HAARLEM'S DAGBLAD
UNITED TELEGRAPH
Bet RegeerinosjoMlenra
der EoiiiBEp
Bloaealaad
Causerieën over Wetenschap
en Techniek.
VRIJDAG 28 SEPTEMBER 1923 - VIERDE BLAD
DIENST VAN DE
De memoires van graaf Witte
Uit de tegenwoordige personeelsbezet
ting" mag geen enkele gevolgtrekking
worden gemaakt ten aanzien van "het per-
soneel, dat onder normale omstandighe
den zal blijken noodig te zijn.
Het onfierttoek door de
Neder). Bank.
Het Ilaagsche Corr. Bureau meldt
De Nedcrlandsche Bank heeft zich be
reid verklaard aan den minister van Wa
terstaat advies uit te brengen betreffen
de den stand van zaken bij den Post-
Cheque- en Girodienst te Den Haag. Zij
heeft daartoe mr. G. H. M. Delprat, di
recteur-secretaris van d-e Bank uitgenoo-
digd, Mr. Delprat heeft zijn werkzaam
heden ter plaatse reeds aangevangen.
Persoonlijke tonkbetaijing
ilar Koningin
Ter publicatie wordt ons gezonden
onderstaande persoonlijke .dankbetui
ging van de Koningin:
Diep getroffen door de wijze waar
op mijn Volk de herdenking mijner ra-
geeringsaanvaarding met mij heeft
gevierd, gevoel ik mij aan het einde
der feestweken, die thans achter ons
liggen, gedrongen aan allen, die, zoo
hier als over land en zee, met woord
cu daad er toe hebben medegewerkt
om deze gedachtenisviering tot eene
zoo gelukkige en onuitwischbare ge
beurtenis in mijn leven te maken en
waarvan ik zoovelen op andere wijze
niet vermag te bereiken, nogmaals
mijn hartgrondigen dank te betuigen.
WTLHELMINA.
TREURIGE GEVOLGEN VAN
KINDERSPEL.
Op do Waalkade te Nijmegen, duw
den ©enig© kinderen spelende een
daar geplaatsten, niet aangespannen
wagen vort. Een hunner, de 6-jarige
P. J. de W., kwam te vallen, waar
door een wiel hem over het hoofd
ging. Hij stierf kort daarna. Eén 2-
iarig kind van K. viel van den wagen,
die tegen een aan do. kade liggend
schip aanreed te water, doch werd
gered. x
DE ALC-EMEENE REKEN-
KAMER.
Uit hoofde van bezuiniging wordt,
naar do „Tel." verneemt, ook de reor
ganisatie der koogere staatscolleges
overwogen. Er ligt thans een voorstel
gereed tot inkrimping van'het aantal
leden van de Algemeen© Rekenkamer.
WEER E-EN MIJNWERKER
GEDOOD.
Voor de derde maal in een Week
tiide, aldus wordt uit Heerlen aan de
Tel. gemeld, js jn het Limburgsche
mijnbedrijf een doodelijk ongeluk ge
beurd. Woensdav ging in de staats
mijn „M-aurits" te G-e'een na het schie
ten, de mijnwerker Thijssen aan het
hakken. Hii ra akte daarbij met zij ri
houweel- eon patroon, die zioli nog in
1VÓÉ ■schietgat ïbévtfnd en niet-was af
gegaan De patroon ging af en raakt©
•den mijnwerker aan hoofd en horst.
Hij was terstond dood. De ongeluk
kige woonde te Sittard en laat een
vrouw met vijf nog jeugdig© kinderen
achter.
DE AMSTENAAFISSALARESSEN.
De Centrale van Hoogere Rijks
ambtenaren, het Permanent Comité
van Christelijke organisaties van per
soneel in iimblieken dienst, de
Roomsch-Kathojieke Centrale van
Burgerlijk Overheidspersoneel, - het
Comité van Neutraal Overheidsper-
sqneel en het Comité ter beharti
ging van de algemeene belangen van
Overheidspersoneel, hebben samen een
manifest uitgegeven tegen de voor
genomen verlaging van 10 van alle
salarissen.
Het manifest dat gericht is „Aan
het 'Overheidspersoneel" spreekt van
een onevenredig zwaren last, die op
een deel der burgerij, pi. ambtenaren
en werklieden zal drukken. Er wordt-
op gewezen, dat blijkbaar vergeter, is,
dat Minister De Geer verleden jaar
bij de behandeling van do interpella-
tie-Troelstra het absoluut uitgesloten,
achtte, dut ooit de ambtenarensalaris
sen do sluitpost der begrootiug zou
den vormen-
Wij weten, gaatdan het manifest
voort, dat de ambtenaren bereid,
zijn, hun evenredig deel te dragen van
do lasten, waaronder de gemeenschap
thans zucht, hoezeer ook moge vast
staan, dat hun salarissen pas 3 jaren
ua hét uitbreken van den wereldoor
log voor het eerst een bescheiden
verhooging hebben ondergaan.
Wij willen het hier openlijk uit
spreken, dat wij ons niet op het stand
punt stellen, als zouden de ambtena
ren zich terug mogen trekken.op een
veilig eiland, terwijl alles om hen been
een zee van ellende zou vormen.
Maar tegen de sluitpost-politiek der
Regeering, waarbij geen enkel behoor
lijk economisch argument wordt aan
gevoerd, omdat zoodanige argumen
ten er niet zijn, tegen zulk een een
zijdige „maents"-politiek wenschen
wij ons ten sterkste te verzetten.
En verder heet bet:
Regeering, geef geen uitvoering aan
Uw voornemen tot verlaging per 1
Jan. 1924 van alle salarissen met-10
voer geen bezuinigingen in met het
domme potlood,
doch stroef er ton ernstigste nev.
om in het meest volledige overleg
met de C. C. v. G- O. in Ambt. zaken
de tegen 1 Januari 1025 aangekondig
de herziening van bet Bezoldingsbe-
sluit 1920 op een voor beide partijen
bevredigende wijze tot stand, te bren
gen-
Uit volle overtuiging zeggen wij dan
ookde per 1 Januari 1924 aangekon
digde salarisverlaging mag niet door
gaan
Aangedrongen wordt ten slotte om
te zorgen, dat de ambtenaren wakbe
weging l acht en paraat is, Verstev-
king van organisatie zij het parool.
PROF. DR. R. A. RKDDINGIUS.
In den ouderdom van 66 jaren is in
het ziekenhuis t© Groningen na een
laiiffdurieo ziekte overleden prof. dr.
R. A. Redcljngius, sedert 3 Febr 1S94
hoogleeraar in de ziektekunde en de
zioktekundieé ontleedkunde aan de
universiteit aldaar.
POLDERS ONDDRGELOOPEN.
Men meldt uit IïarenkarèpelDe
waterstand in verschillende polders
van liet G.cesbmer Ambn'oht is hier zoo
hoog.cn de bemaling laat zooveel te
wenschen over, dal enkele polders
reeds gedeeltelijk ondergeloopen zijn.
De. machine van den polder Schager-
waard zette peil, d-i. gaf door het be
paalde sein aan, dat do Ringvaart
boordevol was, en dat geen enkele pol
der meer mocht uitslaan. Som mirre
polders schijnen zich daaraan echter
niet te storen.
VAN FRAUDE VERDACHT.
De N. R. Ct. meldt:
Do politie te Leiden heeft goai-i'ee-
teerd.A. F. L. B.. directeur van een
naamlooze vennootschap aldaar, ver-
;dacht_van fraiide ten nadeel© vqu di©
'vennoc4"sé?ie;in ,y
HET AUTO-GEVAAR.
De toestand van mevrouw W. uit
Heerlerheide, die verpleegd wordt in
liet hospitaal to Heerlen, en Woens
dagavond laat. op den weg 'tusschen
Spekholzerheid© ©n Korkradé, uit
ha'ar'auto werd" geslingerd, tocu deze,
bij het trachten tc paseeerou .van een
andere auto, tegeu een boom reed,
is nog steeds zorgwekkend.
De auto., waarin mevrouw W. mot
haar man was gezeten, werd nagenoeg
geheel vernield. De auto, -welke werd
.aangereden, en behoorde aan een
wijnhandelaar uit Kerkra.de, bekwam
veel averij.
EEN MI LLI OENEN-RITJ E.
Een ritje per electrische tram van
Kerkrade naar Aken kost op dit
oogenbhk de bagatelle vau 36.millioen
mark.
I..
Onder do Russische staatslieden van
den laatsLeu' tijd van Jiet l'savism©
treedt de liguur van Witte in het bij
zonder op den voorgrond. K-eeas uit
historisone gronden: m Witte's werken
toch spiegelt zich het meest duide
lijk ai het opbloeien van.Rusland in
den tijd van Alexander ill en Leb ver
val in cle regeeringsperiode van Nico-
laas 11. Kn midden in dit verval
komt Witte's rijzige, wat Lokkig© en
onhandige gestalte met do strengo
oogen bijzonder sterk uit: liij staat
daar als de ©enige nuchtere onder ver
blinden, als de eenige reëel© onder'
spoken, njaar tegelijkertijd vol ver
moedens 'van liet naderende einde.
1-Iij is, zou men bijna kunnen zeggen,
de eenige Europeesclie staatsman ou
der Aziaten.
Het heelt eenige bekoring, na te
gaan, hoe deze karaktertrekken zich
reeds iu den jeugdigen Witte ontpop
ten. Witte werd te Tiflis in het jaar'
1849 uit eeu adellijke familie van Xe-
derlandsche afkomst geboren. Zijn va
der was domeinrecliter in den Kau-
kasus (do geboorteplaats was stellig
van invloed ook op den la te ren Witte;
in den Kaukasus kon hij de bedenke
lijke kanten van de gewelddadige
Hüssificeeriüg recht in de oogen zien,
en zoo is hij zijn leven lang van alle
chauvinisme al'keerig gebleven. Een
ongelukkige speculatie van den vader
leidde tot verarming van de familie.
Maar de feudale" geest bleef aan zich
zelf gelijk. De jonge Witte en zijn
broer, die een jaar ouder was, waren
lui, verwaarloosden alle opleidings-
vakken als het ware als burgerlijk
met uitzondering van de taal van de
Russische aristocraten het Fransch,
dat zij voortreffelijk beheerscthten.
Desondanks kregen zij bij alle exa
mens voor Fransch allesbehalve be
moedigende opmerkingen te hooren.
Zij namen wraak op de leeraren, door
zé op straht mc't modder te welpen,
■wat oorzaak was, dat ook hun gedrag
slecht werd genoemd en de jonge "Wit
te's de toegang tot de' universiteit,
wérd bemoeilijkt. Om ze te verbeteren
bracht hun va.cler zo naar Odessa.
Hier bleven zij géheel alken en hier
ontwaakten ook in den jongen Witte
de eerst© kiemen van de wilskracht,
'die den grondtrek van zijn karakter,
vormt. „Toen wij alleen bleven, ver
telt Witte iu zijn memoires, drong liet
tot ons, of liever tot mijn bewustzijn
door, dab ik nooit iets geleerd, alleen
maai' wat gebeuzeld luid en dat mijn
broer en ik derhalve ten gronde
moesten gaan. In overeenstemming
daarmede uitte zich ook liet eigen ka
rakter, dab mij mijn leven lang leid
de, zoodanig, dat ik mij nooit ri'ieer
.door iemands raadgevingen liet. lei
den, maar steeds, pp. mijn eigen'•kavalc-
ter en. op miju eigen oordeel ver-
trouwcfe. Daardoor, kreeg ik ip zeke
ren zin overwicht op mijn ouderen
broer. Toen ik tot de overtuiging
kwam, dat het zoo niet verder kon
gaan, .haalde ik hem over naar Ki-
scliinew te gaan." De jonge Witte re
kende daarbij ongeveer zoo: wanneer
zij naar een vreemde stad gingen,
waar zij absoluut alleen jvareu en bij
een gymnasiumlecranr in pension gin
gen, die hen in alle vakken onderricht
zou'geven, dan zouden zij de beste
kansen voor liun examen hebben. Dit
plan werd terstond verwezenlijkt. De
beide broers studeereii dag en nacht
en doen na eönige "maanden examen.
Ssergej, de jongste voor de faculteit
van de wis- en natuurkunde. Ook hier
studeert hij „dag en nacht". Ilier
wort hen weldra het karaktcrestiek©
onderscheid duidelijk van.de getallen-
mathematici en de mafahematici-phi-
losofen; de eerste interesseert alleen
net quanbitatiev© resultaat bij alle de
ducties, de laatsten de deüue-ties zelf,
de mathematische idee. Tot deze Rat
sten behoort ook de jonge Witte. Maar
de universiteit van flestijds is niet al
leen de kismplaats van de weben
schap. D© atheïstische geetesrichting,
vertegenwoordigd door Pissarew,
Dobroljubow en Tsoliemyschewski,
krijgt vele aanhangers onder de Rus
sische studeerende jeugd. Maar Witte
blijft tegenover al deze tendenzen
onwrikbaar; reeds volgens zijn opvoe
ding is hij ©en oprecht monarchist,
bovendien echter ook religieus.
Na, aan de universiteit te zijn afge
studeerd, wil de jonge Witte zich aan
de wetensohap wijden. Hij begint een
geleerde verhandeling over do onein
dig kleine grootheden, wordt echter
verliefd op een tocneelspeelster en
laat de dissertatie achterwege. Aan
den anderen kant houden de familie
leden hem voor, dat „professoraten"
geen adelijkegcederen zijn".Bovendien
vraagt'graaf Bobrinski, de minister
van spoorwegen iiem herhaaldelijk,
zich aan de economische afdeeling
van heb spoorwegwezen te wij'den.
Witte geeft tenslotte toe en treedt iu
dienst bij de spoorwegen te Odessa.
J-lij begint den dienst letterlijk van
den grond af. Hij zit aan het plaats-
kaa.rbenloket ,in het stationskantoor,
in de goederenstabions, llij bestu
deert achtereenvolgens practisdh de<
bureaux, van - de stationsassisbeiifcen,
van den stationschef, de controleurs
enz. en wordt tenslotte directeur van
den spoorweg van Qdessa. Deze stra
tegisch belangrijk© lijn wordt tijdens
den RussischTurksoben oorlog on
der .onmiddellijk beheer geplaatst van
den opperbevelhebber en Witte doet
belangrijke diensten bij het troepen
transport. Bij de bewaking van de ver
binding wordt hem weldra het voor
deel van het zoogenaamde Ameri-
'kaa.usclie systeem boven heb Europee-
sche systeem duidelijk: volgens dit
laatste' vormt de machinist met de
raachine een organische eenheid
rust de locomotief, dan moet- ook hij
rusten volgens het Amerikaansche
systeem daarentegen is de machinist
vrij van den locomotief en kan diens
ten verrichten, waar men hem noo
dig heeft. -Dit Amerkaanscho systeem
voert Witte onverwijld op zijn spoor
lijn in en het voldoet ook goed. Na
liet einde van den RussischTurk-
sehen oorlog verkrijgt Witte liet be
heer- ovfer de Zuid-Westelijke spoor
wegen. Zij' vormen een van de groot
ste spooi'Wegti'ajecteu van Rusland
(3000 werst). In dezen tijd heersohte
er in het Russisch spoorwegwezen een
chaos van tarieven. Het geheele Rus-
siselmj&ROOrweguet.k'wa?/eigendom .Van
particuliere maatschappijen, die el
kaar door gestadig conburreoreu. heb
leven onaangenaam en bijna onmo
gelijk maakten. Heb deficit echter
moest dé fiscus dekken, daar hij de
kapitalen van de maatschappijen had
gegarandeerd. Witte, die cle finan-
cieën van de spoorweglijn, die onder
zijn beheer stond, zeer spoedig 'in
evenwicht ©n haar aandeelen omhoog
bracht, verzuimde niet tegen de ta-
riefziekte .van de Russisch© spoorwe
gen iu het algemeen op te treden. Hij
sluit bij heb ministerie van financiën
een speciaal spoorwegdepartement
De memoires van Graaf Witte,
die naar men weet van Nederland-
scheafkomst was, zijn tliaiis in de
Duitsche taal verschenen; zij vormen
een van de belangrijkste bijdragen
tot de kennis van de laatste periode
van het RussisGho Tsarisme.
i aan, dat zich met de tarieven en het 1
algemeen financieel beheer van de
spoorwegen heeft bezig te houden.
Keizer Alexander III wil, dat Witte
zelf zioli aan liet hoofd van dit depar
tement plaatst. Hij had weliswaar
eenige oneenigheicl met den jeugdigen
spoorwegdirecteur Witje.De keizer
hield er namelijk van, op de Russische
spoorwegen met drievoudige snelheid
gereden te worden; maar Witte wei
gerde halsstarrig, dit op zijn spoor
lijn te doen- Toen de minister van
spoorwegen hem daarover in tegen
woordigheid van den Tsaar interpel
leerde, antwoordde Witte: „Ik wil
den Tsaar den schedel niet breken;
wanneer u echter verder zoo met den
Tsaar rondrijdt, zulb.u hom zeker den
schedel breken-" Alexander III ant
woordde niet op dezo „brutaliteit", hij
hield van zulke mannen. De ramp
van Borki, waarhij de Tsaar er ter
nauwernood het leven afbracht, be
vestigde Witte's voorspelling^ d©
dwarsliggers, die voor een geringere
snelheid berekend waren; legden liet
af en de keizerlijke trein ontspoorde.
De keizer moest aan Witte denken.
Begin 1891 verhuisde Witte als di
recteur van het aepartejaenb van
spoorwegen, naai' Retersourg.- Den
jaar later, in Februari 1892 .was bij
reecis minister van spoorwegen; Eeu
zekere geestverwantschap verbond
hem mèt Alexander Hi. lie moet zeg
gen, zoo vertelt hij zelf, dut cie eenigè
menscti, voor wien ik mij in mijn
nandelmgeii en in mijn "Uit
drukkingen nooit geneerde, alles
zeide, wat ik dacht met de aan
mijn karakter eigene ruwnéid, keizer
Alexander ill was. En nooit heb ik
er van hem de minste aanmerking
over gehoord. Hij geniet ook ten voile
het vertrouwen van den Tsaar. Wel
dra gelukt het hem, de eenheid in cie
spoorwegtarieven te brengen en ae
rentabiliteit van de spoorwegen aan
merkelijk te verhoogen. Het. deficit
van de Russische spoorwegen, dat voor
zijn optreden was aangegroeid tot 48
nullioen oebel, werd cioor minister
Witte geheel opgeheven. Den 30
Augustus "1892 worcit Witte tot' minis
ter van financiën benoemd. Deze po
sitie brengt hem in aanraking met 'de
groot© politieke doelstellingen vaii bet
Russische imperium. Allereerst gaat
liet er om, liet groote cloel van Alexan
der III, een „grooten Siberischen
weg" te verwezenlijken. Deze 'weg
moet het Russische verre Oosten ver
sterken eu mét het hart van Rusland
verbinden- Bovendien moet hij liet
vertrek van de boeren uit land-armc
streken vergemakkelijken on zoo indi-
recht tot de oplossing van het laiid-
vfaagsbuk bijdragen. Juist daarom
echter heeft de groote Siberisch© wég
tegenstanders in dn persoon van de
eigenaars van landgoederen, die de
goedkoope arbeidskracht met willen
verliezen. Ook Witte's voorganger als
minister van financiën, Wys'cime-
gradski, had financieel© bezwaren te
gen het groote project te berde' ge
bracht. Maar Witte let niet op al de
zen tegenstand, vormt een „Siberisch
comité" dab tevens ook zal dienen
als middel tot opleiding van den troon
opvolger van Nicolaas voor de staats-
aangelegenheden en begint onver
wijld aan de verwezenlijking van bet
plan.
„Wysolmigradski was meer detail-
list. als ik",.jsegb. Witts- zelf;- hij': 'Jiëefb
do" détails'van iedere aa'rigslè^mïéi'd
meer bestudeerd dan ik, maai' hem
ontbrak alle fantasie eu 'fiair; zonder
fantasie eu flair echter, zelfs iu do
meest materieel© en economischeaan
gelegenheden zoodra het 'maar
aangelegenheden van grooten omvang
,.en van staatsbéteékeriis zijn kan
men niets groots bereiken. Ik 'Volgde
ineer de groote lijn en waagde meer
dat is eenvoudig een karaktereigen
schap." Wij moeten hier onwillekeu
rig denken aau het onderscheid van
den geballonmathematicus en den mn-
theniaticus-ülosoof. Zelfs bij de groot
ste transacties met de bankiers heeft
Witte geen enkele maal een potlood
ter hand genomen, liet geheele reken
werk, waaraan zijn voorganger met
liefde kleefde, liet hij aan zijn amb
tenaren over. Hij zelf hield zich. al
leen bezig met de groote trekken van
de plannen, en de werkelijkheid.
schuilen, feit is dat do wapensmeden
vooral prachtige dingen wisten te ver
vaardigen, uit technisch oogpunt al
leen al, om van het artistieke nog.
maar te zwijgen. Op zoo'n manier
maakte men dus alleen smeedijzer, nog
geen gietijzer en enkele vaiidie ou-
derwetsc-he, smederijtjes zijn tot in de
19e eeuw in gebruik geweest, vooral
in de afgelegen -dalen van Stiermar
ken.
Omstreeks 1400 slaagde men er in
ook gietijzer te bereidende blaasbal
gen, thans door waterkracht gedre
ven, waren zoo verbeterd dat men er
de temperaturen mee kon opjagen tot
boven het smeltpunt van het ijzer.
Men bouwde thans 8 M. hooge schacht-
ovens, de voorloopers van onze. mo
derne hoogovens, bij voorkeur bij wa
tervallen dus in het gebergte, die men
met houtskool en een door waterkracht
gedreven blaasbalg stookte.
De smeden trokken dus nu, daar ze
aan watervallen gebonden waren,, het.
gebergte in en in vele oude balladen
en legenden, vooral Duitsche, is dan
ook sprake van zoo'n smidse diep in
de bosschen van een afgelegen dal
verscholen..
Behalve het nadeel van het aange
wezen zijn op watervallen was ook nog
een bezivaar dat men met houtskool
stookte, want nu is houtskool een.
prima, brandstof, lichte poreuze bij
na zuivere kool (en het ijzer dat er
mee bereid wordt is dan ook prima).
Maar het is veel en veel to duur. De
groote ontwikkeling van de stoomma
chine en van het spoorwegverkeer, die
twee machtige hefboomen vo'or de
ontwikkeling van de ijzerïtidustrie,
zou onmogelijk geweest zijn bij ge
bruik van houtskool als brandstof,,
het ijzer zou dan veel te duur geble
ven-zijn, duurder dan lood en zink en
koper misschien door de veel inge
wikkelder en omstandiger wijze van
zuiveren. Het was dan ook een enor
me vooruitgang toen aan het eind
van de achttiende eeuw de Engelsch-
man Roebuck er in slaagde ijzer
door middel van steenkool uit zijn
ertsen te smelten. Tan toen af be
gint de geweldige ontwikkeling van
Engeland als industrieland, in 1S55
nog weer versneld door de uitvinding
van het Bessemerproces, en het is bij
na een eeuw aan do spits van de ijzer-
produceerende landen gebleven. La
ter hebben Duitschlr.nd en Amerika
het overvleugeld, Amerika-.vooral dat
bijna 4 maal zooveol vcprtbi'aeht, Nu,
1 AVitte's werk als minister van fi-
Inanciën was voor Rusland van de al
lergrootste beteekeuis.. Ilij bracht
Rusland, het land bijna uitsluitend
van agrariërs, in het stadium van
kapitalisme en gaf de kapitalis
tische ontwikkeling iu bet land
een e normen stoot door do uitbrei
ding van liet protectiesysteem ©ener
zijds, door het aantrekken van bui-
teiilaudseii kapitaal anderzijds. Hij
maakte ook aan het particuliere be
drijf in liet Russische spoorwegwezen
een eind. Allengs werden de particu-
liere lijnen door aankoop in liet bezit
van den staat gebracht.
Keizer Alexander lil was liem, zoo^
als gezegd, een trouwen steun bij de
verwezenlijking van al deze vraag
stukken. Maar do invloed van den
keizer verleidde Witte toch ook tot
niet onbedenkelijke stappen. Wij be
doelen hier in het bijzonder de invoe
ring van het wijnmonopoUe. Het was
do lisvelingsgedachbe van Alexander
III, de drankzucht van het Russische
volk tot een minimum te beperken. De
al ^chaffing van de particuliere tappe-
njpu- en de stichting van een staats-
wijnmonopoUe (wijn is natuurlijk eeu
euphemisrne; het betreft wodka), zou
het middel daartoe zijn. Witte laat
zich door dit denkbeeld medesloepen.
„Een in haar omvang en in haar
nieuwheid zeer buitengewone,iu de
practijk van de West-Europeescho lan
den en van de geheele wereld nog on
bekende maatregel."
Naïef doet Witte's verhaal aan,
dat luj, jaar uit-,.jaar in de gouverne
menten bereist, waar het wi.in monopo
lie werd ingevoerd eu do ambtenaren
op het hart drukt, dat hun resultaten
niet naar de ontvangsten van liet 1110-
nopoliebelieer, maar naar cle vermin
dering van de drankzucht beoordeeld
zullen worden.Het resultaat is bokerid.
Do drankzucht van het Russische volk
is niet afgenomen wel echter werd het
odium van de tapperij, die door par
ticulieren geleid werd overgebracht
op den staat, die de "wpdka weliswaar
nist tapte, manr ze lh zijn winkels in
kleine fleaschen te koop bood, die het
volk op straat gemakkelijk- ledigde.
Be Postcheque- en
girodienst
Gscn terugbrengen van den
dienst in den ouden vorm
Waarsra centralisatie werd
ingevoerd
De minister,van Waterstaat Jieeft ver
schillende vragen va,a Kamerleden bc-
aaljvoprd.
-Aan. den keer .Van Braambeek Een
terugbrengen van den ouden vorm zou
de stagnatie slechts, kunnen vergrooten.
Ds.ondergeicek.endc kan een zoodanigen
maatregel dan ook, zoowel ter wille van
het publick als van den dienst, niet be
vorderen.
Aan .den>^^,.p^>;s.:vjp.e..cent):p^atie,
wë'rd-ingevoerd/vobreë'rsi' omdat dóór' Öe
groote toeneming" van het aantal reke
ninghouders de dienst op:den duur niet
in den ouden vorm kon wórden voort
gezet e:i verder om de ook hier nood
zakelijke-bezuiniging" te bereiken.
De goede werking van den dienst en
de besparing van kosten werden bij den
opzet bclar.gea van zoo algemeen maat
schappelijks betoekenis ger.cbt, dat het
offer van de ©enigszins gewijzigde wer
king van den dienst daartegenover ge
wettigd vóórkwam.
Aau den heer Boon Thans nu een
belangrijke achterstand in de werkzaam
heden van Het centrale girokantoor is ia
te halen, moet all'cend-e noodzaak zoo
spoedig mogelijk een geregelden loop
van zaken te. bereiken voor de perso
neelsbezetting" beslissend zijn. Die be
zetting moet dan ook uitsluitend uil
hoofde van die noodzaak worden be
oordeeld.
na tien oorlog kan Duifcschland door
verlies'van steenkool en ertsgebicden
nog maar 60 van zijn productie in
1913 bereiken, terwijl het overwinnen-
-de Frankrijk Engeland aardig na
streeft en onder de kleineren ook Bel
gië een flinke productie heeft,, naast
dealen van het i öegero Oostenrijk
en van Zweden.
Nog oeconomischer werd het proces
toen men, vooral in Diiitschliind, luier
ook in de andere ijzerprodueeeronde
landen, de steenkool eerst iu een soort
gasfabrieken, met een afschuwelijk
Germanisme „kokerijen", in 't Hol-
laiidseh. cokes-ovens of -fabrieken, om
zette in cokes, teer en gas, de laatste
jfcwee waardevolle producten, waar
door men de beschikking kreeg over
de goedkoope én uitmuntende brand
stof cokes. Iu de groote mijudislriqten,
net Roergebied, Pittsburgh, le Creu-
sot, de streek om Charleroi zijn kolen
mijnen, cokesovens en hoogoveus
meestal in handen van een en het
zelfde concern waardoor de. uiterste
oeconomie mogelijk is.
Een hoogoven nu is een zoogenaam
de schaehtovea, een staande steenen
pijp, van binnen gevoerd inet vuur
vasten steen en gesteund aan den bui
tenkant door een ijzeren raamwerk.
Hij is iviet overal oven wijd, maar
ziet er op doorsnee zoowat zoo uit;
De vroegere wa
ren to-t 8 M. koog
bij een' inhoud
vau 1050 kubie'-
ko meter; zij kou
den dagelijks on
geveer een ton
ruw ijzer jjrodu-
ceeren; thans zijn
(lc meeste onge
veer 20-31} M. hoog
bij 'n inhoud van
400-80J M3, ter-
wijl hun produc
tie kan gaan tot
500 ton ruw ijzerper etmaal.
De oven wordt nu gevuld met een
mengsel van ijzererts, cokes om het
ijzer vrij te maken uit liet erts en door
zijn verbranding de jiooclige warmte
voer het emc!Ion te leveren en „toe
slag". Dit laatste, al naar den aard
van hot ér té kalksteen, dolomiet, lei
steen of graniet, dient om zich niet de
bijjiieugscicn die in het" erts zitten te
•vei'buideu tot een gemakkelijk- smcit-
:bai'ö glasachtige stof, de „slak", Ho("
mengsel van erls, cokes en toeslag nu,
in nauwkeurig berekend© verhouding
wordt met een lift in groot© ijzeren
bakken boven op den oven geheschen:
daar valt het iu de trechtervormig toe-
loopendo ijzeren bak B; die is afge
sloten door een omgekeerde ijzeren
trechter A di© met een arm aan een
(niet gefceekende) kraan hangt. Door
het gewicht van de lading zakt A wat
naar beueden, er komt tusschen A en
B. een gleuf vrij, waardoor het erts
boven in den oven kan vallen. Op deze
ingenieuze wijze belet men dat de
groote hoeveelheden gas die bij het
proces ontstaan ontsnappen en de
oven toch gemakkelijk gevuld kan
worden. Vroeger waren de ovens van
boven open en liet men het brandbare
en brandend© gas maar in de lucht
ontwijken, wat vooral 's nachts een
fantastisch gezicht opleverde, maal
later vond men een middel om dat
gas nuttig te kunnen gebruiken; bij
G (gestippeld) bevindt zich een afvoer
buis voor het gloeiend heet© gas.
Eerst wordt d© oven langzamerhand
wijder, naderhand - weer nauwer; on
derin wordt door 'de ijzeren pijpen L
(een stqk of acht in werkelijkheid)
heete lucht'met groote kracht in deu
oven geblazen, dienende om do cokes
•te verbranden. Die pijpen moeten met
eeu stroom koud water gekoeld wor
den, anders smelten ze zelfIn het bo
venste deel vau den oven nu wordt de
lading voorgewannd door do hitte
van beneden en de opstijgende gassen.
In het daarop volgende vierde deel
worcit het ijzerox.yde uit het erts dooi
de koolstof omgezet iu ijzer en kool-
oxy'de, nog weer lager neemt het ijzer
koolstof op, wordt daardoor gemakke
lijker smeltbaar en smelt dan ook eu
valt in dikke druppels op den bodem,
waar het bij Y afgetapt kan worden.
Bij het smelten worden do druppels
ijzer omgeven door de gesmolten slak,
dié daardoor belet dat de bij L bin
nenkomende gloeïeud heete lucht het
pasgevormde ijze-r weer verbrandt.
Onderin het „gestel" zakt het zwaar
dere ijzer op den bodem eu vloeit ais
bij Y een leemen prop doorgestoken
wordt weg in de gietvormen, terwijl
do lichtere slak bij S voortdurend
wegstroemt in gereedstaande 'wagen
tjes.
Bij E bestaat de vulling geheel uit
cokes die door de ingeblazen lucht
verbrandt tot koolzuurgas; dit stijgt
naar boven maar wordt door de hoo-
ger liggende kool weer omgezet in
koolmonóxyd en dit laatste 'gas is het
nu dat het ijzer eigenlijk uit zijn ert
sen vrij maakt, waarbij bet zelf weer
overgaat in koolzuurgas. Maar nog
hooger wordt dit weer door cokes om-
gezet in koolmonoxyd, zoodat hot bij
weggepompte gas nog vrijwab van
dit branclbaro gas bevat. Dit hoog-
ovengas dient nu voor een deel om da
bij L ingeblazen lucht voor te warmen
tot pl.m. 700 graden C. Dat gebeurt
in zoogenaamd© windverhUtors of
Compertotens, groote torens gevuld
met een roosterwerk van vuurvaste
steen. 1-Iet hoogoyengas wordt in zoo'n
toren geleid en verbrandt daar, aldus
de steenen gloeiend heet makend; na-
verloop van 'een uur, als de boel goed
gloeit, draait men cle gaskraan dicht
en blaast een hall uur laug lucht
door, di© aldus door de gloeiend© stee
nen voorgewannd wordt en warm en
wel bij L iu 'deh oven geblazen wordt.
De rest vau het gas dient om gasmo
toren te voeden die cl© geweldige lucht
perspompen aandrijven. Juist in dat
zoo voordeelig benutten van Tiet. vroe
ger weggeblazen hoogovengas ligt cie
enonu© vooruitgang van het bedrijf in
de laatste 25 jaar.
Uiterst zorgvuldig en degelijk moet
eeu hoo'goveu gebouwd worden, want
tl© steeuen ruoeten lie'el hooge tempera
turen kunnen verdragen; bij C nog
maai' 230 graden C, bij D al 760 gra
den en bij E, de kolënzak, maar even
tjes '1300 graden C. eu dat niet maar
korten tijd, maar dag en nacht door,
jaren achtereen, want het is uatuut-
1 ijle veel te kostbaar den ovou uit te
laten gaan, leeg te halen eu weer'san
to maken. Daarom stroomt er om de
steenen te sparen voortdurend koud
water langs dsn buitenkant, ter af
koeling.
De beste ovens hebben een levens
duur van 10 jaren; dan wordt het te
gevaarlijk eu blazen zq heui uit, ca
sloopen-hem. In IJmuiden zullen ©i
drie komen, elk met een productie van
250 ton per dag. Met alles wat er aan
xast zit loopen do bouwkosten van
één hoogoven in de tonnen, en dan 13
het bedrijf zelf ook nog heel precies
ou moet scherp en voortdurend gecon
troleerd worden anders „bevriest" de
oven en moet hij leeggehaald worden.
Eii met nl dien omslag is 'het pro
duct nog maar ruw ijzer!
J. J. LÜYTEN»
IJZER EiM STAAL
HET NEÖERLAljlDSGHE HQOGQVENBEDRWF TE IJMUIDEN GOL
CONBA EN DAMASCENER KLING EW. HOE ZIET EEN HOOGOVEN
ER UIT EN HOE WERKT HIJ?
Het begint él heel aardig op te andere elementen te verbinden. Tan
schieten daar aan den overkant
hijfc Noordzeekanaalvan verre zijn
de hooge .gebouwen, de s.cboorsteenen
en de eigenaardige gevaarten, dié
men hoogovens noemt, zichtbaar én
het zal niet lang duren of het ijzererts
zal voor de eerste maal op Neder
landsehen bodem in den hoogoven wor
den geladen, de eerste Nederlandsche
hoogovens worden aangestoken en het
eerste ruwijz'er „made in Holland"
in vurige stroomen in de vormen in
het zand vloeien. Uzer smelten werd
en wordt hier al heel lang gedaan,
vermoedelijk hebben de -Romeinen
hier en daar al kleine ijzersmelterijtjes
gehad, maar het oip groote schaal be
reiden yan ijzer uit de ertsen door
middel van een hoogoven dat zal
voor het eerst daar bij IJmuiden go-
beuren.
Ons laud is geen ertsrijk land, het
bevat wel steenkool, maar die alleen
in het alleruiterste Zuidelijke puntje,
een danig eind van IJmuiden
vandaanen moest, de voor
liet "bedrijf benoodigde kool daar van
daan komen,- dan zou er zooveel
vracht op komen dat het bedrijf met
geen mogelijkheid rendabel zou zijn
te maken- Maar gelukkig is het Noord
zeekanaal er nog en. zeevrachten zijn
nu eenmaal altijd goedkooper dan
spoorwegen en de booten met Engel-
sche kolen kunnen voor de eigen aan
legsteigers van de Maatschappij ko
men. En voor de ertsen die grooten-
deels uit Spanje komen is dat _.or>k
voordeeligde groote Duitsche ijzer
en staalgieterijen betrokken ook een
groot deel van hun benoodigde ertsen
uit Spanje, welke ertsen dan via Rot
terdam den Rijn opgingen met aken.
Dan ook is IJmuiden nog dichterbij.
IJzer is een metaal dat, behalve in
sommige meteoren, niet vrij in de na
tuur voorkomt dat, komt door- z:jn
groot© neiging' om zich'met allerlei
het meeste belang zijn de verbindin
gen met zuurstof en koolstof, de ijzer-
earbonaten en die met zuurstof alleen,
de oxyden, met of zonder water,
Spaatïjzersteén is een ërts dat tot het
eerste type behoort, roodijzersteen
of haematiet (bloedsteen) en bruin-
ijzersteen behooren tot de tweede
soort. Het laatste is tevens meestal
nogal phosphoorhoudend, en komt in
Luxemburg, Lotharingen en Frankrijk
in uitgestrekte beddingen voor onder
den naam minette. Voor ons land is
het Spaansche haematiet van veel be
lang. In Zweden komt nog een heel
zuiver ert-s. magneet-ijzersteen, een
oxyd©,_ in groote hoeveelheden voor,
waaruit zich een prima kwaliteit
ijzer laat vervaardigen.
Vroeger, zelfs nog voor do zooge
naamde brqnstijd(' werd er uit deze
ertsen al ijzer gemaakt; ik zeg ex
pres gemaakt eu niet gesmolten,
want dat kon men toen nog niefc. Het
fjjngestooten erts werd met houtskool
vermengd en op een open vuurtje, door
een blaasbalg aangeblazen, verhit. De
temperatuur werd dan wel voldoende
hoog om het 'ijzer vrij te maken uit
het erts, zoodat het ijzer alleen over
bleef), maar fiiefc zoo hoog dat het
ijzer ook smoltmen kreeg dus een
taaie klomp ijzer, waarin alle onzui
verheden uit het erts nog zaten.
Die moesten er door smeden uit ver
wijderd worden zoo goed mogelijk en
al is smid tegenwoordig ook geen ge
makkelijk baantje, in die dazen wa
ren. het alleen athleten" die Tiet vak
konden beoefenen.
Toch konden die oude smedea met
hun primitieve hulpmiddelen prachti
ge resultaten bereiken cie beroemde
Danisseeiier en Goleondaz waar den, zoo
dun dat je z© op kon rollen bijna eu
zoo sterk dat je er een steen mee kon
klieven, zijn nog niet overtreffenAl
•moge daar nu esn-ig© pyerurijving in
