Herinneren wij verder aan
de oprichting van het Kon. Nationaal
Steuncomité en hoe er aan werd gedacht
voor handel en nijverheid een credict ie
openen.
Tom in 1916 in onze provincie de
watersnood.uitbrak, bezocht de Koningin
do geteisterde streken, sprak Zij tot de
van huis en haard beroofden woorden
van t toost en gaf zij giften ter ondersteu
ning. Ook tijdens den brand m dc Drent,
schc venen in 1917 bezocht zij de plaat-
Prinses Juliana in haar prille jeugd.
Bezoeken van de
Koningin aan Haarlem,
Haar eerste bezoek aan Haarlem
vergezeld van Haar Moeder, bracht
de Koningin den 23en September 1892.
In ons blad werd llaur toegezongen:
Juich 0 fiero Spaarnestede,
touw uw lo:eus hooger op.
Laat de fnsscuo driekleur vvaaieü
rilij van trans en torentop!
Laat uw klo.tken wijd verkonden.
Langs uw sirojinen, langs uw
strand
Neèrlauds Koninginnen konieu
in ons dierbaar Eennemerland.
Na de ontvangst werd naar het
stadhuis gereden. (J.ra. werd daarna
een bezoek gebracht aan het. stedelijk
niusoUin, de Groote Kerk eu de firma
Joh. Enscaedé eu Z11. Op het stadhuis
werd dau een dejeuner dinatoire ge
bruikt. waaraan, Lehalve de vorstin
nen en de leden van den raad vele
autoriteiten aanzaten onder wie de
Commissaris der Koningin.
Aan het einde van den maaltijd
sprak de Burgemeester de Koningin
nen toe. II. M. de Koningin Regentes
beantwoordde die toespraak, waarin
zij dank bracht voor de ontvangst in
Haarlem. Dan werd een rijtoer door
de stad gedaan en door <"e omstre
ken, een bezoek aan de firma" Reynes
en aan de musea gebracht. Om kwart
voor zessen vertrokken It. II. M, M.
weder.
11. M. Wilhelmina had bij de be
zoeken aan de verschillende inrichtin
gen een gunstigen indruk gunaakt.
Bij het ontvangen der bouqueUen gaf
zij telkens vriendelijk een bandje en
toen een der meisjes, die Haar bij de
firma Beynes een bouquet overhandig
de en ietwat verlegen scheen, zeide
de kleine Koningin vriendelijk: „Geef
mij een handje. .Te durft me toch wel
een handje geven?"
Na dien volgden vele andere bezoe
ken, Op den 7en April 1894 werd een
bezoek gebracht aan de pronkbnkken
der firma Krelage. II. M. kwam aan
aan het station Vogelenzang en reed
vergezeld van Haar Moeder door de
omstreken van Haarlem om de
bloeiende bloemenvelden in oogen-
schoinv te nemen. Op den Zijhveg wer
den de pronkbakken van hyarir.then
van de firma Krelage bezichtigd. Om
5 uur vertrokken li. II. M. M. van
het station te Haarlem, uitgeleide ge
daan door Burgemeester Bareel van
Ilogelanden.
Den Hen Juni 1000 brachten II. M.
do Koningin en ITaar Moeder aan
Haarlem andermaal een bezoek, thans
ter onthulling van het standbeeld voor
Frans Hals. Na een rede van den
lieer J. Krol H7.11. sprak de Koningin
een kort woord. H. M. eindigde: Ik
onthul dit monument met den wensch,
dat het moge bijdragen de herinne
ring aan dezen groeten meester bij
het nageslacht steeds levendig te
houden.
Na de onthulling van het monument
volgde eeu rijtoer door de stad, om
II. M. do nieuwe stadsgedeelten te
doen zien. Dan ging het naar het
stadhuis, waar voreenigiugen voor
H.I-l.M.M. defileerden. Ei werd ver
der een bezoekann de Frans Hals-,
zaal in heb stedelijk museurn ge-
brucht en een coucerti n do Groote
Kerk bïjgcwccnd.
In de kerk werd o.m. uitgevoerd een I
feestzang aan Frans Hals door den
heer NV. Robert gctooudiclit op woor
den van dr. E. Laurillard. I5ij 'hefci
verlaten van de kerk sprak de Ko
ningin den lieer Laurillard toe. Van
de Kerk ging heb regelrecht naar liet!
station.
Up 76 Mei 1910 bezocht de Koningin
Haarh'ii:. nu niet meer 111 gezelschap
"van de Koningin-Moeder, maar ver
gezeld van Prins Hendrik. Heel de
stad was iu fec-sttooier was van de
versiering bijzonder teel werk ge-
(maakt. Luisterrijk was de intocht
van hel Koninklijk Echtpaar. Het
werd op dezen intocht door de stad
naar liet Stadhuis begeleid door een
uit de burgerij gevormde eèrewaohfc.
Bij do auitkomst van Koningin en
Prins op het Stadhuis zong een kin
derkoor onder leiding van den heer
NV. R :b; ri, Hen ec-nigo liederen toe.
Na het zingen word tie heer Iiobert op
het bordes ontboden en door de vor
stelijke personen hartelijkgecompli
menteerd de Pruts dankte hem met
een handdruk.
In de hal ven bel Stadhuis werd
H. NJ. en Z. K. H een lunch aangobo
den. Burgemeester Borcel sprak de
vorstelijke personen toe. De Koningin
dankto 111 liaar antwoord voor de
'schoone en geestdriftige ontvangst en
fteiiide vorder„Haarlem heelt op
nieuw op zoo ondubbelzinnige wijze
getoond, dat, zij de aloude tradities,
welke ha-ar ontstaan te danken heb
ben aan donkere tijden iri onze ge-
schreden is. hooghoudt en >00 moge
lijk, de banden, in die dagen gevloch
ten. nog nauwer wil toeha'en. Met
gro te wasrdeering gedenk Ik de voort
durende belangstelling van deze ge
meente in Mij en Mijn Huis". Met
Haar beste wenschen voor do wel
vaart van l-Iaarlem te uiten, eindigde
M. M.
's Middags had een groot bloemencorso
plants, waaraan vele vereenigingeii
deelnamen. Op den Dreef was liet
feestterrein. Een aantal jonge dames
voerden een blocnieiuians voor het
Kon. lichtpaar uit, dat op de midden-
tribune had plaats genomen. Daarna
defileerden de aan het bloemencorso
dednemeuden. Er werd daarna gere
den naar de Bloemententoonstelling
van Bloembollencultuur langs een om-
Toen de tocht genaderd was aan de
eerep-oort der gemeente Heemstede,
bood het achtjarig zoontje van den
Burgemeester. Hugo van T.ennep,
aan do Koningin oen tuil orchideeën
aait, waarna Burgemeester .Thr. Mr.
D. B. van Lennep de vorstelijke per
sonen toesprak. Het een-jarig dochter
tje van dr. J. M. E. Sterek, dat ook
.Juliana heet en 14 dagen jonger dan
rle Prinses is, zon werd iu onze courant
medegedeeld, bood. gezeten op rlen arm
van haar moeder, de Koningin een
bounupfc aan.
Na het bezoek aan de tentoonstelling
volgde cr ccn aan het Ncd. Herv. Wees
huis aan de Oliesïagerslaan; daarna werd
een concert in de Groote Kerk bijge
woond. O.m. werd ten gehoore gebracht
een gedicht van dr. J. B. Schepers s
„Welkom aan Hare Majesteit Wilhel
mina. Koningin der Nederlanden, meest
geëerbiedigde Vrouwe van de Nederland
ss Stam".
Tijdens een der rijtoeren door de
stad bood in dc Jansstraat de 86-jarige
incj. Jansje van der Walle dc Koningin
een bouquei aan, die de verpleegden in
liet Diaconiehuis voor hun-spaarduitjes
hadden gekocht. Jansje kreeg van de
Koningin een hand met een vriendelijk
bedankje. Op een anderen rijtoer werd
de Koningin in de Jansstraat namen^
den heer Beekman een bouquet orchi
deeën aangebeden door de jongedames
Marie Beekman. Lillie Franke, Marie
■an Liemt en Jo. Lembeck.
Tegen half vijf verlieten de Koningin
en de Prins de stad, uitgeleid door Bur-
gemeester Borcel. Daarna hadden in de
stad nog verschillende feestelijkheden
plaats.
Den gelen /\pril 1912 was dc Koningin
weder in de stad; maar nu niet om eeu
officieel bezoek aan Haarlem te bren
gen doch om een tocht langs dc bollen
velden te maken. De tocht werd door
H, M. met Haar gevolg gedaan in twee
auto's van het station te Haarlem af.
Reeds om vijf minuten voor negenen
was dc Koninklijke trein het station
binnengestoomd.
Na een tocht naar Blocmendaa! en
naar Aalsmeer, werd te Haarlem een be
zoek gebracht aan dc inrichting der fir
ma E. ri. Krelage cn Zoon en aan de
kweekcrijen der firma C. G. van Tuber-
gen aan den Koninginneweg. Om 1 uur
7 minuten vertrok de Koningin in den
salonwagen, die ingelascht werd in den
gewonen trein, naar Den I-Iaag.
Dinsdag 12 Mei 1914 weder een nicfc
officieel bezoek van de Koningin cn
Prins Hendrik. Na dc aankomst om
even voor tienen werd naar do Werf
Conrad gereden, om daar het bedrijf
in vollen omvang aan het werk te
De beide directeuren de hee-
C. H. Holst cn r- Lugt geleidden
de ^Vorstelijke personen.
Na het bezoek gingen dc Koningin
en de Prins aan boord van een salon
boot „Volharding" om een tocht
langs het Spaarno te doen. Dc heer
A. de Clereq, voorzitter van de Ka
mer van Koophandel, gaf op den
tocht inlichtingen over de Haarlem-
sche industrie, waarvan men op den
boottocht het een en ander kon zien.
Verder werd een bezoek aan het
Frans Halsmuseum gebracht en een
rijtoer door het Le-idsche kwartier
gedaan cm ann de Koningin een in
druk te geven van een Haarlomsche
volksbuurt. Tegen vieren vertrokken
de Koningin en de Prins weder.
Den J_2en Augustus 1916 bezocht
de Koningin Bennebroek II. M-
kwam per auto van Den JTaag naar
Hillegom en steeg daar te paard om
naar Bennebroek te rijden. Daar in
specteerde. H. M. het instructiebatal
jon uit Kampen dat daar gebivak
keerd was. TT. M. vertrok weder te
paard naar Hillegom en keerde van
daar per auto naar Den Haag terug.
Ten slotte herinneren wij nog ann
bet bezoek dat de Koningin in de
Novemberdagen van 191S aan Haar
lem bracht: hij welke gelegenheid
aan H. M- een grootsch huldebetoon
van onderscheidene vereenigingen
werd gebracht.
Een gelukkige Moeder.
