Be Nederlsniisciie Handel
HAARLEM'S DAGBLAD
MAANDAG 18 FEBRUARI 1924
DERDE BLAD
1024 - 29 Maart
1924
Toe» <lc derde president, Graaf
.SchimröelP'-iminck. in de reorganisa
tie vergadering ven 1831 ?i;n gowone
toespraak ov do positie van da xuaat-
fisippii hield, ademden zijn woorden,
nietlegoustaande do vele rampen die
<Jc inaa'.si iiappii hadufen getroffen, een
optun-wtiEclien gec&l. Een lichtpunt
v/ns n urh;i: tvinden in het cir.de
van de Javuunsdïe oorlogen, maar de
R.wtsta aanleiding tot zijn optiuiiano
was in de plannen van den
couveri.eur-venereal van dtn Bosch,
het z. eulluurstelfel. Elout zegt in
ziin Bijdragen tct <lo kennis van hc-t
Iv-'.onh.al Beli e.- dat 't doel van Van
n Bosch niets anders zon geweest
zijn dan c-. n volledig jrfoncpolie i:i
MaatrlaniecJ» Indië voorde- Neder-
IbmJu-jio JL-.ii del Maatschappij. Wel
licht heeft dit inderdaad oorsprooke-
;:ik in de bulociiug van den Gouver-
iiear-Ger.erasl -•!..• -en wat het echter
i.c worden is. kan boter genoemd wor
den: een reusachtig cotivernemoots-
i-.'driif ut'. !-> No^erlaodscbe Handel
Maattclwppii «la agont.
In wozen leek liet nieuwe stelsel
zeer veel 01» hel vroeger door de
..Companie toegepaste. Het beginsel
van geviwoitgen arbeid was peliik. al-
li :i weri het nu wat minder willekeu-
ig. wat vriendelijker toegepast- Voor
dra inlander 'iet stelsel var. der.
Bxch zooal ramp. dan tori» ze-
):>r «'ok «een zes.3 geweest. T)e Staat
prof-toerdo er financieel zeer bij. maar
in de r.llereent; plaats bracht bet
v-v,nif-;l aan de NeJerlzadsche Ilan-
ilct in.isciie RouTvrnment trad
dus v u nu af aan op cis algemeen
pionier cn do kapitalen dio liicrioé
i-.oodic war,:i. werden door de N. 11.
M. vtiicx-kt. V«vr een voorschot van
o.'^i -.«er 3Ü miïiioen kreeg de niaai-
soh ippii het recht, allo gouvernc
Mvntr-; rod lieten op Java in consignft-
iie r.ainvn, dus als \crkooper op te
tn wn zonder eviiig risico, maar in
li.-t !.ot van ee-n (vrij hoog©) pro-
viE.e ais turechoo persoon.
1I'\ L'Uir prachtig, Reeds in 1635
had <!o Maatschappij haar geheele
»riiu:<l can den koninklijken garant
afcc-druLU en was zij ia slaat een divi
dend uit to kc.-rcn van «1 pet., dat in
d j volgende jaren nog veroubbelco.
De voornaamste producten, die al
dus door do maatschappij in consigna
tie wcr.ica ontvangen, waren koffie,
suiker, indigo, thee. zijde, specerijen,
Lstocn enz. /.cl.' exploiteerde zii tin ea
na 1355 kina. Waun wr do schepen
weer uit Holland vertrokken waren zij
eveneens door do Maatschappij be
vracht met gouvornemtiitszeudingeD
yoar den Indische»» dienst.
IntuBtcheu Woef verzet to£fn het
nii-uwo stcisel met uit. Van co fraaie
vcori».tin i:s. bij de oprichting geuit,
leek niet al W veel to zijn overgeble
ven. He particuliere haude: word door
•■t> voorre I;ton. die de X. II. M. ge
niet v ol dciioliik in con hoek ge
drukt «n dat do maatschappij niet be
voorrecht \v.-_» iu overeenstemming met
co considerans lr» bet prospectus van
stichting. kou bezwaarlijk beiooga
worden. D.i inlanders, vau nature al-
j.-s-'Cimlvo ijvoi-ig. w.-.ren weinig ge-
bliclit over de» gedwongen oxbCtd bun
Aan'dên anderen kant moet echter
bet volg-ïndc worden in sanflierkinj
genomen. Herhaaldelijk bad de parti
culiere handel reeds c tooud. dat haar
do energie en het financieel uithou
dingsvermogen vooral, cnlbrak. om
den bar.de! rr.ct Indië in f'.inkcn jtiji
op te zet tra. Bovendien waren dc
voordee'.cn. r.-.n de Nederlancschc
Handel Maatschap»» gegund. slechts
toegestaan zoolang tie voorschotten
..7 den Staat liepen, dus op een ha-
van voor wat. boort, wat i v an
t'ii vat monopolie was dus poen snra-
ke <-n het heeft de maatschappö later
hérliaaldeliik de grootste moeite ge-
k ,-st. «3m het ronsignatlecontract her-
jiiey.vd lo krijgen, waorbii zij telkens
wat van haar voordcelen moest inboe
ten.
V' - r M.-iatsehappii zelf waren dit
T' -htvnardigingeu. maar do regooring
werd wegen* dit ccr.signatieoontract
heftig aangevallen. Onder dezen druk
w»rden krachtige pogingen aange
wend. «-cn do scliuld aan do Maatechap-
pii versneld» aflossing te doen
verdwijnen. Gedeeltelijk gebeurde dit
O-»: in::r r een bedrag van tien miilioen
l nog lar.se jaren «taan cn heeft
«."gf-tw;;fe!i do maatsch.vppii nog Ler-
hkik dtons'ea bewezen, wanneer
peri'"ii'"k de vernieuwing van liet
consign:, t ic contract ann de orde
kwam. Lnrrz.-imerhand editor beeft
BOSCH. VERANDERING VAN
RSBEDRIJF VAN HEDEN.
liet contract door opheffing van gou-
vensomon'a' cultures zijn betoékonis
verloren, maar ook thans hcol't de
mftat«chapp»i nog bet alleenrecht van
consigr. vt".' van iio ffouverncments-
fcmwinning op Bohko.
W'ii hei i,en de pclic-Mo RO-'-hie Jenis
van die gulden jaren \oor de Maat
schappij in on* kort brs"'- niet kun
nen hchandoloTi en daarom zelfs de
vermelding vat» liet varmaardo gehei
me lijnwaadcontract achterwege moe
ten Istr.n. Ook kunnen wij slechts
oven aanstippen, dut de Nederlana-
srh." Handel Sfnatwb - p i in ^53 vri>
willig ahiLond deed van een gedeelte
der firancioelo verplichtingen door
den Staat op sieh genomen. Hierdoor
steeg zij aanmerkelijk in aanzien. Het
gewraakte lijnwoadcoiitract verdween
o.a. in dit Jaar. De toestand van don
inlandsehen producent werd thans
ook verbeterd door co stemmen, die ju
de regeerinfshchamea toeren do explci-
latio «lor Javanen geJ.oord werden.
Wil uocjnen in dit verhand nog don
naam Multctuli, <i:e door don onder-
t:t—1 van ziin goruci'.tinr.kend booa
„Max H*velaar of de Koffie-veilingen
van de Xederlandrrh* Handel Maat
schappij" tegen de ondortWukking var»
den Javaan door liet cultuursteUel
ageerde.
ïntusicben had de MaaUchappij
grooto voorschot ten verleend aao
eaerjieko lieden in Twente <lie daar
van «ie !:.rito?niiid'jstric stichtt-'i, wel
ke heden ten dage over do jrelicelo
wereld bekend is om haar proauctou.
Ook deze industrie heeft goede en
kwade tijden gekend n do geste tc
haren opzichte door «io X. II. M. ga-
toond nuig zeker niet als filantropisch
beschouwd worden, maar liet feit blijft
dat hier \Oornameliik door haar finan-
eieolon steun ven belangrijk industrie
gebied is ontstaan. Op dezelfde wijze
steunde <ie iu&at«chappij de acheep-
vaart op Indië. De stoomvaart Mii Xe-
der land is gedeo't'liik haar schepoinp.
evenals later de Koninklijke Holland
die Llyod fop Zuid Ainerikal, welke
maatschappij later hel slachtoffer
werd van moeilijke omstandicheden
en niet altijd oven verstandig be
heer. lu andere richting was de Dell
Maatschappij (tabak) yiootendeols
liaar 8cheppli»c.
Na 1853 is do maaboll&npii cr, Jiiet-
tcgenstaaade verminderde bateu van
den staat, niet slechter op jjowordeu.
Zij ging nu ook weer eeng'buitcn Java
op zoek naar huniebbetrekkiucen.
Met Aincrüta werd de bundel her
opend. iu Japan .vorrojjen r.e.''«zottin
ti. voo» Brazilioaojcho i.offit werd
te Amsterdam oen markt gestie lit.
Toou in ItiTi het oindodcr tweeao 25-
ja:';i'o psriode in het l/tstnan «Ier
maatschappij naderde eii over voort
zetting »a i371 moest worden ber&ad-
(■litagJ. ontmoetten do voorstanders
niet veel tegenwerking, hoewel toen
do consignatiediensten door lick ver
dwijn-" der meeste couvcrneinenta-
cult'.irca waren bepaald tot suiker cn
koffie, waarbij dan do nieuw© produc
ten t.in cn later kina. kwamen. Met
don terugg ing van hc-t rnakolöurschan
werd r..: t eigen bedrijf wear hoofd
zaak. temeer omdat de sterke verin-
ging van de provisie op de nr»" bo-
s-U'.aono cinjignuiit.v de winsten «;t-
dezen hoofde nog verier had doen slin
ken
Eigen handel d-.:i on.... steun aan
particuliere oud-:nemingen. Miir
geen of weinig gocaerenbondel voor
eigen rekening iu den waren z:n dca
woords. l!o toevoeging ..voor rokcniug
van dnrcc.-i" moet Lij dit K-grip va»
handel gedacht worden.
In Japan kwam door de geweldige
stn.itkimdigo omwenteling tusschou
-70 cn 1S75 nog ©ai moeilijke tüd
voor de agcntachaoncn. zoo moeilijk
zelfs, a.-it zii spoedig geheel opgehe
ven werden. Dc vestigingen in Ame
rika bc.-tonden slecht» een paar jaar.
In 1SS5 was er geen ogentseltBp inecr
in Rritsch-Indii*. Maar na 1880 werd
llonkong en later Shanghai weer bij
de nu reepectaliele lijst van vestigin
gen gevoegd, waarbij ook bet ©ven
een. ti"g bestaande agentschap Para
maribo in q© West diont to worden
vermeld.
Het steunen van narticuliore ondc-r-
neiningén nam nu <y?n geweldige
vlucht ln het bedrijf der Maatschappij.
In weinig jaron pteog nn 1874 do post
beleeningc n on voorschotten aanmer-
kcÜik. terwijl onder hot hoofd nan-
dc-clen cn ohligatiöu ©on nog sterker
toeneming valt te constateoren. Zoo
hoéft zii de gelegenheid gehad, met
haar ruim kapitaal op krachtige wijze
mede te werken aan dei; bloei van
handel en inauslr.© in directen ziu,
zoowel alb in indirecten, bijv. door liet
financieel steunen bij den aanlog va»«
spoorwegen, havens ejtz.
In het jaar 1875 craven reeds 27 sui
kerfabrieken, 5 koffieplantages en 2
tabakfiondernemingen hun geheelen
oogst aan de N. II. ?)f. in consignatie.
Xa 18S0 kreeg zij zelfs vier suikerfa
brieken in vollen eigendom, waarbij
in later jaren nog eon overwegend aau-
deeienl/ezii in meer dan tien ancieie
fabrieken is gekomen. Tevens heeft zij
thans een belangrijk aandeclenbezH
in talrüke tabakimlantages, theeplan
tages, rubbertuinen. poncUlclviags-
ondorncmingeu cn koffieplantages.
Bij het 50-jarig bestaan is een sta
tutenwijzlging gemaakt, die van bui
tengewoon belang werd voor de ver
dere richting waarin het bedrijf zich
ontwikkelde. De clausule n.l. dat dc
Maatschappij geen handel in fondsen
of wissels zou mogen voeren, word
vervallen verklaard. Sindsdien heeft
de Xedcrlandsche Ilnndel-Maatschap-
pij zich mede ontwikkeld tot een
groot bankiersbedrijf, in de geheele
wereld geacht als oen der voornaam
ste crediet-instellingen. De man die
hiertoe de eerste stoot gegeven heeft
was de Heer B. Heldring, die in 1S80
als directeur, inter als president op
trad. Zijn werk werd voortgezet door
de latere presidenten J. T. Crcmer,
die het vorig jaar overleed en de te
genwoordige functionaris C. J. K.
van Aalst, president sinds 1912.
Voor den geschiedschrijver zal haar
huidig bedrijf echter van vee! minder
belang ziin, dan haar eerste jarep cn
d© tijd der eonsienntiecontracten. nl
wns het alleen, omdat zii. als vrijwel
geheel buiten regeer: ngsopdracb ten
slaande, niet meer de volle publieke
aandacht onderviudt, die liaar vroe
ger door doe actie van bestrijders
ten deel viel. Zij verdient nog «slechts
speciale aandacht als de machtigst©
en bekendste van een rij van instel
lingen, die Xc-derland in het interna
tionale bankiersbedrijf verlegen
oordigen.
De Neder'andschc Ilande! Maat
rhappij is een vau dc ondernemingen,
die er voor zorgen dat Nederland nog
steeds een voorname rol speelt in den
wereldhandel. Zij heeft, 'hans haar
igen agentschappen door den gchcc
.en Indische» Archipel, in China, J-y
pan, Str3i;s .Settlements. Engclscli
"oor en Acht er-Indië en Paramaribo,
lïaar naam is daarbij ©enigszins vcr-
arrend in zooverre, dat hij niet
meer is. of eigenlijk nooit geweest
is. de vlag die de lading dekt, want
wij hebben gezien, dat het. drijven
van eigen h-inde! nooit tot haar voor
naamste bezigheden heeft behoord. In
het verleden heeft dit vaak tot ver
warring aanleiding gegeven, thans kan
het nos slechts tot een onschuldige
misvatting omtrent den aard van haar
bedrijf leiden. Maar do uitlegging,
die vroeger aan baar initialen werd
gegeven X(iemnnd) H(andelt) M(oer)
behoort gelukkig tot het verleden.
NCEZOMDEN MEDEDEELINCEN
a 60 Cis. per regel.
MtJNHARDT'S
Zenuw-Tablatfen.75 et-
Luxeer-Tablatten60 ct-
Hcofdpijn-Tahletten 60 et-
Bij Apoth. en Drogisten
Stadsnieuws
COED E TEMPELIEREN.
Vrijdagavond had in Let gebouw
Olympia nan den Kindorhui&singcl «m
jiropaganda-avond plaats van dc al-
dc«!iiv« Haarlem van do Federatie or
de van Goed© Tempelieren. L»e voor
zitter, de heer I'. Crama, sprak cn
openingswoord en hce'.te alic-n wel
kom. in het bijzonder den beer b.
Cousijn. den directeur der Strafgevan
genis fc Haarlem, die een causcn© met
lichtbeelden zou houden.-
D© heer Crarna vertelde voorts van
de> goede behandeling, die de gevan
genen in de Ilnarleir.sch© gevangenis
genieten, dank zij den directeur.
Een opwekkend woord werd gespro
ken om als lid too te treden.
Allen moeten meehelpen in den
strijd tegen den alcohol, zei spreker.
Daarna liet hei zangkoor „De Stom
der Onthouding" zich hooren: liet lied
.Jjp Onthouders"' van Do Nobel werd
op keurige wijzo vertolkt. De heer
Cousijn begon daarna zijn causerie.
De 'heer Cousijn merkte op. dat vc
Ie misdaden een gevolg zijn van alco
holgebruik. Vele misdadigers toch
zijn in de gevangenis heel goed voor
werk te gebruiken. Er word op ge
wezen, hoe de menschcn, nis z© uit de
gevangenis komen, door het publiek
veelal worden geschuwd. Dat moet
anders worden. De broederschapsidee
moet onder de mouse hen komen. Na do-
ze korte inleiding worden de licht
velden op het dook gebracht Ilot. wa
ren foto's van de gevangenis aan den
Harmenjansweg, genomen cIoot den
,heer W. Dyeerinck, die ze ter beschik-
king van den heer Cousijn stelde.
Bij iedere foto werd een duidelijke
explicatie gegeven. Verteld werd van
het loven en de behandeling der ge
vangenen. Tijdens de pauze zong bot
zangkoor" Moeders Nachtwake" van
X. de Zwager Ook dit lied had veel
fl'jcccs. Na de pauze werd voorigc-gaan
met het vertoon©» der Lichtbeelden, die
heel duidelijk werden geprojecteerd.
Na zijn causerie had de heer Cousijn
een hartelijk applaus in ontvangst te
nemen. liet zangkoor liet zich nog
hooren, waarna de voorzitter de ver
gadering ©loot mot een woord van
dank' aan don spreker, aan den heer
Dyserinck voor het vertonnen van de
lichtbee'dem en hol, afstaan vsji zijn
lantaarn en het zungkoor voor de ge
geven zong.
Het Tocnee!
DE ZOMDERLINCE GAST.
HEÏ SCHOUWTOCNËEL.
Anton van der Velde moge in D e
Zonderlinge G a s f, nog niet
gedaagd zijn, Jiij hcc-ft tenminste ge
streefd naar het hóógere. Dat is In
dezen tijd zeer zeker rc-eds iet?, wat
«ij moeten waardeeren. Deze Viaaru-
sene schrijver beeft niet eeu succes
op de door de meeste tooneelschrij-
vers betreden paadjes gezocht. Ba
naal is „De zonderlinge Gast" nooit.
Van der Velde heeft fantasie en hij is
dat block meermalen uit zijn werk
een dichter. Wanneer wij bij een
nog jongen schrijver na de opvoering
van zijn eerste stuk tot deze conclusie
kunnen kooien, dan uiogen wij zeker
in dc toekomst nog veel van hem ver
wachten.
Anton van der Vela© heeft den
moed gehad den dood op het too-
neel te brengen. Want de zonderlin
ge gast" is niemand minder dan de
dood. In do middeleeuwen was deze
gast zon zonderling niet op het too-
neclhij speelde bijna altijd mee cn
welk een groot en indrukwekkend ef
fect zijn verschijning kan zijn, is in
Kickerl.vc en in C-laerfln's werk meer-
n alen bewezen. De dood is de mach
tigste van alien hij belieerscht heel
oris TBeusrhclijk leven, wij zijn allen
zooals Van der Velde zegt zijn
knecht. Hij heeft van te voren reeds
gewonnen snel, omdat hij een huive
ringwekkende macht rnet zich mede
brengt. Do dood is op het teoneel al-
lijd dc n.eest imposante figuur. Maar
juist, omdat hij zoo huiveringwekkend
f root. cn zoo machtig is- moet dc
dichter, die den dood ten tooneele
voert, hem ook een waardige te-
gonpartij geven. Wij moeten voelen,
dat het dc moeite loonde voor dat
milieu en voor die menschen den dooi!
uil de dic.plen van hel. graf in het
iicht te brengen. De schrijver, die den
dood oproept, moet menschen schep
pen, groot genoeg om eón zoo hoog
persomutgc te g'G, to vragen; hij
moet een stuk schrijven den dood
waardig. Daarvoor nu is veel, heel
veel noodig. mijns inziens meer dan
Antor. van der Velde voorloopig nog
in zijn mars voert. Ik zeg dit met
alle waardecring voor zijn streven en
zijn veelzins dichterlijk werk.
Is Begga, de boerendochter, vol
doende „pattij" voor den dood? Zij
is een zacht meisje, dat gebukt gaat
onder hot lood in huis, onder de har
de behandeling van haar gierigen,
bruten vader cn di liefdeloosheid
van hooi haar omgeving. Het geld be-
heerscht allen om naar heen, zelfs een
schoolmeester, die haar hand vraagt,
onkel ter wille van den bruidsschat.
Voor Begga heeft het leven geen
waarde zij droomt van den vreem
de. die haar verlossen zal uit hsar
el'ende. Maar als die vreemde voor
hot eerst voor haar staat, st: t hij
haar af door zijn huiveringwekkende
verschijning. Z'j is nog niet gereed
voor don dood. Doch later, als bij te
rugkeert. in rijke kleedij, en lieve,
vriendelijke woorden tot haar zegt.
die zij nooit hoorde, weerstaat zij
hem niet- meer. Er gaat een onweer
staanbare macht uit van dezen zon
derlingen gast, die haar, zooals uit
de vitionnaire woorden aan het slot
an II blijkt, wegvoert uit haar droef
alledaagse!» bestaan zij volgt hem,
tot zij in zijn omhelzing sterft-... be
rijd door den dood.
Men ziet, datls niet zonder phanta
Je en in de teekening van den harden
maar rechtvaardigen, den cerebraien
dood is Van der Velde meermalen ge
lukkig geweest. Hij legt den zonder
lingen Gast dikwijls woorden in den
:nond, den dood waardig. Maar wat
blijft er over, wanneer wc» den „zon
derlingen gast" uit het stuk riemen'i
Is éën van allen eigenlijk belangrijk
genoeg om den dood in persoon voor
ons op te roepen 1 Begga blijft voor
ons oen gewoon, zielig maar onbetee-
kenend boerenmeisje. Wij kennen
haar niet. Zij is voor ons een te on
belangrijk persoontje en zelfs haar
lijden treft ons niet, omdat wij er te
weinig van hebben j eegemaakt.
En Arjaan, dc vader, Selm, de zoon,
de schoolmeester, do man der Wet,
seggcn ons alkn niets en wij vra
gen ons nu en dan af, of de dood zich
zelf niet 'n beetje te kort doet, als
hij voor deze onbeteekenende men
schen zijn rol van eeuwigen zwijger
verbreekt.
Van der Velde heeft al zijn aan
dacht geconcentreerd op den dood.
Hem heeft hij den vollen maat gege
ven en de „zonderlinge gast" ia in
waarheid de hoofdpersoon van zijn
stuk geworden. Maar heeft Van der
Velde niet vergeten, dat de dood zelf
ons moeilijk ontroeren kandat
die ontroering eerst koinfc dooi- de
rn e n b c li e n, in wier leven de dood
ingrijpt. En die menschen staan in
dit stuk te ver van ons af, zijn te veel
abstracties te weinig levend voor
ons, dat hun dood ons iets kon zeg
gen, laat staan ontroeren,
De schrijver heeft allo reuen Het
Sehouwtoénèel dankbaar te zijn voor
de wijze, waarop het zijn stuk voor
het voetlicht hoeft gebracht. Dat Jan
Musch een imponeefrende «Jood zou
zijn. was te verwachten. Met zijn
prachtig, sonoor stemgeluid zei lui ue
verzen indrukwekkend mooi. Hij bleef
voortdurend dc koele, hooge, voorna
me zonderlinge gast. Stine van der
Gaag speelde met volle overgave Beg
ga. Dat zij weinig of niet ontroering
in de zr—1 brac' -, was niet haar
schuld Co Balfoort, als Arjaan, de
brute, gierige boer, Pierre Mols, ais
Selin. de zoon heel mooi o.a. in
het tuoneel van angst voor den zon
derlingen gast. Ezerman als de man
der Wet. en Paul Karsten als dc school
meester hebben den schrijver me', hun
snel alle recht gedaan. De decors van
W Deering waren zeer stemmings
vol. Vooral de hoerenkamer in die
grauwe kleur von.l ik zeer gelukkig.
Het publiek, dat tijdens het. stuk
..3 stemming niet door handgeklap
verbroken had, uitte aan het siot Zijn
waardeering in hartelijk applau*.
J. B. SCHUIL.
COiDUCATIE.
Voor de afdeeling Haarlem van de
Vrouwengroep in tién N rüheidsbona
trad Vrijdagavond in „De Nijver
heid" als eprakster op mej- dr. M-
J. Baale, uit Amsterdam» met l)et
onderwerp: „Coeducatio".
Nederland, zoo ze;do spr., is Jv;t
klassieke land vau de coüducatie,
die uit onze eigen Ilollandsch zeaea
is voortgekomen. Coeducatio is liet
stelsel waarbij men er op "it is
jCL'gens en meisjes tezamen op tc
voeden; dit begrip «staat tegsuo'.ór
dat wat spr. „getrente ErzKhung"
wil noemen. Coèuuculie bestond al in
p. ugl vroeger tijd in ons land; wij ver
s.'j",illen daarin vun andere volken,
mot name van bet Fransche. 'lu ons
huid is er reeds i e t s te bemerken
vau coeducatio bij ons gymnasiaal
icndej-wijs in liet begin der lSe eouw.
In 't midden der l'Je eeuw be«onaeh
zich de denkbeelden op dit gebied,
verslikt gedurende de Fransche over-
heeree'mng. weer te ontwikkelen.
Spr. bracht ecu eei'saluut aun Tlior-
becke die aan Aletta Jacobs de ge-
Ni«rigorrhoid gaf aan de Groning-eUo
Universiteit te «studeeren, eerst voor
een jaar, later definitief. Op den
l^atsten dag van zijn leven teek en de
de groote staatsman het stuk, dat
die definitieve vergunning bevatte.
Kort na de oprichting van do mid
delbare mieejesscholen kwamen de
meisjes ook op de HiB.S. voor jon
gens; Het is dus niet waar wat vaak
gezegd wordt-, dat bleek dat de meis
je:» het onderwijs op do jongens H.
•B. S. niet konden volgen en toen de
middelbare scholen voor meisjes zijn
opgericht, Haarlem is ongeveer 10
jaar later een der corste steden ge
weest, die ook meisjes cp het gym
nasium loölieun. Haarlem richtte
ook een middelbare meisjesschool op
vóór Ameterdan» en verdient dus een
woord van lof.
Het aantal vrouwelijke leerlingen
op de Nederlandse!»© gymnasia is
steeds toegenomen. Te Amsterdam
vormt het aiui-al meisjc3 op het
gymnasium thans 53 van het to
taal aantal leerlingen.
Dit doet spr. genoegen. Minder ge
noegen doet 'net haar dat men cr niet
altijd genoeg van is overtuigd ge
weest, dal die meisjes nu rcc.it had
den. óók van vrouwen, en niet al
leen van leeraren, les te krijg?n.
De coèducatie heeft uiterlijke en
innerlijke voordeden. Eon voornaam
uiterlijk voordeel is dat net stelsel
van coëduclie veroorzaakt, dat de
maatschappelijk© gevolgen die er uit
voortkomen, geleidelijk in eikaar
overgaan.
Een innerlijk voordeel van COtdu-
calie is bijvoorbeeld, dat de omgang
tusschen de beide geslachten er veel
CTigcdwonecner en gemakkelijker
door wordt. Dan nog dit: de opvoe
ding in de meeste huisgezinnen Is
ooëducatief: het is net b«=ie dat dit
stelsel op de scholen wordt voortge
zet.
Na de pauze werd gelegenheid ge
geven tot, gedachtenwisseling.
Gevraagd werd o.m. of, nu c-r zoo
veel meisjes op do gymnasia zijn, het
programma niet gewijzigd moet wor- i
den. Spr. meende, dat inderdaad nu
cl© tijd gekomen is, om verandering
te brengen in de programma's. Maar t
clan moeten er ook meer vrouwelijke
INCEZONDEN MEDEDEELINCEli
a 60 CI3. per regel.
De c-rcaring heeft geleerd, dal A
ker s Abdijsiroop door hare ver/.; -
tendo, slijmoplossend© en genezer
werking bijzonder geschikt is ter i
strijding en genezing van griep, j
fluenza, bronchitis, hardnekikip,
hoest, kinlvhocst .en de meeste ziekT
der luchtwegen.
docenten in de scholen komen. Ito
coëducalievo lijn zal nog verder do:.r-
getroklcen moéten worden.
De heer Van Mourik Broekman
sprak ais zijn vaste overtuiging Un,
dat do entree der meisjes op de II
B. S. een zege is geweest voor de
J o n g e n s. Spr. was overigens te
leurgesteld ten opzichte van het- icit
dat ór. Baale alleen gesproken nat
over de coèducatie, niet over
de co - instructie. Dit vooral
in verband met de omstandigheid
dat op zekeren leeftijd ten groot ver
schil in verstandelijke begaafdheid
tusschen jpngens cn meisjes valt
te coutateeren. J
Spr. antwoordde nierop dat vol-
gns baar ervaring aan een Duit&oh
gymnasium de meisjes tocli wel dege
lijk gelijk op gingen met de jongens.
Ook in de wiskundige vakken- I r
Baale sclireef dit hieraan toe, dat op
die scnool de wiskundige c-u aanver
wante vakken door een 1 e e r a r e c-
werden onderwezen. DIsn weg zot.
hot in ons land ook uit moeten. i>,
co-inslructie gelooft spr. niet. De be
grippen coëducatie en co-instrueri'-
moeten niet gesclieiden worden. Bo
vendien voeden niet al'.ecn «?c
leeraren en leeraressen de leerlingrn
op. maar dezen voeden elkaar cp.
Met een hartelijk woord van dank
aan spreel/ster en aanwezigen sloot
d© presidente, mevrouw Zaadnoor-
diik hierna de vergadering.
„CAFé CENTRAL".
Onzeker is geruimen tijd de bestem
ming geweest van het café-restaurant in
dc Groote Houtstraat, nr. 176, onmiddei-
Iijk bij de Groote Hout brugTor de
heer G. Hartje er eenigen tijd geleden
domicilie koos.
In vrij korten tijd heeft hij de geheele
restauratie-zaal laten Ihernieuwen, de
toilets laten vernieuwen, de buffet-instal
latie moderr.iseeren en dc eleclrisdic
licht-instalatie uitbreiden en herstellen,
zocdat Vrijdagmiddag te 5 uur de zalen
heropend konden worden.
V'elen sympathiseerden mei dit be
sluit, want minstens .10 bloemstukken, 12
telegrammen en 8 brieven kwamen
als evenzoovele betugingen van instem
ming in den loop van den Vrijdagmiddag
binnen ongeacht het aantal belang
stellende bezoekers.
De laatsten vulden zoo goed als ge
heel, de nu zeer gezellige zaal. De groo
te hoeveelheid bloemstukken kleurde en
vervroolijkte de nog nieuwe omgeving,
die nog nieuwer scheen door de 12 man
personeel, allen in rok.
De eigenaar van het huis, de heer
G. Hartje, was wel zoo vriendelijk ons
eenige inlichtingen te geven.
Aannemer van het rcstauraticweik
as de heer B. Zuurendonk. De firma
Kerlen en' Steentjes, te Amsterdam, le-
:rde het prachtig-sware meubilair.
Door J. H. Zuurendonk werd gestoffeerd,
de firma Geldrop on Söbelis bezorgde
het schilderwerk.
Langs de wanden werden artistieke,
trdig-gevormde lampjes aangebracht,
die de zoogenaamde „boxes" de door
schotten omgeven zitjes in aangenaam
licht zetten.
De heer Hartje liet ons een kijkje
nemen in de kelders, waar de automati
sche bier-installaties ondergebracht zijn.
olgeas de nieuwste metheden.
Uit alles bleek, dat hier werkelijk een
;erste klasse onderneming gevesrgd is.
De heer Hartje leerde het bedrijf kennen.
zoo goed als alle dcelen van de v. -
reld. zijn ondernemingsgeest zal ook dc
planner, die hii met deze inrichting hecf:.
doen «lagen.
Na ce opening sprak de heer A. Zuu
rendonk nog eenige woorden tot d?:;
heer Hartje en ce aanwezigen. Bjj de.i
wensch dat het den eigenaar in Haarlem
goed mocht gaan, sloten de toehoorders
zich met een applaus aan.
In iniïemen familie- en vriendenkring
het feit van de heropening tenslotte
nog later op den avond gevierd.
PROVINCIALE STATEN VAN
NOORD-HOLLAND.
De subsidie voor werk
verschaffing.
Naar Het Volk verneemt heeft het
lid der Provinciale Stalen van Noord-
Holland, Thomassen, den voorzitter
der Prov. Staten verzocht, in de e.v.
openbare zitting eenige vragen 1e
mogen richten tot Ged. Staten over
de voorwaarden, welke hun collego
stelt hij het verleencn van subsidie
voor werkverschaffing.
Feuilleton
De laatste Avonturen
van den Rootien
Pimpernel
Uit hot Engelse li van
BARONES ORCZY.
(Nadruk verboden).
33)
„O!" antwoordde hij op luchtiger
toou, „hoe zou ik zoo verwaand kun
nen zsjn, om te denkon, dat do schoo-
»a Cnbnrr.ia eenige aandacht aan een
onbeduidend iemand nis i!; ben zou
besteden?"
„Nu speelt u comedie, milor", h r-
nani ze dr, o-jes. „Zegt u mij liever,
wat u »r-n plan is ie doen".
Hij-gaf g«cu antwoord, en zijn stil-
xwürcn m Tbcrcs a 1 n 1 wacht ig
to :na!.:n, althans ze ter vel ede op
scherpen toon:
,.U zult 1110 natuurlijk ann de po
litie verraden. En aangezien ik. hier
zonder papleren be»»
Bij hief rntt een afwijzend gebaar
ile ha i op.
I „O!" zei hii met oen lachje, „waar- j
i om denkt u, dot ik zoo ieta onridder-
lïjks zou doen?"
j „Onridderlijk»?" herhaalde ze met
een zucht. „Ik vermoed, dat zoo iets
hier in Engeland ©order e©n edelo
daad genoemd zou worden, of
Ze wachtte even, cn toen hij op-
nieuw het s'.ilz.wijgen bewaarde, riel j
ze opeens uit:
„Dub u wilt rne toch verraden! U
wilt con ongriukkice vrouw aan haar j
erg-;f/n vijand overlovercnl O, wat
heb ik 11 gedaan, dat li mij zoo be
handelt?"
..U zoo behandel?" riep hij verbaasd
uit. „Sapristi, Madame, maar dat is
i>m he?©hi'ifliging die ,'"ii niet recht
duidelijk Is".
„Mag ik u do zaak cciifl uitleggen,
milor?" hernam zo ornstig, want het
komt mij voor, dat wii elkaar voort-
durend verkeerd begrijpen".
Ze bleef slaan, en hij moest haar
voorbeeld wol volgen. Ze waren thans
;:?.n den hoofdweg rekomen. Tn dc
verta rag men da !:cht?n van Dóver
en van da haven. Ac'-tSr Iicn onder
do oude. fnotasii-c'» g-vo-aida olmenII
I hrersch'e een K©h":n-..',i:i)'t: dn:.«t?r.
Maar hier. wan.- /.ij ffoiuivn. coul de
maan haar rijkdom van stralen yonr
hen uit op de» l recrdan l.eirwer. cp
de bruine beuken aan d-»i» linko-k mi,
op bet hiiifjï. mat, hst ri l:n: Juk aan
den voet van de rots en heel in do
verte op hot kasteel van Dover, de
kerk eu de torens. Hot kleinste takje
van de heggen van meidoorn was L11
't heldere maanlicht duidelijk to ziene
Ondanks haar grove mannekieeren
stond Theresia daar in het volle licht
als een ïuooie, ranke verschiming; de
krulletjes van het gitzwart© haar, ü'e
onder den zuidwester uitkwamen,
werden door hel koeltje bewogen, en
zo hield haar donkere, glanzcude
oogen gevestigd op den man, dLn zij
van plan was geheel in haar macht
lo krijgen.
„Die jongen", ging zo thans voort,
„dia Bertrand Moncrif. was oen
dwaas, maar ik hield van hem en ik
zag in welken afgrond zijn dwaasheid
hem zou kunnen doen belanden. Er
heeft nooit iels anders dari vriend
schap tusschen ojis heiden bestaan;
maar ik wist, dat hij vroeg of laat
in de val zou loopen ©11 wat voor hulp
zou hij dan aan dat- meisje van hem
gehad hebben? Terwijl ik ik had
tenminste invloedrijke vrienden. Ik
hield van den jongen on had mede-,
üjden met hem. Toen kwam ineens
de catastrophe. liet was bij gclogen-
keïd van wat die kerels in Parijs ecu
Ccumnschappelijkcn maaltijd noe
men. Bertrand Moncrif. jontre dwaas,
«li* hij ia begon ie midden van de me
nigte Robespierre te belasteren
Robespierre, do afgod van Frankrijk.
Het scheelde niet veel, of zo hadden
hem aan stukken gereten, schiint het.
Ik weet niet precies wat er gebeurde,
want ik was er niet bij tegenwoordig.
Togen middernacht echter kwam hij
met gescheurde kleeren en meer dood
dan levend bij mij. Ik verschafte hem
een Wijkplaats. Ja, dat deed ik! zelfs
terwijl ik wist, dat RobespieiTe en
diens vrienden dndriljk in 'miïn huis
'11 samenkomst zouden hebben. Chau-
velin schoen iets to vermoeden. O. ik
was daar zoo bang voor! Ziin akeli
ge, fletse, diepliggende oogen schenen
al dien tijd in mijn ziel te lozen! Op
welk moment u precies kwam en Ber-
1 rand ontvoerde, weet ik niet: maar
Clumvelin wist het wel. Hii mort al
les gezien hebben, zeg 'ik 11! Ilij ging
telkens onder hét een of ander voor
wendsel de kamer uit. Toen de an-
dereu vertrokken waren, kwam hij
nog eens terug en beschuldigde mij er
van, dat ik niet alleen Bertrand maar
den Rooden Pimpernel zelf verscholen
had gehouden! IIU beweerde, dat ik
in verbinding stond met do Engelsche
spionnen met hen afgesproken had
«int /e Berlrand van uit mijt» woning
zouden ontvoeren. Toen ging "nïi weg.
Hij uitte geen dreigementen. U keo:
hem even gjed als ik en weet dus,
dat hij d.vir niet mee onljaudt.
In zijn blik had ik echter reeds mijn
vonnis gelezen. Gelukkig had ik
Francois. We pakten dadelijk liet
hoognoodige bijeen, on nadat ik ann
Pepita de zorg voor mijn woning ha<l
opgedragen nam ik de vlucht
„Wat het overige betreft, ilt zweer
u. dat alles juist zoo gebeurd is als
ik het aan milady verteld heb. U zegt.
dat 11 geen geloof aan mijn verhaal
scherakt "t Zii zoo! En nu bent u van
plan mij uit dit land. dat ik na zulk
een vrccselijk lijden eindelijk bereikt
heb, te verjagen, mij naar Frankrijk
terug te sturen en mij den man in
handen te spelen, die het oogenblik
verbeidt, waarop ïïij mii naar do guil
lotine lean laten brengen? Het staalt
natuurlijk in uw macht, om zulks te
doen. U is in Engel int!; 11 is riik en
heeft in uw eigen land veel invloed;
terwijl Ut een vreemdelinge ben, een
refugée. zonder noemenswaardige
geldmiddelen en zonder vrienden. U
kunt natuurlijk met mij doen, wat u
verkies Maar als u dat doe-, mik-r,
7uit u mijn bloed norit *n<ïer van iv
har.den kinnon wissohen. en alle goe
de daden, die u cn uw Genonrichoo
üt mensehlievcndneid volbracht h.ht.
uilen door die afschuwelijke »nis-
dsnd te niet cedaan worden".
Ze had rustig gesproken, hoewel zij
diep geroerd scheen. Z© was op dat
oogenblik huifengowoon inooi. Sir
Blakcney zou meer dan mêi-
schelijk moeten geweest zijn, als hij
aan zulk een smeekbede, door zulke
volmaakte lippen geuit, weerstand
had kunnen bieden. De natuur zelf
pleitte voor Theresia: de zofchte, wind
stille avond, de sterrenhemel en hst
licht van de maan, de geur der bcseh-
viooltjes en der vochtige aarde, het
geheimzinnige geritsel in de struiken.
En do man, die immer opnieuw tracht
(e het lijden der menschheid te ver
zachten. die steeds grretd was. om
de zwakken en onschuldigen ter hulp
te komen do man zou zeker veel
liever geloofd hebben, dat deze schoo-
ne vrouw de waarheid sprak, dan dat
hij zijn hart tégen haar verhardde,
omdat zijn instinct hem zeide, dat zij
niet te vertrouwen en een gevaarlijk*
individu was. Wat zijn mrening om
trent haar echter ook moge geweest
zijn, toen zij eindeliik uitgepu" zwce-?.
"u hij op vriendelijken toon tot haar:
„Vergeef me, Madnme, als ik u mis
schïen onrecht aangedaan heb. toen
ik zei, dat ik seen ueloof aan uw ver
haal ken slaan. Ik heb in miin leven
al zooveel vreemds beleefd, dat ik
werkelijk behoorde te weten, hoe on
gelooflijk ue waarheid vaak schijnt".
Wordt vervolgd).
