Hoe Haarlem gevoed, hoe Haarlem's
dorst gelescht wordt
Een manifest van „indië
weerbaar"
Pleidooi voor een spoedige regeling
der defensie van India
De vereeniging „Indië Weerbaar",
gevestigd Wilhelm inalaan te Welte
vreden, heeft een manifest gericht
aan H.M. do Koningin, de minister's,
den gouverneur-generaal van Ned.
Indië, de leden van den Volksraad, en
alle Nederlanders en Nederlandsche
onderdanen, aan wie de belangt-" van
Groot-Nederland ter harte gaan.
Betoogd wordt, dat „Indië Weer
baar" een hooge plicht van Groot-
Nederland is en dat een zoo spoedig
mogelijke opheffing van de onzeker
heid omtrent het grcote vraagstuk
der regeling van de defensie van Ned.-
Indië mag worden geëischt.
Het manifest besluit:
..Wij wenscher.: uit te spreken wat
thans ongetwijfeld left© in de ge
dachten en gevoelens van allen die
op de bovenomschreven basis Grcot-
Noderlanders zijn dat zeer velen
in N'ed.-Indië niet langer wensclien
te berusten in den toestand van be-
Bcnamende weerloosheid, waarin onze
archipel verkeert.
Wij dringen er met klem op aan.
dat inzake de defensie van Ncd.-
Indië spoedig een beslissing zal wor
den genomen, en wel een beslissing
voor een logisch plan, zooals in de
Vlootwet Was ontworpen, maar dan
ook dat dit plan wettelijk wordt
Vastgelegd.
En wij waarschuwen eveneens met
klem tegen een vertroebeling van dat
plan, zooals naar verluidt "om poli
tieke redenen in Nederland wordt
overwogen; men dankt er daar blijk
baar over de onderdeelen te schei
den, want dan zullen wij opnieuw
vervallen in het fnuikende systeem
van de laatste *25 jaren, dat ondank3
veel uitgeven niets tot stand bracht.
Laten de verantwoordelijke perso-
eonen zich eens terdege terugdenken
in hun gemoedstoestand van 1 Augus
tus 1914!"-
DE ZAKELIJKE BEDRIJFSBELASTING.
De Amsterdamioho gemeenteraad heeft
top advies van B. en W. verworpen het
voorstel van eenige raadsleden om B. en
W. uit te noodigen tot het indienen van
een voorstel tot opheffing vaat de zakelijke
belasting 0p het bedrijf.
IN' VEILIGE HAVEN.
Het tjalkschip van J. Njeveen, ge
laden met turf, dat op de Wadden
bij .Ameland vastliep, ia bij kalmer
weer op de reede van Nes bTnnen ge
bracht. Het schip had geen averij be
komen. De lading was iets door de
booge zeeën beschadigd.
Noodlottig ongeval
Twee personen verbrand
Te Heerlen heeft een tragisch onge
val plaats gehad. Omstreeks half tien
Woensdagavond, kwam het sinds en
kele weken gehuwd echtpaar II. ge
heel in vlammen gehuld uit de woning
in de Aherstraac gillend de straat
opgesneld naar het aan de overzijde
gelegen politiebureau. Door toege
schoten burgers en politieagenten
werden de vlammen hier met dekens
.en matten gedoofd.
De kleeren waren geheel verbrand
terwijl beide slachtoffers over het ge-
heele lichaam deerlijk verbrand wa
ren.
Onmiddellijk Waren eenige docto
ren ter plaatse en in deermswekkenden
toestand werden de ongelukkigen
naar het hospitaal vervoerd. Hun
toestand is hopeloos.
Het ongeval is te wijten aan het
'overkoken van was, waardoor de
kleeren van den man vlam vatten.
Toen de vrouw hem te hulp kwam
deelden de vlammen zich ook aan haar
kleeren mede.
GYMNASTIEKLEERAAR VERMIST.
In sportkringen te Amsterdam
heerscht ongerustheid omtrent het lot
van den heer IIA. Elias, gymnastiek-,
leeraar aan de la vijfjarige H.B.S,
alhier en secretaris-penningmeester
an diverse hstolliugen op het gebied
der lichamelijke opvoeding.
De heer Elias begaf zich Zondag
avond j.l. naar Utrecht ter bijwoning
van de vergadering van den Ned.
Bond v. Gymnastiekondenvijzers en
is sedert niet teruggekeerd, terwijl
men tot dusverre niets meer omtrent
hem 'jieeft vernomen.
In het gezin van den heer Elias
maakt men zich begrijpelijkerwijze
ernstig ongerust en men vreest, dat
hem een ongeluk is overkomen, ui-
dus bericht de „Tel."
INBREKER ONTSNAPT.
Ia den nacht van Zondag op Maan
dag zijn te Almelo drie Duitschers
gearresteerd, die onder Albergen
hadden ingebroken en o.a. drie nieu
we iietsen gestolen hadden. Het drie
tal werd dien nacht aangeroepen door
twee agenten, omdat zij zonder licht
reden. Daarop volgde hun arrestatie.
De Duitschers werden opgesloten in
het politiebureau, waar vingerafdruk
ken van hen genomen zijn. en een
strenge controle uitgeoefend werd.
De arrestanten werden eenige malen
ier uur gecontroleerd. Desondanks is
:et Dinsdagavond een hunner gelukt
te ontsnappen
Om kwart vóór negen waren de
inbrekers gecontroleerd en om 0 uur,
bij de laatste controle, bleek een
hunner verdwenen. De uitbreker heeft
met een of ander voorwerp heb hout
werk bewerkt, waarin de stevige ijze
ren tralies bevestigd zijn.
Daarna heeft bij dat traliewerk uit
gebogen en is door het raam ontsnapt
in oen tuin achter het politiebureau
gelegen via andere tuinen heeft hij
de openbare straat bereikt.
Korten tijd na de vermissing ont
ving de politie, die dadelijk uitgebrei
de "maatregelen genomen had, be
richt. dat in de Boompjes, een stille
straat, een fiets gestolen was. Daar
mee moet de inbreker zich uit de
voeten gemaakt hebben.
VERBRAND.
Te Dalen is het 2-jarig dochtertje
an den arbeider W. in een pot ko
kend water gevallen en aan de gevol
gen overleden.
DOODGEVALLEN.
Te Geertmidenberg Is de 25-ja.rige
dienstbode Reyer van een zoldertrap
gevallen. Zij brak den hals en over
leed aan de gevolgen.
DIENSTMEISJE IN BRAND.
In een woning in de Waldeck Pyr-
montlaau re Amsterdam wilde een
dienstmeisje een brandend petroleum-
toestel verzetten. Zij liet het toestel
uit de handen vallen, de vlam greep
haar en met ernstige brandwonden is
zij naar het gasthuis vervoerd.
GASONTPLOFFING.
Te Leiden heeft in een openbare
school aan den Maresingel een gas
ontploffing plaats gehad bij het aan
steken van een gaskachel. Verschei
dene ruiten werden verbrijzeld.
ADVERTENTIEREIZIGERS.
Op een te Amsterdam gehouden ver
gadering is een Bond van Advertentie-
reizigers opgericht.
GESTIKT.
Te Oirscbote (N. Br.) is het 8-jarig
zoontje van den heer A. Megens, al
daar, door verstikking om het leven
gekomen, doordat hij met zijn dos in
aanraking kwam mei eene in bewe
ging zijnde wind-waterpomp.
DE ONDERZEEBOOT NAAR
INDIê.
Blijkens bij het departement van
Marine ingekomen telegram is Hr. Ms.
onderzeeboot K IX, onder bevel van
den luitenant ter zee le klasse F. \V.
Coster, op haar uitreis naar Ned.-
Tndië 29 dezer te Colombo aangeko
men.
Een verkapte Broekhuys-
loterij
Tientallen huisvoekingen In da
hoofdstad
Sinds eenige dagen Wordt overal
m den lande op last van do jjistiti©
een onderzoek ingesteld bij houders
van loterijkantoren en zulk3 naar aan
leiding van obligaties, uitgegeven
door De Vissers Crediet-Instelling en
Premieobligauènleening, welke niets
anders is als een verkapte Broekhuys-
loterij, die den naam draagt van
zijn echtgenoote. r
Dat onderzoek heeft deze week,
meldt de Tel. te Amsterdam plaats
gehad. De lastgeving van de justitie
betrof alle polirieseclies te Amster
dam Des middags om twee uur ver
heten de rechercheurs de bureaux en
stelden een ontïjr-zoek niet alleen bij
houders van obligatie- of loterijkan
toren in. maar ook bij barbiers, be
grafenisondernemers, winkeliers en
andere personen van wie bekend was,
dat zii dat soort papier pleegden te
erltandelen.
Ofschoon er tientallen huiszoektn-
ren werden gedaan, werd niet één
obligatie aangetroffen. Wel werden
in een loterijkantoor in de Reeuliers-
breestrsat en in de Amrielstrant
strooibiljetten aanbetreft en. waarin
een aanmoediging om obligaties te
knopen voorkwam. P-ar ook dit straf
baar is, werd tegen bride oblïgatie-
'erkoopers proces-verbaal opgemaakt
WIJZIGINGSVOORSTELLEN SALA-
RIEERINC P. T. T.-PERSONEEL,
Te 's-Gravenhage zijn de besturen
dor samenwerkende postale organisa
ties bijeengekomen, ter bespreking
van do gezamenlijk te voeren actie
ten aanzien van de wijzigingsvoorstel
len in de salarieering van het P. T.
T.-personeel.
Besloten werd een audiëntie aan te
vragen bij de regeoring, in verband
met de bijzondere positie waarin het
P, T. T.-personeel zal worden ge
plaatst.
Voorloopige overeenstemming werd
bereikt en in dc resp. hoofdbesturen
zullen definitieve voorstellen worden
besproken, welker uitwerking 01» een
vervolg-vergadering aan de orde zal
worden gesteld.
nONTtENWERGIPTIGING.
V.D. meldt ons i.it St. Odilienberg
(L.).Procesverbaal ie opgemaakt te
gen den hoofdonderwijzer, den heer
alhier, daar hii stren? verdacht
wor-1 verschillende honden met
brood dat met etrychin© besmeerd
in de MeJiekerheide te hebben
vergiftigd. Zooals bekend ziin ver
schillende honden van de Kynologen-
alub te Roermond en in den omtrek
van Y'lodror» in den_ afgeloopon win
ter vergiftied geworden.
E NIEUWE DIRECTEUR VAN OEN
POSTCHèQUE- EN CIRODIENST.
RecMszaicn
De debacle van de (Chr.)
Amsterdammer
Behandeling van de zaak tegen
den ex-directeur C. I. voor de
Amsterdamsche Rechtbank
Donderdag diende voor de vierde ka
mer der rechtbank te Amsterdam de
zaak tegen den vooruialigen direc
teur van den (Chr.) „Amsterdammer"
den heer C. 1.
Wij hebben reeds uitvoerig mel
ding gemaakt van het hem ten laste
gelegde. Wij herinneren er aan dat de
ex-directeur wordt beschuldigd van
oplichtingen, verduisteringen en het
voortgezet gebruik maken van val-
schelijk opgemaakte geschriften.
Subsidiair is bekl. ten laste gelegd,
dat hij om zich of een ander weder
rechtelijk te bevoordeelen, door het
ter hand stellen en afleveren van val-
sche obligaties, de winkelierster^ D.
Zijp heeft bewogen tot de afgifte
van een groot aantal kleinere obli
gaties Uierzelfde vennootschapden
zakkenreparateur C. Tigselman tot
de afgifte van f 600 en P, Sfcrijkei
tot de afgifte van 100.
Het verhoor van den
beklaagde.
Beklaagde vork! aarde op de vragen
van den voorzatter jhr. mr. Quarles
van Ufford dat de naaml. vennoot
schap in April 1913 werd opgericht.
Toen hij directeur werd, had bij zelf
geen vermogen, evenmin als zijn echt
genoote. Zijn salari9 bedroeg aan
vankelijk 2000; het werd gaandeweg
verhoogd, zoodat hij op 1 Januari. 1921
(€00 bedroeg.
Het nandeelenkapita.il wns nominaal
80.000, waarop eerst 31.500 en later
nog eens G000 weid gestort. In den
loop der jaren werd het aandeelenka
pitaal gaandeweg vergroot.
Van meet af worstelde beklaagd»
met geldgebrek. Hij had voor de ven
nootschap 70.000 op schuldbekente
nissen geleend en in het voorjaar 1920
had hi j de menachen nog in een fe»st-
yergadering opgewekt om aandeolon
in hot, blad I» nemen.
Beklaagde had voor zichzelf
genaamde geheim kas, die na 1920 zou
worden opgeheven en vervangen door
een algemeens kas. Bepaald boek heeft
lieklaagde van die kas niet gehouden.
De oorspronkelijke bedoeling van die
kas was om uitgaven in het belang
der zaak te doen. Later werden alle
gelden in de gcheimkns gestort. Ook
alles wat aan obligatie© binnenkwam.
In den loop der Jaren zijn verschil
lende oblig:vt,ie!eeningon gesloten. Be
klaagde zij:do erop aangedrongen te
hebben om van die verschillend© lee-
ningesi één leening van 350.000 te
maken. Hij had het voorstel daartoe
op de agenda gezet, maar het is niet
behandeld geworden.
Ook word een leening van 250 000
gesloten voor een eigen drukkerij, met
welk geld o.a. een perceel aan de
Wannoosstraat werd gekocht, waarin
de drukkerij werd gevestigd. Begin
1921 werd dte drukkerij betrokken.
De zaak werkte ieder jaar met v
lies. Ten slotte bedroeg het verliescij
fer 103.000.
Tot directeur van den postdhèfpue De verliezen werden weggewerkt en
en girodienst zal, naar de N.R.Crt.der de organisatiekosten, dio voortdu-
verneemt, worden benoemd de heer J. rend gestegen zijn, ook door de voort-
Lazondor, thans directeur van het durende stijging der papierpriizen in
poetkantoor te Rotterdam. De heer den oorlogstijd.
Lazonder zal Maandag Mei zijn nieu-J De president vroeg beklaagde of hij
wen werkkring aanvaarden. Dezer da- tegenover de commissariseen niet al
gen is het koninklijk besluit van zajn tijd de balansen geflatteerd heeft,
benoeming te wachten. Beklaagde: Nooit 1 Het is mogelijk
INGEZONDEN MEOEOEELINCEN k 60 Cts. per regel.
IV.
DE MELK. WAAR KOMT DE M ELK VOOR HAARLEM VANDAAN?
HOE KOMT ZIJ HIER? DE TIJ OEN VERANDEREN EN DE BOEREN
MET HEN. DE MELKCONTRÖLE. VERSCHILLENDE SOORTEN VAN
MELK,
[dat ik gezegd heb", dat wij in het Jaar
1921 22 winst zouden maken. Ik meen-
'de dat de drukkerij dit zou opbren
gen. Ik deed mijn best zooveel tk kon
dat de drukkerij veel zou opbrengen.
De advertenties vermeerderden, het
aantal abonné'a steeg.
President: U hebt toch wel eens
de commissarissen erkend, dat do ba
lans geflatteerd was
Beklaagde: Ik geloofde in mijn opti
misme dat ik slagen zon en ik geloof
nog dat tk had kunnen slagen.
Bij het verdere verhoor verklaarde
bekl., dat hijzelf in 1922 failliet ver
klaard is, kort na do vennootschap.
1 In den boedel was o.m. het erfpaohts-
recht op een stukje grond te Zand
poort «11 een huis te Hilversum- Toen
beklaagde geschorst werd was er geen
.cent in kas.
I President: Hebt ge in de vergade-
Jring van commissarissen, waarin ge
geschorst zijt, erkend, dat ge de com
missarissen steeds misleid hebt!
Beklaagde: Geen sprake van.
President: Het staat in de notulen
Beklaagde: Ik weet van die notulen
'niets. Ik heb het nooit gezegd.
Beklaagde rekende dat op het eind
van 1922 een man en vrouw hem 4000
kwamen brengen, waarvoor zij 4 obli
gaties van 1000 wilden hebben. Ze
hebben die ervoor gekregen. De man
zeide daarop: Ik heb nog wel 4000,
daar wil ik ook wel obligaties voor ne
men, maar ik moet het geld altijd te
rug kunnen krijgen, als ik het noodig
heb. Beklaagde hoeft hein toen gezegd
dat dit heelemaai geen bezwaar was.
Daarop heeft de man ook dio andere
4000 ingewisseld.
President: Maar u kan toch niet zeg
gen dat de man zijn geld altijd terug
kon krijgen. De zaken gingen toch
elocht.
Bek].: Dat kon ik wel »ggen. Her
haaldelijk heb ik immers gelden op
verlangen terugbetaald. Ik zeide dat
er een potje voor gereeerveerd was.
I)at bestond wel niet. maar wij deden
alsof het zoo was. Alleen het laatste
half Jaar ging het terugbetalen op
verlangen niet meer, maar dat kwa.-n,
doordat het vertrouwen geschokt was
tengevolge van do eerste faillisse-
menlsaanvrage.
President: l! hebt straks nog »c!f
gezegd: We worstelden altijd met
geldgebrek.
Bekl.: Ik heb altijd getracht de op
gevraagd» gelden terug te geven. Mot
de beote bedoeling meende ik do ze
kerheid te mogen geven dat ik dit al
tijd kou runnen. Ik had het geld wel
liggen, maar mijn ontvangsten waren
steeds stijgende.
Een dor rechtere: En als nu eens veel
obligatiehoudera tegelijk kwamen om
terugbetaling 1
Bekl.: Ja. als de hemel valt! Ik heb1
nooit iemand ertoe willen bewegen
geld af te gewen. Het gebeurde nooit
onder eenige pr<«si»
President: Op den dag van uw
schorsing wist u toch. dat de toestand
zoo was. u geen obligaties meer
mocht plaatsen.
Bekl.: Neen, flat wist ik met. Tegen
over de schuld stonden de stijgend"
inkomsten, waaruit ik meende dat de
vennootschap al haar verplichtingen
zou kunnen nakomen.
President: Had u inkomsten behalve
uw salaris 1
Bekl.: Ik vervulde spreekbeurten,
waarvoor ik bezoldigd word.
President.; Hadden uw kinderen in
komsten 1
Bokl.: Mijn kindoren hadden goede
inkomsten. .Van hen heeft do Amster
dammer veel te danken gehad. Wijlen
mijnheer Hovy heeft mij in het open
baar den vader van de Amsterdammer
gonoemd.
President: Hebt ge niet een reisje
nar Zwitserland gemaakt!
Bekl.: Van mijn eigen salaris. Het
was een zeer bescheiden reisje, dat ik
noodig had voor do verkwikking van
mijn geest.
Getuigenverhoor.
Omtrent liet getuigenverhoor ont-
leenen wij aan het verslag in de N.
R. Crt.. het volgende:
Eerst verscheen eon echtpaar. Bei
den verklaarden dat zij zeker hun
geld niet belogd ZOU hebben in obli
gaties van de Chr. Amsterdammer, nis
zij geweten haddon dat zij het geld
niet konden terugkrijgen wanneer zij
wilden. .Maar bekl. had hun verzekerd
dat dat wel kon en rij haddeu het ge
loofd.
De heer Wijnberg, commissaris, ver
klaarde dat do commissarissen nooit
hebben geweten van het bestaan van
de z.g. geheime kus en haar dan ook
nooit hebben gecontroleerd.
Veel later hebben do commissaris
sen vernomen dut de gewone ontvang
sten en de gelden voor obligaties in
deze kas gestort werden. Op de ver-
gadering, waarop beklaagde geschorst
is, heeft getuige die z.g. geheime kus
in beslag genomen en daarin gevon
den niets dan een etajiel aauteekenin-
gen, waaruit geen wij» was te worden.
De balans over 1920 kwam pas in
1922; altijd had de directeur het inle
veren daarvan onder allerlei voor
wendsels uit weten te stellen. Hij
heeft erkend, eerst in de bewuste ver
gadering. daarna in een brief, dat hij
de schuld was van den hcelen toe
stand en dat hij de commissarissen
steeds heeft misleid. Als getuige vroeg
naar de vermoedelijke resultaten over
net jaar 1920 21, wist beklaagde hem
allerlei staatjes aan te toonen, dat er
veel winst gemaakt zou worden.
Intusschen was de obligati&schuld
bij een klein aandeelen-kapitaal ko
lossaal geworden. Steeds wilde be
klaagde maar weer leoncn, maar dat
werd hem pertinent geweigerd.
Getuige zegt. den indruk te hebben,
dat beklaagde steeds zeer hard voor
de zaak gewerkt heeft en nooit do be
doeling heeft gehad, door zijn hande
lingen zichzelf wederrechtelijk te ver
rijken. Alleen door zijn Ie groot idea
lisme, aldus getuige, is deze min in
moeilijkheden gekomen. Hij deed zeer
veel eigenmachtig; bijv. kocht hij op
eigen houtje zetmachine», totdat wij
hem zeiden, dat hot nu genoog was.
Getuige zeide dat het voor een groot
gedeelte juist was. het jaarlijkse^©
verlies over te brengen in de organisa
tiekosten.
De Officier: 11 kunt toch niet zeggen
getuige, dat u niet wist, dat de zaak
«lecht ging. U kendei toch de Joarhjk-
©ebe, niet weinig tot nadenken stem
mende verliescijfers.
Getuige: Beklaagde zeide altijd. Ala
we eenmaal onze eigen drukkerij heb
ben, komen we er glad door, en dat
leek mij juist. Het verlies zat groo-
tcndcels in organisatiekosten.
Getuige verklaard® verder nog. dat
de directeur niet hot recht had, obli
gaties terug te nemen en daarvoor
schuldbekentenissen ia de plaat» te
geven.
Een volgende getuige verklaarde,
van zijn zwager twee obligaties van
250 te hebben overgenomen, nadat
beklaagde hem pertinent had verze
kerd, dat ze altijd betaalbaar waren
uit een daarvoor bestaand fonds; dat.
de zaak goed was on elke week winst
maakte en dat de courant nooit zou
kunnen verdwijnen.
Daarna word gehoord de boekhou
der van I.eeuwen. Deze is enkele Ja
ren bij de zaak in dienst geweest.
Bij zijn komst vond bij de boekhou
ding een chaos, inet een nadeelig ver
schil tuasdben boeken en kas van
12 000,
Het lieele beheer leek hem op ren
zonderling» wijze gevoerd te worden.
Het drukkempersoneel had buitenspo
rig hooge loonen. Getuige is er e--ns
bij geweest, dat d" directeur den
werklieden in een bijeenkomst vertel
de. dar er dut Jaar wel 900 winst
gemaakt zou worden, dank rij den
noesten arbeid van zetters en druk
kers. Getuige writ daar nieis van,
maar heeft den directeur gezegd, dat
h!j dio uitlating met verstandig vond.
Hij meende, dat het niet op zijn weg
lag den directeur te prc*s*n. <i© ba
lans af te maken. Toen hij ho» lan
ger ho» meer tot het inzicht kwam,
«lat de boel niet in orde was, heeft hij
de commissarissen gewaarschuwd,
waarop de lieer Wijnbeek hem wwgons
belastering ran den directeur ontsla
gen heeft. Hieraan was voorafgegaan
een gesprek met den directeur, waar
in deze zoidc: Als jij Woensdag bij «lo
commissarissen beat, houd dan Je bek,
dan zal ik wel zorgen, dat ik van die
kerels afkom.
Getuige heeft hem hierop aangera
den maar to zeggen hoe do zaken
stonden. Toen getuige met zijn klach-
Tot nu toe hebben wij in deze serie
artikelen neg slechts gedacht aan het
stillen van den honger der Haarlem
mers, wij willen mi ook eens spreken
over het lessciien van hun dorst, al
kan dan de drank, die nu aan de orde
komt, „eten en drinken tegelijk" ge
noemd worden. Melk toch bevat alle
stoffen, die de mensoh voor zijn ont
wikkeling en voeding noodig heeft. Er
schuilt dus veel waarheid, in het be
kende gezegde; „melk is goed voor
elk".
De melk die te Haarlem wordt ge
consumeerd, is afkomstig van: Haar
lemmermeer, den Houtrakpolderde
tuurt van Schalkwijk, de streek bo
ven het Noordzeekanaalden omtrek
van Assendelft, «ie buurt van Leiden
en voor een klein gedeelte komt zij
ook uit de onmiddellijke omgeving
van Haarlem: Santpoort, Velsen,
Heemstede.
Dagelijks wordt ongeveer 50.000 L
'aangevoerd, gedeeltelijk per as (paard
en wagen of vrachtauto's), gedeelte
lijk per schudt. Met dit laatste ver
voermiddel worden soms wel 1Q.0Ü0 L.
tegelijk overgebracht. Kleinere par
tijen gaan meestal per auto („Ford-
jes"j. Ieder heeft de vrachtauto's met
melkbussen wel door de stad zien rij-
den.
Door de groote ontwikkeling van de
verkeersmiddelen, vooral in de laatste
jaren, 13 de afstand over welken de
melk vervoerd moet worden van zeer
weinig belang meer; de melk die van
ver komt kan nu bijna even tijdig aan
de inrichtingen zijn als die, welke utt
de onmiddellijke nabijheid afkomstig
is.
Aam de inrichtingen. Want
deze, op wetenschappelijk© wijze be
stuurd én in 't bezit van allerlei in
strumenten, waarvan de oudjerwetóche
melkboer, die de melk van zijn koeien
onmiddellijk aan de consumenten
i bracht, zelfs het bestaan niet
moed de, beheersohen tegenwoordig de
melkleverantie. De boeren bepalen
zich nu tot het houden van melkvee
en het voederen en melken der dieren;
het vervoer van de melk laten rij over
aan de melkrijders en de melksehip-
pers, die daarin een bestaan vinden.
Ook in den tijd van levering ia door
de veehouders rondom de grcote ste
den een groote verandering gebracht,
ook al dateerend uit den oorlogstijd,
die in zooveel zaken diep heeft inge
grepen. De boeren zijn n.l. over het
algemeen overgegaan tot late levering
van de melk. Vroeger stonden de
„vernoegd© landlieden", wier leven
zoo „genoeg'lijk heem rolde", reeds
des nachts om twee, drie uur op, met
het gevolg dat de melk reeds om zes
uur bij de afnemers was. Dat is mi uit
en„die goeie tijd komt nooit
weerom". De melk komt nu vrij laat
in de stad en is dan niet. meer ge
schikt. om denzelfden dag nog te wór
den gedistribueerd. De inrichtingen
zijn dus verplicht de melk te bevva-
ren en te behandelen, opdat zij niet
in quaüteit achteruitga. Sommige in
richtingen stellen dan ook een premie
op vroege levering, of liever: zij trek
ken een geringe korting van den prijs
af bij late levering, waarbij dam half
acht aJs uiterste grens geldt.
De melkrijders zijn soms in dienst
van de boeren en soms van de inrich
tingen. Het kan ook gebeuren, dat;
boeren zich tot groepen combineeren,
alle boeren van zulk een groep geven
dan de door hen te leveren melk aan
eenzelfden rijder mee. Evenzoo vor
men dikwijls verschillende inrichtin
gen een combinatie en nemen een
melkrijder in dienst, om zoodoende
de vracht zoo goedkoop mogelijk te
doen zijn. Sommige melkrijders tre
den op als be taalmeesters" der in-
Zij krijgen van die inrich
tingen een bundel geld mede en beta
len den boeren de door hen gelever-"
de melk contant. In andere gevallen
weer koopt do melkrijder de melk van
de boeren voor eigen rekening en ri
sico; de inrichtingen betalen in dat
geval natuurlijk alleen den melkrij
der, die dan tegelijkertijd melkhan
delaar is. Deze wijze van doen heeft
een bezwaar, waarover straks.
De ocntrflle.
Gelukkig leven wij in een tijd, waar
in hooge oischen var. hygiëne en zin
delijkheid ten opzichte van onze voe
dingsmiddelen worden gesteld en
waarin ten strengste wordt opgetre
den tegen het verfoeilijk misdrijf: ver-
valaching van levensmiddelen.
Zoo wordt ook op het artikel melk
strenge contröle geoefend a.l zal al
tijd in de eene inrichting deze con
trole scherper zijn dan in de andere.
Bij aankomst aan de fabriek wordt
de melk, met. bethulp van verschillen
de instrumenten, onderzocht op: vet
gehalte, soortelijk gawioht, zuurheids-
graad, vuilheidsgroad en ook op reuk
en smaak. Iedere bus wordt zoo
„bemonsterd" en van de resultaten
van he:, onderzoek wordt een „dag
boek" gehouden. Een korting wordt
weer toegepast op de melk. die een te
laag vetgehalte heeft. Deze korting
is zeer gering maar kan toch be
schouwd worden als een prikkel voor
de boeren om de kooien goed en doel
matig to voeden en goed „uit te mol
ken".
Het spreekt vanzelf, dat deze con
trole bijzondere kosten voor de inrich
tingen medebrengt: er moeten instru
menten, ingrediënten, chemicaliën
enz. voor aangeschaft worden.
Heeft de leiding eener inrichting
reden om kwade trouw bij den melk-
leveraneier te veronderstellen, ver
moedt hij bij voorbeeld dat de melk
vóór de levering ontroomd wordt, danj
stuurt hij onmiddellijk iemand naar
de boerderij om daar, ter plaatse, een
stal- of een weidemonsfer (naar ge
lang van het. jaargetijde) te nemen.
Door vergelijking der verkregen cij
fers 'die van het op de boerderij en
van het aan de fabriek genomen mon
ster) kan dan worden uitgemaakt hoe
groot en van welken aard de verval-
sching is: of zij bestaat, in wntertoe-
voeging, oatroomiug pf misschien
beide.
De contróle is veel beter door to
voeren wanneer de boer de leverancier
blijft en de melkrijder slechts
voerder is, dan wanneer de meik-
r ij d e r tevens melkh andelaar
is. Dan toch mengt hij ia vele geval
len de melk dio hij van verschillende
boeren betrekt door elkaar, waar
door de contróle, al behoeft zij niet
geheel te ontbroken, toch niet
scherp kan zijn als het geval is
neer de melk rechtstreeks van den
boer betrokken wordt. Dit laatste i»
eigenlijk do ideale toestand, maar in
de pr act ijk niet altijd door te voeren.
Hot pasteurlseoren.
Hierboven is reeds gezegd, dat de
melk tegenwoordig laat geleverd
wordt, dan niet meer geschikt is voor
distributie op den dng der levering en
dus een bewerking moet ondergaan.
Deze bewerking is het pasteirriseeren
en zij is duur, maar wordt, door vele
deskundigen als abeohrot noodzakelijk
beschouwd. Men mag aan nonen dat
van alle geleverde melk 90 ge na»-
teurisferd is en 10 rauw. Enkele
medici staan vijandig tegenover het
pastenrieeeren; zij meenen dat door
deze bewerking de vitaminen gedood
worden, waardoor de melk dan min
der gemakkelijk verteerbaar is.
Het pasteunseeren heett plaate in
de „pasteur". Voor het „indampen"
wordt de melk verhit tot 80 h 00 gra
den; hiervoor wordt heel wat, steen
kool verbruikt en er is natuurlijk per
soneel voor noodig. Door de verhit
ting worden de bacteriën van typhus,
diphtheritis, tuberculosemiltvuur,
gedood en zoo is de afnemer dus ge
waarborgd tegen infectie door deze
bacteriën. Do „los" verkochte melk
wordt stroamend langs platen gepas
teuriseerd, de zoogenaamde „fle»-
schenmelk" wordt eerst in flesschon
getapt, daarna verhit en ook weer
in de flesechen gekoeld. De pasteur:-
satie in fleaechen kan intensiever zijn
daar de melk in de flesschen welis
waar aan een lagere temperatuur
wordt blootgesteld dan bij de „losse"
melk het geval is, maar de bewerking
daarentegen langer duurt.
Gepn aten si reerd e melk „roomt", als
de deskundigen zeggen, „niet zoo ge
makkelijk op", d.w.z. geeft, niet zoo
veel room, want zij komt in den pas- i
leur in snel ronddraaiende beweging
"en wordt daardoor „beleedig'l": heeft
veel te lijden. Een voordeel is dat de
gepasteuriseerde meSk geen kook-
smaak heeft.
Sommige afnemers maken er wel
eens aanmerking op. dat. er in
flesschenmolk „proppen" voorkomen.
Dit is echter een normaal verschijn
sel en de „proppen" zijn volkomen on
schadelijk: zij besta an uit room, met
kaasstof en eiwitdeeltjes vermengd.
Roortnn y»n melk,
We hebben allen wel eens van ver
schillende soorten melk gehoord, maar
als al die soorten je zoo eens achter
elkaar worden opgenoemd, sta je tooh
even versteld en je zegt: „Ik wist niet
dat die gewone, nlledaagsohe koemelk
in zóóveel variëteiten aan liet meusch-
dom wordt geleverdI"
In de eerste plaats zijn er twee
groote groepen: consumptiemeik en i
dustriemelk; de eerste wordt in do huis
houdens voor verschillende doeleinden
aangewend, de tweede gaat naar do
fabrieken om daar tot allerlei melk
producten verwerkt te worden. Maar
dan zijn er nog zoo enkele ondervcr-
deelingen: volle melk, taptemelk, kar
nemelk. modelmelk, suikerarme melk,
Yoghurt, melkpoeder, gecondenseerde
en gehomogeniseerde melk, kindcr-
melk kefir, kumys en
De laatste moliesoorten worden
magere melk bereid en dragen niet
ten onrechte ook wel den naam van
mclkwijn (adsella wordt ook melk-
champagne genoemd) daar zij door
gisting ontstaan. Deze laatste soorten
schrijft de geneesheer in bepaalde
ziektegevallen voor.
Het gebruik van taptemelk is in do
laatste jaren tot een minimum gere
duceerd; de mens«hen willen er niet
meer aan. Men zou haar „opgeloste
kaas" kunnen noemen, zij onder
scheidt zich van volle melk alleen
door afwezigheid van vet; er komen
alleen nog enkele spoortjes vet
voor.
In karnemelk, die in warme zomers
zooveel aftrek vindt, is de melksuiker
omgezet in melkzuur en het vetgehal
te is, doordat de melk al voor do bo-
terfabricage gediende heeft, zeer ge
ring (goede karnemelk bevat pl.m,
0.45 vet).
De modelmelk wordt met bijzonder»
zorg gewonnen, hetgeen haar wel uite
'stekend, maar ook zeer duur maakt.
De tekende, licht verteerbare Yog
hurt. door het gebruik waarvan, naar
wel beweerd wordt, de Bulgaren zulk
een hoogen ouderdom bereiken, ont
staat door met do volle melk een cul
tuur van Yoghurt-bacteriën te men
gen, waardoor een omzetting in do
melk plaat» heeft.
Melkpoeder wordt uit. volle of uit
taptemelk bereid; het wordt hooMza-
kolijk gebruikt door bakkers, chocola-
jde'abrikanten en voor export nn.ar do
tropen. 100 L. volle melk geeft 12 K.G.
melkpoeder, 100 L. taptemelk 9 K G.
Een belangrijk product van de Ne-
derlandsch» meikindustrio is nog de
gecondenseerde melk, In groote kope
ren ketels van soms wel 10,000 L. in
houd wordt de volle melk eerst inge
dampt onder verlaagden luchtdruk,
waarbij zij al bij 50 graden kookt, De
damp van da kokende melk wordt ge
condenseerd mot behulp van koelwa
ter. Bij de gecondenseerde melk wordt
rietsuiker gevoegd (pl.rn. 45 om
haar duurzaam te maken. Deze melk
wordt verhandeld in do bekende bus
jes en ia in hoofdzaak bestemd voor
export. (Indië).
Ook gehomogeniseerde melk wordt
in de melkfabrieken gemaakt. In de
homogeniseermochine worden de in
de melk zwevende vetbolletjes fijn ge
wreven tot onregelmatige stukjes, die
zich met do andere bestanddeelen
van de melk vermengen. Daarna
wordt do melk onder een druk van 250
atmosph eren door een zeer nauwe
ruimte geperst. Zij heeft dan de (ne
gatieve) eigenschap, geen room meer
te kunnen vormen en is, na sterili
satie. (tegen het zuur worden) ge
schikt om zeer long te worden be
waard.
Suikerarme melk (waaruit door een
zekere bewerking de suiker verdwenen
is) wordt aan nierlijders vxn-geechre
ven, en kindermelk, is melk, waarvan
de samenstelling, o.a. door verdunning
en toevoeging van eiwitstoffen, zoo
dicht mogelijk die van do moedermelk
nadert.
