REISBRIEVEN
41e Jaargang No. 12446
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Dinsdag 15 Januari
ABONNEMENTEN per 3 maanden: Voor Haarlem en de dorpen in, den omtrek waar een Agent gevestigd
is (kom der gemeente) f 3.57'/j. Franco per post door Nederland f 3.871',. Afzonderlijke nummers f 0.15. Geïllustreerd
Zondagsblad, voor Haarlem en omstreken f 0.571franco per post f 0.65.
ADVERTENTIENVan 1 tot 5 regels f 1.75; iedere regel meer 35 cents. Reclames 60 cents per regel. Bq
abonnement aanzienlijk rabat. Twaalfstuivers-advertentiën van Vraag en Aanbod van 1 tot 4 regels 60 Cents
per plaatsing, elke regel meer 15 Cents h contant; buiten het Arrondissement dubbelen prijs.
Directie, Redactie en AdministratieGr. Houtstraat 93, Post-Giro 33810
Telefoonnummers: Directie 3032, Redactie 600 en Administratie724
UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER
Directeuren: J.C. PEEREBOOM en P. W. PEEREBOOM
Hoofdredacteur J. C. PEEREBOOM
Bijkantoor voor Santpoort, Velsen, Velseroord, Wijkeroog, IJmuiden,
Beverwijk, enz., enz. Driehuizerkerkweg 2, Velsen, Telefoon 352!
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TIEN BLADZIJDEN.
ÈERSTE BLAD
Agentia
DINSDAG 15 JANUARI.
StadsschouwburgHet Schouwtco-
Jiecl„Levensstroomingen". 8 uur.
Concertgebouw „Modern" Raaks:
Optreden van verschillende artisten.
Kunsthandel F. II. Smit, Groote
Houtstraat 69- Tentoonstelling van
.werken van II. Dauniier.
Waaggebouw Tentoonstelling Os-
|wald: Wenckebach. 115 uur.
Bioscoopvoorstellingen.
WOENSDAG 16 JANUARI.
Schouwburg Jaasweg „Als de ker
sen bloeien", Haarlem's Tooneel, 8 u-
Gemeentelijk ConcertgebouwCon
cert H. O. V. 8 uur.
Concertgebouw „Modern", Raaks,
optreden van verschillende artisten.
Kunsthandel F. H. Smit. Groote
Houtstraat 69. Tentoonstelling van
werken van H. Dauniier.
Waaggebouw. Tentoonstelling t>s-
wald Wenckebach 115 uur.
Cinema Palace. Groote Houtstraat
Bioscoop-voorstelling 2.30 en S uur
Theater „De Kroon" Groote Markt
Bioscoopvoorstelling 2.30 en 8 uur.
Luxor-Theater, Groote Houtstraat:
Bioscoopvoorstelling '2.30 e-n 8 uur.
Scala-Theater, Kleine Houtstraat:
Bioscoop-voorstelling 2.30 'en 8 uur.
Atlanta-Bioscoop, Zijlstraat: Bios
cóopvoorstelling, 2,30 en 8 uur.
Velsen: Raadsvergadering des Zandvoort: Raadsverga de-
avonds 7 uur. ring, 7 uur
van Sebastiaan Nietsdoener
IV.
Toen de Genius der Schoone Kun
sten rond reisde om de volkeren var
Europa te begiftigen met zijn gaven,
vroeg hij audiëntie aan bij Willem
den Veroveraar, die toen juist uit
Normandië was overgestoken en Enge
land regeerde.
„Sire", zei hij, „welke schoone kun
sten zoudt gij door uw volk willen la
ten beoefenen ?'r
Willem de Veroveraar keek hem don
ker aan „Het is", zei bij, en rammel
de met'zijn zwaard, „het is da.t. m
vandaag in een goede luim ben. An
ders joeg ik je dadelijk weer over liet
Kanaal terug. Maar ik dank je voor je
Schoone Kunsten. Die zijn op een
eiland omioodig."
„Maar de schilderkunst, Majes
teit
„Een overbodige kunst. Als liet. lij'kt,
kun je evengoed naar liet oorspron
kelijke kijken en als 't niet lijkt, heeft
'r. lieelerna a l geen zin Bovendien
voorzie ik het impressionisme en liet
kubisme neen, geen schilderkunst
in mijn Staten
„Muziek dan5''
„Aan muziek moeten mijn onderda
nen geen behoefte hebben. Niets dan
georganiseerd lawaai. Als ze sohreeu-
weu willen, kuunen ze roepen: „leve
Willem de Veroveraar!" -
„Beeldhouwkunst, Majesteit?"
„Witte inenschen, zonder oogen. Het
tepookt al genoeg in old England".
De Genius zuchtte. „Maar de too-
neelspeelkunst wijst u toch niet af?"
„Komedie kunnen mijn onderdanen
in het. dageliyksche leven genoeg te
gen elkaar spélen. Pak je boeltje maar
weer in en maak dat je weg komt".
„Maar de letterkunde dan. Sire?"
riep de Genius wanhopig. „U uil uw
land toch niet zonder kunst laten'"
W illem de Veroveraar keek scheel
van boosheid over deze vrijmoedige
toespraak en deed zijn mond al open.
om ook de letterkunde te verbieden,
toen de Koningin binnenkwam en op
gebiedenden toon zei: „ik sta er op,
'dat de letterkunde in dit land be
oefend zal worden Door mannen en
door vrouwen. Genius, strooi de zaden
.van de letterkunde over dit land uit".
De goede Genius, verheugd, dat. hij
'althans een van zijn goede gaven
mocht, achterlaten, strooide door het
open raam van de Ridderzaal de za
den der letterkunde zoo overvloedig
mogelijk, dat, de wind ze verspreidde
over bet, heele land.
Daarna wilde hij de hulp van de Ko
ningin inroepen om nog meer kunsten
in het land achter te laten. Maar
Willem de Veroveraar donderde van
zijn troon af: „Het is genoog. Ver
trek
„Maar waar zullen de Engelsehen
dan de andere kunsten vandaan ha
len riep de Genius wanhopig.
„Die moetem dan maar geïmpor
teerd worden, met boter, kaas en ont-
bi'tspek. Ga heen. zeg ik!"
En toen de Genius nog talmde, daal
de Willem de Veroveraar van,zijn
troon af, greep den armen Genius ie
den nek, tilde hem met één hand bui
ten het raam en gaf liem zoo'n ge
weldigen schop, dat hij door de lucht
vloog over Engeland, over het. Kanaal
en te land kwam in Frankrijk, waar
hij zorgvuldig opgeraapt, werd, en
door do douane verpleegd, waarna
hij uit dankbaarheid al zijn goede ga
ven achterliet.
Later is gebleken, dat hij, over En
geland vliegende, een paar kleine
zaadjes van schilderkunst, uit zijn zal;
vallen liet.
Sinds dien tijd worden de schoone
kunsten in Engeland bijna niet be
oefend, uitgezonderd de letterkunde.
Er schrijven ontelbare mannen en
vrouwen met succes.
Dit waarachtig verhaal vond ik ap
een mistigen morgen op een stuk per
kament tegenover het Parlementsge
bouw aan de Theems.
Wij zouden met ons vieren dien
avond naar den schouwburg gaan.
Maar waarheen? Naar een revue,
naar een pantomime, naar een caba
ret. of naar een stuk van Shakespeare
Het lokte ons niet aan. Ten slotte be-'
ploten wij naar „Hassan" te gaaD.
„Het wordt al maanden lang voor uit
verkochte zaleu gegeven", .zei onze
Eugelsche gastvrouw. W'ij begrepen,
dat „Hassan" Chu Chili Ciiow ach
terna ging, dat onafgebroken twee
jaar lang in Londen is gegeven.
De vraag was, of er nog plaats zou
zijn. Vóór het loket stond een En-
golschman, die biljetten kocht voor
cle voorstelling van Zaterdag in de
volgende week. Wij keken elkaar be
denkelijk aan, maar probeerden het
toch.
„Er is nog een loge voor vier per
sonen", zei de bureaulist.
Het was bijna te schoon om waar
te zijn. „En kan men uit die loge op
het tooneel zien?" vroeg onze- En-
gelsche gastvrouw, wantrouwig.
„Zeker", zei de bureaulist, precies
één graad te overtuigd.
Wij namen de loge en gingen raid
dagmalen. om ons te sterken voor de
teleurstelling, die wij verwachtten.
Het viel niet al te veel tegen. Een
an ons, die het verst van 't tooneel
verwijderd was, kon op het tooneel
zien. Die daar naast zat, miste het
gezicht op den rechtschcn tooneel-
hoek. De twee daarnaast, rekten eerst
hun halzen uit, zoover dat mogelijk
was, draaiden toen hun hoofden naar
rechts, op gevaar af. dat die naar
beneden in het orkest zouden vallen
en.wachtten de voorstelling af.
Eén ding stelde deze twee gerust:
mochten hun hoofden naar beneden
storten, dan zouden zij niet door de-
orkestleden vertrapt worden, want cr
was over de heele orkestruimte een
bedekking van kippengaas gespan
nen, met een ronde opening boven de
plaats van den dirigent. Zou het dan
toch heusch waar zijn. dat de En
gelschcn rotte appelen en bedorven
eieren op de artisten gooien, wanneer
het stuk hun niet bevalt!
Maar het gordijn gaat op Hassan,
;n arme fabrikant van lekkernijen
zit met zijn vriend Selim te praten,
beiden met gekruiste beenen. Hassan
vertelt, dat hij verliefd is op een
sohoone weduwe. Het tweetal vertelt
grapjes. Wij denken, dat het een blij
spel zal gaan worden.
In het tweede tn.frcel blijkt, dat
Selim zijn vriend Hassan verraden
heeft en zelf de weduwe het hof
maaktir.at hun beiden bespotten zij
den armen Hassan. Nu denken wij,
dat heb een kluchtspel gaat worden.
Maar op het tooneel verschijnt de
'ormaavde khalief Haroun al Raschid.
Met een paar getrouwen zwerft hij
rond in zijn hoofdstad om te weten,
wat er bij zijn onderdanen omgaat.
Het blijkt, dat ze staan tegenover
een geheimzinnig liuis, dat gee. voor
deur heeft en waarvan niemand weet
wat er in omgaat. Uit het raam van
dat huis daalt nitnoodigend een groo
te mand neer. Haroun al Raschid,
de waarschuwingen van zijn vrienden
niet tellende, laat zich opbijschen.
welk voorbeeld door hen gevolgd
wordt, op één na. Ook Hassan gaat
mee. Wij denken, dat het, stuk in
do richting vtin een Sherlock-Holmes
drama gaat.
Nu komen wij cr achter, dat het
geheimzinnige huis de verblijfplaats
is van Rafi, den koning der bede
laars. Hij doet een verhaal, v.-aaruit
wij hooren dat hij Hhronn nl Raschid,
dio een meisje dat hij liefhad heeft
laten ontvoeren en naar zijn harem
brengen, wil vermoorden on onttro
nen. De khalief en zijn vrienden voe
len zich niet op hun geraak en zou
den wel weer willen vertrekken,
maar, niet waar. hoe kom je uit een
huis. dat geen deur heeft Plotseling
komt er een groot gezelschap dan
sers en danseressen, die een voorstel
ling geven. Wij denken i\u. dat het
stuk een ballet gaat worden. Op eens
wordt het tooneel verduisterdcr is
groot gerammel van ijzer en wanneer
het licht weer opgaat, zien wij den
khalief met zijn vrienden opgesloten
in een gevangenis met- ijzeren wan
den, waaruit ontkomen niet mogelijk
's. Er zijn blijkbaar weinig deuren in
[het geheimzinnige huis.
Maar wanneer zij hier zouden moe
ten omkomen, zou het stuk meteen
uit wezen en dat kan niet om half
tien. Dus ontdekt de slimme Hassan
een opening in don ijzeren wand en
gooit daar een papiertje door, waar
in hij schrijft dat de khalief hier op
gesloten zit en d/s hulp van zijn gc
trouwen inroept. De politie 'snelt toe
en de beerscher wordt bevrijd., Rafi
gevangen genomen, de voorgenomen
samenzwering in bloed gesmoord,
Hassan tot belooning voor zijn
goede di£tnsten tot vizier van
den khalief benoemd. Nu zijn wij er
.zeker van, dat het stuk zc.l eindi
gen als een Oostersch sprookje, te
meer omdat de wuduwe Selim den
bons geeft en Hassan haar liefde
verklaart.
Maai' de koning der bedelaars en
de ontaarde schoone zijn er ook nog.
Haroun al Raschid, dien we tot nu
toe als een strentr, maar rechtvaar
dig beerscher hebben beschouwd,
wordt plotseling een groote
wreedaard. Zijn vannis, strenger dan
een andere politie,rechter (want de
khalief spreekt oak alléén recht)
ooit was of zal wezen, luidt aldus:
„c schoone dame zal zijn gemalin
word, n en dan krijgt Rafi de vrij
heid, of zii worden samen ter dood
gebracht. Om zich op de keus te b
raden, worden zij samen in de ge
vangenis gezet.
Hier valt Rafi ons tegen. Hij
wel graag in leven blijven, maar
zijn geliefde lieeft er geen plezier in,
zieii voor hem op te offeren. Liever
wil zij met hem sternen. De nacht
gaat in pijnlijke debatten over dit
onderwerp voorbij. Hier zijn wij
midden in het liooge drama. De
morgen breekt aan, Hassan komt in
opdracht van den khajief vragen,
wat hun besluit is. „De dood", ant-,
woordt Rafi grimmig.
Er volgt een griezelige optocht op
de klanken van een nog somberder
muziek, waarin de fagot en de fluit
de melodie hebben. Eén voor eer
worden de marteltuigen voorbijge-
bracht, waarop 'het tweetal den (lood
zal ondergaan: eerst het, rad, dan de
pijnbank, daarna de pot met gloeien
de kolen. Ten slotte verschijnen de
veroordeelden, vergezeld door lias-
san, die door den khalief veroordeeld
is de terechtstelling bij te wo.i-n.
omdat hij genade voor het tweetal
gevraagd beeft. Een reusachtige ne
ger, de beul. onafscheidelijke vol
geling van den khalief, die al pen:g<-
bedrijven lang bloederig met zi,r
krom zwaard heeft gezwaaid, ml
eindelijk werk krijgen- Gelukkig
wordt ons deze vertooning gespan:
Een akelige schreeuw achter <ïe cou
lissen moet ons den indruk van de
terechtstelling geven. Het. water ui:
een vroolijk klaterende fonteiu ver
andert in bloed.
Wij denken', dat het uit is. Maar
toehoorders op verschillende rangen
gaan jassen en mantels halen. Er
komt dus nog een laatste bedrijf.
Als liet scherm op gaat staat daar
Hassan niet een groote schare volge
lingen, die ons meedeelen: „wij gaan
den gouden weg naar Samarkand."
Zij ontvluchten de tirantnie van 11.i-
roun al Raschid. De zon gaat cp en
beschijnt een prachttalen weg door
de heuvelen naar de stad Samarkand.
Langzaam trekken zii weg. In de
verte klinkt nog hun roep: ..we take
the golden road to Samarkand."En
■ij toehoorders reppen ons naar den
ondergrondschen trein en stappen
r in den electrischen trein naar
onze voorstod, vol verwondering over
dit stuk, dat van alles is en toch
niets, dat nu a.1 maanden laug volle
zalen trekt, en, naar de verwachting,
nog maanden lang zal blijven trek
ken. Misschien overtreft het- Chu
Chin Chow, dat de twee jaar haalde.
Aan décor moet het sommen ge
kost 'hebben en dat is ook zijn groot
ste verdienste.
Maar als ik goed zie, zon ditzelfde
stuk, gesteld dat. een Nederlandsche
tooneel directeur voor de aankleeding
het geld overhad, geem tien voorstel
lingent beleven. Wat. den EngeTsc.h-
mau daarin aantrekt. Zou ik, niet.
durven raden. liet. ha liét van de be
delaars? De ontooh? van de follor-
werktuisren Of de bijna bijbelserie
voorstelling van den locht- naar Sa-
markand
Startsjtisuws
ONZE TIJDING-ZAAL.
Wij hebben in onze Tijdingzaal eeni-
ge afbeeldingen tentoongesteld', die
betrekking hebben op „Hassan", het
«tuk waarover Sebastiaan Nietsdoener
vandaag in zijn Reisbrieven schrijft.
HAARL. BESTUURDERSBOND.
Het aantal sollicitanten voor amb
tenaar van het. Bureau van Arbeids
recht van den Ilaarlemschén Bestuur-
dersbond enadministrateur van het
Volksgebouw „De Centrale" bedraagt
69.
Vrijdagavond 18 Januari a-s. wordt
te S uur een vergadering gehouden
van de aangesloten organisaties om
een ambtenaar te benoemen uit een
drietal door het bestuur van den
Haarlemschen Bestuurdersbond opge
maakt.
OR. A. W. BRONSVELD.
Dr. A. W. Bronsveld, vroeger predikant
bij de Ned. Herv. Kerk te H.-tarlom en
thans sinds ve'e jaren te Utrecht- wonen
de. wordt morgen, den 16en dezer 35 Jaar.
In <!c ..Stemmen voor waarheid en vrede"
schrijft hij nog steeds zijn bekend.-
„Kroniek".
Dr. Bronsveld werd te Harderwijk ge
boren, bezocht daar het „Nassau-Veiuwsch
Gymnasium" en werd reods op den leef
tijd van 17 jaar 6rudent in. de klassieke
'.alen aan de Rijksuniversiteit te Utrecht.
Na een goedgeslaagd candidaats-examen
verwisselde hij de studie in de letteren
voor die in Ie Theologie, die hij in kor
ten tijd voltooide. Het onderwerp zijner
dissertatie was „De oorzaken der ver
breiding van het rationalisme in ons va
derland in de achttiende eeuw".
Dp eerste standplaats van dr. Brons
veld was Ophemert (1862). Na in deze ge
meente het predikambt te hebben ver
vuld stond hij een paar jaar in Chariots
en daarna werd hij in 1363 tot predikant
te Haarlem beroepen. Tegelijkertijd werd
hij redacteur van de „Stemmen soo
Waarheid en Vrede", in welk periodic!
hij sinds dien geregeld tot heiden eijn
bekende „Kroniek" heeft geschreven.
In 1830 nam dr. Bronsveld een beroep
als predikant bij de Ncd. Herv. Kerk
Utrecht aan en in die gemeente heeft
voornamelijk het terrein zijner groote
werkzaamheid gelegen. Zeer veel 4s da
door hem voor do Ned. Iferv. gemeer
gedaan. Op zijn initiatief werden eeni
christelijke scholen opgericht en tal v
antlere instellingen gesticht. In 1837 w
gerde hij een benoeming als kerkelijk
Hoogieeraar aan de gemeente universiteit
van Amsterdam te aanvaarden, om
privaat-docent te Utrecht werkzaam
blijven.
In den loop van de jaren verschenen
van zijn hand een aantal geschriften. In
1867 kwam van hem uit een Bloemlezing
uit de gedichten van Laken- eyn". Van
zijn andere werken noemen wij een chris
telijk dagboek „Bij de levensbron";
..Aandenken en getuigenis, een deel van
zijn Haarlemsche preeken; ,.ïf rinnerin-
(onder den pennenaam 'delio")
„Schetsen uit het god.- islig en
kerkelijk leven in de 17e en 13e eeuw".
Dr. Bronsveld, die 1 Januari 1915 eme
ritus werd heeft zich veel op kerkelijk en
politiek gebied bewogen. Hij is o.m. ja
renlang lid van de Algemeene Synode
der Ned. Herv. Kerk en een der stichters
van den Clir. Hist. Kiezershond geweest.
Hij is polemisch aangelegd en hij open
baarde zich als een man van groote
strijd- en slagvaardigheid en een van een
-rikbare levensovertuiging,
et is zeker een zeldzaam voorrecht on
n hoogen leeftijd mog kraehtig naar
het lichaam en friseh en helder naar den
eest te zijn; getuige zijn persarbeid
m nog.
Hst Toonee!
Het weder-optreden van
Louis Bouwmeester.
Een spontane huldiging.
Nog klinkt het donderend „hoera!"
ij in de ooren, nog zie ik die dui
zendkoppige menigte, geestdriftig
zwaaiend met dc zakdoeken daar voor
mij, juichend, al maar juichend, toen
de kleine, ineengedrongen figuur van
Bouwmeester daar plotseling weer op
het tooneel stond. Ik heb veel jubi
lea meegemaakt, maar van een zoo
enthousiaste, geestdriftige huldiging
ben ik nog nooit getuige geweest.
Dit overtrof alles! Daar klonk in dat
telkens en telkens weer herhaald
„hoera!"' iets anders door dan op
gewone jubilea-avonden. Het was, of
oen hersteld geliefd familielid weer
voor het eerst in den kring der zij
nen werd begroet!
Ja, dat was het! Wij voelden ons
gisteren één groot gezin, wij waren
de afgevaardigden van ons heele volle,
i voor hij behouden was, de:e
te en populaire man Het was de
jubel over de wonderbaarlijke gene
z.ing van den kunstenaar, die jaren
lang de trots en de roem van ons
tooneel is geweest, het juichen over
den terugkeer van dezen „onverwoest
bare". Ik ben werkelijk in -den
schouwburg niet zoo heel gauw „aan
gedaan". maar ik wil wel bekennen,
dat er een brok in mijn keel schoot
en ik mijn oogen vochtig voelde wor
den. toen ik hem weer in het be
kende kleed van den rebbe daar zag
en ik dat donderend hoera geroep
om mij heen hoordeEn ik was de
eenige niet. Ik zag velen om mi; met
tranen in de oogen.
Het publiek juichte cn juichte al
laar door, het overstemde de mu
flc, het zwaaide met zakdoeken in
do lucht, drong naar voren om Bouw
meester te beduiden, hoe blijde oh ge
lukkig men was, dat hersteld
weer op do plaats stond, waar hij
behoorde. Zoo iets ik herhaal het
- zag ik nooit.
En Bouwmeester? Langzaam, nog
'n .weinig slepend met zijn been, was
hij. steunend op zijn rabijnstokje, dat
hem nu zoo goed to pas. kwam, naar
n gekomen, nadat Louis van
Gasteren hem een krans had over
handigd. Het was duidelijk te zien,
dat deze oer sterke mensch zijn zc
nawen op dat oogenblik niet de baas
was. Heel even green hij ontroerd
de» arm van Fritz Kobus Saal-
born die naast hem stond en ge
lukkig glimlachend boog hij, boog hij
maar aldoor. Minuten en minuten
lang duurde het gejuich. Eindelijk
•erzwakte het. maar op eens zetten
i! die inenschen spontaan het. „Lang
a! ie leven!" in. Toen werd het
Bouwmeester te machtig! Hij bracht
handen aan ziin oogen- vischte,
zijn tranen weg. Dat oogenblik zal
Wat eet gij vaker, geachte lezer, kippen-eieren of gan-'
zen-eieren?
Kippen-eieren. nietwaar?
Natuurlijk, maar hebt gij u weieens afgevraagd, wat hier*
van de verklaring is?
Wanneer een gans een ei gelegd heeft, blijft zij zwijgen,
maar een kip loopt na het verschijnen van het ei zenuw
achtig rond en vertelt het met luid ge-tok-tok-tok aan
de heele wereld.
Het nut van reclame alweer.
Kippen kunnen niet adverteeren, maar gij kunt uw waren
niet door ge-tok, tok. tok langs de straten aanprijzen.
Voor u is adverteeren de weg, mits het gebeurt in de
meest succesvolle courant
HAARLEM'S DAGBLAD.
zooals Royaards in zijn toespraak
later terecht zei voor allen, die
het meemaakten, onvergetelijk blijven
M ij hebben hem weer terug, onzen
etnen, grooten man! Nederlaua
behoeft niet bevreesd te zijndeze
5I-jarige ueeft öt>k nadat een auto
over hem heen reed en hem 2 ribben
en een been brak •»- niets van zijn
kracht verloren. Een wonder, een
wonder is hijMet even groote vita
liteit, alsof er niets gebeurd was,
alsof hij niet den heelen dag gerepe
teerd had, met even groote frischheid
en levendigheid, prachtig van gebaar
en mimiek speelde hij den rebbe. Zijn
spel was van zoo'n fijnheid, dat hij
allen om zich heen in de schaduw
stelde, al erken ik gaarne, dat Saai-
born vooral in III een kostelij
ke Frits Kobus, Dora van Eiser een
allerliefste Suze was. Bouwmeester
steunde wat meer op zijn stokje dan
anders, sleepte nog wat met zijn been,
maar overigens was alles weer van
dezelfde bewonderenswaardig- leven
digheid als voorheen.
Elke zin was raak, geen woord
van den tekst, ging er verloren en
men .vroeg zich telkens jol verbazing
af: „Is het. waar. wat ik nu zie.' Is
dat een 81-jarige, die van zulk een
zwaar ongeluk is hersteld
Na elk bedrijf herhaalden zich de
toejuichingen, doch toen Bouwmees
ter na II tnsschen de leden van Het
Nederlandsch Tooneel stond, met
Royaards aan zijn zij. toen barstte het
eerst recht los. ~'en voelde, dat het
publiek ook Royaards daarmee in
begreep voor zijn spontane daad otn
Bouwmeester in den Stadsschouwburg
te doen optreden te midden van de
Kon. Yerceniginp waarbij hij zooveel
triomfen had behaald.
De stampvolle zaal had dit Royaards
reeds op sympathieke wijze doen voe
l.eu, door liem. toen hij in de beschei
den rol van pachter Christel op
kwam, met applrus te begroeten.
In een hartelijke toespraak ge
waagde Royaards van de blijdschap
van heel het volk. nu Bouwmeester,
een der meest populaire en grootstt
mannen van Nederland weer aan zijr.
kunst terug was gegeven Zelden had
een ongeluk de gemoederen meer
aangegrepen en had men met zoo'n
belangstelling us berichten omtrent
den toestand van een patient gevolgd
als bij Bouwmeester. Bij dezen oer
sterken mensc1- durfde men echter
een wonder verwachten en zie, van
dat wonder waren wij dezen avond
getuige. ,,lk stelde er prijs op, dat gij,
meneer Bouwmeester, hier op deze
planken, waar gij zulke groote rollen
hebt gespeeld, weer voor het eerst
zoudt optredeite midden van de
Koninklijke Vereeniging, waarvan de
Bouwmeesters jaren lang dc glorie
zijn geweest!"
Bouwmeester zat aartsvaderlijk op
den rand van de put. maar het kostte
hem zichtbaar moeite te blijven zit
ten. Telkens weer als Mr Merckel
bach en Louis van Gasteren met toe
spraken hem kransen en bloemen
aanboden, stond hij op, moest 'o heer
Fernantzcn hem met zachten drang
bewegen weer plaats te nemen. Maar
eindelijk, aan het s'.ct. stond hij
toch recht. Hij trad, kloek als altijd,
naar voren, maar toen werd het hem
te zwaar. Hij slikte iets weg, kon
geen woord spreken en even stond
hij, de krachtige, te wankele- op
zijn beenen. Royaards dankte voor
hein Weer klonk het daverend ge
juich Telkens en telkens en telkens
weer moest het doek omhoog. En aan
het sint, na liet door Bouwmeester
heerlijk-fijn gespeelde derde bedrijf
herhaalde zich deze jubelende hul
diging nog eens. even enthousiast,
even ontroerend als in het begin.
Zoo is dan Bouwmeester gehuldigd
na zijn herstel, op de plaats, waar
dat behoorde, op de plankeu van den
Stadsschouwburg te Amsterdam. In
een rijtuig, met 4 paarden bespan
nen. hem aangeboden door de Se
naat. en voorafgegaan door muziek
was bij, de koning van onze tooneel
spelers, er heen eereden. En als een
koning heeft men hem gisteren ge
vierd. En nu al hij zijn triomftocht
beginnen door het land en men ra!
hem overal in Haarlem waarschijn
lijk 25 Februari toejubelcn a's
gisteren te Amsterdam. Wel had
Royaards het recht te zeggen, dat
hot een geluk is op zoo'n manier oud
tc zijn.
'J B. SCHUIL.
CASTSPI EL PAUL WECENER,
Der Vater.
Toen Brandes aan Nietzche Da
Vader stuurde, schreef hjj daarbij
„Striodberg is werkelijk een genie, al
leen 'a beetje krankzinnig, zooals do
meeste genicca, maar hij is de grootste
Zweeüsche schrijver!"
Het is waar, da: Strindberg, toen hij
in 1SS7 De Vader schiep, cén van
zijn moeilijkste perioden doormaakte.
Het was cén jaar, voordat hij zijn gru
welijke „Biecht van een Dwaas"'
schreef. Hij stond aan dc grens van
den waanzin. In DeVadcris zoo
als in de meeste huwelijksdrama's van
Strindberg, waarin hij het man-vrouw
probleem behandelt veel van zijn
eigen huwelijk. Hij ziet iu zijn vrouw
en noemt haar ook een „vampyr"
cu wordt zelf als ritmeester Adolf-
verteerd door den twijfel. Hij schreef
aan Cavling, een Deensch vriend„Ik
kom mij zelf als een slaapwandelaar
voor; het is. alsof verdichting en leven
zich vermengd hebben. Ik weet niet,
of De Vader een verdichtsel is of
dat het mijn leven geweest is; het
schijn: mij toe, d.it mij dat op een be.
paald. zeer nabij oogenblik geopen
baard zal worden en dan stort ik Ja,
hetzij in waanzin me; gewetenswroeging
of in waanzin."
Ook op zijn omgeving maakte Strind-
berg in «i:e dagen den indruk van krank
van geest tc rijn. Toen Cavling hem
in Holte kwam opzoeken, werd hij door
Strindbcrg's vrouw cn dat is wel
opmerkelijk, nis men het treurspel Da
Vader kent opgewacht met de
vraag„Maar weet gij dan niet, dat
mijn man gek is?"
De Vader ontstond in den tijd, to^n
Strindberg's haai tegen de vrouw op
zijn hevigst ivas. Heel het werk is er
het bewijs van. Ik ken geen drama of
roman, waarin de vrouw zoo als een
vampyr getcekend is als in „Do
Vader Men vraag- zich nu en dan af,
of Strindberg in ziin hartstocbtclijken
haat de grens r:'-i overschrijdt. Maar
Brand es had gelijk, toen hij schreef i
„Strindberg is werkelijk een genie!"',
wan; hoe geniaal is „De Vader" niet
in conceptie en uitwerking!"
In dit treurspel druppelt de vrouw
haar man langzaam he; gif van den
twijfel over zijn vaderschap in. met de
zekerheid, dat rij hem daardoor naar
den waanzin drijft. Voor den man is zijn
kind nog dc eenige reden van bestaan;
daarvoor heeft hij het heele leven met
ziin vrouw al die jaren vol gehouden,
heeft hij zooals hii in wanhoop uit
roept „17 jaar onschuldig dwang-
arbeid verdragen!" Als een vampyr zuigt
zii den kaatsten droppel geluk uit ziin
ziel en voert zii hem met koele bereke
ning tot krankzinnigheid.
„De Vader" is in ziin duister pessi.
misme een gruwelijk stuk. Niet zoozeer
om het slottooneel met hei dwangbuis
dat bij de eerste opvoering in Kopen
hagen zooveel verzet wekte, dat een
deel van het publick den schouwburg
ostentatief verliet dan wel om de
meedoogcnlvoze morreic marteling, die
de vrouw haar man in bet tweede be
drijf doet ondergaan. Men krijgt bij
het zien van dat tooneel vooral wan-
neer het gespeeld wordt als Zondag
een innig, diep medelijden met den
man. Die scène werk; zoo hevig sug-
gestief, dat de keel wordt dichtge-
snoerd cn men geneigd is de vrouw toe
schreeuwen: „Houd op! Houd op!
Martel dien man niet langer!" Wat moet
Strindberg de vrouw hebben gehddt,
dat hij zoo'n tooneel beeft kunnen
schrijvenMaar, een geniale hater was
hij zeker. Want hoe monumentaal is het
van bouw, hoe sterk van karaktertce-
kening. hoe grootsch van uitwerking.
Er zijn tooneelcn in van Shakespeari-
aanschc kracht! Het gruwelijk^
nmar tegelijk geweldig!
De ritmeester kan alleen door de al
lergrootsten gespeeld worden. Bij ons
zou Bouwmeester jaren terug de aan
gewezen acteur voor deze rol ziin ge
weest. Nu ik- Wegener ah den ritmees
ter heb gerien. zou ik niet weten, wie
:n ons land deze rol thans nog :ot le
ven zou kunnen brengen. Zii --'scht van
den tooneelspeler een onfeilbare tech-
p ek. een hevig temperament en een
diep intellect. Paul Wegener beschikt
ever al deze eigenschappen. Deze
act-ur heeft c-r pheaomenalr tech
niek, dat hij blijkbaar alles khnl Da
rol van den ritmeester cischt dc -weck-