REISBRIEVEN 41e Jaargang No. 12446 Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen Dinsdag 15 Januari ABONNEMENTEN per 3 maanden: Voor Haarlem en de dorpen in, den omtrek waar een Agent gevestigd is (kom der gemeente) f 3.57'/j. Franco per post door Nederland f 3.871',. Afzonderlijke nummers f 0.15. Geïllustreerd Zondagsblad, voor Haarlem en omstreken f 0.571franco per post f 0.65. ADVERTENTIENVan 1 tot 5 regels f 1.75; iedere regel meer 35 cents. Reclames 60 cents per regel. Bq abonnement aanzienlijk rabat. Twaalfstuivers-advertentiën van Vraag en Aanbod van 1 tot 4 regels 60 Cents per plaatsing, elke regel meer 15 Cents h contant; buiten het Arrondissement dubbelen prijs. Directie, Redactie en AdministratieGr. Houtstraat 93, Post-Giro 33810 Telefoonnummers: Directie 3032, Redactie 600 en Administratie724 UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER Directeuren: J.C. PEEREBOOM en P. W. PEEREBOOM Hoofdredacteur J. C. PEEREBOOM Bijkantoor voor Santpoort, Velsen, Velseroord, Wijkeroog, IJmuiden, Beverwijk, enz., enz. Driehuizerkerkweg 2, Velsen, Telefoon 352! DIT NUMMER BESTAAT UIT TIEN BLADZIJDEN. ÈERSTE BLAD Agentia DINSDAG 15 JANUARI. StadsschouwburgHet Schouwtco- Jiecl„Levensstroomingen". 8 uur. Concertgebouw „Modern" Raaks: Optreden van verschillende artisten. Kunsthandel F. II. Smit, Groote Houtstraat 69- Tentoonstelling van .werken van II. Dauniier. Waaggebouw Tentoonstelling Os- |wald: Wenckebach. 115 uur. Bioscoopvoorstellingen. WOENSDAG 16 JANUARI. Schouwburg Jaasweg „Als de ker sen bloeien", Haarlem's Tooneel, 8 u- Gemeentelijk ConcertgebouwCon cert H. O. V. 8 uur. Concertgebouw „Modern", Raaks, optreden van verschillende artisten. Kunsthandel F. H. Smit. Groote Houtstraat 69. Tentoonstelling van werken van H. Dauniier. Waaggebouw. Tentoonstelling t>s- wald Wenckebach 115 uur. Cinema Palace. Groote Houtstraat Bioscoop-voorstelling 2.30 en S uur Theater „De Kroon" Groote Markt Bioscoopvoorstelling 2.30 en 8 uur. Luxor-Theater, Groote Houtstraat: Bioscoopvoorstelling '2.30 e-n 8 uur. Scala-Theater, Kleine Houtstraat: Bioscoop-voorstelling 2.30 'en 8 uur. Atlanta-Bioscoop, Zijlstraat: Bios cóopvoorstelling, 2,30 en 8 uur. Velsen: Raadsvergadering des Zandvoort: Raadsverga de- avonds 7 uur. ring, 7 uur van Sebastiaan Nietsdoener IV. Toen de Genius der Schoone Kun sten rond reisde om de volkeren var Europa te begiftigen met zijn gaven, vroeg hij audiëntie aan bij Willem den Veroveraar, die toen juist uit Normandië was overgestoken en Enge land regeerde. „Sire", zei hij, „welke schoone kun sten zoudt gij door uw volk willen la ten beoefenen ?'r Willem de Veroveraar keek hem don ker aan „Het is", zei bij, en rammel de met'zijn zwaard, „het is da.t. m vandaag in een goede luim ben. An ders joeg ik je dadelijk weer over liet Kanaal terug. Maar ik dank je voor je Schoone Kunsten. Die zijn op een eiland omioodig." „Maar de schilderkunst, Majes teit „Een overbodige kunst. Als liet. lij'kt, kun je evengoed naar liet oorspron kelijke kijken en als 't niet lijkt, heeft 'r. lieelerna a l geen zin Bovendien voorzie ik het impressionisme en liet kubisme neen, geen schilderkunst in mijn Staten „Muziek dan5'' „Aan muziek moeten mijn onderda nen geen behoefte hebben. Niets dan georganiseerd lawaai. Als ze sohreeu- weu willen, kuunen ze roepen: „leve Willem de Veroveraar!" - „Beeldhouwkunst, Majesteit?" „Witte inenschen, zonder oogen. Het tepookt al genoeg in old England". De Genius zuchtte. „Maar de too- neelspeelkunst wijst u toch niet af?" „Komedie kunnen mijn onderdanen in het. dageliyksche leven genoeg te gen elkaar spélen. Pak je boeltje maar weer in en maak dat je weg komt". „Maar de letterkunde dan. Sire?" riep de Genius wanhopig. „U uil uw land toch niet zonder kunst laten'" W illem de Veroveraar keek scheel van boosheid over deze vrijmoedige toespraak en deed zijn mond al open. om ook de letterkunde te verbieden, toen de Koningin binnenkwam en op gebiedenden toon zei: „ik sta er op, 'dat de letterkunde in dit land be oefend zal worden Door mannen en door vrouwen. Genius, strooi de zaden .van de letterkunde over dit land uit". De goede Genius, verheugd, dat. hij 'althans een van zijn goede gaven mocht, achterlaten, strooide door het open raam van de Ridderzaal de za den der letterkunde zoo overvloedig mogelijk, dat, de wind ze verspreidde over bet, heele land. Daarna wilde hij de hulp van de Ko ningin inroepen om nog meer kunsten in het land achter te laten. Maar Willem de Veroveraar donderde van zijn troon af: „Het is genoog. Ver trek „Maar waar zullen de Engelsehen dan de andere kunsten vandaan ha len riep de Genius wanhopig. „Die moetem dan maar geïmpor teerd worden, met boter, kaas en ont- bi'tspek. Ga heen. zeg ik!" En toen de Genius nog talmde, daal de Willem de Veroveraar van,zijn troon af, greep den armen Genius ie den nek, tilde hem met één hand bui ten het raam en gaf liem zoo'n ge weldigen schop, dat hij door de lucht vloog over Engeland, over het. Kanaal en te land kwam in Frankrijk, waar hij zorgvuldig opgeraapt, werd, en door do douane verpleegd, waarna hij uit dankbaarheid al zijn goede ga ven achterliet. Later is gebleken, dat hij, over En geland vliegende, een paar kleine zaadjes van schilderkunst, uit zijn zal; vallen liet. Sinds dien tijd worden de schoone kunsten in Engeland bijna niet be oefend, uitgezonderd de letterkunde. Er schrijven ontelbare mannen en vrouwen met succes. Dit waarachtig verhaal vond ik ap een mistigen morgen op een stuk per kament tegenover het Parlementsge bouw aan de Theems. Wij zouden met ons vieren dien avond naar den schouwburg gaan. Maar waarheen? Naar een revue, naar een pantomime, naar een caba ret. of naar een stuk van Shakespeare Het lokte ons niet aan. Ten slotte be-' ploten wij naar „Hassan" te gaaD. „Het wordt al maanden lang voor uit verkochte zaleu gegeven", .zei onze Eugelsche gastvrouw. W'ij begrepen, dat „Hassan" Chu Chili Ciiow ach terna ging, dat onafgebroken twee jaar lang in Londen is gegeven. De vraag was, of er nog plaats zou zijn. Vóór het loket stond een En- golschman, die biljetten kocht voor cle voorstelling van Zaterdag in de volgende week. Wij keken elkaar be denkelijk aan, maar probeerden het toch. „Er is nog een loge voor vier per sonen", zei de bureaulist. Het was bijna te schoon om waar te zijn. „En kan men uit die loge op het tooneel zien?" vroeg onze- En- gelsche gastvrouw, wantrouwig. „Zeker", zei de bureaulist, precies één graad te overtuigd. Wij namen de loge en gingen raid dagmalen. om ons te sterken voor de teleurstelling, die wij verwachtten. Het viel niet al te veel tegen. Een an ons, die het verst van 't tooneel verwijderd was, kon op het tooneel zien. Die daar naast zat, miste het gezicht op den rechtschcn tooneel- hoek. De twee daarnaast, rekten eerst hun halzen uit, zoover dat mogelijk was, draaiden toen hun hoofden naar rechts, op gevaar af. dat die naar beneden in het orkest zouden vallen en.wachtten de voorstelling af. Eén ding stelde deze twee gerust: mochten hun hoofden naar beneden storten, dan zouden zij niet door de- orkestleden vertrapt worden, want cr was over de heele orkestruimte een bedekking van kippengaas gespan nen, met een ronde opening boven de plaats van den dirigent. Zou het dan toch heusch waar zijn. dat de En gelschcn rotte appelen en bedorven eieren op de artisten gooien, wanneer het stuk hun niet bevalt! Maar het gordijn gaat op Hassan, ;n arme fabrikant van lekkernijen zit met zijn vriend Selim te praten, beiden met gekruiste beenen. Hassan vertelt, dat hij verliefd is op een sohoone weduwe. Het tweetal vertelt grapjes. Wij denken, dat het een blij spel zal gaan worden. In het tweede tn.frcel blijkt, dat Selim zijn vriend Hassan verraden heeft en zelf de weduwe het hof maaktir.at hun beiden bespotten zij den armen Hassan. Nu denken wij, dat heb een kluchtspel gaat worden. Maar op het tooneel verschijnt de 'ormaavde khalief Haroun al Raschid. Met een paar getrouwen zwerft hij rond in zijn hoofdstad om te weten, wat er bij zijn onderdanen omgaat. Het blijkt, dat ze staan tegenover een geheimzinnig liuis, dat gee. voor deur heeft en waarvan niemand weet wat er in omgaat. Uit het raam van dat huis daalt nitnoodigend een groo te mand neer. Haroun al Raschid, de waarschuwingen van zijn vrienden niet tellende, laat zich opbijschen. welk voorbeeld door hen gevolgd wordt, op één na. Ook Hassan gaat mee. Wij denken, dat het, stuk in do richting vtin een Sherlock-Holmes drama gaat. Nu komen wij cr achter, dat het geheimzinnige huis de verblijfplaats is van Rafi, den koning der bede laars. Hij doet een verhaal, v.-aaruit wij hooren dat hij Hhronn nl Raschid, dio een meisje dat hij liefhad heeft laten ontvoeren en naar zijn harem brengen, wil vermoorden on onttro nen. De khalief en zijn vrienden voe len zich niet op hun geraak en zou den wel weer willen vertrekken, maar, niet waar. hoe kom je uit een huis. dat geen deur heeft Plotseling komt er een groot gezelschap dan sers en danseressen, die een voorstel ling geven. Wij denken i\u. dat het stuk een ballet gaat worden. Op eens wordt het tooneel verduisterdcr is groot gerammel van ijzer en wanneer het licht weer opgaat, zien wij den khalief met zijn vrienden opgesloten in een gevangenis met- ijzeren wan den, waaruit ontkomen niet mogelijk 's. Er zijn blijkbaar weinig deuren in [het geheimzinnige huis. Maar wanneer zij hier zouden moe ten omkomen, zou het stuk meteen uit wezen en dat kan niet om half tien. Dus ontdekt de slimme Hassan een opening in don ijzeren wand en gooit daar een papiertje door, waar in hij schrijft dat de khalief hier op gesloten zit en d/s hulp van zijn gc trouwen inroept. De politie 'snelt toe en de beerscher wordt bevrijd., Rafi gevangen genomen, de voorgenomen samenzwering in bloed gesmoord, Hassan tot belooning voor zijn goede di£tnsten tot vizier van den khalief benoemd. Nu zijn wij er .zeker van, dat het stuk zc.l eindi gen als een Oostersch sprookje, te meer omdat de wuduwe Selim den bons geeft en Hassan haar liefde verklaart. Maai' de koning der bedelaars en de ontaarde schoone zijn er ook nog. Haroun al Raschid, dien we tot nu toe als een strentr, maar rechtvaar dig beerscher hebben beschouwd, wordt plotseling een groote wreedaard. Zijn vannis, strenger dan een andere politie,rechter (want de khalief spreekt oak alléén recht) ooit was of zal wezen, luidt aldus: „c schoone dame zal zijn gemalin word, n en dan krijgt Rafi de vrij heid, of zii worden samen ter dood gebracht. Om zich op de keus te b raden, worden zij samen in de ge vangenis gezet. Hier valt Rafi ons tegen. Hij wel graag in leven blijven, maar zijn geliefde lieeft er geen plezier in, zieii voor hem op te offeren. Liever wil zij met hem sternen. De nacht gaat in pijnlijke debatten over dit onderwerp voorbij. Hier zijn wij midden in het liooge drama. De morgen breekt aan, Hassan komt in opdracht van den khajief vragen, wat hun besluit is. „De dood", ant-, woordt Rafi grimmig. Er volgt een griezelige optocht op de klanken van een nog somberder muziek, waarin de fagot en de fluit de melodie hebben. Eén voor eer worden de marteltuigen voorbijge- bracht, waarop 'het tweetal den (lood zal ondergaan: eerst het, rad, dan de pijnbank, daarna de pot met gloeien de kolen. Ten slotte verschijnen de veroordeelden, vergezeld door lias- san, die door den khalief veroordeeld is de terechtstelling bij te wo.i-n. omdat hij genade voor het tweetal gevraagd beeft. Een reusachtige ne ger, de beul. onafscheidelijke vol geling van den khalief, die al pen:g<- bedrijven lang bloederig met zi,r krom zwaard heeft gezwaaid, ml eindelijk werk krijgen- Gelukkig wordt ons deze vertooning gespan: Een akelige schreeuw achter <ïe cou lissen moet ons den indruk van de terechtstelling geven. Het. water ui: een vroolijk klaterende fonteiu ver andert in bloed. Wij denken', dat het uit is. Maar toehoorders op verschillende rangen gaan jassen en mantels halen. Er komt dus nog een laatste bedrijf. Als liet scherm op gaat staat daar Hassan niet een groote schare volge lingen, die ons meedeelen: „wij gaan den gouden weg naar Samarkand." Zij ontvluchten de tirantnie van 11.i- roun al Raschid. De zon gaat cp en beschijnt een prachttalen weg door de heuvelen naar de stad Samarkand. Langzaam trekken zii weg. In de verte klinkt nog hun roep: ..we take the golden road to Samarkand."En ■ij toehoorders reppen ons naar den ondergrondschen trein en stappen r in den electrischen trein naar onze voorstod, vol verwondering over dit stuk, dat van alles is en toch niets, dat nu a.1 maanden laug volle zalen trekt, en, naar de verwachting, nog maanden lang zal blijven trek ken. Misschien overtreft het- Chu Chin Chow, dat de twee jaar haalde. Aan décor moet het sommen ge kost 'hebben en dat is ook zijn groot ste verdienste. Maar als ik goed zie, zon ditzelfde stuk, gesteld dat. een Nederlandsche tooneel directeur voor de aankleeding het geld overhad, geem tien voorstel lingent beleven. Wat. den EngeTsc.h- mau daarin aantrekt. Zou ik, niet. durven raden. liet. ha liét van de be delaars? De ontooh? van de follor- werktuisren Of de bijna bijbelserie voorstelling van den locht- naar Sa- markand Startsjtisuws ONZE TIJDING-ZAAL. Wij hebben in onze Tijdingzaal eeni- ge afbeeldingen tentoongesteld', die betrekking hebben op „Hassan", het «tuk waarover Sebastiaan Nietsdoener vandaag in zijn Reisbrieven schrijft. HAARL. BESTUURDERSBOND. Het aantal sollicitanten voor amb tenaar van het. Bureau van Arbeids recht van den Ilaarlemschén Bestuur- dersbond enadministrateur van het Volksgebouw „De Centrale" bedraagt 69. Vrijdagavond 18 Januari a-s. wordt te S uur een vergadering gehouden van de aangesloten organisaties om een ambtenaar te benoemen uit een drietal door het bestuur van den Haarlemschen Bestuurdersbond opge maakt. OR. A. W. BRONSVELD. Dr. A. W. Bronsveld, vroeger predikant bij de Ned. Herv. Kerk te H.-tarlom en thans sinds ve'e jaren te Utrecht- wonen de. wordt morgen, den 16en dezer 35 Jaar. In <!c ..Stemmen voor waarheid en vrede" schrijft hij nog steeds zijn bekend.- „Kroniek". Dr. Bronsveld werd te Harderwijk ge boren, bezocht daar het „Nassau-Veiuwsch Gymnasium" en werd reods op den leef tijd van 17 jaar 6rudent in. de klassieke '.alen aan de Rijksuniversiteit te Utrecht. Na een goedgeslaagd candidaats-examen verwisselde hij de studie in de letteren voor die in Ie Theologie, die hij in kor ten tijd voltooide. Het onderwerp zijner dissertatie was „De oorzaken der ver breiding van het rationalisme in ons va derland in de achttiende eeuw". Dp eerste standplaats van dr. Brons veld was Ophemert (1862). Na in deze ge meente het predikambt te hebben ver vuld stond hij een paar jaar in Chariots en daarna werd hij in 1363 tot predikant te Haarlem beroepen. Tegelijkertijd werd hij redacteur van de „Stemmen soo Waarheid en Vrede", in welk periodic! hij sinds dien geregeld tot heiden eijn bekende „Kroniek" heeft geschreven. In 1830 nam dr. Bronsveld een beroep als predikant bij de Ncd. Herv. Kerk Utrecht aan en in die gemeente heeft voornamelijk het terrein zijner groote werkzaamheid gelegen. Zeer veel 4s da door hem voor do Ned. Iferv. gemeer gedaan. Op zijn initiatief werden eeni christelijke scholen opgericht en tal v antlere instellingen gesticht. In 1837 w gerde hij een benoeming als kerkelijk Hoogieeraar aan de gemeente universiteit van Amsterdam te aanvaarden, om privaat-docent te Utrecht werkzaam blijven. In den loop van de jaren verschenen van zijn hand een aantal geschriften. In 1867 kwam van hem uit een Bloemlezing uit de gedichten van Laken- eyn". Van zijn andere werken noemen wij een chris telijk dagboek „Bij de levensbron"; ..Aandenken en getuigenis, een deel van zijn Haarlemsche preeken; ,.ïf rinnerin- (onder den pennenaam 'delio") „Schetsen uit het god.- islig en kerkelijk leven in de 17e en 13e eeuw". Dr. Bronsveld, die 1 Januari 1915 eme ritus werd heeft zich veel op kerkelijk en politiek gebied bewogen. Hij is o.m. ja renlang lid van de Algemeene Synode der Ned. Herv. Kerk en een der stichters van den Clir. Hist. Kiezershond geweest. Hij is polemisch aangelegd en hij open baarde zich als een man van groote strijd- en slagvaardigheid en een van een -rikbare levensovertuiging, et is zeker een zeldzaam voorrecht on n hoogen leeftijd mog kraehtig naar het lichaam en friseh en helder naar den eest te zijn; getuige zijn persarbeid m nog. Hst Toonee! Het weder-optreden van Louis Bouwmeester. Een spontane huldiging. Nog klinkt het donderend „hoera!" ij in de ooren, nog zie ik die dui zendkoppige menigte, geestdriftig zwaaiend met dc zakdoeken daar voor mij, juichend, al maar juichend, toen de kleine, ineengedrongen figuur van Bouwmeester daar plotseling weer op het tooneel stond. Ik heb veel jubi lea meegemaakt, maar van een zoo enthousiaste, geestdriftige huldiging ben ik nog nooit getuige geweest. Dit overtrof alles! Daar klonk in dat telkens en telkens weer herhaald „hoera!"' iets anders door dan op gewone jubilea-avonden. Het was, of oen hersteld geliefd familielid weer voor het eerst in den kring der zij nen werd begroet! Ja, dat was het! Wij voelden ons gisteren één groot gezin, wij waren de afgevaardigden van ons heele volle, i voor hij behouden was, de:e te en populaire man Het was de jubel over de wonderbaarlijke gene z.ing van den kunstenaar, die jaren lang de trots en de roem van ons tooneel is geweest, het juichen over den terugkeer van dezen „onverwoest bare". Ik ben werkelijk in -den schouwburg niet zoo heel gauw „aan gedaan". maar ik wil wel bekennen, dat er een brok in mijn keel schoot en ik mijn oogen vochtig voelde wor den. toen ik hem weer in het be kende kleed van den rebbe daar zag en ik dat donderend hoera geroep om mij heen hoordeEn ik was de eenige niet. Ik zag velen om mi; met tranen in de oogen. Het publiek juichte cn juichte al laar door, het overstemde de mu flc, het zwaaide met zakdoeken in do lucht, drong naar voren om Bouw meester te beduiden, hoe blijde oh ge lukkig men was, dat hersteld weer op do plaats stond, waar hij behoorde. Zoo iets ik herhaal het - zag ik nooit. En Bouwmeester? Langzaam, nog 'n .weinig slepend met zijn been, was hij. steunend op zijn rabijnstokje, dat hem nu zoo goed to pas. kwam, naar n gekomen, nadat Louis van Gasteren hem een krans had over handigd. Het was duidelijk te zien, dat deze oer sterke mensch zijn zc nawen op dat oogenblik niet de baas was. Heel even green hij ontroerd de» arm van Fritz Kobus Saal- born die naast hem stond en ge lukkig glimlachend boog hij, boog hij maar aldoor. Minuten en minuten lang duurde het gejuich. Eindelijk •erzwakte het. maar op eens zetten i! die inenschen spontaan het. „Lang a! ie leven!" in. Toen werd het Bouwmeester te machtig! Hij bracht handen aan ziin oogen- vischte, zijn tranen weg. Dat oogenblik zal Wat eet gij vaker, geachte lezer, kippen-eieren of gan-' zen-eieren? Kippen-eieren. nietwaar? Natuurlijk, maar hebt gij u weieens afgevraagd, wat hier* van de verklaring is? Wanneer een gans een ei gelegd heeft, blijft zij zwijgen, maar een kip loopt na het verschijnen van het ei zenuw achtig rond en vertelt het met luid ge-tok-tok-tok aan de heele wereld. Het nut van reclame alweer. Kippen kunnen niet adverteeren, maar gij kunt uw waren niet door ge-tok, tok. tok langs de straten aanprijzen. Voor u is adverteeren de weg, mits het gebeurt in de meest succesvolle courant HAARLEM'S DAGBLAD. zooals Royaards in zijn toespraak later terecht zei voor allen, die het meemaakten, onvergetelijk blijven M ij hebben hem weer terug, onzen etnen, grooten man! Nederlaua behoeft niet bevreesd te zijndeze 5I-jarige ueeft öt>k nadat een auto over hem heen reed en hem 2 ribben en een been brak •»- niets van zijn kracht verloren. Een wonder, een wonder is hijMet even groote vita liteit, alsof er niets gebeurd was, alsof hij niet den heelen dag gerepe teerd had, met even groote frischheid en levendigheid, prachtig van gebaar en mimiek speelde hij den rebbe. Zijn spel was van zoo'n fijnheid, dat hij allen om zich heen in de schaduw stelde, al erken ik gaarne, dat Saai- born vooral in III een kostelij ke Frits Kobus, Dora van Eiser een allerliefste Suze was. Bouwmeester steunde wat meer op zijn stokje dan anders, sleepte nog wat met zijn been, maar overigens was alles weer van dezelfde bewonderenswaardig- leven digheid als voorheen. Elke zin was raak, geen woord van den tekst, ging er verloren en men .vroeg zich telkens jol verbazing af: „Is het. waar. wat ik nu zie.' Is dat een 81-jarige, die van zulk een zwaar ongeluk is hersteld Na elk bedrijf herhaalden zich de toejuichingen, doch toen Bouwmees ter na II tnsschen de leden van Het Nederlandsch Tooneel stond, met Royaards aan zijn zij. toen barstte het eerst recht los. ~'en voelde, dat het publiek ook Royaards daarmee in begreep voor zijn spontane daad otn Bouwmeester in den Stadsschouwburg te doen optreden te midden van de Kon. Yerceniginp waarbij hij zooveel triomfen had behaald. De stampvolle zaal had dit Royaards reeds op sympathieke wijze doen voe l.eu, door liem. toen hij in de beschei den rol van pachter Christel op kwam, met applrus te begroeten. In een hartelijke toespraak ge waagde Royaards van de blijdschap van heel het volk. nu Bouwmeester, een der meest populaire en grootstt mannen van Nederland weer aan zijr. kunst terug was gegeven Zelden had een ongeluk de gemoederen meer aangegrepen en had men met zoo'n belangstelling us berichten omtrent den toestand van een patient gevolgd als bij Bouwmeester. Bij dezen oer sterken mensc1- durfde men echter een wonder verwachten en zie, van dat wonder waren wij dezen avond getuige. ,,lk stelde er prijs op, dat gij, meneer Bouwmeester, hier op deze planken, waar gij zulke groote rollen hebt gespeeld, weer voor het eerst zoudt optredeite midden van de Koninklijke Vereeniging, waarvan de Bouwmeesters jaren lang dc glorie zijn geweest!" Bouwmeester zat aartsvaderlijk op den rand van de put. maar het kostte hem zichtbaar moeite te blijven zit ten. Telkens weer als Mr Merckel bach en Louis van Gasteren met toe spraken hem kransen en bloemen aanboden, stond hij op, moest 'o heer Fernantzcn hem met zachten drang bewegen weer plaats te nemen. Maar eindelijk, aan het s'.ct. stond hij toch recht. Hij trad, kloek als altijd, naar voren, maar toen werd het hem te zwaar. Hij slikte iets weg, kon geen woord spreken en even stond hij, de krachtige, te wankele- op zijn beenen. Royaards dankte voor hein Weer klonk het daverend ge juich Telkens en telkens en telkens weer moest het doek omhoog. En aan het sint, na liet door Bouwmeester heerlijk-fijn gespeelde derde bedrijf herhaalde zich deze jubelende hul diging nog eens. even enthousiast, even ontroerend als in het begin. Zoo is dan Bouwmeester gehuldigd na zijn herstel, op de plaats, waar dat behoorde, op de plankeu van den Stadsschouwburg te Amsterdam. In een rijtuig, met 4 paarden bespan nen. hem aangeboden door de Se naat. en voorafgegaan door muziek was bij, de koning van onze tooneel spelers, er heen eereden. En als een koning heeft men hem gisteren ge vierd. En nu al hij zijn triomftocht beginnen door het land en men ra! hem overal in Haarlem waarschijn lijk 25 Februari toejubelcn a's gisteren te Amsterdam. Wel had Royaards het recht te zeggen, dat hot een geluk is op zoo'n manier oud tc zijn. 'J B. SCHUIL. CASTSPI EL PAUL WECENER, Der Vater. Toen Brandes aan Nietzche Da Vader stuurde, schreef hjj daarbij „Striodberg is werkelijk een genie, al leen 'a beetje krankzinnig, zooals do meeste genicca, maar hij is de grootste Zweeüsche schrijver!" Het is waar, da: Strindberg, toen hij in 1SS7 De Vader schiep, cén van zijn moeilijkste perioden doormaakte. Het was cén jaar, voordat hij zijn gru welijke „Biecht van een Dwaas"' schreef. Hij stond aan dc grens van den waanzin. In DeVadcris zoo als in de meeste huwelijksdrama's van Strindberg, waarin hij het man-vrouw probleem behandelt veel van zijn eigen huwelijk. Hij ziet iu zijn vrouw en noemt haar ook een „vampyr" cu wordt zelf als ritmeester Adolf- verteerd door den twijfel. Hij schreef aan Cavling, een Deensch vriend„Ik kom mij zelf als een slaapwandelaar voor; het is. alsof verdichting en leven zich vermengd hebben. Ik weet niet, of De Vader een verdichtsel is of dat het mijn leven geweest is; het schijn: mij toe, d.it mij dat op een be. paald. zeer nabij oogenblik geopen baard zal worden en dan stort ik Ja, hetzij in waanzin me; gewetenswroeging of in waanzin." Ook op zijn omgeving maakte Strind- berg in «i:e dagen den indruk van krank van geest tc rijn. Toen Cavling hem in Holte kwam opzoeken, werd hij door Strindbcrg's vrouw cn dat is wel opmerkelijk, nis men het treurspel Da Vader kent opgewacht met de vraag„Maar weet gij dan niet, dat mijn man gek is?" De Vader ontstond in den tijd, to^n Strindberg's haai tegen de vrouw op zijn hevigst ivas. Heel het werk is er het bewijs van. Ik ken geen drama of roman, waarin de vrouw zoo als een vampyr getcekend is als in „Do Vader Men vraag- zich nu en dan af, of Strindberg in ziin hartstocbtclijken haat de grens r:'-i overschrijdt. Maar Brand es had gelijk, toen hij schreef i „Strindberg is werkelijk een genie!"', wan; hoe geniaal is „De Vader" niet in conceptie en uitwerking!" In dit treurspel druppelt de vrouw haar man langzaam he; gif van den twijfel over zijn vaderschap in. met de zekerheid, dat rij hem daardoor naar den waanzin drijft. Voor den man is zijn kind nog dc eenige reden van bestaan; daarvoor heeft hij het heele leven met ziin vrouw al die jaren vol gehouden, heeft hij zooals hii in wanhoop uit roept „17 jaar onschuldig dwang- arbeid verdragen!" Als een vampyr zuigt zii den kaatsten droppel geluk uit ziin ziel en voert zii hem met koele bereke ning tot krankzinnigheid. „De Vader" is in ziin duister pessi. misme een gruwelijk stuk. Niet zoozeer om het slottooneel met hei dwangbuis dat bij de eerste opvoering in Kopen hagen zooveel verzet wekte, dat een deel van het publick den schouwburg ostentatief verliet dan wel om de meedoogcnlvoze morreic marteling, die de vrouw haar man in bet tweede be drijf doet ondergaan. Men krijgt bij het zien van dat tooneel vooral wan- neer het gespeeld wordt als Zondag een innig, diep medelijden met den man. Die scène werk; zoo hevig sug- gestief, dat de keel wordt dichtge- snoerd cn men geneigd is de vrouw toe schreeuwen: „Houd op! Houd op! Martel dien man niet langer!" Wat moet Strindberg de vrouw hebben gehddt, dat hij zoo'n tooneel beeft kunnen schrijvenMaar, een geniale hater was hij zeker. Want hoe monumentaal is het van bouw, hoe sterk van karaktertce- kening. hoe grootsch van uitwerking. Er zijn tooneelcn in van Shakespeari- aanschc kracht! Het gruwelijk^ nmar tegelijk geweldig! De ritmeester kan alleen door de al lergrootsten gespeeld worden. Bij ons zou Bouwmeester jaren terug de aan gewezen acteur voor deze rol ziin ge weest. Nu ik- Wegener ah den ritmees ter heb gerien. zou ik niet weten, wie :n ons land deze rol thans nog :ot le ven zou kunnen brengen. Zii --'scht van den tooneelspeler een onfeilbare tech- p ek. een hevig temperament en een diep intellect. Paul Wegener beschikt ever al deze eigenschappen. Deze act-ur heeft c-r pheaomenalr tech niek, dat hij blijkbaar alles khnl Da rol van den ritmeester cischt dc -weck-

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1924 | | pagina 1