HAARLEM'S DAGBLAD
Brieven uit Berlijn
Economische gegevens
ült de Omstreken
Ingezonden
Koloniën
Wandelingen door Teyfer's
Museum.
Zaterdag 15 Maart 1924.
ZESDE BLAD
(Van onzen correspondent.)
0€ BEGRAFENIS.
Do Rijksdag kan niet In schoonheid
sterven. Cemls aan waardigheid tot
op het laatste oogenblik. Rijkskan-
.seller Marx voor de pers, Rechte
zwenkt, marscht
Berlijn. 13 Maart 1924.
Oefff! Het is afgeloopen. De Rijks
dag lag al lang op stenen; vanuaag
heeft bij eindelijk den laatsten snik ge
geven en hebben we hem begraven.
Rijkskanselier Marx heeft de lijkrede
gehouden en eindelijk is alles afgeloo
pen cn kan uw correspondent aan zijn
schrijfmachine gaan zitten, om de laat-
;tc indrukken van den eersten Rijksdag
der Duitschc republiek neer te schrij
ven.
Die zijn niet van vroolijken of gun-
jiigcn aard. Dc Rijksdag heeft evenmin
als Ejlert Lövborg in schoonheid kun
nen sterven, integendeel, de laatste
uren zijn van doodelijko allecia3gscbe
vervelendheid geweest en eerst de heer
Ledebour. later de geheole communis
tische kudde, zorgden er voor, dat hun
geloei den toeschouwers van het pijn
lijk toonecl nog eens voor het laatst
duidelijk maakte, hoe diep het peil van
dit parlement stond.
Zwaarwichtige wetsontwerpen* moes
ten nog op dezen laatsten óa.g worden
afgewet kt. Maar niet de minste ernst,
gren vleugje van aandacht heerschtc in
het JJooge Huis. Als schooljongens in
het laatste lesuur voor de groote va-
cantie gedroegen rich de heeren afge
vaardigden des souvercinen Duitschen
volks. In groepjes stonden ze tus-
rehen do schoolbanken met elkaar te
kletsen, zoo luid, dat de voorzitter her
haaldelijk om stilte moest verzoeken,
ril',ar nrders de stenografen niet eens
rlr woorden van do verschillende rap-
jierTeurs en andere sprekers hadden
verstaan. Enkele heeren en dames had-
i'.r-n zich in de hoeken op êe gemakke-
Inko sofa's teruggetrokken, om nog
nngedwongener hun aangename kout
Tc kunnen voortzetten. Hoewel natuur-
Ji;k het Huis haast voltallig bijeei. was,
omdat men toch nog de laatste presen
tgelden moost ontvangen, vertoonde
de zaal groote leege plekken, vooral bil
r. sociaal-democraten en de Duitsche
Volkspartij, daar de heeren en carries
.■ndanks de korte ri.ting er de vCor-
k-ur aan gaveti. om ir. het restaurant
-\n den Rijksdag vco» het laatst nog
•ten# goedkoop te smulten. Enkele volks
boden ruimden de Inadjes van hun les-
s naars lcvg cn liefelijk klonk door het
murmelen van dxn spreker op het po
dium en de praters in het parket heen
het verscheuren van honderden pape
rassen, die nonchalant op den grond
werden gegooid,, ook alweer net als in
een klas, die op vacantie gaat.
Om wat daar van het spreekgestoelte
Verd verkondigd, bekommerde zich nie
mand meer. De perstribune was zoo
]e-g als een uitgeblazen eide ver
slaggevers liepen in de wandelgangen
ren sigaartje te rooken of zaten achter
ren kopje koffie in de restauratie.
Slechts de paar mannetjes van de groo
te persbureau* zaten ijverig te steno-
f rafeeren, voorzoover het geluid van
<ie redevoeringen door het brouhaha
van stemmen tot hen door "kon drin-
gen. Het Huis was volkomen ongevoelig
voor wat dan ook en zelfs de heer
Helfferieh kon voor het eerst gedurende
rijn parlementaire loopbaau een lange
redevoering houden, zonder ook maar
door iemand geïnterrumpeerd te wor
den,
Eindcllifc kunnen d« stemmingen be-
g.nnen. De bellen rinkelen door hel ge-
heele Huis en haastig vegen dc dames
en heeren in het restaurant de monden
af. dc persmannen cn -vrouwen rennen
de trappen op, Huis en tribunes worden
vol. Eentonig gaat de stemmerii; de
stoelties klappen op en worden weer
pr.rrgeklept hij het opstaan en gaan
zitten, dan zijn de wetten en bijzondere
voorstellen aafigenomen. waaronder er
merkwaardigerwi'ze ©en is, dat een wa
penstilstand in den verkiezingsstrijd
voor dc Paaschwcek hepaait, waarmee
de Rijksdag dus, voor hij is ontbon
den. zelf zijn ontbinding reeds als vol
dongen feit erkent. Dan komt het piech.
tige oogenblik. Riik-kanselier Mnrr
die het papier niet uit de beroemde
roode, doch uit een groene map neemt.
1 '-en regering?verkinen daar
op het besluit van den Riiksprosldent
tot ontbinding van den Riiksdag voor.
En nu is ook het oogenblik voor de
kaajongens gekomen. Ledebour brult
het is waarschijnlijk z'n laatste kaas
woedende interrupties, weidra zat
hei koor der communisten in en presi
dent Löbe, bleek en waardig, verzoekt,
als tegeninterrupties uit het Huis weer
klinken, dc overige afgevaardigden
kalm te blijven 'en het verstoren van dc
waardigheid van het oogenblik aan één
partij over te laten. Deze laat zich niet
hinderen in baar geliefkoosd spel, het
eenige, waartoe rii dan ook in staat is
en zoo lang de Rijkskanselier spreekt,
worden de Rijksdag, de pers en de be
langstellenden op de tribunes er aan
herinnerd, dat deze vergadering leeg
hoofden met groote monden als Höl-
lein, Hoffmann, Reramele en Thomas toi
haar leden telt.
Dan is het afgeloopen, Fchrenbach,
die het weten kan, spreekt een paar
woorden van lof en dank tot den presi
dent en dc heer Löbe, die inderdaad
met iakt, humor en objectiviteit zijn
moeilijk ambt heeft vervuld, sluit de
laatste zitting van den" Rijksdag. He
laas met een mistoon. Een slip of the
tongue? Ccibe verzoekt om een driewerf
„Hoch!" op het Duitsche volk en
de Duitsche republiek. Alle afgevaar
digden staan, maar natuurlijk doen de
heeren van de rechterzijde niet mee aan
de "nu'de aan de republiek. Had Löbe
•in plaats van republiek slechts Riik
gcregd. dan was het laatste oogenblik
t-n minste er een geweest, dat toonde,
dat in één enkel opzicht eenheid
hterscht. Jammer 1
De zaal wordt leeg en de völkischc
afgevaardigde Von Gracfe staat op het
trapje en ziet de heeren der sociaai-dc-
mocratiscbc partij de zaal verlaten. Ifet
is als loepen ze hem een morituri te
salulant toe.
Uok de peretrlbuaie U ia een oogwenk
verlaten. Maar wij gaan nog piot n-aar huU
c.f jiiat onze redacties. Rijkskanselier
Mar* heef', one. zoowel de Duitsche «le
de buitenlandsclte pers, veraocht, In een
der zalen hem te verwachten en een kwar
tier na de sitting spreekt hij cms 'oe.
De lieer Mar* is een zeer correct, rue-
tig man, wicn men de zenuwen mmder
kan aanzien, dan don hoer S'.resemau®.
Maar wc! kunsten we bemerken, dat het
hem niet gomakkelijk is gevallen, toi den
stap der ontbinding over te gaan. Uil wat
hij zegt blijkt ons nog duidelijker, dan
wo reeds wisten, hoe steriel deze Rijksdag
geworden was. Mar* ©prccjct ia hoffe
lijke on diplomatieke woorden, maar de
zin van wat hij zegt is: Mot die kerels was
riet» meer te beginnen. A! «adert weker)
niet.
Torti betreurt hij -da ontbinding, omdat,
zoo zegt hij, het gceneains buitcugeekv
•en is, dat de ccidorhamdelwigon met de
deskundige ootnmivdes der G. t. FT. In
Parijs rv-rsto «poe dig tot icers reraRaat
kunnen leidwn, da», wetgevender arbeid
ve.-elsoht. Van belang is, wat de Rijkskan
«vlier hierbij zeg* omtrent de voornitztcfli
ten. Deze, meent hij, '.ouden heel goed
wel een» niet zoo gunstig kunnen uitval
!«n, al» men zich hier voor heeft gesteld.
Uiteraard waren de mededeeliEgen van
den heer Mar* grootend oei» toot de hee
ren der Duitaobe por» bestemd. Maar.
wae het omdat die onschoon# laatste zit
ting van der. Rijksdag nog inwerkte? Veel
indruk maakte hij niet. Hij maande de
pers aan, om in de veikiezingzoampagne
allee te vermijden, wal tot verdere inner-
lijko verscheuring van hrt Duitsnho volk
kon leiden en zich te verheffen boven he!
gemocn»^ dat in den parUjttzijd zichtbaar
wa* gvwor.tlon. Vï'c hadden hlar gelegen
heid, ren kleine herhaling van het ge
beurde ln da zitthigwzaal «c beleven. Nie
mand tind eenlga aandacht voor do woor
den van d«n Rijkskanselier. Een vermoeid
oolhjrn gaapt met wijdgeopend en mond
en onwillekeurig dacSit ik aan de bordjes
in do JL-iogsohe tram, dia ik daar fa Oe
lober 11. zr.g cn waarop de lof van de Ha
genaars wordt g<vor,g<«t, dio nooit zonder
liand w>or den mond gaptnt; deze mijn
heer hield beide banden in de broekzak
ken. Daar hot «iaat he*, slot van des hee
ren Marx- rede loopt, haalt een ar.der
va-;: ziU-i cigaroUorJc>kcr voor der. da?, ecii
derde zit ijverig do Tcntomnarkbiljetten
in rijn p'Ttcfeuulo t* tellen en een vrou
wel Ijk eoUega opent baar twohje en haalt
ren apicgoltje on «ca .poederkwastje te
voorschijn. 1)© ernstige woordeo van den
Rijkskanselier maken niet den min-sten in
druk. Rn «en zucht van opluchting Weer
klinkt. al? hij opstaat en de ml verlaat.
Allen dringen 'ook naar de» uitgang en
verlaten h<>: hui», dat aan hot Duü&ohe
voïït i» gewijd, go'ijk gulden letteren
utai den hoofdgevel verkondigen en wolk»
meest» bezoeker zich zoo bitter weinig
aan hei werkelijke heil van dit volk gc
Iepen laten liggen.
Dn nu' Nu begint de vorVioziTigscarQ-
pngne mot volle Vracht. Ingezet is
rerde lar.g en allo redevoeringen dor laat
ste wekon waren reeds veririozingsspee
dhoe. En we we'^jp reeds uit do verkiezin
gen in Pakoen. Thflringcm. Mecklenburg en
Hamburg, hoe do koor» zal zijn. ..P<*
vijand «tast redhts", heeft een* AVirtit
gezegd. maar in zijn eigen partij heeft de
ro<3)iervleu?el zoodanig do ovorfiarAl ge-
regen, da' oen a|ttrt« «'.rooming. een
partij der doraooralleo'i* Katholle
ken Ij opgericht. Qedurondê do afgeloo
pen glttlug ia du hecr Strosemann in het
parket afgedaald en «en tijdlang eag men
hem mot een aantal leden zijner partij
de koppen bij elkaar stoken. Want daar
•hebben de heeren der groot-industrie.
Vöeeler, Stir®es, Quaatz e.a. oen eigen
groep opgericht, weliewaar nog ia do lijst
der Duitsche volkspartij, maar toch dui'de-
delijk bedoeld ais wenk, om naar rechts
af -te wijken. En het géét naar reclite. De
verkiezingen in de opgesomde landen
kobben bc-t geleerd, stroke sullen in het
geheole Rijk de verkiesir-gelouzen wor
den rondgebazuind, en we weten, dat de
meeste kiezers, im alle .partijen behalve
bij de fociaCisten, tul lea gehoorzamea
aan het bevel: Rechts zwem kt, marseh 1
BL. KOELENSMID.
hl
Een Handelsmaatschappij
Een veelzijdig bedrijf
Aan den Leidschevaartweg, waar de
trams der E.S. M. den groenen dijk op
rijden, die naar de spoorbrug voert, staat
een vrij nieuw, groot gebouw, waar ge
vestigd is de Eerste Xederlandsche Wa-
terverffabriek der K.V. Handel-Maat-
scbappij van A. Re-s ink.
Iedereen hoort wel eens van Kocn's
Gerardio Waterverf, maar niet icder-
rn weet dat de fabricatie daarvan
laar een klein deel uitmaakt van de
werkzaamheden der Kaamloozo Ven
nootschap,
Als wij gaan opsommen wat er voor
ons ligt op de lessenaar, nu we dit
schrijven, dan zal het ineens duidelijk
zijn, over welk groot gebied de handels
operatics van dere N.V. zich uitstrek
ken.
Voor ons ligt dan een stalenboekje
van Kocn's Gerardin Waterverfkleuren;
variaties van wit-rood, blauw, geel.
oranje, bruin, grijs, groen, lila, paars
enz. zijn daarin vervat. Dan al dc bonte
stalcnkleuren van de verven „Calcar-
num", „Uneedit", en „Universum"-wit
verven in pasta, verven in poeder, klett-
ren-plakkaatjes in cirkeltjes, in vier
kantjes, in strookjes en in «reepjes.
Dan een circulaire van de afcleeiing
Agentuur-commissie en export-hande'
voor waggon- en locomoticffabricken,
spoor- en trambedrijven, constructie
werk-plaatsen, machinefabrieken, scheeps
verven en rccderijen, met afbeeldingen
•an schecps. en ankerkettingen» staal-
draadknbefs, ankers, roeren, wielen, #?-
sen, Ijouten cn veeren, O, er is nog
meer! Klinknagels, moeren, landbouw
machines, landbouwwerktuigen, band
ijzer en bandstaai, ijzer staaldraad
enpianosnaren. Let op den over
gang!
Op een ander Duitsch „Rundschrci-
ben" in geel papier en blauwen druk,
staal een krachtsymbool een olifant
boven op een monsterachtige veer rc-
clama voor tram-veeren, lonomoiiof-
veeren en andere veeren.
Op een ander reclameblad kettingen
met gewone rechte cn kettingen met
gedraaide schalmen. Weer een andere
Duitsche reclame vertoont op een zwar
ten ondergrond, krachtig, forsch, een
gewvldig anker, met een reuzen-ket
ting, wegnevelend in griizo tinten, doe
zelig, flets, duikt van uit den achter
grond op een schip, cc* twcc-piiper.
U ziet eert internationaal program
ma, bont, veelkleurigdat je duidelijk
doet voelen do veelzijdigheid van een
industrie-met-al-haar vertakkingen, in
heel haar kracht (eigenaardig dat „in
dustrie" vrouwelijk is!) cn haar reus
achtige® ontvang.
Maar wc gaan verder, daar, zijn nog
dc reclame-paperassen van ccn klink
nagelfabriek. van wéér een an leerfa
briek en, last not least, dc circulaire ccner
maatschappij welke natuurlei in platen
levert voor vloer- cn wandbeklecding,
muurplinten, schoorsteenplatcn. scha
kelborden, operatietafels en billardpla-
ten. schoolborden, vloerplaten en eóg
Dit moet den look toch wel duideliik
doen beseffen, do uitgebreidheid, de
samengesteldheid van het bedrijf on
de. macht van bande!, reclame en.-.-.,
energie.
Wo zullen nu den heer C. G. Koen,
directeur der N.V., zelf maar even aan
het woord laten
,.Tn verband met do ontvankelijk
heid van de muren, maken we vier soor
ten verf, dat wil zeggen water
verf. Engeland deed dat al lang, maar
hier zijn ze wat conservatief. We heb
ben dat-gemerkt in de 23 jaren, dat we
aan den gang zijn. De stucadoors bij
voorbeeld willen nog niet altijd aan
waterverf, dan wordt er wel eens ge
knoeid, maar jonge vakmcnschen, die
hun beroep veredelen willen, zien dat
gelukkig anders in. Zoo zijn wij er in
geslaagd voor zeer veel groote Hol-
landscho rijks- en particuliere bouw-
werken de verf te leveren. Nu werken
de meeste groote architecten mee, v
al ook doordat ze meestal de moderne
richting voorstaan. Bovendien is
verf- niet duurder dan bijvoorbeeld be
hang. Voornamelijk moet het arbeids
loon ex aan betaald worden.
En u vroeg of wo veel concurrentie
hebben
In Holland niet. Allen die er als wij
mede begonnen, zijn successievelijk
weer verdwenen. Ze konden het niet
bolwerken, 'i Is dan ook zoo gemakke
lijk niet. Engeland, zooals gezegd, kent
het product langer. De Engelsche pro
tectie handieapt ons natuurlijk. Toch
leveren wij over de geheele wereld, v
al aan Ind'té, België, Australië cn Zuid-
Afrika. -
We zijn er mee begonnen in tSo8.
Met den ouden heer Rcslnk stond ik
met een potlepel cn een tobbe, in een
badkamer van een huis aan de Zijl
straat, de eerste proeven te nemen,
Toen zijn wo naar de Kamperlaan ge
trokken wc werkten met S man en 3
molens. Ir. een naburig vertrek werd
altijd muziek gemaakt, we zongen en
floten dan mee, maar dc mfthncn juich
ten. toen er cindclük een gasmotor
kwam. Maar, ze. juichten te vroeg,
want, al was hel voot ons een vooruit
gang die het juichen wel waard was.
wij konden bet nu met minder werkvolk
doen, dus daar moesten er een paar
weg. Toen werd de gasmotor die zoo
hartelijk ontvangen was. natuurlijk
vervloekt. In 1917 ziin we hier naar toe
gekomen. Verffnbricatie werd toen
hoofdzaak, want olie voor olieverven, wa
er tijdens den oorlog niet te kriigen
ti begrijpt wat er gebeurde, iedereen
ging waterverf mak"n. maar dero fa
brieken verdwenen allemaal weder. Nu
is in dc laatste jaren onze omzet in
TTaarlèm 'driemaal zoo groot gewor
den. Ondanks conservatieve vooronr-
declcn, die knoeierticn en soms sabo
tage tot gevolg hadden, hebben we
dus toch weten te .handhaven."
Na deze uiteenzetting van den heer
Koen, zijn we de fabriek gaan bezich
tigen. In do pakkcrij staan duizenden
K.G. verf. In het molenhuis zijn de
mcngmolcns, op dc witte muren plek
ken hier en daaf roode, blauwe, paarse
ta groene vierkanten verf, als groote
staalkaarten.
In een apart gebouwtje staat de kern,
de ziel van het bedrijf, de elcciriscbc
motor van 10 paardekrachten, die al n
draaiend kracht geeft. Men hoeft er, niet
naar om te zien. De machine draait
wel
In een andera afdccling wordt ver
pakt, weer orgen* anders is dc reclame-
afdeeling, waar één der zoons van den
heer Koen zijn reclame-ontwerpen uit
voert. De andere zoon bekleedt in de
zaak een meer leidende positie.
In groote voorraadschuren, tenslotte,
worden asbest en andere artikelen, die
deze N.V. verkoopt, opgesla
gen. Bij het bekijken daarvan kwam
nog even ter sprake de quaestie van de
Roerbezetting, die veel stagnatie in den
gang van zaken te weeg had gebracht.
Bepakt met stalenboekjes, stalenkaar
ten, monsters leisteen, circulaires, affi
ches, reclameplaten en catalogi fietsten
e eindelijk weer den Leidschevaart-
eg af.
Ons oog valt na nog op een bro-
oliure der N.V., waarin een verzameling
foto's opgenomen werd. Daar zien we
o.a. een foto van de Grafelijke zalen in
Den Haag, bewerkt met „Uneedit", af
geleid van de woorden „You need it"
(ie hebt het noodigl). Ook is er een
afbeelding van bet Vredespaleis in Den
Haag, waar meer den 12000 Mz opper
vlakte met Koen's Gerardin werd be
schilderd. Verder de afbeeldingen van
post- en telegraafkantoren te Nieuwc-
ichans. Soest. Westzaan. Kaatsheuvel,
Waddingsveen en Abcoude, die met
deze waterverf in kleuren werden gezet.
BLOEMENDAAL
Gevondan voorwerpen. Terug to be-
komen bij: ÏTesseUnh, Zu'.derBtfitionfweg
7, Bloemendaai, een blauwe mmntoleoin
tuur; Post Aerdenhout, eon katoen b'.oem-
workje >n wit papier; TI. v. d. Berg, Delft-
straat JOzwart, Haarlem, een paar bruine
beenkappenJ. Ziwiersen, liollan Jspnd 17
Overveen, «en Engel echo rijwic-isloutel;
Vie, Ju li anal aan 12 Ovcrveen, een blauwe
duif: C. Braas. Westorduhiwog 9, Aerdem-
hout, een vorm. gouden dasspeld; A
Meier, Durnvliedspad J, Ovorveon, «oe
groen r.adelddkjo; a&n bot bureau van po
litie t« Overveon, een medailloa rnei ket
tinkje. eeu kiuderwarlnnandje, een zwarte
rijwielpcrorp, een grijze handschoen, een
vijeel, een zakje met boterhammen, eon
witte gummibal.
SCHOTEN
VOOR-
GE VONDEN DIEREN
WERPEN.
Terug te bekomen bij: P. RoOsloot-,
Rust-enburgerlaan 20, een rozenkrans;
J. ScVtoonderboek, Wouwstraat 26,
r-en zilveren ringetje en een fiets
pomp; J. Bontekoo, Kloosterstraat
115, een zweep; K. Jans, Tugelastraat
52, een portemonnnie met inhoud; J.
Akkerman, Overtonstraab U, een ds-
mestasdije; Wed. Hovenier, Spaan-
schevaa ris trant 60, een sleutel; J,
Part-hesius, Schalkburgergr. 88. een
witte haarstrik; R. Veonicga, Rrandt-
slraat 26. een lederefi riem; .1. van
I.oenen. Reitzstraat 15. een gouden
medaillon: J. Tuinman, Billitoustraat
20, een Franseh leerboek: P. Roos,
Brouwerstraat 43 D. ren glacé heeren-
handscboen; W. Boeser, Spionkopstr.
15, een rozenkrans; W. v. Mierlo. Sla-
perdijkweg 00, een herdershond; A.
Zinnige, Scheeperstraat 29. een melk
bus; D. Koning, Gen. Botbastraat 28,
.een autoped; L. Dekker, Brandtst.raat
5, ecu bos sleutels; II. Deen, F.sch-
doornstraat. 20, een tascli met school
boeken; J, Bakker, Gen. Cronjestr.
28, een lorgnet in étui; .T. Koper,
Schalkburgcrgracht 71, oen duimstok:
P. Kroon, Reitzstraat 6, oon witte
vrouwcnzalt met inhoud; Aan het
Politiebureau, eer. ring toet sleutels,
oen handschoentje, een sleutel, oen
gonjezak en een rozenkrans.
VEL.SEN
Stukken voor den raad. B. en
W. stellen voor de onbewdPribnarver-
klaring van een woning in de Kal ver
straat p te heften, daar afdoende ver
beteringen zijn aangebracht
B. en W. stellen voor afwijzend
te beschikken op een verzoek tot rui
ling van grond te Santpoort. De v.riï-
nisbergpiaats, waarover dit adres
gaat, zal vi betera worden.
VELSEROORD
Donderdag is ecu buitengewone
ledenvergadering van dc Vereeniging
tot bestrijding der Tuberculose gehou
den. Op de jaarvergadering kon nog
geen secretaris benoemd worden, daar
geen liefhebber aanwezig was. Thans
heeft de heer \V. C. Suwerink zich be
reid verklaard deze functie te aan
vaarden. Bij rs met algemeene stemmen
henoemd. Mejuffrouw L. Danser, te
's-Gravcnhagc, werd benoemd 'tot huis
bezoekster, 1 April treedt zij iu functie.
IJMUIDEN
SCHIP MET GELE VLAG BINNEN
GEKOMEN.
Vrijdagmorgen kwan eUtier van
Briteoh-Indiö binnen het Engelsche
stoomschip „Glan Macmillan" met
een groote lading (c. 80.000 halen)
INGEZONDEN MEDEDEELINCEM
a 00 Gts. per regel.
rijst, bestemd voor Zaandam en tran
sito. Het vdartuig voerde de quaran
taine-vla», zoodat het betreden ervan
was verboden. Niettegenstaande dit
verbod, begaf zich de „runner" J.K.
van I.Tmuiden in de buitenhaven aan
borod.
De geneeskundige, belast met. het
onderzoek van dergelijke vaartuigen,
die van Ti91 geval hoorde, waar
schuwde de politie.. Toen de beman
ning, in hoofdzaak bestaande uit
Lascaren, door den geneeskundige
was onderzocht, mocht genoemde K.
het schip weer verlaten, dodh hier
mede zal de zaak voor hem nog wel
niet uit zijn, immers op overtreding
van een der bepalingen van de wet
lot wering van besmetting door uit
zee aankomende schepen, slaat een
heelt ten is van ten hoogste één jaar
of een geldboete van ten hoogste
f500.—.
Politieberichten. Aanrijding,
Een botsing ontstond op den Stations
weg te Velsen tusschen twee fietsrij
ders, K. cn V.. wonende te Velsen en
Beverwijk en de auto van het Gemeen
te-gasbedrijf, bestuurd door v. d. H.
K. kwan^ te vallen en kreeg een ver-
onding aan de rechterhand. Zijn
fietslanta-rn raakte defect- V. kreeg
geen letsel.
De politie stelt een onderzoek in.
Gevcnden voorwerpen. Porte-
moanaie met inhoud, zakmes, hond,
gouden broche (klaverblad van vier),
pas inhoudende eenige bescheiden en
geld, lorgnet in etui, duimstok.
Van Ingezonden stukken, geplust"' of
niet geplaatst, wordt de kopie don inzender
niet teruggegeven.
Voor den inhoud dezer rubriek »felt do
Redactie zich niet aansprakelijk.
De laatste weken is veel geschreven
over de regeeriDgsplannen ten opzich
te van het iager*onderwijs. ïoch wa
gen we het, nog even enkele punten
naar voren to brengen, opdat het u,
voorstanders van goed onderwijs, dui
delijk wordt, waarom het plaatselijk
comité van actie een groote vergaae-
ring heeft uitgeschreven op 19 ilaart
8 uur 's avonds in 't eebouw van den
Protestantenbond, met als spreker de
heer H. Groenewouc uit Santpoort,
hier wel bekend door ziju optreden -
voor de oudercommissiea.
Het comité ageert tegen het ver-
hoogen van den toelatingsleeitijri van
6 op' 7 jaar, schrapping van het 7e
leerjaarhe* 6 jaar lang (fe school
te doen bestaan uit vijf leerjaren het
verwijderen uit de school van duizen
den leerkrachten: het in de si hoe',
brengen var niet voor zijn taak-be
rekend personeelhet niet meer mee
tellen van alle schoolgaande kinderen
hij het bepalen van het aantal onder
wijzers.
Ons gemeentebestuur hoéft reeds
intrekking van de regeeringaplannen
gevraagdOuders protesteert u met
ons mee, door de vergadering te bo-
zoeken.
Namens bet Comité
E. GF.ERTS Wzn.. secr.
Haarlem, 14 Maart 192-1. -
DB ARSENICUMVERGIFTIGING. -
Aoeta eeitnt uit Medoj* aan de Nieuwe
Ct.": Gouverneur Hens en mevrouw zijn
horeteld.
PETROLEDMBRON IN BRAND.
Aneta seint uit Batavia aan het
Hbld.
De pas aangeboorde petroleumbron
Le Pangkalansoesoeh (Lanekat) heeft
vlam gevat. Een geweldige hitte
maakt uadorino voorloopt? onmoge-
lijk.
KROONJUWEEI.EN VERDUIS
TERD.
Aneta eehii uit Batavia aan heb
Hbld. Een Chmeesche reeder t.c Pon-
tlanpk verduisterde dc hem, wegens
een schuld van f 45.000 verpande
kroonjuweel en van dén sultan van
Pontianak ter waarde van twee ton.
Hii is gearresteerd.
IL
De natuurkundige afdeeling
Met toMtomniVng va» den ourator der
natuurkundige afdccling van Teyler's
Museum, Prof. H. A. Lorontz, leidde dc
oonaervator, I>r. V. Coster, do bekomde
onldekkOT van het hafnium, mij rond door
die afdeeling.
Het oorspronkelijk doel van deze versta-
moling was: eon oollcctio te maken waar
in alle Instrumenten waren bijeengebracht
dio indertijd in het laboratorium van Toy-
Ier zijn gebruikt, maar langzamerhand ig
«r uitbreiding aam de verzameling g«?o-
vcn on zijn ook verschillende Inntrumen-
ten en dergelijke aangekocht, die Toy'.er'»
laboratorium om het zoo to ze&gen
rooit gezien bobben.
Ifet if niet va» zoo algemeene bekend
heid. tenminste niet bij locken, dat naa
het museum ook een natuurkundig labo
ratorium verbonden is, zeer waarschijn
lijk wel hot «enige particulier laborato
rium Sn ons land; de andere laboratoria
in Nederland behooren bij Universiteiten
cn ook hob'oen enkele voornamo fabrieken
groote' natuurkundig© „werkplaatsen"
zooala bij voorlweld dc gloeilampenfabriek
van Philips, to Bimdboven. Tot hel labo
ratorium van Teyler heeft het publiek
geen toegang, a'. zijn belangstellend© des
kundigen er natuurlijk altijd welkom
evenals in de er boven gologen werkkamer
von Prof. Loremtz. waar daze geleerde nog
bijmn dagelijks komt om experimenten t©
doen of zich mot andere werkzaamheden,
zljr. vek botreffemd. bezig t« houden.
Io 1784 werd Martinu» van Marom. de
bekend» natuurkundige, directeur van
bet Museum van TcylerV Genootschap.
Het wa« toen do tijd van ,.!a physique
am 11 sanlo", do tijd, waarin vele keken
zich voor do üatuurkuiidê inleressccrden,
omdat zioh daarbij zulke „aardige din
gen" (Voordoden Daarmede _in verband
s'.aat dam ook de flnamcicelc steun, die in
die .dogen vaak door belangstellende lee-
•ken aan wetenzohappelijko ónderzoekers
werd verleend. Tal van instrumenten waar
mede Van Marum werkte, zijn no.e in
Teyler aanwezig, bij voorbeeld het toestel
voor verdichting van arnmoniak-gas en do
luchtpomp, waaraan je Wet handen en
voeten rnooei werkem om de klok luchtle
dig t« maken.
D» am armen si» van bet. museum, de
heer -T. va» We've ren. die al 24 jaar aan
Teyler verbonden i«. heeft ter Hluslratio
van eert In do aula va» Teyler gehouden
ltwing mo» wel «cn» mot deze luchtpomp
gewenkt en 't heeft hein menige zweet
droppel gekost Al» Votn Maruin -nu nog
eens kon tcTUgkcenm om lo zien, hoe de
luchtpomp cm zich ln de laatste juren ont
wikkeld hélrbon onder den invloed van de
plooilampcn-industrio
Het beroemdste van allo Instrumenten
in Tey'.or is wol de reusachtige elektri
seermachine. die hij heeft laten vervaar
digen en wanrmodo bij ook werkelijk ver-
sohillendo proeven heeft genomen. Deze
machine trok de opmerkzaamheid van alle
EuTopeescb" geleerden; er hoorden hon
derd Lcidschc flessehen bij. Zij ontwik
kelde oen g.eweldige energie. U, 1790 gaf
Vnn Marttm een geschrift nil: „Proefno-
ming mot Teylcr's electrisoermachine", en
hij verteWo daarin hoo de ontiadingevcerk
„een dikken paling morsdood sloeg" en
hoe do vonk door een 6 c.M". laatgea en
ruim 5/8 ïn.M. dikken draad ging, die
ai noil. Van Marum hooft ook al de Licht
versschijuselen gezien om oen op booge
spanning gebraohten dunnen metaaldraad,
die tegenwoordig als „corona-effect" een
onderwerp van studie voor eiectTO-iech-
nische ingenieurs «itmakeD.
Misschien wel even bekend al» Van Ma-
rum« clenrriseermaclifae zij» do gewel
dig sterke kunstmagneten door Logeman
en Van WettsTen vervaardigd. Die va®
v. Weiteren draagt 216 K.G. (Tntussdben:
do tegenwoordige 'ectro-magneten zijn veel
sterker.) Mooie specimen van magneet-
ijzcrsU-en. zooals dat voor het oersl bij de
stad Magnesia iiri Klein-Aziö gbvonden
werd (vandaar het woord magneet) zijn
:ook Aanwezig. Er Is ook een kleine mag,
ineetsteentje» als een edelgesteente iai
goud gevat.
Belangwekkend is do kast met houten
modellen van verschillende inrichtingen,
bij voorbeeld van eon hijscliLnriohting die
door paarden werd gedreven, van een go-
heel completen windmolen en van een
kraan, zooals die aan do Waag gestaan
hebben. Mooie tnodellon van takels zijn
•hier ook te zien
•n oude prent vertoont hoe eens een
geweldig groot blok steen door middel van
kaapstander en met muzikale begelci.
verrold werd. Aardig is ook de kegel
schijnbaar natuurlijk! tegen een
hellend vlak oploopt.
A's een bewijg hoo door Téyiet'a Stich
ting altijd dc wetenschap is gesteund
(door de tijdsomstandigheden is dit nu
helaas niet meer zoo mogelijk) staat ia
Teyler nog het voetstuk va® cco kijker,
die in 1874 op kosten van het Genootschap
is vervaardigd voor het waarnemen van
een overgang wa® Venus over de zonne
schijf. De kijker zelf is thans uitgaleemd
aan Dx. Bosscha te Bandoeo-g, waar on
langs een astronomisch observatorium ge
vestigd -werd.
Aan den tijd van „la physique amusan
te" herinneren ook de Tantalusbekere,
w-nor door -een o v erh eve Hn ga in r icb tiing het
wateT geheel wcer uitloopt, zoodra liet
eenmaal boven een hepa&Ido hoogte ge
stegen is. Tin dozclTde kast staat nog o.m.
hol model van de eerste stoommachine
van Newcotnen en van dc- eerste brand
spuit. BijzondeT iiiteressnm: is een plan©
tarium dat met de ha»d in werking wordt
gestéld De heer Van- Wawcren lent dit in
strument. dat zeer nauwkeurig loopt, mog
wel eens aan belangstellende bezoekers
zien en moet dan natuurlijk ook draaien!
tk vraag verder hier do aandacht voor
een mooie verzameling optische instru
menten, lerwon en spiegels, waarmede
Trof. Van der Willigen indertijd belang
rijke onderzoekingen heeft gedaan.
In dc zaal van d e beroemde elootri-
iéhlne
Va.r
Maru
een andere, die Napoleon nog in werking
hoeft gezien en verder oon Wimshurst-
elcotrisecTOischine, zooals die tegenwoor
dig gebruikt wordt.
Een gedeelte va.n deze zaal is gewijd
aan hot licht cn het geluid. NV ij zien hier
instrumenten, die de beroemde physio-
loo,- en natuurkundige Helmholz. eer,
tijdgenoot van onzen grooten Donder», g e
bruikt© voor studies betreffende de phy
siologic va® de stem. Verder een collectie
stemvorken, die èlectro-magceiiech in
trilling gebracht worden; de oudste vor
men van microfoon en ielephooa, orgel
pijpen, spectroscope» en microscopen..
Wie nog niet weet hoe een Atlantische
telegraafkabel er uit ziet en vervaardigd
wordt kan dat in Teyler zien en hij kan
pr ook kennis maken met oiitludiinigsbui-
zep voor eleelrisdh© ontladingen- alsmede
me' hex model van eerste draadloozc in-
richting, welke uil vinding, haar d% ver
klaring van. don toenmaligen conservator
v.-vn Teyler's natuurk\vr,.-iigc afdee'.inc.
Dr E. van der Ven. nooit eenige practi-
«che beteekenis zou krij-ccn! 7,00 kunnen
ook geleerden zich verg-ssen! Maar wio
kan in de toekomst zi.-n T
Ren'ge teleeraaftoes'cüem en ccn kleine
electro-magneet tiwi Ruhnikorff vragen
hioT ten sloit» dc aamdadit. evenals een
comhi-natie vs® een astronomisohen cn een
aarnsehon verrekijker, ook wel ..nacht- «n
d-igkiiker" genoemd, die vroeger op den
koepel var, Teyler heeft gestaan l'n waar
mede men bij helder vriezend weer gemak
kelijk het Voüspalaie to Amstordam kon*
zien!
e.
