ENGELSCH ALLERLEI
Buiteniandsch Overzicht
(Particuliere correspondentie uit Londen).
Ofschoon 'de Kalief en het Kalifaat
rpeer onderwerpen zijn van Turkschec
dan van Britschen aard, Zijn ze in
een Engelsehon brief gezien hei
grooie belang dat deze oude instellin
gen voor het Briiach® rijk hebt en -
nauwelijks misplaatst.
Aan den voor-avond van zijn ver
trek naar Klein-Azië, iu Juui 1919,
ga' kolonel MoUstapha Kenial Bey
zooals hij toen heette een diner in
zijn ..fiat" in een der voorname voor
steden van Konstentinopel. Het ge
sprek kwam op het Kalifaat en de
gastheer van den avond verklaarde
dat er slechts eert ding was dat Tur
kije kon redden, dar, was de afschaf
fing van het Kalifaat en de definitie
ve scheiding van den Lslainitischen
godsdienst eu den Ot tomaanschen
staat. In dien tijd was de conserva
tieve partij nog machtig in het land;
en waarschijnlijk zouden alleen een
paar extremisten dit inzicht hebben
gesteund. Maar nu is olies veranderd
en de laatste Kalief van het huis van
O trim an is naar Zwitserland vertrok
ken om de rest van zijn leven in bal
lingschap door te brengen. liet is
geen aangenaam lot maar toch brter
misschien dan 1e worden geworgd
doo: der. Aga der Stemmen, heffer,
niet verscheidene van zijn voorouoers
geschiedde.
Deze Stommen vormden een soort
mystieke godsdienst: ge secte en de le
den ervan, die slaven waren en zich
hadden moeten onderwerpen aan een
opera*!©. welke de ton? .uit den mond
verwijderde, werden gebruikt voor
het verrichten van daden, welke het
licht niet mochten zien cn waarover
niet mocht worden gesproken. Do
secto is nu afgeschaft.
De hevige verandering in de Turk-
sche houdin? tegenover het Kalifaat
is voornamelijk een gevolg van het
feit. dat de kliek pluimstrijkers in het
paleis de zoogenaamde raadsman
nen die den huidigen Kalief cn zijn
voorganger omringden, de openbare
meen mg in het gacsche land. gedu
rende de laatste vijf jaar, hevig heb
ben gehinderd door hun anti-natio
nale en reactionaire drijverijen.
Ook moest men met verdriet vast
stellen en zelfs de Turk van de
oude school kon niet anders doen dan
het beamen dat er onder de jonge
prinsen van de keizerlijke familie zoen
enkele was. die verdiensten had of be
loften inhield. De Jong-Turkea heb
ben zich daarom lang afgevraagd:
wat hebben wij aan dit Kalifaat. En
ten slotte kreeg men de emancipatie
van de Turksche vrouwen, die in het
Kalifaat de ontkenning zagen van al
le vrijheid en persoonlijkheid. Van
de vrouw van Kemal Pasha zelf tot
de jongste leerlinge van de Ameri-
kaansche school op den heuvel boven
Amoutkeuy is de oppositie voortdu
rend sterker geworden. En nu zal de
prachtige Yiidiz Kiosk een republi-
kcinsch~pa!eis worden.
Abdul Medjid Effendi. de laatste
Ka'ief van het huis van Olhman. heeft
zich slechts eenige maanden ia zijn
hoögo positie verheugd. Maar .an een
persoonlijk standpunt beschouwd is
het niet waarschijnlijk, dat hij zij
afzetting zal betreuren. Het eenige
wat hem misschien zal spiyen is. dat
hij niet langer in staat zal zijn des
avonds op het balcon van zijn biblio
theek te zitten, waar hij over den
Bosporus kon kijken eu Goothe
Piato, de autc-urs van wio hij het
meest liield, placht te lezeu. Abdul
Medjid Effendi is een ernstige, zacht
moedige en waardige figuur, vriende
lijk en oplettend tegenover iedereen.
Zijn vrienden houden veel van liem.
De Kalief heeft groote bewondering
voor Britranje, de beschaving, de let
terkunde eu de instellingen van dit
land. Dien smaak heeft hij geërfd van
zijn vader, Sultan Aziz, den vriend
van wijlen den groeien Engelschen
staatsman Disraeli. Hij spreekt
vlooiend Engelsch. Zooals men van
een man met veelzijdige belangstel
ling ken verwachten, was z:jn biblio
theek vol interessante boc-ken. vooral
op liet gebied van schoone kunsten en
politieke wijsbegeerte. In die biblio
theek placht hij eiken middag zijn
tienjarig dochtertje te ontvangen om
haar Engelsche lessen te overhooren
en haar daarna te tracteeren op
pla.o-jes en praatjes uit de Encyclo
paedia Britannica. Prins Dnier Fa-
rouk Effendi, de troonopvolger, die
der. Kalief in ziin ballingschap ver
gezelt. was de PetrömUs van Kon-
órantinopel. Bijgestaan <k>or rën
pdhoone eehigenoote, prinses Sabiha
Sultane, werd hij vermaard om zijn
schitterende feestmaaltijden, waar de
jeunesse dorée van Konstantinopel te
cast was.
Hei eeuwfeest van Byrons dood
ral 'iic jaar worden gevierd; en een
serie boeken over het onderwerp is
reeds verschenen. Het beste is tot nu
toe dat van Harold Nicholson, over
Byrons dood in Griekenland dat op
schitterende wijze de duistere zoowei
ais de glanzende aspecten van zi;n
laatste dagen bloot legt. Vele particu
liere brieven en stukken van Byrou
kwamen in handen van wijlen Lady
Dorchester, die ze na'iet aan den be
kenden Londenschen uitgever John
Murray; en Nifhoiaon mocht er ge
bruik van maken.
De vraag in hoeverre Byrons roem
hier te lande en ook ic de rest van
de wereld nog leeft, i.i moeilijk te
beantwoorden. In Engeland was de
belangstelling voor zijn persoon in
J375 een goede halve eeuw na zijn
dood, verdwenen. Ze leefde daarna
weer op Maar werd nooit groot. De
belangstelling in deze romantische en
wilde persoonlijkheid, die eens als een
lichtende glans was over Europa, is
nu zoo goed a'.3 verdwenen. Met al
rijn moed en zijn geest was zijn harts
tocht te teugelloos om genade te vm-
c»n in het Enzeland van z!;n darren:
h°t zeifde geldt voer bet Engeland
ran de/c dagen niet minder. Dc smaak
%oor /"In \vjrk bestau.' nauwelijks
meer. Zijn ver;:::lende g-.-d>iit-ru wel-
Hst Kalifaat en de laatste der Kaliefen.
Het eeuwfeest van Lord Byron's dood.
George Bernard Shaw en het (ooneel.
Waivlsschen en zeewier.
Een kwestie van krankztnnlgenxorg,
nig gelezen; voor een man, die Byrons
The C orsair kent, zijn er mis
schien twintig, die Scotts Mar
in i o n kennen. Byrons lyrisch dicht
werk wordt niet hoog aangeslagen en
zelfs de prachtige cyclus C h i I d o
Harold heeft opgehouden aantrek
kingskracht uit te oefenen. In deze
da^en ligt zijn roem hoofdzakelijk in
zijn satire waarvan de wereld even
gretig als ooit kan genieten. Don
J u an blijft een van (Tb grootste wer
ken van het begin der negentiende
eeuw.
Indien he waar is, dut de hoofd
stad van Ierland New-Vork is het
geen ironische geesten soms beweren
clan kon George Bernard Shaw
niet klagen, dat hij 'liet in zijn eigen
land wordt geëerd. ..Back to Met hu-
salah", het nieuwe spel van der. groo-
ten Ier, dat vijf avonden duurt en
thans in Londen „gaftfc" en drie maan
dén geledeu voor het eerst voer een
Briisch gehoor werd vertoond in
Birmingham werd reeds in de
lente van 1922 in Amerika opgevoerd.
En het andere nieuw® tooneelstuh
van Shaw. Saint Joan", dat in een
langen avond, mei slechts een in
plaats van de gebruikelijke twee pau
zes, kan worden afgewerkt, er. dat
binnenkort hier voor het voetlicht ral
komen, werd reeds in December van
het vorige jaar door de cntici van
Manhattan besproken.
Engeland neemt Shaw weer ernstig
op tenminste zoo ernstig als hij
coed vindt Eu de vraag, waarover d*
Urit3Che schouwburgbezoeker nu zal
kunnen peinzen, is in hc<> verre deze
prikkel van het naakte intellect, door
Shaw gegeven, invloed zal hebben op
her huidige tooneel. -.'huw is het is
vaak gezegd een wer op zichzelf.
Maar al vervlucht ecu axioma geen be
wijs, het kan nochtans tekort schieten
in helderheid. En de aanvallen van
Shaws critici zijn niet IJdeler dan de
argumenten van zijn vrienden. In-
russchen het Shav.ia-.nsrbc genie --
hc; mug dan aanleiding geven tot
zeer tegenstrijdige beweringen en op-
vaitingen is zoodanig, dat het nie'.
alleen de stalles, waar het wordt ge
tolereerd, en niet alleen de ..dress
circle", waar het wordt geëerd, maar
ook den derden rang. waar het wordt
becritiseerd. en het schellinkje, waar
het wordt toegejuicht, kan vullen.
Er zijn er dia volhouden dat het
«-rsre vereischfe van hef drama ac-
.ïe, Ls. Het tooneel. zeggen zij. is an
ders dan het spreekgestoelte; en een
tooneelstuk kan van gedachten alleen
niet leven. De vrees aldus uitge
sproken schijnt ongegrond. Men
behoeft slechts te kijken en te luiste
ren naar „Hassan", waarin poëzie en
drama samengaan in een gouden ver
bond. naar Havoc", het oorlogsspel
met zijn hartstochtelijke beweging «n
donderende'climaxen, paar de realis
ten met hun veronrru«fende vroren
pver het leven, naar de „expressio
nisten" met hun nog verontrustender
antwoorden, naar den grillig-nhanfas-
tischen Barrie 'dien men volgens der.
lieer Sydney W. Carroll in Nederland
niet kent.) naar de tragische kracht
van den Amerikaan Eugene Q'-Neill en
naar het topzware cynisme van de
Praagsche gebroeders Capek men
behoeft deze gevarieerde getuigenis
sen van de veelzijdigheid van hei too
neel. zooals het hier in Londen te
zien is. slechts na te gaan. om te bc-
se'fen dat- aan zulk een veelomvatten-
den catalogus met weinig verlies en
veel winst de schitterende satire en
de wijsgierige bravoures van Shaw
kunnen worden toegevoegd.
zeewierfabriek gereed gekomen. De
bouw heeft 40000 pond sterling gekost
en de nieuwe industrie zal meteen een
nieuwe broodwinning worden voor de
bewoners van deze oude roode-zand-
steen-eilanden. Het havenbestuur in
Stroinness oyerweegt den toegang tot
de pieren dieper te maken teneinde
aan groote stoomschepen gelegenheid
te geven aan te leggen. Langs de kust
zullen verzameldepot3 worden geves
tigd voor het oogsten van de grootst
mogelijke hoe veel tieden zeewier. Zee
wier kan voor velerlei commercieels
doeleinden worden gebruikt. Een van
zijn voornaamste producten ia Jo
dium, voor de winning waarvan men
tot nu toe afhankelijk is geweest van
de nitraat-bezinksels in Chili. Een an
der product van zeewier is een sub
stantie, veel gelijkend op Arabische
gom. dat kan worden gebruikt voor
het mengen van kleuren en voor het
waterdicht maken van weefgoederen.
Het publiek hier is frnslig veront
rust door de onthullingen in een pro
ces dar, onlaDgs heeft plaats gehad,
waarbij een boer 25000 pond sterling
schadevergoeding kreeg toegekend, te
betalen door twee medici, een regee-
ringsambtenaar, en den directeur vau
een particulier geslicht voor zenuwlij
ders, die hem gedurende een periode
van acht jaar. waarin hij gezond van
hersens was, hadden vastgehouden.
Bij de huidige wetsbepalingen kan el
ke dokter, zelfs een jongen of meisje
van een goede twintig jaar die pas
voor hun artsexamen ziin geslaagd,
ieman is vrijheid „wegteekenea". ter
wijl de wet hen niet kan vervolgen
indien zij kunnen waarmaken in goed
vertrouwen te hebben gehandeld.
Twee m«d:sehe certificaten zijn noo-
dig on ofschoon de magistraat een
lastgeving tot opneming in een krank
zinnigengesticht moet teekenen. is hij
niet verplicht den betrokkene te hoo-
ren of zelfs te zien. Altlus is e-sn ge-
makkélijke weg geopend voor de ge
vangenzetting van inenschen. wier
vrijheid lastig kan zijn voor hen. die
hen willen opbergen en die het geld
beschikbaar hebben om het te arron-
geeren. Hoewel de hestuurdereu van
openhaar krankzinnigengesticht
or geen belang bii hebben een patient
langer te houden dan noodig i3. be
staat in een particulier© inrichting de
«rleiding hem niet ie spoedio ie ont
slaan wanneer zijn of ba&ri tegen
woordigheid inkomsten vertegenwoor
digt van zeven tot tien pond sterling
per week. Het bestaande stelsel van
regeeringstoezicht en inspectie is on
voldoende en voor wie eenmaal in ec-n
krankzinnigengesticht^ als verpleegde
is aangekomen, is er maar een middel
om weg te komen; dat middel is da
vlucht, hetgeen bij do waakzaamheid
van het personeel niet gemakkelijk is.
Een grilligheid van do wet geeft een
uit een krankzinnigengesticht ont
vluchte de vrijheid, indien hii zich
veertien dagen op vrija voeten kan
houden. Indien men hem dan weer
binnen de veilige muren terug wil
hebben, moet een nieuwe lastgeving
voor de opsluiting worden opgemaakt
Man hoopt nu dat hef aanstaande on
derzoek in do ganscho kwestie van het
krankzinnigenwetten, door de regee-
ring gelast de middelen aan de'hand
zal doen om gevallen van beweerde
krank/innigheid ier dege te onderzoe
ken. bn'voorbeeld door hef geval reor
een rechtbank te brengen, waar de be
trokkene gelegenheid heeft zich te
verdedigen en waar medici van groo
te ervaring in geestelijke ziekten door
beide zijden als getuigen kunnen wor
den opgeroepen.
Londen, 13 Maart.
Ifet oude schip V3n dc-n poolreizi
ger Scotf. die nu twaalf jaar geleden
ir. het Zuidelijk ijsgeBied omkwam,
wordt uitgerust voor ?en walyiseh-ex-
pc-ditie om de Falkland Eilanden,
waar walvisschen op zoo uitgebreide
schaal worden gedood dat ze met uit
roeiing worden bedreigd Het Brit
sche ministerie van Koloniën maakt
zich over het verschijnsel ongerus*.
In het begin van deze eeuw had de
jacht op walvisschen r.aeenoec opge
houden; maar een Zweedscn kapitein,
getroffen door het groote aantal wal
vis schien. dat hij in deze wateren had
gezien, vormde een maatschappij in
Buenos Aires en het bedrijf van deze
maatschappij had zooveel succes, dat
anderen het voorbeeld volgden. He:
gevolg is geweest dat thans jaarlijks
van tien tot elfduizend walvisschen.
vertegenwoordigend een waarde van
een millioen pond sterling, worden
gedood. Dit kan niet voor onbepaal-
den tijd worden voortgezet want np
deze wijze zouden binnen eenige ja
ren de walvisschen uitsterven. Het b>
drrjf is zeer nuttig in vredestijd en
was van de hooc3te waarde geduren,
de den oorlog, daar walvisschen de
glycerine leveren, welke in zoo groote
hóeveelheden wordt gebruikt bij de
vervaardiging van munitie.
De gouverneur van de Falkland
Elanden, die onlangs in Londen was.
deelde mede dat de expeditie met de
„Discovery" zoo heet het oude
Poolsdiip van Scotl georganiseerd
werd op grond van een rapport van
'den directeur van de afdeeling Na
tuurlijke Historie van het Bntsche
Mu?eum, dat nadruk legde op het ge
vaar vau algeheels uitroeiing van den
walvisch. Hij voegde er de voor het
Britscho publiek geruststellends me-
dedeeling-aan toe. dat de expeditie
den belastingbetaler niets zou kosten,
daar de kosten moesten worden ge
dragen door de ondernemingen, wel
ke zich roet de exploitatie van wal-
visch-producten bezighouden.
De Engelscho kinderen torsen ge
woonlijk, waaneer zü van de zomer-
vacantie aan zee, naar hui." terugkee-
ren. «enige slierten zeewier mee. ten-
eind? «ir den aanblik van deze zee
planten bij benadering te kunnen
voorspellen hoe het weer zich zal ze-
dragen. Maar liet s-'himt r.u dat- bet
•■eel nuttig-r km worden aangewend,
omdat he* kostbare bestanddeelen
ke een einde "maakten ann Walter bevat. In stromess, een plaatsje op de
Scotts populariteit, worden nu wei- Orkney Eilanden, is dezer dagen een
Umuldenaar Visser li ©en lans gegeven.
aal r.u voor een groot gedeelte aan
hem self liggen, oi hij voor het elftal van
25 Maart gekozen tal worden. We hopen
harte, dat de ham totaal vreemde om
geving het ia' hem waarschijnlijk nog
nooit overkomen rij®, om zich tussdhon
twee „keien" als Ruffelse en Sigmond ge
plaatst to uien geen nadeeligen invloed
zal hebben, maar dat bij het nee eenige
talen xa! doen trillen.
Cohen Tervaert en Versrev zullen het
tegen don retiitervlengel Groosjohan— De
Na'.ri:» niet gemakkelijk hebben.
Rubriek van den Arbeid
Van hier en daar.
HERZIENINC BEZO LD ICIN CS-
BESLUIT.
Naar De Te], verneemt, heeft de voor
zitter van den ministerraad aan de Cen
trale commissie voor georganiseerd
overleg in ambtenaarszaken, in ver
band met de a.s. algeheele herziening
van het Bezoldigingsbesluit, een schema
van de nieuwe salarisnormen toege
zonden. Dienaangaande wordt het ad
vies der commissie gevraagd vddr iz
April e.k.
Volgens de voorgestelde regeling
zouden de salarissen rich bewegen tus-
schen de volgende bedragen t. lagere
technici 1600—3000s. middelbare
technici f 1800f aooo; 3. leiders
groep 2. f 4. hoogere tech
nici 2400—i 5400. Voor de adminis
tratieve functie zijn 5 groepen gevormd
met loonschalen van f 10001500.
f 1100xSoo. f 150o—f 2Ó00. f 1400—
34C0 en 34'*>—f 4400. Voor chefs van
afdeelingea: 45<»—5400-
De nonnen voor onderwijrers: 1. On
derwijzer. die niet de acte van
kwaamheid bezit, bedoeld in art.
L. O.-wet 1020. noch de acte van be
kwaamheid, bedoeld in art. 77 onder b.
der wet van 17 Augustus (Stbl. no. 127).
Aanvangswedde f 1200. Maximum wed
de voor gehuwden f 2600 (te bereiken
in 22 jaar), voor ongchuwden: f 2200 (te
bereiken in 14 jaar).
2. Onderwijzer, die niet de acte van
bekwaamheid bezit, bedoeld in art. 134
L. O.-wet iQ20, doch in het bezit ts van
de acte van bekwaamheid, bedoeld in
art. 77 onder b. der wet van 17 Au-
gustus 1*78 (Stbl. no. 127). Aanvangs
wedde f moo. Maximum-wedde voor
gehuwden f$too fte bereiken in 22
;aar) - voor ongehuxdea f 2700 (te be
reiken in 14 jaar).
D'e U.. IX O.-margo zal f y.o bedra
gen, mits de betrokkene in het bezit
is van nader vast te stellen akten.
Voor het bezit van bü-akien wordt
f s per acte betaald tot eea maximum
an f 200.
KORTING VOOR RIJKSAMBTE
NAREN,
Van bevoegde zijde wordt ons mede
gedeeld, zoo schrijft de Nieuwe Crt^
dat de regeericg me: ingang van
Mei a.s. een korting ad 5 pCt. en
10 pCt. ral toepassen ten aanzien van de
bezoldiging van alle Rijksambtenaren,
resp. gehuwd en ongehuwd.
Deze korting zal met ingang van
October 1024 wederom worden ver
hoogd, terwijl met ingang van t Ja
nuari 1925 nieuwe bexodigingsschaten
zullen worden ingevoerd, welke even
eens een nog grootere salaris-vermin
dering beoogen.
UIT DE MIJNINDUSTRIE.
De bij het N. A S. aangesloten Ned.
Federatie van Arbeiders, werkzaam in
de mijnindustrie, heeft a3n de bestu
ren der andere mijn werkersbonden een
brief gezonden in verband niet de con
tracten der mijnwerkers in ons land.
die 1 Augustus afloopen.
Den besturen is verzocht of zij bereid
zij tot deelneming aan een gezamenlij
ke bespreking teneinde te geraken tot
een gemeenschappelijk program van
actie, inhoudende verbetering van het
loon, werktijdregeling en rechtspositie
der arbeiders, werkzaam in de - Mijn
industrie.
UIT HET BAKKERSBEDRIJF.
De onderhandelingen tusschen de
werkgeversorganisatie in het bakkers
bedrijf te Rotterdam en de gezellen-
organisatïese zijh afgesprongen.
Algemene Bond in het Bakkersbedrijf
zal in zijn Zondag te houden bondi
raadvergadering vaststellen, welke ai
tie gevoerd zal worden, indien de p;
troons de arbeidsvoorwaarden zonder
medewerking van de arbeidersorgani
saties gaan wijzigen.
DE HOOCEPE AMRTENAREN BIJ
DE SPOORWEGEN.
De directie der Nederlandsche Spoor
wegen heeft, naar De Tel verneemt,
besloten om de gratificatie van 7 van
het salaris, die de hoogere spoorweg
ambtenaren ieder jaar ontvangen,
voortaan niet meer uit te betalen. Dere
gratificatie zou evenwel verrekend wor
den in de salarissen dier chefs, welke
in de nieuwe loonregeling zullen wor
den vastgesteld.
Na gevatte koude
gebruik© men onmiddellijk eenige Ta
bletten Sanaplrln (Mijnbardt) Koker
75 ct. Bij apoth. en drogisten.
KOOPEN DE BUITENLAN DERS FRANKRIJK LEDIC?
DE VERKIEZINGSSTRIJD IN FRANKRIJK,
HET HITLER-PROCES,
Sporlpraatje
De proefwedstrijd te
Rotterdam
Morgan wordt op bf. Spart* terrein te
Rotterdam de proefwedstrijd tusschen
twee NederUndecfce elftallen gespeeld, na
melijk tussefcen Elftal A en Elftal B.
W© laten d© samenstelling van des© elf
lallen bier nog eens volgen;
Elftal A:
A. r. Meulea,
H. B. L. Denis, H- TetaceT,
TI. A. Vernietten, E. *- Linge. G. Krom.
E. Groosjohan. J. de Jiwis, C. EoffeUe.
G. A. Visser, M. C. Sigmond.
Elftal B:
R. L. A- Lash. A. Groen. C. A. Pijl.
Th. de H-ia*. A. W. Sr.ocok Hurgr.
,W. Cohen Tervaert, G. H, Hulsman.
A. T. Befevre,
B. Verweij, W. Roetert,
J dc Boer.
Zooals onze lezers weten, is het nog laag
niet zeker, da: elftal A d© uitverkoren
combinatie zal zijn. Wegens den achter
stand in de Zuidelijk© competitie is dc
N. A. C.'er Verlcgh niet uivgenoodigd.
maar 't komt ons voor. dat hij nog wel
een goed kir.sje op de rechtsblaaenplaats
van da nationale ploeg beeft.
Veel fantaeie ia er evenwel niet noo-
soodig. om te voorspellen dat Elftal A
me: een fccel klein© wijziging gekozen zal
worden. In dit verband herinneren we er
nog eens aan. dat In ons ..Sport en Spel"
var. 5 Maart o.a. het voigffr.de over d© ©a-
menstelling van de nations'.© ploeg werd
„D© enkele uitzondering 00 'de wijs
heid van keuze van de X. E C., waarop
wij iif den aanvang zinspeelden, is
Han» als linksbinnen. Volgen© onze mee-
n:-ng voldeed deze Groninger tegen de
Zwitsers niet en men had o.i. in dit geval
veilig een proef kunnen nemen met een
der drie binnenspelen van Stormvogels,
ook al zijn deze In den internationalen
kamp nog niet gedoopt. Men zal hierte
gen tonnen aanvoeren, dat noch Sint.
r.oe-h Blrnkhoff Sr. in IJmuiden op de
'trk-fcincenpfeats roeien, maar dan ver
geet men, dat de Haas to zijn c'.ob ook
•echtebinnen ia- Bij do Groningers speelt
Groen op de plaats di* nu aan de Haas
gegund is. Op de vrordracht komt Groen
r.-i /-';n clubgenoot e«t Visser van Storm-
v-igelj komt in de der Je plaat». Jammer."
Do wenach van den rchrljver is <iu« vrij
rpnedtg in vervuiling gegaan; aan den
liet is reeds bekend, dat
d© Oultsch© Rijksdag
ontbonden is.
Donderdag beeft de rijkskanselier
aaa vertegenwoordigers van ce pers
een verklaring gegeven over de rede
nen der ontbinding van den Rijksdag.,
Hij zette uiteen, dat ce regeerir.g wilde
vermijden, gezien de komende parle
mentaire gebeurtenissen, gedwongen ta
zijn om af te treden, waardoor het go-
hecle saneoringswerk van de regcc-
ring in gevaar zou worden gebracht.
De rijkskanselier constateerde in dit
verband een beginnende herleving van
Duitschlarvd's handel en industrie en
een verbetering op de arbeidsmarkt
sinds Januari. In het onbezette gebied'
is het aantal ondersteunde arbeiders
met verkorten werktijd van 1.800.000 op
130.000 gedaald.
Naar men weet heeft de Duitsche
volkspartij zich ia twee groepen ge
splitst. Uit een vrij vage mededeeling
van de dissidente groep, die de „natio-
naal-liberale vereeniging van cc Duit
sche volkspartij" heef: gesticht, blijkt
o.a. dat men gaan wit in de richting
van een streng nationale en anti-Marxis.
tïscbe politiek. De Duitsche volkspartij
moet, aldus luidt de verklaring, volgens
het besluit van de Rijksdagfractie ï-an
Januari 1924 een rechtsgeoriënteerde
coalitie uit de middenpartijen trachten
te vormen.
Uit de lijst der personen, die tot de
nieuwgevormde groep behooren. blijkt
duidelijker dan uit de verklaring, wat
men wiL Men treft daarin namen aan
van mannen, die tot dusver tot den
rechtervleugel van dc Duitsche Volks
partij behoorde, de leiders der groot-
industrie cn in dc eerste plaats die van
het industriecle Westen. Zoo o.a. Stin-
nes, dr. Vögler, dr. Becker (Hessen),
Quaatz enz.
Naar de Berlijnsche correspondent
van d© „Köln. Ztg." verneemt, stellen
de heeren zich voor In de partij voor
hun standpunt te ijveren, terwijl rij ge-
looven. dat zij zoodoende eea reekï le
den en kiezers voor de parti' kunnen
behouden, die anders naar rechts zou-
deD overgaan. Het tijdstip van de aan
eensluiting van deze rechtsstaandc in-
dustrieelen schijnt intusschea hoogri
ongunstig gekozen. Juist vlak voor de
verkiezingen had de partij integendeel
alle krachten noodig om zich te weren
tegen conservatieven en socialisten. Uit
de thans intredende splitsing in recht-
sche cn linksche deelen van de volks
partij kunnen slechts de tegenstanders
voordeel hebben. Bovendien zon het
ten zeerste te betreuren zijn, zoo meent
de correspondent van het Keulsche blad
tenslotte, indien de diepere grond van
de groepsvorming gelegen mocht ziin
in den wensch het verloren terrein te
rug te winnen en opnieuw naar de lei
ding van de „Wirtschaft" over den
staat te streven.
Uit d© Fransoha politiek.
De „Action Francaise" drukt den
tekst af yan het verkiezingsprogram
v.'aarop zich niet alleen de vrienden
der ..Anion Francaise". de royalis
ten dus. vereenigd hebben, maar ook
degenen, die zonder de denkbeelden
der royalisten te deelen, tenminste do
dringende noodzakelijkheid begrijpen,
zooals de A. F. het uitdrukt, om
Frankrijk een organisatie t© herstel
len gegrond op het gezag.
1 (alio word.c als v.^roeeld gesteld;
bet toont duidelijk, zoo wor- ln hei-
program gezegd, wat «ui „chef" kan
en wat een parlement niet kan. Som
migen onzer, zoo heet het dan ver-
dar, verstaan daaronder het eentpe
hoofd, dat nooit afhangt van da gril
len of de onwetendheid der openbare
meening het erfelijk© hoofd
dientengevolge de erfgenaam
veertig koningen, dio Frankrijk ge
maakt hebben. Anderen gaan niet zoo
ver en constateeren alleen, dat het
bestaan zoJf van het land thans ho-
dreigd wordt en dat het parlement
machteloos is hot te verdedigen als
het niet voor «enigen fiid een dicta
tuur aanvaardt. Maar all«n zijn het
«r over eens, dat er een chef noodig
is tenminste voor den duur der hui
dige crisis. Van dat hoofd, hetzij dan
een koning of een ongekroond dicta
tor. verwachten do opstellers van het
program alleen heil o-n Frankrijk uit
do binnen- en buiteniandsch© moei
lijkheden te helpen.
Hat „lesgkoopen"
Frankrijk door Dultschland
De „Echo National" komt op tegen
dc voorstelling als zou het buiten
land Frankrijk leogkoopec. En het
blad grondt zich daarbij op do dezer
dagen gepubliceerde officieel* cijfers
over Januari van de Fransche ver-
koopen naar het buitenland. In Jan.
heoft Frankrijk aan Engeland voor
611 millioen goederen verkocht tegen
over 284 millioen in Januari 1923, een
vermeerdering dus van 70 aan
Duitschland 140 millioen tegenover
141, een vermeerdering van 3\ aan
Zwitserland 160 millioen tegenover
85 of 88 meer, en aan Nederland 74
millioen tegenover 32 of 131 meer.
Zoo op het eerste gezicht zouden
deze cijfers op een aanzienlijke toen>
ming wijzen, doch naaF de „Echo Na
tional" doet opmerken, is van Januari
1923 tot Januari 1924 de buitenland
sche koers van den franc met 35 a 40
pCt. gestegen. Dientengevolge zijn
dus de verkoopen aan Engeland on
Zwitserland weinig toegenomen en
die aan Duitschland aanzienlijk ver
minderd. Alleen de uitvoer naar Ne
derland vertoont een sterke toene
ming. Maar men moet daarbli niet
vergeten dat zij nog geen 80 miilioen
francs betreft, hetgeen een vrij be
scheiden handelsverkeer vertegen
woordigt.
Onder deze omstandigheden" is het
louter scherts te zeggen, dat het bui-
lenland ons uithongert door zijn aan
koopen, merkt het bind op. Dat wns
althans zoo op het eind van Januari
De Brltsche vloot
manoeuvres.
Het houden van Britsen© vlootma-
noeuvrea In de Middellandsche Zee
blijkt aanleiding te geven tot misver
stand in de Fransche en Italiaar.sche
bladen. De „Daily News" wijst er op.
dat de aanwezigheid '..»n de vloot in de
Middellandsche Zee plaats heeft vol
gens ecu oude trarjitioneele polilick.
Van deze politiek werd jarenlang afge
weken in verband met dc Duitsche bc-
INCEZOnDEN meoeoeelincen
a 00 Cts. per regel.
dreiging, die thans voorbij is. De Mid.
dellandsche Zee is het voornaamst©
centrum van den Britschen handel en
daar de Britsche vloot de bewaakster is
Van de Brit=che handelswegen, is de
aanwezigheid van de vloot gelijk t©
stellen met de aanwezigheid van een
politic-agent op rijn post.
De vlootbasis te Singapore.
Het bericht, da: de Britsche regee
ring besloten heeft het aanleggen van
een vlootbasis te Singapore te staken,
heeft de Sngelsche Navy League aa:v
leiding gegeven, tot al haar afdeelin
gea over de geheele wereld een mani
fest te richten, waarin de noodzakelijk
heid wordt betoogd van den aanleg van
basis. Het manifest doet een greep
do geschiedenis van den jongste»
oorlog om er op te wijzen, dat zonder
behoorlijke verdediging de Engelscho
handelsvloot eea gemakkelijke prooi
van den vijand wordt, en vraagt of éëa
farthing oer hoofd en per jaar méér
op do inkomstenbelasting gedurende
een zeker aantal jaren ten behoeve van
den aanleg van een vlootbasis te Singa
pore, een te groote premie zou zün voor
dc bescherming van de vitale belangen
der rijksbelangen. Het manifest wijst
er verder op. cat de vloot ce sterkste
schakel is in den hand. die dc Domi
nions aan hét moederland bindt.
Verspreid nieuws
HUGO 8TINNES ZIEK.
Hugo Stinnes is door de govolgen
van ecu ernstige griep gedwoneen
zich voor ge ruimen rijd van het doen
zaken to onthouden. Hij moet ren
kuur ondergaan, di© velo weken zal
duren.
Het Hitier proces
Von Kahr opnieuw verhoord
Uit Mtinchen wordt aaa De Telegraa!
gemeld
Evenals Woensdag was ook Donder,
dag getuige Von Kahr, op <Jen derden
dag dat hij e-n kruisverhoor van c©
verdediging heeft te ondergaan, heel
wat meer „ia vorm" dan Dinsdag. Hij
behield d© volledig© heerschappij over
zijn zenuwen, al zetten ©o< de be
klaagden en do' verdedigers hem, ah bij
een middeleeuw sche inquisitie de duim
schroeven en folterwerktuigen aan in
den vorm van alle mogelijke stekelig©
vragen en toespelingen. Von Kahr ver-
schunscbt zich, vaak met behulp van
den president, herhaaldelijk achter zijn
ambtsgeheim en hoe meer d« verdedi
gers zich uitputten, hoe rneer Hitler,
di© vandaag al zeer s-terk was ia het
vragen, zich opjvindt. des te kalmer is
Von Kahr in rijn antwoorden.
verdediging ging zoover t©
«i'chen, dat Von Kahr oog in oog met
Hitier. dus niet tot den president zou
«preken. De president sreascht echter
een dergelijk© theatrale vertooaing
niet te houden.
De vragen liepen deels over de be
ruchte bijeenkomst van 6 November en
over het begrip, da: Von Kahr heeft
van een staatsgreep. Von Kahr laat zich
niet uit gijn tent lokken cn de presi
dent breekt ten slotte de ondervraging
hierover af.
Een van de verdedigers brengt een
ieuw punt te berde door te zeggen,
dat in den nacht van 8 op 9 November
een consulair vertegenwoordiger van
een vreemde staat naa? Von Kahr is
gekomen met dc vraag of hij zijn re-
gecring dc mededeeling kon doen van
een omwenteling in Beieren. Von Kahr
had toen de instelling van een nieuw©
regeering niet ontkend, en den consul
den raad gegeven, naar de Beicrsch-
Oostenrijk»rhe grens te gaan en van
daar aan zijn regeering te seinen, dat
het telegraafkantoor te München door
troeprr. was bezet. Ook al precireert de
verdediger nader, dat het de Italiaan*
sche consul ir. geweest, blijft Von Kahr
volhouden dat hij, gerien het groot
aantal personen, met 2. ie hij dien cach»
heeft gesproken, zich dcrgelijko détails
niet meer kan herinneren.
Als de verdediging het er steeds
scherper op toelegt. Von Kahris geloof,
waardigheid Ln twijfel «e doen trekken,
komt dc president tusschenbcid© met
de verklaring, dat dit proces niet is
begonnen of te onderzoeken, of Von
Kahr en zijn vrienden zich in ernst één
hebben verklaard met do onderneming
van Hitier en Ludendorff. Dit ral in een
afzonderlijk proces worden uitge
maakt. Hier zegt de president is
het ten aanzien van d© schuldvraag van
Hitier en zijn genooten slechts van be
lang, of zij aan eea ernstige deelne
ming van Von Kaar en zijn vrienden
geloofd hebben.
Veel meer dan Von Kahr laten zich
ten slotte Hitier en zijn verdedigers ver
lokken tot ontijdige verklaringen. Zoo
zegt Hitler o.a. in verband met de bij
eenkomst van leiders op 6 November
dat het gevaar bestond, hf van vesti
ging van den dictatuur door generaal
Von Sceckt te Berlijn tezamen met
Minoux, waardoor het rijk eea Joodsch
ministerie van Financiën zou krijgen ca
de Rijksspoorwegen versjacherd zou
den worden aaa het groot-kapitaal.
Een min of meer opgewonden scène
ontstond toen Hitler zeide, hoc hü met
Von Kahr handdrukken heeft gewis
seld en Von Kahr dit kalm loochende.
Hitier schreeuwde en ging te keer
en verschillende verded-iger; verzeker
den. dat zij er bij' waren geweest, ter-
wi'l de president verklaarde, dat vele
getuigen de voorstelling va© v-»» Kahr
bevestigden.
het complot om von KAHR te
vermoorden.
olgens de „Miinchener Post" zullen
dezer dagen wegens bot smeden van e©n
I1,'"5 om Mon Kahr te vermoorden,
I terechtstaan een kellncr, een boek
houder. een mijnwerker, een filmacteur
ca eea schoenmaker,
