HAARLEM'S DAGBLAD
Velser Brieven
Causerieën over Wetenschap
en Techniek.
VRIJDAG 30 NOVEMBER 1923 TWEEDE BLAD
Beter dansen dan sfcraatslon-
teren. Voor de tribune
Ambachtsschool. Weg naar
Zee. P.E.N. contra B. en
W» Werkloosheid.
school voelden zich als genoodigdcn
eeji avondje, \y.o niet open werd
gedaan toen ze zich aan het feesth
aanmeldden. Eigenlijk was liet nog
anders, want zij waron niet uïtgeovoo-
digd en als een feest beschouwen zij
„W aar gedanst wordt, wordt ge- ook de bijeenkomsten van heb bestuur
dronken", oordeelt 't centraal drank- der Ambachtsschool met. Dat het bc-
weercomité in Velsen en daarom is het'stuur der Ambachtsschool liet bouwen
beter niet tc dansen. I van een paar lokalen voor de smede-
Boter dansen in oen fatsoenlijke rij geheel terzijde zetten wilde, om
omgeving, dan slenteren in de Ka- do duurte, terwijl er een goedkocper
naalstraat", zegt de burgemeester. Dat plan mogelijk scheen, zal wel niet zoo
waren dus twee meeningen over ecu- zeer zijn oorsprong vinden in bet niet
zelfde onderwerp. I-Iet i!rankweerconivoelen van de noodzakelijkheid van
té had een „motie" gezonden n'an een vuursmederij,' als in tefc 'gebrek
werd aangedrongen aan goed® samenwerking. Het'haakt
soms hier en daar'en'waar de knoop
zit is moeilijk uitIe .visschen. Voor
den raad,
op het niet zoo kwistig verstrekken
van dansverganningen door den bur
gemeester en deze, die'daar eigenlijk
alleen over tc zoggen heeft, gaf het
antwoord, dat vervat is in den twee
den zin van dezen, brief.- Hot was beter
geweest als het drankweercoinjté zich
had verstaan met' den burgemeester
zelf, want terraadszitting. bleek, dar,
het geenszins de'bedoeling van den
burgemeester is om ,hefc dansen in
kroegen te bevorderen. Een openbaar
protest, als deze motie, is berekend
op knaleffect, maar doet in een geval
als dit weinig nut. AlS heb èomité even
nagedacht had over een vroeger geval,
toen de burgemeester het dansen na
elf uur niet meer toestond, was het
het belang van bet onderwijs is hot
goed, dat er nog eens 'overleg ge
pleegd zal worden, voor liet belang
van de gemeente ook, want dat- is
mee gediend door góed ambachlson-
dcrwijs.
De directie van liet P.E.N. hielp ons
in de raadsstukken aan iets bijzon
ders. Het beroep tegen een beslissing
van B, en W. over de weigering van
een bouwvergunning was een verweer
schrift tegen do argumenten yon B.
en W., tevens een proeve van uitleg
ging der bouwverordening. Voor der
gelijke adressanten is er iets fnui
kends in gelegen, dul'B. en W. ifige-
wellicht niet tob zoo'n motie gekomen.komen adressen van commentaar c„,
Ook al niet ómdat de burgemeester indien noodig. van verweer'voorzien.
uitspattingen tegengaat waar die zelfs
maar dreigen voor te komen.
De fout zit te IJmuiden en daarover
ging het in hoofdzaak, in het gebrek
aan goede zaken Wanneer dié," vrij
van vergu nn i ngsl ok ale nmeer 1® krij
gen waren, zou het bezwaar van heb
drankweercomité gemakkelijker on
dervangen kunnen worden.
Dat er m den raad vaak en veel
voor de tribun,® gesproken wordt, mag
als bekend worden verondersteld. De
liet P.E.N. staat bij den Rand van
Velsen weinig in aanzien en de uit
slag vau het beroep was dan ook vrij
gewoon; voor de opstellers van hét.
stuk was heb wel een lieel sohrale
oogst, dat geen enkel raadslid er iets
over wenschte te zeggen.
Wanneer er wel en wanneer er niet
van crisiswerkloosheid gesproken
kan worden, schijnt een kwestie waar
over de meeningen verdeeld zijn. Bijna
de geheele vloot vaart uit en daarom
„pers is dan een getrouwe boodschapjs er geen crisiswerkloosheid zegt, de
per, die tofc 1,11 de verste uithoeken het, een. De bijbedriiven lijden nog" door
propagandistische of protesterende het markten in Engeland, zegt "de an-
betocg verder brengt. Minder vaak;der. En uit 'de besprekingen viel nog
komt het voor, dat een raadslid in den op te diepen, dat het aantal Kal wij-
raad een protest uitspreekt tegen
een courant.
De heer Vermeulen, die voor dit feit
door den voorzitter 011 de vingers werd
getikt, had het niet tegen ons en de
betrokken courant kan haar eigen
boontjes wel doppen, maar heb zou
tooh beter zijn als 'dergelijke „pro
testen" achterwege bleven, vooral om
dat verdediging niet mogelijk is daar
waar de aanval wordt gedaan.
D® raadsleden die de.or den Rn,ad
'zijn aangewezen om doel uit te ma
ken van het bestuur van de Ambachts-
kers en Egmonders dat, in IJmuiden
werk vindt, grooler is dan vroeger.
Heb varen op een tra,wier is geen "erg
gewild haantje, wie het eenigszilis
kan redden, doet liever iets anders,
dan voor een ge-li 11 g loon bil nacht
en ontij op zee een sohelvisch binnen
halen. Is er in IJmuiden een neiging
onder de visschers om over te gaan
naar fabrieksarbeid? liet zou niet
der belang zijn. indien daaromtrent
behoorlijke statistieken bestonden.
VELSENAAR.
"den raad een voorstel om te besluiten
tot het verhaal over te gaan.
B. en W. deelen mede dat door den
lieer P. Varekamp, arts te Zandvoorb
onder aanbieding van een en van een
door hem geschreven brochure Vei
lig baden en zwemmen in zee" hunne
medewerking is verzocht voor de ver
breiding der kennis over dit u.iderwerp
B. en W. traden met den heer Yare-
knmp in nader overleg en zonden
naar aanleiding daarvan exemplaren
van de brochure aan de hoofden
van onderwijsinrichtingen alhier ten
einde het onderwijzend personeel te
geschikter tijd in de gelegenheid te
stellen aan dc leerlingen van den in
houd mededeeüng te doen.
Verder is aan het bestuur der
Volksuniversiteit verzocht een leer
gang over deze materie voor het on
derwijzend personeel en c. q. ook an
dere belangstellenden te doen houden,
Het was in principe bereid oen derge
lijke» cursus te organiseeren en de
heer Varekamp is genegen den cur
sus te geven. Daar het de bedoeling
is dezen cursus voor onderwijzend
personeel, leden van de reddingsbri
gade e. d. kosteloos toegankelijk te
doen zijn zal de gemeente liet even
tueel tekort dat ten hoogste 150 zal
bedragen voor'haar rekening moeten
nemen. Daartoe wordt den raad een
voorstel gedaan.
Stadsnieuws
Stukken van den Raad
B. en W. stellen voor aan J. J. Ver
hagen Jzn. voor den bouw van 16 wo
ningen en -1 winkelhuizen op een ter
rein aan het verlengde van de Presi
dent Steynstraab vrijstelling te ver-
leenen van het bepaalde bij art, 102a
der Bouwverordening.
B. en W. adviseeren gunstig
een verzoek van de wed. -E. M. V
heulKoopman om haar in huur af
te staan een strook grond ter breed
te van 1 M. deel uitmakende van het
gemeentelijk sportterrein aan den
Scheepmakersdijk en grenzende aan
haar opslagplaats van zand en grind.
De heer J. Straatsma verzoekt
eervol ontslag als onderwijzer aan
school 110. 12.
Mej. J. G. Pilger verzoekt
eervol ontslag als onderwijzeres aan
school no. 27.
Verkoop van tabaksfabrikaten
in drankvergunningsgelegen-
lieden.
Naar aanleiding van een adres van
J. G. Sehoemeijer, voorzitter van den
Ned. Bond van tabaksvergunninghou
ders om den verknop van tabakst&bvi-
katen in drankvergunningsgelegenhe-
den geheel te verbieden, dee'en B.
en W. den raad mede, dat zij niet
den indruk hebben dat in deze ge
meente schade aan den winke-isti
door dien verkoop zich in dien 1
vang voordoet, dat maatregelen
reeds thans Zouden behooren (e 1
den getroffen. Zij stellen daai„..,
voor op het verzoek afwijzend te be
schikken.
Verhaal van pensioenbijdragen
B. en W. deelen mede, dat de mi
nister van onderwijs wenscht dat ver
haal van pensioenbijdragen zal plaats
hebben op liet personeel van de in
richtingen voor handelsonderwijs 'en
dat dit een voorwaarde is voor het
vcrleenen der Rijkssubsidie.
Ten aanzien van de H. B. S, met
3 j. c. en de daaraan verbonden Hoo-
gere Handelsschool mot 2 j. c. be
sloot de raad indertijd een dergelij
ke voorwaarde niet te aanvaarden.
B. en W. achten het niet gewensclit
een zelfde standpunt in te nemen ten
opzichte van de gemeentelijke avond
school voor nijverheidsonderwijs en de
handelsavondschool. Ontwrichting van
dit onderwijs gelijk zij vreesden ten
aanzien van de II. B. S. enz. is h. i.
bij aanvaarding niet te wachten.
De ambtenaren aan de avondschool
voor nijverheidsonderwijs en aan de
handelsavondschool werkzaam vinden
voorts in de betrekkingen door hen
aan deze onderwijsinrichtingen be
kleed, niet hun hoofdbesta an. Om de
ze redenen vinden B. en W. geen
vrijheid voor te stellen ten koste van
de Rijkssubsidie voor deze scholen
de door den minister gestelde voor
waarden niet te aanvaarden. Zij doen
Pensioenlasten gewezen per
soneel van Haarlem's Mu
ziekkorps.
Naai' aanleiding van een adres van
de Ilaarlemsche Orkcstvereeniging
houdende een verzoek oin pensioen
lasten voor gewezen personeel bij
Haarlem's Muziekkorps voor reke
ning der gemeente te nemen, hebben
B. cn W. een onderzoek ingesteld ten
aanzien van de vraag of en zoo ja
welke verplichtingen de gemeente zou
hebben inzake uitgaven voor pensioen
aan gewoon personeel van Haarlem's
Muziekkorps.
Daarbij is hun, naar zij den raad
uitvoerig uiteenzetten, gebleken dat
krachtens geschiedenis de Ilaarlem
sche orkestvereeniging geene aanspra
ken op z.g. pensioenlasten ten opzich-
•an de gemeente lean doen gelden
vijl anderzijds omtrent dat punt
het tegenwoordig contract de exploi
tatie geheel voor rekening van die
vereeniging doet komen. Zij stellen
daarom voor op het in het adres ge
dane verzoek afwijzend te bschikken.
Regeling ven de Arbeids
voorwaarden van
personeel der N.Z.H.t.M,
B. en W. stellen voor de Ingediende
regeling niet goed te keuren
Ingevolge art. 39 alinea 5 der con
cessie-voorwaarden is de Noord Zuid-
Hollandsohe Tramweg Maatschappij
verplicht do regeling der arbeidsvoor
waarden van haar personeel, voorzoo-
ver dienst doende op de lijnen on
der deze concessie vallend, elke drie
jaren te herzien en aan de goedkeu
ring van den Raad te onderwerpen.
In verband hiermede werd door
genoemde maatschappij bericht, ..dat
zij wat betreft de werk- en rusttijden
zou wenschen te handhaven de rege
ling, zooals die onlangs door den
Raad bij besluit van 21 Februari j-1.
no. 18 werd vastgesteld.
Wat aangaat de loonregeling en bet
percentage der van die loonen in te
houden pensioenkortingen, meende zij
een wijziging te moeten aanbrengen.
Bij het eerste wordt een stejsel aan
genomen van minima en maxima sa
mengaande met jaarlijksche verhoo
gingen ten aanzien van de pension-
neering wordt het percentage van
korting van 3.2 verhoogd tot 4
Daarnevens verklaart de, maat
schappij zich dan echter bereid de be
paling op te nemen, dat geen der be
ambten tengevolge van deze wijzigin
gen meer dan 2 per week in nelto-
inkomsten achteruit zal gaan.
Ten aanzien van de diensttijden mee-
ïen B. en W. evenals de commissie
■oor de tramplannen met de voor
stellen dei* maatschappij accoord te
kunnen gaan, nu daaromtrent nog
betrekkelijk korten tijd geleden door
den Raad een beslissing" werd geno
men.
Omtrent de loonregeling en de daar-
nede samenhangende verhooging van
pensioenkorting daarentegen rneenen
zij zonder meer niet gunstig te mogen
adviseeren.
Gebleken is dat, ofschoon Het maxi
mum-loon iets hooger is gesteld dan
de thans geldende vaste loonen, in
doorsnee de inkomsten van het perso
neel dientengevolge zullen dalen.
Het komt hun voor, overeenkomstig
het advies van eerdergenoemde com
missie, dat het onjuist is met een
beroep op de uitkomsten van dit be
drijf de arbcidsloonen. welke in het
algemeen als niet bovenmatig moeten
worden beschouwd, te verlagen.
Zij stellen voor de regeling, zooals
zij is ingediend, niet goed te keuren.
De Eénmanswagens
B. EN W. STELLEN VOOR AAN DE
E. N. E. T. VERGUNNING TE VER-
LEENEN VOORLOOPIG VOORT TE
GAAN MET DE TOEPASSING VAN
HET SYSTEEM VAN EENMANS-
WAGENS.
NADERE VOORWAARDEN OPDAT
HET BELANG *VAN PUBLIEN EN
BEDIENEND PERSONEEL BETER
WORDT CEDIEND,
Deze voorwaarden zijn de volgende
le. dat zoo spoedig mogelijk het be
staande rollend materieel worde om
gebouwd tot meer doelmatige een-
manswagens naar het model als sedert
ecnigon tijd o.a. te Amsterdam en Arn
hem in gebruik
2e. dat de tramwagens bij aan
komst aan de begiu- en eindpunten van
het traject steeds onmiddellijk voor
eventucclc passagiers toegankelijk wor
den gesteld, ten einde het hinderlijke
wachten buiten te voorkomen
3e. dat de ihans bestaande arbeids
tijden van het personeel dienstdoende
tffi die eenmanswageus ongewijzigd
blijven
4c. dat in verband met dit laatste ia
de diensttijdregeling van het personeel
worde opgenomen een bepaling luiden
de als volgt
„Wanneer in den loop van 7 achter
eenvolgende etmalen diensten worden
icht, waarvoor een verschillende
maximum arbeidsduur is vastgesteld, zal
het maximum per 7 achtereenvolgende
etmalen, vastgesteld voor dc functie,
welke de betrokkene in den regel ver
vult, worden verhoogd of verlaagd met
zooveel maal het verschil tusschen de
maxima der desbetreffende gemiddelde
diensttijden per dag, als het aantal da
gen bedraagt, dat door hem volledig
dienst wordt gedaan voor het verrich
ten van werkzaamheden, waarvoor een
hooger of lager maximum per 7 ach
tereenvolgende etmalen is vastgesteld.
Onder maximum van den gemiddel
den diensttijd per dag wordt verstaan
het cijfer, dat verkregen wordt door het
maximum voor 7 achtereenvolgende et
malen vastgesteld door 6 te deelen.
„Worden in één diensttijd werkzaam-
heden verricht voor welke een verschil
lende maximum arbeidsduur per 7 ach
tereenvolgende etmalen is vastgesteld,
dan wordt dat maximum aangenomen,
dat geldt voor die werkzaamheden, die
meer dan den halven diensttijd in be
slag- nemen. Ingeval geen der verschil
lende werkzaamheden meer dan den
halven diensltijcl beslaan, wordt dat
maximum aangenomen, dat geldt voor
de werkzaamheden, die de betrokkene
in den regel verricht."
Het honden van optochten
op Zondag met mnziek
en ontplooide banieren
en vaandels
PRAE-AD VIES VAN B. EN W, OP
HET VOORSTEL-POPPE INZAKE
HET KUNNEN VERLEENEN VAN
VERCUNNINCEN DOOR B. EN VA
DE MEERDERHEID VAN B. EN W.
CONCLUDEERT DAT EEN DERCE-
LIJKE WIJZIGING VAN ART. 90
A. P. V. RECHTENS NET ONMOGE
LIJK BEHOEFT TE WORDEN
GEACHT.
Bij den raad had de heer Poppe het
volgende voorstel ingediend
De Raad der gemeente Haarlem
gezien de beslissingen van den Bur
gemeester onzer Gemeente, niettegen
staande het verzoek' van den Raad in zijn
laatste vergadering, op aanvragca om
op Zondag optochten te houden
muziek en ontplooide banieren en
dels
gehoord dc besprekingen i
Besluit
de Commissie bedoeld in art. '166 van
de Gemeentewet uit te noodigen te on
derzoeken de mogelijkheid om artikel
go der Algemccne Politieverordening
zoodanig te wijzigen, dat dc bedoelde
vergunningen door Burgemeester en
Wethouders, onder door hen vast te
stellen voorwaarden, kunnen worden
verleend.
Bovenstaand voorstel dat in handen
van B. cn W. om prae-advies wa$ ge
steld, geeft hun aanleiding tot de vol
gende opmerkingen
De Commissie bedoeld in art. 166 Gc-
eentewet heeft tot taak het ontwerpen
en herzien van verordeningen, tegen
welker overtreding straf is bedreigd. De
wijziging van art. go der Algemeene Po-
litievcrordening, waarvan in dit voor
stel wordt gesproken, betreft echter
meer een kwestie van beginsel dan van
redactie. Het is in verband hiermede,
dat ons College heeft gemeend deze
aangelegenheid zelfstandig onder de
oogen te kunnen ïien.
Art. go A. P. V. verbiedt het houden
of op touw zetten van optochten op den
openbaren weg zonder vergunning vnn
den Burgemeester. Ingevolge art. 7 A.
P. V. kan ieder, aan wien bij deze ver
ordening bevoegdheid is gegeven tot
het verleenen van een zoodanige ver
gunning, daaraan die voorwaarden ver
binden. welke hij in het belang der
openbare orde, zedelijkheid of gezond
heid noodig ntocht oordeelen. Van dit
recht nu wordt door den Burgemees
ter gebruik gemaakt en wel in dien zin,
dat optochten op Zondag slechts wor
den toegestaan, zoo zij zonder muziek,
vaandels en ontplooide banieren wor- j
den gehouden.
In 't algemeen stelt de gemeenicwet-
gever zich op het standpunt, dat de
dagelijksch leiding van het bestuur, de
uitvoering van de verordeningen en be
sluiten van den Raad. behoort tot de
taak van Burgemeester cn Wethouders.
Op dezen regel, vervat in art. 179 Ge
meentewet wordt een uitzondering ge-
iaakt in art. 1 SS dier wet volgens hei-
welk „de politie over" d. w. z. de hand
having van de openbare orde in en bij,
alsmede dc uilvoering der verordenin
gen omtrent de schouwburgen, herber
gen, tapperijen en alle voor het publick
openstaande gebouwen en samenkom
sten aan den Burgemeester behoort.
Deze heeft ook te. waken tegen het doen
de openbare orde strijdige ver
tooningen.
De grootst mogelijke meerderheid
an ons College overwegende, dat ooi-
het verleenen van dispensatie van een
bij verordening vastgestelde algemeene
-erbodsbepaling in casu het verlee
nen van vergunning van een zonder
meer verboden optocht als een daad
oering moet worden aange
merkt, stelt zich op het standpunt, dat
de in dit laatste artikel voorkomende
opsomming als vormende zoovele uit
zonderingen op den algemeenen regel
'9 Gemeentewet, limitatief be
hoort te worden opgevat, zoodat, nu
de optochten niet met name ziin ge
noemd eerdergenoemd artikel ten deze
niet van toepassing kan worden geacht.
Het woord „samenkomsten" noopt
'hier niet tot een andere opvatting. Al
mogo taalkundig wellicht onder dit
woord niet alleen vallen het sanicn-
z ij n doch ook het zich begeven
tot een samenkomst, dus het samen
komen, blijkens het verband met dc
voorafgaande woorden „schouwbur
gen", „herbergen", „tapperijen" en „ge
bouwen" wordt kennelijk bedoeld een
statisch begrip, dus slechts samenkomst
in den zin van samenzijn, terwijl „op
tochten, ook naar de bedoeling der
deelnemers aangeeft een dynamisch be
grip en derhalve niet onder „samen
komsten" in voormelden zin van samen
zijn te begrijpen is.
Ten aanzien van deze laatste kan dus
niet die uitzonderingscompetentie van
den Burgemeester worden aangeno
men, doch is de Raad vrij de bevoegd
heid tot het verleenen van vergunningen
overeenkomstig art. 179 Gemeentewet
aan het College van Burgemeester cn
Wethouders toe te kennen.
inderheid van ons College, n.l.
de Voorziter, evenceDS uitgaande van do
gedachte, dat het verleenen van een der
gelijke vergunning als een daad van
uitvoering moet worden aangemerkt,
daarentegen van oordeel, dat dc op-
- err- 1
Onze LsGMoefc
Vrouw: IIToevee! visschen heb .ie
Zaterdag ook weer gevangen, George?
Man: Zes! £n allemaal prachtstuk
ken!
Vrouw: Hoeveel visschen heb je
heeft dc vischbandclaar zich weer ver
gist. Hij heeft acht stuks ia rekening
gebracht.
EEN OMSCHRIJVINC.
A.Ik heb gehoord dat jij zoo'n
groot feest hebt gegeven. Wat was
daar de aanleiding toe?
B.O, hel was de tiende herden
kingsdag van mijn vroüws dertigslcn
verjaardag I
ST. NICOLAAS 1923.
ENORME COLLECTIE
PELTERIJEN
Moderne Kragen
en Shawls
in biberette seal, 6kunks,
opossum, visonette enz,
zobel, kruis e. u.
3.75, 5.75, 7.
dracht, die in
iS aan den Burge
meester wordt gegeven, noodwendig
medebrengt de verplichting voor den
Raad om bij liet samensteilen van een
verordening rakende deze materie die
dispensatie-bevoegdheid alleen aan den
Burgemeester, met uitsluiting van he<
College van Burgemeester en Wethou
der?, te verleenen.
Deze meende daarvoor tc moeten wij-
zen op het feit, dat in art. iSS Gomfecn-
tewet naast verschillende met name ge
noemde inrichtingen (schouwburgen,
herbergen, tapperijen), tevens enkele
aanduidingen voorkomen met meer rui.
nie beteekenis (gebouwen, samenkom
sten, vertooningen), waaruit zou mogen
worden opgemaakt, dat 'nier klaarblij
kelijk een meer algemeen beginsel voor-,
zit, een beginsel, dat voornamelijk gelet
op de woorden „samenkomsten" cn
„vertooningen" ongetwijfeld ook de op
tochten binnen de sfeer van dit artikel
betrekt.
Al blijkt uit het bovenstaande ook,
dat over de beteekenis van art. 18S Ge-
mentewet in verband met'deze aange
legenheid verschil van opvatting denk
baar is, 200 moenen wij in meerderheid
niettemin tc mogen concludcercn, dat
een wijziging van art. go A. P. V. in
den geest als door foorsteller aangege
ven, rechtens niet onmogelijk behoeft 10
worden geacht,
„ZIJN WE DAT DAN NIKT AL
LEMAAL?" Ach ja. wij zijn het;
allemaal, een beetje dwaas n.L, do
een wat meer en de ander wat min
der, maar „wij zijn het allemaal".
Royaards heeft, liet ons door zijn uit
stekend spel als 'de levenslustige,
wereld wijze Lord Grenham wel keel
duidelijk gemaakt, bij de succesvolle
opvoering door „Heb Xederlandsch
Tooneel" van liet blijspel met den
eigenaardige 11 titel en den amusan
ten inhoud.
Een vrij goed gevulde schouwburg
heeft zich bijzonder ingenomen ge
toond met de vlotte vertolking van
dit alleraardigste blijspel; na elk be-
drijf moest eenige, 11a liet laatste
zelfs verscheidene malen „gehaald
Worden". Royaards kreeg ten slotte
een kleine ovatie en mevr. Royaards
bloemen.
Heb kan gerust'
nog eens terug komen met dit stuk:
de schouwburgbezoekers j-.ijn „alle
maal" dol np z00'n prettieen avond!
LICHT
VAN HARSFAKKEL' TOT HALFWA
VERLICHTING. KOUD LICHT EN
VAN DE ZEE. LUCIFER!ME EN LU
TING.
Van de alleroudste lijden af heeft de
mensch de behoefte gehad om als het
donker werd, in de duisternis licht te
brengen. De holbewoners uit verre
voor-historische tijden verlichtten hun
•holen al met brandende takken, van
denneboomen bij voorkeur, die door
hun harsgehalte vrij veel licht gaven.
Want al was dat licht nu niet zoo sterk
dat je er bij kon „lezen en schrijven",
het was toch wel van een dusdanige
sterkte dat de holbewoner er, zij 't
grove en schematische, teekeningen
van dieren en jagers in den rotswand
bij kon griffen, zooals zc in ondet-
schcidene holen. o.a. in Zuid-Frankrijk,
teruggevonden zijn, holen waar nooit
zonlicht kwam. Die teekeningen moeten
dus bij kunstlicht gemaakt zijn trou
wens, het ligt voor de hand dat zoodra
het vuur „ontdekt" was, de prae-histori-
sche mensch brandend hout ook ge
bruikt e 0111 er bij le kunnen zien, als
verdediging tegen wilde dieren of (ook
in die "oude lilden al!) ter verhooging
van de gezelligheid.
yan die brandende houtspaander, via
He olielampjes, vet-, was-, talk- en
stearinekaarscn, petroleumlampen, vlccr-
muisbranders, gasgloeilicht, booglicht
tot onze hedendaagsche electrjschc halt-
•wat gloeilampjes is een lange weg. cn
we niogen er werkelijk trolsch op zi.ta
zoover als we het gebracht hebben in de
verbetering van dc verlichting, zoowel
yan dc lichtsterkte als van dca aard van
TTLAMP ONZE ONECONOMISCHE
VUURVLIEGEN. HET LICHTEN
CIFERASE, DE IDEALE VER LI CM-
het licht. Maar aan deii anderen kant
welk een eindeloos langen weg hebben
wc nog voor ons i Onze trots vermin
dert heel wat als we in de natuur om
ons heen kijken. Al onze lichtbronnen
zijn warm in de vlam van de petroleum
lamp gloeien kooldceltjes en verbranden
daarna in de gaslamp verbrandt gas
en brengt door zijn hooge verbran-
dingstemperatuur het kousje aan het
'gloeienin de electrische lamp brand,
wel n|ets, de electrische stroom onder
vindt zooveel weerstand, wrijving als
het ware in hef dunne gloeidraadje dat
liet draadje er warm /an wordt en gaai
gloeien,' maar voor het opwekken van
dien clcctrischea stroom zijn in dc
centrale toch weei steenkolen verbrand,
Bij al die processen wordt een of an
dere vorm van arbeidsvermogen, che
mische energie in het geval van de
petroleum- en de gaslamp, electrische in
het geval van dc gloeilamp omgezet in
warmte en wel practisch volledig. En
passant komt er bij die omzetting ook
nog licht vrij, maar dat is maar zoo'n
miniem klein bretikdccltic van de om
gezette energie dat wc het niet kunnen
melen. Onze allerfijnste en beste meet
instrumenten wijzen alleen maar aan
dat die chemische, of electrische energie-
voor 99.99 (met nog een rist negens er
achter) omgezet wordt in warmte.
En toch is het heele kleine overschie
tende deeltje der energie voldoende om
.ccji schitterend licht te verspreiden,
Onze allerbeste lampen zijn dus eigen,
lijk nog maar dure energie-vermorsers;
een onmeetbaarklein deel van de
energie wordt in licht omgezet cn we
zijn gedwongen de nuttelooze warmte,
die ook ontstaat en waar het ons niet
om. te doen is, op den koop toe te ne
men. In de beste electrische lampen
wordt wel niet veel warmte ontwikkeld,
niaar toch nog altijd de heele hoeveel
heid clectriciieit die er doorstroomt,
warmte omgezet. Van het „koude" licht,
waarin alle toegevoerde energie in liclu
wordt omgezet, zijn we nog mijlen ver
verwijderd, oneindig veel verder dan
de afstand die ons van den harsfakkel
van den holbewoner scheidt.
Dan doet de natuur het heel wat
beter. De eerste de beste glimworm
lacht ons uit met onze hoog ontwikkel
de techniek, en al geeft zoo'n dier ook
maar weinig licht, tc weinig om er een
kamer mee te verlichten, het is ook
maar een klein beestje cn de lichtge
vende oppervlakte is nog kleiner. Per
„vierkante millimeter glimworm" is de
lichtsterkte hcusch nog al aardig. En
zoo'n dier is niet'gloeiend lieet'.
Dat lïchtgeven van dieren cn ook van
planten in het donker, is een zeer merk
waardig verschijnsel. Dc hoogcre dieren
doen het niet, maar van dc insecten af
:i.in er in alle klassen wel sommige
lichtgevende familieleden, van de glim
worm tot de lichtgevende bacteriën (die
eigenlijk planten zijn) toe. En in bonte
verscheidenheid ziin ze .er. Sommige
geven uit zichzelf licht, dat zijn b.v. de
bacicricnsoorten die op rottend vleesch
oF visch of op dood hout leven die
geven voortdurend licht dag en n3cht
door je kunt ze van hun stuk hout of
rotte visch afhalen en enten op een
gclatineplaat dan groeien ze lustig
door en blijven licht verspreiden je
leunt dan zelfs bij hun eigen licht een
foto »an hen maken.
Andere daarentegen, zooels bijv. de
heel kleine diertjes, die het lichten van
:ee veroorzaken, hebben een prikkel
buiterf r.oodig om licht te kunnen
geven. Ieder die wel eens, op mooie i
warme dagen, het „lichten" van dc zee
geziea heeft, zal opgemerkt hebben dat
niet in dc branding en op de toppen van
golven, aan de boeg of op den achter-
sicven vaa een schip het duidelijkst is
waar te nemen. Ook als er met een
stok in het water geroerd wordt, zie je
he: lichtverschijnselde beweging
het water dient als prikkel vooi
k'etne wezentjes om licht te geven.
Met de vuurvlieg is bet hetzelfdedie
heeft alleen geen prikkel van builen af
noodig, maar bezorgt het door
eigen zenuwgestel.
De eenige uitzondering hierop is
visch, Photoblepharon, die bij de Bauda-
eilanden voorkomt; die heeft onder aan
zijn kop een soort derde oog dat voort
durend licht uitstraalt, maar dat niet
anders is dan een holte, gevuld me:
lichtgevende bacteriën. Deze visch heeft
geen mechanische of nerveuze prikkel
noodig om licht te geven, maar doet bet
voortdurendalleen trekt hij van tijd
tot tijd een ooglid voor zijn lantaarn.
Het lichtgcven van al die dieren en
planten berust op een oxydaticverschijn
sel. Het was Robert Boyle die dat in
1667 al ontdekte hij plaatste een rot
tend, lichtgevend stuk hout onder de
klok van een luchtpomp. Bij het weg
pompen van dc luebt verdween ook ge
leidelijk het liclu om bij toelaten van
lucht weer voor den dag te komen. Het
duurde echter tot 1S65 eer een Fransch-
man, Dubois, dieper doordrong tot liet
wezen van het verschijnsel. Die ontdekte
dat er twee stoffen, behalve dc zuurstof
uit de lucht noodig waren, om licht tc
kunnen producceren. Hij noemde zc
respectievelijk luctferiue en luciferase.
De laatste speelt maar een secundaire
rol, zij maakt het mogelijk dat de iuci-
ferine door de zuurstof geoxydeerd kan
worden zij is wat men noemt een
enzym of een katalysator, een stof die
een proces of een reactie mogelijk
maakt zonder er zelf door aangetast ie
worden. Beide stoffen kunnen gemak
kelijk gescheiden worden, luciferase kan
't tegen de temperatuur van kokend
:cr, lucifcriüc wel. Wanneer je dus
lichtgevende mosselen biiv. kookt met
water, wordt de luciferase ontleed en er
gaat alleen lucifcrine in oplossing. Maa:
extraheer je dezelfde mosselen met koud
water, dan gaan cn lucifcrine én luci
ferase allebei in oplossing. Die oplos
sing geeft licht, dat echter steeds zwak
ker wordt, net zoo lang tot alle luciferine
door de zuurstof uit dc lucht is ont
leed. De luciferase is dan echter nog
volledig aanwezig, want giet je bij
deze oplossing een oplossing verkregen
door de mosselen met water te koken
en die dus alleen luciferine bevat, da
krijg je een intens lichtverschijnsel, dat
ook weer langzaam aan verdwijnt naar
mate de lucifcrine geoxydeerd wordt,
Van de samenstelling van dc twee Slof
fen is niet veel bekendhet zijn 5
twee eiwitten, luciferase is nauw v
want aan kippeneiwit en luciferine
waarschijnlijk een pcpion, maar verder
weet men er niet van. Bij dc zuurstof
opneming gaat luciferine in een al even
onbekende stof, het oxylucïfcrïne ovet
ou dat zoo in beeld kunnen brengc:
luciferine zuurstof oxylucifcriuc -F
water.
Het aardige is dat dat proce; ook h
omgekeerde richting kan verloopen
:r zijn allerlei stoffen die zuurstof aan
andere kunnen onttrekkenreducceren
nt men dat. Brengt men zoo'n redu-
ceerende stof, zwavelwaterstof bijv., bij
een totaal geoxideerde oplossing
luciferine, die dus alleen nog re
oxylucifcrine bevat, dan wordt- dc oxy-
luciferinc weer van zijn opgenomen
zuurstof beroofd, lucifcrine wordt te-
ruggevormd en de oplossing gaat weer
licht geven.
Ook op de volgende manier kan dat
gebeuren dc electrische stroom kan uit
•r waterstof, een zeer sterk re.lu.
ceerende stof. vrij maken wanneer dus
en oplossing van oxylucifcrine en
luciferase twee elect roden worden ge
plaatst en men laat den electrischcn
stroom doorgaan dan komt cr aan de
•no pool waterstof vrij, die echter da-
dijk bii haar ónistaan zuurstof aan
lucifcrine ontneemt, lucifcrine terug-.
•ormt cn dus licht veroorzaakt. Mere
ziet dan ook een duidelijk lichlverschün.
sel aan Uc ccne pool.
,Jot *°e zijn dat alleen nog maar
vetenschappeluke aardigheidjes, maar
m het principe zit toch wel iets belang
rijks. veronderstel dat er een stof ge
vonden werd of op een goedkoope ma
nier te maken was met de eigenschap
pen van luciferine; die hij haar oxydatic
een helder Jicht verspreidde en die ook
weer gemakkelijk terug te vormen was
zooals oxylucifcrine lot luciferine. dan
zou je die stof steeds weer kunnen gc-
brutxen. Want was zij opgebruikt dan
bet zij zich door bepaalde middelen,
den electrischcn stroom bijv., weec
regencreeren en het proces kon van
voren aï' aan beginnen.
Het hoeft dan nog niet een zoo'n
sterk recht te zijn, want je zourlt het
over een grootc oppervlakte kunnen
verspreiden. Metingen hebben uitge
maakt oat cle lichtsterkte van een vuur
vlieg 1/250 kaars isdus voor een gloei
lamp van so kaars zouden 12500 vuur
vliegen noodig ziin. En die geven niet
over hun heele lichaam licht. Men heeft
nu uitgerekend dat, was het mogelijk
om de lichtgevende stof uit vuurvliegen
te isoleeren en bij wijze van verf op
een plafond te smeren, men om een ta
fel van één Meter hoogte (terwijl de
kamer in totaal 3 Meter hoog is) be
hoorlijk te verlichten, een cirkel van
2 M. diameter op den zolder mc: die
lichtgevende vrnf moest besmeren dus
dat is nog niet eens zoo'n geweldig
oppervlak. Bovendien had men dan nog
het voordeel van diffuns gelijkmatig
licht, waarnaar men bij de moderne
;ystemen van indirecte verlichting ook
il streeft; wat uitmuntend zou zijn voor
onze oogen.
Maar dat ideaal lijkt me nog in eea
er verre toekomst tc liggen.
J. J. LUYTEN.
