Haarlem's Dagblad | 1924 | 29 april 1924 | pagina 9

HAARLEM'S DAGBLAD

BRIEVEN UIT BELGIE

Stadsnlenws

Onze lacKioek

Causerieën over Wetenschap
en Techniek.

DINSDAG 29 APRIL 1924

DERDE BLAD

(Van een bijzonderen medewerker)

OFFICIEEL BEZOEK. DE CROOTTE VAN HET FEESTLOKAAL.
MACAZIJNEN OP OE VRIJDAGSMA RKT. T EN T 00 NST EL LIN C DER
MEUBELAFDEELINC OP DEN STE ENDAM, DE KRUIDENIERSWIN
KELS, DE VOLKSAPOTHEKEN. VOORBEREIDING DER INTERNATI
ONALE TENTOONSTELLING.

grepen, ofschoon zij vroeger daar ver
kocht worden zijn ze. nu de meubel
makerij cn de winkel overgebracht
zijn. afzonderlijk vermeld. Om do be
langrijkheid van het magazijn oj> de
Vrijdagmarkt te laten zien. geef ik
hier nog «enige cijfers. Do omzet be
droeg uan: linnengoed 568.000 francs,
wouwengoederen 5W.U0U. bonnetterie
gordijnen 364.000, handwihocuen. das
sen. reukwerk, byouterioeu 1O0.000,
zneroerieon on kousen 140.000, man-
nenooofectie 550.000 en kleeding op
maat 3417.000 francs, alles in ronde
cijfers.

Voor de mannenconfeetie is de. werk
plaats achteraan op do 2e verdieping",
voor die der vrouwen op do 3o ver
dieping. liet zijn ruime werkplaat-

Hoe belangrijk de werking ©ener
öoóperatie als Vooruit is. moge blij
ken uit het feit, dut er geen maand
voorbij gaat of de een of andere aan
vraag voor een otncioele afivaardiging
ter bezichtiging van de inrichtingen
wordt door do bolieerdere van Vooruit
ontvangen. De lautr-te officieel© bezoe
kers waren Japanners; do K-geering
had hen naar BelgiO gezonden tenein
de aldaar naar tal van zaken een on
derzoek t«? doen instellen: maar hun
was de bijzondere last gegeven de in
richtingen van Vooruit te gaan zic.n
en de werkwijze cn inrichting dier
CD'Vperatie te beetudeeren.

Het blad „De Ko< •potvitie" schrijft
ovor dat betaodc: „Het waren twee Ja-
pajv?<«ohe burgers en zij stonden ver
stomd over den stouten durf en den
©internen»iogicvcst der Gentodie So-
cialistisdm Werkliedenpartij. Wel
vei re van spot, luster en Imon, hoor
den wij van lsen niet anders dan hoo-
ge waardeering. Wat zij hier tc Gent
gezien hebben, zullen zij met woord
cn schrift aan de arbeiders en arbeid
sters in hun land beksnd maken. Zij
vT-eccn ons, of zij nu t eene talrijke
sr.'iare -werkers en werksters mochten
terugkomen. Wij willen, zeiden zij.
uan het arbeidende volk van ons land
laten zien wat gij liier hebt tot stand
gebracht on hun dan zoggen: laat ons
n-i naar ons geboorteland tcnrgk.ee-
ri n en van den dag af, dat wij er voet
enn wal zetten met oven grooten durf
bi ginxten als onze werfczaaJclïcrs van
aL

Wij bobben g©nntw«v>rd. dat wij
ben met htffltM talrijke affytttfigiig

r-u gulliartig zouden ontvangen als
Ï1 r".

Vooral 3at laafsto ririnetïe getuigt
v.n den geest der beheerders van
Y-.ruit; zzijn niet kMnzieëg en
fcePbon ni«a te verborgen. Do inrich-
t rgen staan, na aanmere. voor
i I van per-roncn en VeroenigingCn,
n tmtrlijk niet voor iederen eukeHng.

Voor ik overga tot het bespreken
v.m ©enige inrichtingen, wil ik toch
r'X een-ge cijfers geven bet roffende
c<- grootte win hol feeatgaboaw. De
v i ugewel is 31 motor» lang, geeft vier
von%epcngan to zien on is meters
hoog. De heide flank torens zijn elk 42
M. hoog. Do achtergevel is 3» M. hoog
terwijl do diept© van het gebouw 60
Meters bedraagtDe tooueelzaal -is 38
M lang rn 18 M. brood, terwijl bot
tooneel zelf 20 meters brood en 1?) ra«-
tors hoog is en voorzien van de mo
rt"' uste inrichtingen.

f.»it groot© gebouw is dooi- de samen-
v -/tend© m--iaz»:happij „De Bouw-
v e.-küoden" gebouwd; dez*> coöperatie
bouwt ook steeds de andere lobalen,
v takels etc. van Vooruit,

Ijtat on* than* naar de Vriïdegs-
m -kt gaan cn even de groene maga-
z Jnen van Vooruit, nuast „Dns Huis"
lriiditigen.

Het is een groot© rtrime winkel met
©en breede trap, toegang gevende tot
twee daarbcox-ii golegen v-niiirpingon
<g -lerijen).

Gelljkvloors vindt mon algemeen©
•/i kon, ondergod, bonnott"ric, siera-
riu. handschoenen. toiletzeep ©tc.
A hferaan is teven» een lift. die evon-
<•- ns toegang geeft tot d© bedde gale
rijen.

"p de I© verdieping vindt men de
vrouvranklceding en de Mhoenena'dco-
bug; op <1© 2e verdieping a© mannen-
confectie.

"■•p ds derde en vierde verdieping is
«i-> reserve gcl->rgon; een maritig©
voorraad voor alle mamfneturanwin-
kt'il van Vooruit. Kaast het groot©
magazijn op de Vrijdagmarkt liecft
Vooruit nog 4 zoogenaamd© hulnhui-
j'n. D© gezamenlijke ontvangst voor
the branche was fr. 3.312.745.66. D©
ontvangsten voor de meubels- cn idof-
feerderszalen zijn hier niet onder bo-

In 1924 zal he: aantal huljihuizen
met tweo vermeerderd worden, terwijl
wij nog even vermelden, dat op de
Vrijdagmarkt aan dr achterzijd© van
he*, gebouw gevestigd zijn. op de 3e
verdieping, vier werkplaatsen voor
d© Actioomnakorij. Deze hebben enkel©
machine©, zoodat liet ropnreeren der
sdioonen gedeeltelijk moohaniscn ge
beurt. Voor den verkoop en liet ropa-
recren van schoenen is er ook nog een
hulphuia in de Wapdelgamstraut. Het
zakimo ij for voor deze afdeeliag be
droeg in 't laatst© lKJokjOAi* 1*59.765.91
ftanCS. Dit is een der woinigo afdoe-
ungon, di© cenigssius kwijnt door de
gering© ruimte, waarover zij bcaohikt,
woldra zal cchtor in do Zuivolsteeg
een gi-ooie en schoon© uitstalling
plaats hebben, zoodra d© verbouwing
aan do achterzijd© van „Ons Huis"
gereed is. x

Zooais wij reeds zeiden is do afdee-
Hng moubcli naar den Stecndam over
gebracht. llot zijn daar drio ruime
winkolbuiren naast elkander, waar de
huinToqr letterlijk alles kan krijgen
wat zij noodig heeft tot moubileenng
en voreiering ran het huis. Welk een
invloed. deze zelfstandige inrichting
van dat gedeelte van hot bodrijf
hoeft, moge blijken uit do cijfers. In
h«;t 1 -ookj aar 1921,22 werd door deze
afdeeling verkocht voor fr. 335.0CW.—
in het geheel© jaar; «end December
ltC2 had do splitsing plaats; einde
Augustus <©indo van liet boekjaar
1022,23). dus in adht meandon, be
droeg d© verkoop fr, 542,155,32. Een
groot© vooruitgang dus. Dat Vooruit
dezo zaak flink aanpakt, blijkt uit
het feit, dat deze afdeeüng Zondag
30 Maart con groot© tontooiietelliug
had ingericht van alios wat bij haar
to koop is. Geheel© slaapkamer-, sa-
lon-, ontvangkamer-, veranda- en ki-u-
en-ameublementen, bcbangi-clpajiicr
kunstvoorwerpen, gemankt© bloemen,
kunstonrdewerk enz. enz.

Honderden, leden en niBt-foden, bo
z'x-hten dez© tentoonstelling ©n ts-n
ieder was overtuigd, dat zoowel dc
gezinnen der arbeiden» al» die der
meer welgc-stelden daar alle© konden
vinden wat voor veraangenaming van
<ii- woning noodig ia. Vooruit heeft be
sloten dat in het vervolg minstens
ccmnanl per jaar een dergelijke icn-
OJWtslHng zal womlen gehouden.

Wat Vooruits moc34 voort/lurend
dotit ioemim<-n ia do oonoentraitie der
«peraties in do provincie. BeedhPktc
zij in 1 '.'22,23 over 20 kruideinoreuon
kels in dn sta/1, de uangiciizondo ge
meenten Ledeb«rg en Gent-Brugge in
begrepen, en waren op het platteland
slechts i rodhtstroefcach© hulphuizen
van Vooruit, in 1924 zijn er 30 win
kels in de stad on 11 krirideniorsiwn-
kc!s „op den buiten" die aan Vooruit
bohooren.

De omzet dor 33 winkels in 1322.23
is totaal fr. (L53S.13l.8l enkel wat de
kruiden ierewaren Betreft. Do beheer
ders hebben, om overaoht t« geven
an den verkoop der circa 1250 arti

kelen. 3ez© gesplitst in 0 categorieën,
waardoor het aakencij/er gesplitst
wordt op do volgond© wijze:'
Conserven, fruit,
bouillon, melk. ingeleg
de groenten, visch (sar
dines ©tc.) fr. 286.929.00
K aas, Hollundscho,
present, Gruyère cn Di-
versen fr. 682.777.00
Koffie, vcrschillonde
soorten fr. 1.014.750.00
Suiker, idem fr. 957.430.(X)
K t w a r n, allerlei
artikelen fr. 2.053-146.00
Allerlei die ren voeder fr. 215.800.(X)
Huishoudelijke artike
len fr. 295.311.95
Wasoh- en schoonmaak
artikelen fr 972.792.9)

Samen in ronde cijfer© fr. 6.478.935.9J
Zooals mon riet: een zakèndjfer. dat
genoemd mag worden. Toch voldoen
ook bij Vooruit nog niet alle leden
aan den «asrii, dat zij een bepaald
bedrag in do winkels von hunne coö
peratie moeten bestedon. Toch stijgt
liet cijfer dier leden voortdurend; het
bedroog in 1922,23 C300, het lid dat
de hoogst© uitkeoring voor zijn 5
dividend ontving, kon fr. 451.65 bij
het eind© van liet jaar in ontvangst
nemen.

Volks apotheken. Zooals vrij
reeds meldden, werd dc le apotheek
►n 1SS5 opgericht, terwijl spoedig een
zestal daarnaast in het leven werd ge
roepen. Gedurende den wereldoorlog
verdwenen er twee, terwij! thans op
het St. Pietersplein spoedig weder een
zal worden geopend.

D© coOperatiev© apotheken, verbon
den aan den riekcnlxmd Moijson doen
uitstekend hun werk ter herkrijging
van goed© en goedkoop© geneesmidde
len.

In deze vijf apotheken werden in
don loop van 1922 '23 voor de leden
van den Bond Moijson 223.140 rec«l»-
ten gereed gemaakt, voor andore klan
ten 154.980. Dat de dienst der ayx>tlie-
ken g-xxl verzekerd is, kan woixlen af
geleid uit liet feit. dat ofschoon onge
veer 330.000 personen door deze apo
theken moeten worden bediend, het
aantal reclames )>ij het Bestuur 7.eer
geriug In dc apotheken worden
natuurlijk naast do reonptcn nog an
dere zaken verkocht o.n. quinquina-
wijn, (hvr het gebruik van alcohol-
als geneesmiddel wordt hier zeker nog
wc! «©nigwarea anders goaaoht dan
door Dr. Ed. Bertholct in zijn brochu
re: ..De geiw-skundige waairde van
Aloohol" wordt golcord. welke brochu-
ï-e pas vertaald cn uitgegeven door
do loge dor I.O.G.T. Lidit en liefdo
no. 6 t© Gent. door geneeslieeren not?
we! eens zou mogen vonden gelezen,
voor 7,ij nan eon groot aantal arlxi-
ders kinawijn en onder© wijnen uit <1©
kri lid ©ni rnwinkol» v-oonscha-eve n
Voorloc-pig zijn nlle genocaheeren nog
geen gohcoloathoudors, en alle arbei
ders ook niet, voor drankbestrijders
blijft er nog veel work, vooral ook in

Beljgië.

Ter vergelijking mot de werkzaam
heden dezer apotheken geven wij hier
nog ©ven de cijfers der stadsapotheek
t© Haarlem ovor 19G2. Door laatstge
noemde apotheek werden gedurende
dat jaar gereedgemaakt voor dc alge-
ineenc armen: 4.259 recepten: stads
armen- cn rieken!iu» 706 recepten
©n idem lnverontsca 403; terwijl \"©or
het St. Elisabeth's Gasthuis G.'iCi rf-
copten. 1608 leverantie© werden gele
verd cn daarnaast voor de politie em
onkel© armeninriclitingen nog ©enige
werkzaamheden werden verricht. De
rekening over 1921 sloot met een ont
vangst en uitgaaf cijfer van 17.118.25
terwijl do bigitx/tang 1922 vonncldt
f 20.SQO.die voor 1923 ©en cijfer
van 19.146.—. Het is waar, cijfers
van lauden met een Jiooge en een loge
valuta zijn zoo maar niet mot elkan
der to vergelijken, doch het aantal
gereed gemaakt© recepten wol en dan
is er in Vooruit© apotheken heel wat
meur werk geweest.

De ^voreoniring mol een zieken
fonds Is voor licit niet alleen gunstig
'eest. moor heeft hen ook een mas-
werk V-zorgd van andere perso
nen. I>it laatste is nimmer door mij
voor 'I© Ftadsapothcek nagestreefd,
v..-1 dn levering aan ziekenfondsen,
•logon deze cijfer© nog eens overwo
gen worden. Mi»riiien

De Gentsc.hc Vooruit maakt hoe lan
ger hoe moer voortgang mot da inter.
nalion.de tcntoonstoiling in het Ge
meentelijk .Feestpaleis. Uit Nederland
zal de reisclub der NodcriandBctbe',

Vereebiging van spoor- èn fcramVeg-
perBoneel vermoedelijk oOk1" een drie-
duugsche reis organise©ren. Wij ver
namen althans, dat d© eerste stappen
daarvoor zijn gedaan. Daar dc- Japan-
echo regcering zooveel bolang in Voor
uit stolde, zooals wij in hot begin van
dezen brief aantoonden, kunnen de
Nederlandjsche arbeiders en ook ande
re personen niet beier doen, dan als
lfct maar ©enigszins mogelijk is. dezen
zomer een bezoek to brengen aan
Gent en daar do inrichtingen van
Vooruit te komen bezichtigen.

Wij behoeven geen alaaJsche navol-
gore te zijn, maar hier valt (och te
leeren 1

Gent. April 1924,

Palinghuizen 145.

LOUIS J. C. POPPE.

De Emmabloem-Collecte
tegengevallen

Kunnen de f 10000 nog volge-
maakt worden

Namens het Emmabloem-Comité
schrijft de secretaris de heer Th. Lim-
perg ons:

Deze tijding zal wel schier ieder
een teleurstellen, zij hoeft ons een
buitengewoon slechte nachtrust be
zorgd. De opbrengst is f 8191.83. of
bijna f 2000 minder dan do 2 laatste
jaren, toen we 7.00 blij waren do 4
nulletjes gehaald te hebben.

Wat kun nu de reden ziin van 'de
zen tegenvaller? Aan do tijdsomstan
digheden hechten wij geen waarde.
Die zijn al 10 jaar achtereen slecht cn
nooit van nadecligen invloed geweest.
Wij geven de schuld aun de "Paasch-
dagen en do PaaseiuvacanriU, waar
door in de eerste plaat© de prettige,
leuke en feestelijke stemming van vo
rig© jaren op straat ontbrak, de
markt was flauw, de kooplust gering,
zooals de vakterm op de Beurs luidt;
eu in de tweed© plaats aan het aan
tal geschikte bloemenverkoopsters die
voelen en begrijpen waarom het te
doen is. H. B. S. scholieren e.a. die
de stemming er in brengen. Dit alleen
had tot gevolg dat ©r 15000 bloempjes
minder zijn verkocht dan verleden
jaar. Rekenen we nu dat we meestal
dubbeltjes en kwartjes voer een bloem
pje krijgen, dan 7.ijn we al dadelijk
aan o<en verlies van méér dan f 2000.

Wii hadden te veel kleine kinderen
als liloemonvorkoopstors, te jong om
het belangrijke doel te beseffen, waar
voor zij bloemetjes verkoopon.

Verder leden we nadoel door vele
inwoners, die met vacantio afwezig
waren, Vast© klanten, van wie onze
bloemenverkoopsters gewend waren
©en gulden of een rijksdaalder voor
een bloempje te krijgen. Wij weten
dit alles zoo precies, omdat onze wijk-
prcsidcuten aanteejjening houden van
het bedrag, dat het busje ieder jaar
in dezelfde straat, park of plein heeft
opgebracht. Het aantal guldens en
rijksdaalders was daardoor ook gcslon
keu.

Om dezelfde reden viel het spaar
varken tegen. Die ommegang ter vet
mesting om een extra 3antal kinderen
naar builen t© zenden van 't jaar.
liep uit op een hongerkuur cn lever-
do het magere resultaat van f 125 op.

Eveneens moc-stcn ook dc muziek
korpsen van do E. S. M. en van de
Politie enkele bekende giften van f 10
derven, met hun strnntconcerten
haalden zij nog niet do helft op van
verleden jaar.

Wanneer alle vacantie-gangers weer
thuis zijn cn zc hooron van do groote
teleurstelling dor Enimabloom-cóllec-
to dit jaar en wat naar onze meening
de oorzaak daarvan Is. nu misschien
sturen ze dan nog wol hun aandeel
in den vorm van ..gewetensgcld" als
bij de belastingen aan ons Cons. Bu
reau, Ged. Oude Gracht 41. Wij ho
pen het innig, want f 2000 minder is
een leelijke streep door de rekening
van dit jaar voor onze Haarlemsche
Tuberculoseverceniging. Thans begon
't reeds te druppelen en ontvingen we
f 2.25 in een visitekaartenveloppe; f 1
van mevrouw B. v. d. B., f 1 van een
heer; f 1 van een juffrouw; cn een

kwartje van een juffrouw voor het
jaarlijksche Emmabloempje, dat zij
op den dag zelf niet had kunnen koo-
peu.

Het bovenstaande buiten beschou
wing gelaten, hebben onze bloemen
verkoopsters, waaronder vele bovenst©
besten, zich met liefde en ijver gege
ven aan het mooie werk, da"6 ons al
len ten goede komt. Eveneens hadden
we veel hulp van een klein groepje
padvindsters onder leiding van mej.
Smit, van cenige padvinders cn nog
een aantal jongens, ferm© en vlijtige
estafette-wielrijders en boodschappers
te voet.

Ook heeft het. ons niet ontbroken
aan groot© medewerking van de col
leges van R. en W. van Haarlem en
omliggende gemeenten en andere auto
rileiten. van de plaatselijke bladen,
van firma's en andere lichamen en
personen die zooveel zij konden op de
meest sympathieke wijze hebben me-
degeholpen aan de voorbereiding, do
propaganda.en het welslagen van den
T. ii. C. Bloemendag voor „Haarlem
en Omstreken".

Ons Comité betuigt, nan allen hier-
bovenl>©docld zijn welgemeenden dank
voor do aangename en belangrijke
hulp ons verleend en den inwoners
van ..Haarlem en Omstreken" voor
de duiten. Tevens hartelijken dank
voor de vele blijken van belangstel
ling en deelneming ons betoond bij
het groot© verlies dat we dit jaar heb
ben geleden.

Wii roepen u allen toe ..tot Weer
ziens". lot het volgend jaar. Dan h b-
ben we geen last van d© Paaschdagen
en de Pnaschvacantie. dan hopen we
gelijk te krijgen aangaande onze mee-
ning. èn de 4 nulletjes weer te
rug te zien.

nep. bond tot het redden van
drenkelingen.

Door een welwillende beschïl&ing Tan
de Directie van Sloop's Dad konden Zon
dag 27 April do examens van den Ned.
Pond tot 't Redden van Drenkelingen wor
den afgenomen. Deelgenomen werd door
candidates! uit Amsterdam. Haarlem, Bloe-
men daal. Utrecht en Znsundam.

Dc uitslag voor Haarlem cn Bloemendaal
was schitterend tc siocmen; allo candidaten
slaagden. Het medisch deel van het exa
men zal binnenkort worden afgenomen.

De uitslag voor Haarlem is als volgt:
voor Diploma A: de heeren J. C. Kroon, A.
t. d. B 'rg. C. Vrugt cn L. Bangere.

Voor Diploma B: Mej'. A. Franss© en dc
heeren: B. J. vatf Akcm, M. Brandt, A.
Vrugt pn A. de Knlnnur, Voor Diploma
C.Mevrouw C. de KlerkOut (met loi).
Mej. G. do Kierk (met lof), de heer C. dc
Dugt.

Het Toorbcreidvmd Bon-lsdiploma werd
behaald door Mej. A. v. d. Poll uit Blo©-
mendaal, terwijl een Bloemendaalseh Bri
gadediploma kan worden uitgereikt aan
Mej. T. van 't Oever en de hceicn O. de
Vries, W. Pronk, 57. van Zadel, P. A.
Kok, C. Connelissen cn E. v. Nedcrbasselt.

In totaal slaagden voor Diploma A 18
van do 26 Candida ton; voor Diploma B.
allo 7; voor Diploma C 4 van de 6 candi-
daten; 1 voor Voorbereidend Bondsdi-
pioma (Amsterdam cn Bloemen daal).

VRIJZINNIG-DEMOCRATISCHE
JONGEREN-ORGANISATIE.

Op Vrijdag 2 Mei a.s., wordt door
do afdccling Haarlem dezer organisa
tie een mtroduclieavond in Schoten
gëlidudcn. Do avond vindt plaats in
do groote zaal van Café Slot, Preto-
riaplein.

Op deze bijeenkomst zal de voor
zitter der afdc-cling de heer L. G. van
Dam een rede houden over: ..De jon
geren en do Staatkunde". Verder is
een uitgebreid programma samenge
steld. Da afdeeling mocht reeds toe-
zeggiiig ontvangen van mej. Mielc
Avis, die, geaccompagneerd door
mej. I. van Goldcren, zal zingen
van de Haarlemsche Tooneelvereoni-
ging T.O.N.E.V.O., die een blijspel
zal opvoeren; van den heer Rob. de
Haas, die als conférencier zal optre
den, enz. Het definitief programma
zal nog nader worden bekendgemaakt.

Introducfiokaarten z.ijn kosteloos
verkrijgbaar bij den secretaris d©r af-
deeling. den heer Th. A. v. d. Have
Gaelslraat. 6 ©n verder bij de bestuurs
leden der afdec-ling,

NEDERLANDSCHE HANDELS- EN
LANDBOUWBANK.

In de dezer dagen gehouden ver
gadering van den Raad van Toezicht
werd besloten aan de eerlang te hou
den algemeene vergadering van aan
deelhouders vcor te stellen over het

Mevrouw A.: Is je man erg

;rtrouwe]ijk met jou?

Mevrouw B.: Ja, hij vertelt
mij alles waarvan hij denkt dat ik
het toch wel al ontdekt zal hebben

Vrouw: ('b naakts te 2 uut, ang
stig doordat ze gestommel hoon):
Ben jij dat Jan?

Haar e c ii t g e n o o t (d ie
eenigszins „onzeker" uit de sociëteit
komt): Neen, ik bon het niet. Ik ben
een inbreker. Roep de i>oiitic!

INCEZOhDEN MEDEDEEL1NCEN i

a eo Cts. per regel.

boekjaar 1923 een dividend van 5%'
(als vorig jaar) uit te keeren, terwijl
ruime afschrijvingen zullen, worden
gedaan.

I11 liet Bestuur der Vennootschap,
speciaal wat de samenstelling van
den Raad van Toezicht betreft, zal
een wijziging komc-n. welke na de
laatste "statutenwijziging is mogelijk
geworden.

Te Santpoort is van af 15 April
j.L cea bijkantoor gevestigd.

Uitgaan

Onder één dak.

Zaterdag 3 Mei zal door de N. V.
,,Hefc nieuwe Toon eel", dir. Friis eiï
Adolf Bouwmec&ter. in den St ids-
schouwburg één enkel© voorstelliug
worden gegeven van„Onder een
dak", het bekendb tooneeLjpel van
Jan Éabricius.

Zondag 4 Mei, zal hetzelfde 'gezel
schap opvoeren,.Mea Culpa", too»
neelspel in vijf bedrijven van Jhr. A«
W. G. van Riem»!ijk.

In beide stukken zullen optre-i -n.-
de dames: Jo Bouwmeester, Cnuriotts
Kohier. Truus Post, Henrie-.te ÜVilcie
c-nde heeren: Frit3 Bouwmeesïcr, Cor
Herm-ue. Hijman Croiset, Alex.
Faassen. Johnn te Wechcl, J. Lauxter-.
man en W. Marlens.

De regie is van Frits Bouwmeester*

GEVONDEN DIEREN EN VOORWER
PEN. Terug te bekomen bij: G. de "Wil
der A. L. Dyserracks!raat 66, abonmement
tram, .T. van Huis, Oranjestraat 135, bal
len, W. Mengcring, S-aenrcdainstraat 61,
bril in élui, J. v. d. Veen, Gcd. Oudegrachï
123, beursje, Corsteji. iHarmcmj'answeg 21,
boot, A Barmen 't Loo, Fabrieiosstraat 42
broche. M. Vermoedt, Amthoniesteegl4, bal
J. v. Essen, Hier. v. Alphenstraat 29, bal,
HAuidcns, Jansweg 30, Tegenjasceintuur.
A Derogee, Lelies'.raar 37, kinderwagen-
band, P. Eppen, Bcrkenrodestceg 6, dame -
handschoen. F. Jansen, v. Keulenetraa-.
3ï. tiondenlialsband met penning, Ktming
M. v. Heemskerksira.it 13, hondje feee' 1
Kennel Fauna. L. Perukcl, van Loosiraat 2
J. Kotlman. Vooraorgstraat 2't>, jas, H.
HinthoTst, Rustenburgcrlaan 24, jas, Jïee-
res. Bloemen sloeg 9, poes (grijswit) Ken
nel Fauna, C. Verliulp, Kor!» Zijlstraat 7
manchetknoop, P. Kion, Koi-kstraat 14,
portemannaie, Golaudie, L. Wijngaard
straat 30, portemonnaie, J. C. de Vries,
Bchreveliuss'raat 14, portemonnaie, J,
Regie, Teeing v. Ecitkhoutstxaat 4r., per,
J- Opbroel, Begijnhof 24, parapluie, II,
Voerman, Jan setraat 36, parapluie. Mbk,
'Amge 5'eerslraat 18, regenjas, A. Derogec,
'Leliestraat 37, rozenkrans, Bureau van
Politie. Smcdestraat, «Icutclb >s, N. J. C.
Heynis, Kenaustraat 3-\ sleutel, L. ds
Hoog, Brouwerstraat SSrood, sleuteltje. Cr.
Wester. Tempeliersi'rail 37zwart, tenais-
sehoenen, .T. G. Hos, 2o Z. Polderstraat 7,
sch aartje. E. A rends. Vooihelmplein 12r.,
tabak, D. J. Duïsfcrhof. Hoogstraat 5, da-
mestaschje, D. Binnenkamp, Bakenestser-
gracht 79, schoenraakersMng. .T. Rol vink,
Amstelveenscbcwcg 263. Amsterdam, öa-
mestaschj© met inhoud, F. c. Muller, Hccm
gewoerdetran'. 2r>, wandelstok, J. H. v.
Rossum, Bilderdijkstraat 12. zakmes, w!
Zandstra, tKennemersiraat 46, zweep.

DE KLEUREN DER BLOEMEN

CEUREN EN KLEUREN. XANTHINEN. BLADCROEN OF CHLO-
ROPHYL. WILLSTitTTER EN DE ANTHOCYANEN. CAROTIN Oï-
DEN.

veilig! Overal dc natuur
crcccrd".

Der wetenschap 1
steekt zc linar speurneus in. overal wil
re snuffelen en re-eken, onderroeken en
analyseeren, oomken opsporen cn
de redenen ontdekken. Zoo nu en
dan stoot ic baar neus wel eens, maar
dat is hoogstens een aansporing om
het op een andere manier voort tc zet
ten, om andere wegen t© zoeken. Zoo
r.u en dan zeg: zc met e-n voldaan ge
richt „ik ben er achter", maar daar zc
dat zelf toch niet heeleinaal gelooft, gaat
zc maar weer verder speuren en vindt
dan eenige jaren of eeuwen (de tijd
doet er minder toe) vaak het tcgenovcr-
gesiclcie van eent. 1-n niets is haar
heilig dc samen stelling van een traan
heelt zc nauwkeurig onderzocht (o
Rhijnvis Feith) cn zo weet precies hoe
veel en wclko zouten erin voorkomen;
zo heeft nagespeurd welk© spieren er
bij het lachen gebruikt worden, wclko
zenuwen er bij te pas komen, hoe die
loop en cn uit welk stukje van dc her
senen ze vandaan komen.

Ook de bloemen zijn niet veilig ge
weest voor haar speurzin; nadat ze deze
had ontleed, uitgeplozen, beschreven, de
ontwikkeliog cr van bad nagegaan, het
doel van hun inrichting heeft ze zich
ook geworpen op zoo ie:; ijls en ontast
baars als hun geur. En me: succes!
want dank zii de chemische wetenschap,
kunnen tegenwoord-ig niet alleen de
meeste bloemengeuren kunstmatig na
gemaakt worden, maar door combinatie
cn synthese zijn cr ook tal van sie» in

.•oorkomende parfums „ge-

Dat is we! gegaan over ontelbare
hloemenlijken (voor het onderzoek van
rozenolie bijv. zijn cr 10 K.G. van dat
kostbare goed noodig geweest, overeen
komende met 30.000 K.G. rozenblade
ren of ruim een millioca bloemen) maar
zoo ic:s telt niet, vooral niet omdat er
een aardige verdienste ia het verschiet
was. Na de geuren heeft zii zich gewor
pen op iets nog vergankelijkere en wel
do kleuren immers zijn de geuren vrij
gemakkelijk als vluchtig© olie uit de
bloemen tc isoleeren; met de veel en
ve»l teerdere kleuren die al ontleden
tijdens het leven van de bloem zelf. is
dat in veel mindere mate het geval. Wel
was men cr sinds lang in geslaagd uit
platen kleurstoffen (let wel geen kleu
ren) tc bereiden, cn daarmee geweven
goederen to verven (meekrap, indigo,
geelhout, blauwhout etc.), maar dat zija
zeer stabiele verbindingen, die synthe
tisch vrij gemakkelijk op tc bouwen zijn
(relatief dan altijd). Maar met dc kleu
ren van dc bloemen was dat niet het
gevaldat heeft geruimen tijd geduurd»
Het eerst hebben ae gele en oranje
er aan moeten geloovendie waren be
trekkelijk het gemakkelijkst te onder-
re-eken, omdat hun gehalte aan kleur-
f viij groot is en die kleurf.of nogal
stabielze behooren namelijk tot dc
klasse van geel vervende plantenextrac
ten, als geelhout, fustiek brazielhout,
die al sinds eeuwen in de ververij ge

bruikt worden en ook nu nog, na de in-
voering der tecrklcurstoffen niet te mis
sen zijn. Men vat zo samen onder den
naam xanthinen, omdat zc alle min of
meer eenvoudige derivaten zijn van het
xanthon (van het Grieksche xnnthos
geel) en van h»t flavon (LatJ flavus
lichtgeel); in hun samenstelling ver
schillen ze haast alleen in do plaats die
van écn tot drie verschillende zuurstof
atomen innemen in het molckuuL Die
xanthinen komen, gebonden aan ver
schillende suikers (druivensuiker, fruc
tose etc.) zeer veel verspreid in het cel-
vocht der planten voor, ze zijn gemak
kelijk aan tc toonen, doordat ze met
alkaliën sterk geel gekleurde zouten
geven. Op zoo'n manier kan men bijv.
laten zien dat zelfs <ie meest© witte
bloemen xanthinen bevattenhoudt
men n.l, zoo'n bloem in den damp van
ammoniak dan wordt hij geel door de
vorming van het ammooiakzout. Do ver
bindingen van xanthinen met suikers
zijn meestal weinig gekleurd, iets wat dc
oude ververs ook reed; wisten voordat
ze hun stoffen met de plantca-extractcn
konden verven, moesten die extracten
een ontleding, een fcrmcntccrïng. onder
gaan thans welen wij dat daarbii de
glukose afgesplitst wordt cn de kleur
stof vriigemnakt, die dan in staat is op
dc vezel van het goed tc hechten.

Na dc gele kleurstoffen, xanthinen en
flavonen, wier samenstelling voor 1900
al vi ij wel, tenminste in principe bekend
was, kwam het ehlorophyl of bladgroen
aan de beurt. Dat is een stof van het
allergrootste belang voor ons, want zon.
der bladgroen zijn de planten niet in
staat om uit kooldioryd en water onder
invloed van het licht van d© zon zetmeel
op ft bouwen ra <lr duizend en ern an
dere stoffen (iie in het plantcnlichaam
voorkomen, cn zonder planten was cr
geen leven op aarde mogelijk. Dank zij
de onderzoekingen van den Zwitscr-
schcn scheikundig-? Richard WillstStter

(thans te Berlijn) is do structuur cr van
nog nvel niet opgehelderd, maar w©
weten cr toch wel heel wat meer van
en het is in een aantal eenvoudiger
stoffen gesplitst kunnen worden. Het is
een zeer samengestelde verbinding van
koolstof, waterstof, zuurstof cn stikstof
die bovendien ook nog magnesium be
vat, dat zeer merkwaardig is cn bij geen
andere in dc natuur voorkomende orga
nische stof wordt gevonden. Vroeger
racend© men dat ehlorophyl ijzer be-
yatte cn was het een algemeen verspreid
idee dat het eten van groene groente
bevorderlijk was om bloedarmoede te be
strijden door het aldus toevoeren van
organisch gebonden ijzer. Het kan wel
zijn dat groene groente daar goed voor
is, maar dat ligt hem dan niet aan het
bladgroen (waarschijnlijk aan de vitami
nen).

Tenslotte strekte. Willslatter zijn on-
dcrroekir.gen ook uit over de roode cn
blauwe kleuren van bloemen cn vruch
ten en hier werd zijn werk met volledig
succes bekroond. Hij kwam daarbij tot
zeer verrassende resultaten. Men zou
zoo denken, dat iedere bloem of ten
minste iedere familie cr zijn eigen
kleurstof op na zou houden, een koren
bloem een andere dan een vcrgect-mij-
nictjc, een roos weer een andere dan
een dahlia, maar dat is gebleken niet
waar tc zijn. Ja. nog sterker, in de
roode roos cn de blauwe korenbloem
komt dezelfde kleurstof voor en het
kleurverschil is daaraan slechts te wijten
dat bij den een het celvocht zuur rea
geert, bij den ander alkalisch. En is het
noch 2Uur, noch alkalisch, dan is de
kleurstof paars en hebben we te doen
met do kleur van bet viooltje of van
druivcnschillen. Zoo zien we dat een
eenvoudige reactie van bet cclsap vol
doende is om de kleur totaal te ver
anderen. Nu zijn de kleurstoffen ook
weer niet bij alle planten precies het
zelfde. Natuurlijk zijn er verschillen
men vat ze allemaal, dc roode, blauwe en
paarse, samen onder den naam van
anthocyancn (van het Gricksc'ne anthos
bloem cn kuanos blauw, paars) en 1

verdeelt zo in drie groote groepen of
reeksen: die van het pelargonidine (ge
ranium radijs, die van het cyamidine
(dat voorkomt in asters, chrysanlhcn,
roos, klaproos, - korenbloem, bessen-,
kersen-, pruimcnschillcn, piocnbloera)
en die van liet delphinidine (ridder
spoor, viooltje, malva, bloemen en drui-
vcnschil). Dczo drie verschillen alleen
daarin dat cyaniidine één atoom water
stof cn één atoom zuurstof, samen een
zoogenaamde hydroxylgroep, meer be
vat dan pelargonidine, en delphinidine
weer één hydroxylgroep meer dan cya-
nidinc, wat chemisch inderdaad
klein verschil is.

Ze komen evenals de xanthinen, niet
vrij in het celsap voor, maar ook weer
gebonden aan een of meer molckulcn
suiker (glukose bijv., rhamnose; melk
suiker in het geval van de aalbes). De
aard van do suiker cn het aantal mole-
kulen waarmee het anthocyaan verbon
den is, hebben natuurlijk ook invloed op
de kleur, hoewel weinigdie verschillen
zijn maar gradueel, niet essentieel.

Treffend is in ieder geval dat in de
korenbloem en de roos hetzelfde antho
cyaan aanwezig is, in het alkalische sap
van de korenbloem als kaliumzout. in
het zure sap van dc roos gebonden aan
een organisch zuur.

Maar hiermede was 'de reeks merk
waardige ontdekkingen niet uitgeput
bij verder onderzoek bleek namelijk een
nauwe verwantschap met de xanthinen.
Do anthocyancn zijn namelijk meer
onverzadigd dan de xanthinen, d.w.z. dat
er een aantal koolstofatomen in voor
komen, die dubbel, inplaats van enkel
aan elkaar gebonden rijn, en re bevat
ten een atoom zuurstof meer. Nadat dit
gevonden was slaagde Willslatter er ook
:en anthocyaan uit een xanthine tc
bereiden cn zoo de nauwe verwantschap
te toonen. En de kroon werd op
het werk gezet door een volledige syn
these èn van cyanidinc cn van pelargo

nidine, waardoor de samenstelling af
doende bewezen werd.

De kleuren der bloemen blijken dus
verwant te zijn en terug te brengen tot
een paar, in samenstelling weinig ver
schillende grondsubstantics. Dat er des
alniettemin zoo'n bonte klcurenverschei-
denheid waargenomen wordt in dc na
tuur, heeft verschillende oorzaken de
suikers waarmee dc kleurstof verbon
den is, de reactie van het celsap (zuur
of alkalisch) en do concentratie van de
kleurstof. In donker- en lichtrood© rozen
komt precies hetzelfde anthocvaan vooc
aan precies dezelfde suiker gebonden,
maar de donkerroode bevatten cr meer
van dan de lichtroode. Het gehalte aan
anthocyaan loopt trouwens toch verba
zend uiteen; zoo bevatten de gedroogde
bloemen van dc blauwe korenbloem 0.7
cyoaine, ate van dc bordeauxkleurige
'3 95 die van de roos a van de don
kerroode cactusdahlia 20 In ge
kweekte bloemen vindt men in het al.
meen meer anthocyaan dan in wilde.
Daarnaast komen dan ook nog xan
thinen voor, zooals in de oranje cactus
dahlia naast pelargonidine ook quer-
cetiye, een xanthine.

Nu rest nog d© samenstelling te door
gronden van één klasse van planten-
kleurstoffen dc carotinoïden, de kleur
van de sinaasappelschil, van de wortel
(Dancus carota). Daar weet men nog
vrijwel niets vanwaarschijnlijk zijn het'
koolwaterstoffen, maar zeker weten doet
men dat niet, men heeft ze zelfs nog
niet in zuiveren toestand kunnen be
reiden. En naast het wetenschappelijk
heeft dit ook een zeer groot practisch
belang, want ze zijn zoo licht-echt. Xan
thinen en anthocyancn zijn vrü teer en
verbieekeu betrekkelijk gauw, maar een
sinaasappel kan dagen in de felle zon
liggen zonder ook maar iets te verblee-
ken. Wie weet hoe mooie textielkleur-
stoffen we daar later nog uit kunnen
muken.

J. I. LUYTEN.