UNITED TELEGRAPH
HAARLEM'S DAGBLAD
VRIJDAG 2 MEI 1924-DERDE BLAD
DIENST VAN DE
DUITSCHE VRAAGSTUKKEN
(Vaa onzen correspondent.)
HET WOORD IS AAN MORGAN. DE VERSNI PP E RIN C DER PO-
LITIEKE PARTIJEN. DE DUITSC HE VOLKSPARTIJ. HELFFE-
RICH'S DOOD, 1
B e r l ij n, ag AprtL
Door een Amerikaan, natuurlijk door
een Amerikaan, is een boek geschreven
het heel „Beschaving en Verval"
waarin wordt uiteengezet, dat de brand
punten van de geschiedenis der mensch-
heid hun weg nemen van het Oosten
naar het Westen. Azië was de wieg van
de menschheid, daar ontstonden de
eerste groote steden en ^aten, daarna
werd het looneel van de voornaamste
gebeurteni-sen Griekenland, vervolgens
Komc en de schrijver trekt de lijn door,
die hij over Parijs en Londen te New-
York laat eindigen. De geschiedenis
schijnt hem gelijk te gaan geven, liet
groote schiereiland van Azië, dat „Eu
ropa" heet. bevindt zich in een toestand
van hulpeloosheid en de mceningen rijn
feitelijk slechts verdeeld, of óc Euro
peanen ten offer zullen vallen aan het
gele ras, dan wel onder bescherming
zullen worden gesteld van Amerika. Dat
is geen vraag, die vandaag of morgen
plotseling beantwoord zal worden en de
politieke en cultureel© ontwikkeling vol
trekt zich niet langs een rechte lijn,
zooals da: in philosophische boeken is
geschetst. Op het oogenblik is de stand
van zaken stellig zoo. dat Amerika over-
vegeaden invloed heeft op de ontwikke
ling van de dingen in Europa. De auto
riten van de commissie vaa deskun
digen w-a? gebaseerd op de deelneming
van 6e Amerikanen, van Coolidge's
voord zal de oplos-ir.g -.ar. hel vraag-
tt ik van de intergeallieerde .-chulden
afhankelijk rijn en Morgan is uitgenoo-
digd r.aar Europa te komen, om op de
vraag naar leenir.gen. waarvan het ber-
«trivraagstuk afhankelijk is, te antwoor
den.
John Pierpont Morgan junior heeft
err.ige routine op het stuk van groote
leeniagen. Hij heeft dertijds tijdens den
oor 'eg de Entente-leeningen in Ameri
ka ondergebracht. Reeds in 1914 leende
hij zelf aan Rusland 12 millioen dollar,
in 1915 aan Frankrijk 50 millioen dol
lar. Bij de groote leening van 500 mil
lioen dollar, welke de geallieerden in
1915 opnamen, h.vi hij de leiding. In het
jaar 1922 heeft hij een groote reis door
Europa gemaakt, om de landen te lee-
ren kennen, waar rijn geld werkt en de
landen te bestudeeren. waar het mis
schien eens zal werken. De geslaagde
steun aan den franc is Morgan's werk.
Het was wel een van de grootste zetten
op het internationale schaakbord, welke
in de geschiedenis te vermelden zijn.
nat Morgan, terwijl hij nog o-.-cr de
Stetinleening onderhandelde, door over-
cenkomstige op er., ties aan de beurzen
de valuta bij voorbaat zoodanig in vei
ligheid wist te brengen, dat na de
daarop gevolgde tijging van den franc
de ieening zelf slechts middel tot he!
jee geworden. M'H
regt niet te veel wanneer men opmerkt,
dat Morgan op het oogenblik de sleu
tel van de situatie in handen heeft. Wat
zijn keizer* en koningen, wat presiden
ten en politici tegen deze macht, die
het Jot van Europa in het algemeen en
van Duitschland in het bijzonder in
handen heeft, voor wien het geheele
conglomeraat van staten en staatje* aan
dere zijde van den oceaan niets ander*
i« dan een plantage, waar men zooveel
mogelijk v indeel poogt te trekken.
Het ge-. al-Morgan i* een van de voor
naamste en meest indrukwekkende s'oor-
b-e'.den. welke bewijzen, hoereer Europa
door verdeeldheid is verzwakt en met
handen en voeten overgeleverd aan
meer doelbewuste machten.
Verdeeldheidniet het minst in
Duitschland zelf. De propaganda voor
de verkiezingen van den Rijksdag werpt
daar een fel licht op. Zestien partijen
dingen naar de gunst van de menigte,
in Berlijn althans; in het geheel zijn er
liisten van 23 partijen. F.n van acht
nieuwe partijen rijn de lijsten door te
late indiening of andere formeele on
juistheden geweigerd. Daaronder be
vond zich o.m. een lijst van de vereeni-
ging der lieden, wier hypotheken door
de waardevermindering van het geld
waardeloos rijn geworden en als het
ware automatisch afgelost. Zij wilde
haar eigen vertegenwoordigers in den
Rijksdag hebben, om daar het kabinet-
MarxStreseinann voor hccte vuren te
plaatsen. Vermoedelijk zal van dit alles
een ongekende versnippering der stem
men het gevolg zijn en de nieuwe rijks
dag moet een merkwaardig mengsel van
allerlei lichtingen worden. Het merk
waardigste is zonder twijfel het optre
den van de Duitsche Volkspartij, die
met kaar rattenvangersmelodie uit alle
partijen van de socialisten tot de
Duitsch-nationalen dc ontevredenen tot
zich poogt te trekken. Do leuzen na
tionalisme en antisemitisme zullen een
menigte kiezers lokken, maar wat daar
na uit de stembus als volksvertegen
woordiger te voorschijn zal komen, kan
niet anders dan een zeer zonderling
mengelmoes zijn, waaruit althans voor-
loopig geen krachtige partij te kristal-
liseeren zal zijn, die actief kan optre
den. Want het ontbreekt te eenentnale
aan boven het middelmatige uitreikende
leiders, die in slaat zouden zijn van den
bi ra rren chaos een ordelijke groep te
maken. Men heeft deze Duitsche volks
partij wel eens met het centrum verge
leken, dat immers ook uit heterogene
elementen bestaat, maar door het Katho
licisme bijeen wordt gehouden. Dezelfde
rol zou bij de Duitsche Volkspartij het
antisemitisme moeten spelen; maar het
Katholicisme iets positiefs, anti-se- j
miti*me echter iets negatiefs, dat bo
vendien door de volkspartij nog met een
belachelijk verfje wordt opgesmukt.
Niettemin wijst de toenemende groei
van de Duitsche volkspartij op een be
weging bij het volk, die reeds zoo
sterk is. dat ook andere partijen, die in
het algemeen niet met haar syrnpathi-
secren. het noodig achten, het natio
naal gevoel meer te prikkelen, dan in
een rrpubliek in het algemeen gebrui
kelijk i'. Merkwaardig is hierbij de de
magogie. d< nationaalste man. zegt men
in nationalistische kringen tot den jeug
digen kiezer, i* degeen. clie door inge-
.-pannen vredelkvenden arbeid mede-
helpt den last van het herstel te ver
lichten en bereid is, het kind door of
fers vrij te maken, te meer, omdat het
rapport van de commissie van experts
en do hrhandeling daarvan door dc
commissie van herstel een gunstig
perspectief opent.
Onder de talrijke commentaren en be-
cordeelir.gen, die het rapport in Duifch-
land tot dusverre heeft uitgelokt zijn in
het bijzonder van belang de uitlatin
gen van Dr. A. Sorg-\ den voorzitter
van een bond van Duitsche industriee-
len. die. kort gezegd, aanneming van
de voorstellen aanbeveelt onder voor
waarde v jj economische en politieke te-
ruggeving van bet bezette gebied. Dr.
Sorgc. die tot het bestuur van de Kntpp-
onderneniingen behoort, zeg: welis
waar, dat hij uitsluitend zijn persoon
lijke meeoing hoeft te kennen gegeven,
maar men mag veilig aannemen, dat hij
zoowel de mceninff van de West-Duit-
sche groot-industrie als van dc Duitsche
industrie in het algemeen heeft uitge
sproken althans it er nog geen ern
stige tegenspraak tegen zijn oordeel
vernomen.
Als voornaamste persoonlijkheid uit
rechtsche kringen heeft 6e bij het
spoorwegongeval te Bellinzona omge
komen Dr. Helfferieh krachtig stelling
genomen tegen de conclusies van het
rapport. Hij deed dit uit Italië, waar
hij zich voor herstel te Stresa bevond,
maar hij moest weldra toegeven, dat
rijn oordeel te voorbarig was geweest
en gebaseerd op onvolledige uittreksels,
welke in Italiaan sche bladen waren ver
schenen. Dergelijke impulsieve oordeel
vellingen waren bij Helfferieh niet
vreemd; in dit geval rook zijn oordcel
1 zelfs op een afstand van duizend kilo
meter naar verkiezingspropaganda. Aan
Helfferich's critiek' toch was onmiddel
lijk de vraag vastgekoppeld, of het ka-
binet-Marx op het oogenblik bij machte
zou zijn, definitieve onderhandelingen
te voeren, daar immers geen rijksdag
achter het kabinet staat. Dat zijn na
tuurlijk spitsvondigheden, waardoor de
regeering zich niet zal laten intimide©-
ren. Zij zal integendeel haar buiten-
landschc politiek met kracht voortzetten
en de «oodige wetsontwerpen, die in
verband met het rapport van de com
missie van experts gemaakt worden zoo
spoedig mogelijk voor onderzoek naar
Parijs zenden. In ernst verwacht trouwens
niemand ter rechterzijde, dat het kabi-
net-Marx—Strcscmann eerst met zijn
ontwerpen naar Parijs zal gaan, wanneer
dc nieuwe rijksdag geboren zal zijn.
Ten slotte zullen zij natuurlijk wel door
den Rijksdag goedgekeurd moeten wor
den, om rechtskracht te verkrijgen.
Maar deze goedkeuring :s gemakkelij
ker te. krijgen, wanneer de regeer ir.g
weet hoe men er in Parijs over denkt,
eoodat het alleen nog maar noodig is.de
met de commissie, van herstel getroffen
overeenkomsten thuis door het parle
ment te laten goedkeuren. Dan zal de
oppositie een zwaren strijd moeten voe
ren. waarbij voortdurend het gevaar
dreigt van een nieuwe ontbinding van
den Rijkedag.
De onverwachte dood van Helfferieh
beroofde bovendien de rechterzijde van
haar knapsten kop en de Duitsch-Na-
tionalen van hun scherpste zwaard. Ook
zijn tegenstanders ontkenden zijn bui
tengewone bekwaamheden niet. Helffe
rieh haatte en werd gehaat als zelden
een politicus in Duitschland. voorname
lijk, doordat hij in hel politieke leven
zijn intrede had gedaan door middel
van de democratische partij, welke hij
echter, zoodra hij eenmaal in den zadel
2at, den rug toekeerde. Zelfs zijn tragi
sche dood werkt ternauwernood als een
sourdine op de uitroepen van de tegen
standers. Bij rechts werd hij in het bij
zonder met het oog op den nieuwen
riiksdag beschouwd als de «coming
man". In het regeeringskamp echter
zullen om hem even weinig tranen
vloeien als om Stinnes.
Binnenland
Vergadering van den
Ondernemersbond
Een rede van prof. Treub
In een algemeene vergadering v»r. den
Ondernemersbond een rede gehouden
.ic .r prof. nir. M. VT. 1". Treub. Onder
meer werd de politiek in Ned. Indiè be
handeld.
Do politiek, reide «preker, is veel meer
dan hier t« lande een xmbwnsarspoliiiek;
de eigenaardige eameneteüing van do In-
dinch0 Maatschappij brengt dit nu een
maal met zich. Daaruit volgt, dat do on
dernemer», die t'cu overwegend belang
hebben bij do rustig® ontwikkeling der
ItndUobo Maatschappij, niet onverschillig
kunnen zijn ten aanzien van den geest,
waarmede het Indische ambtenarencorps
I» bezield.
In dit verband weidde spr. uit over de
opleiding «n tiet onderwijs aan de Leid
rhe Hoogeeehool. Die Hoogeschool.
du» spr.. i» over hel sdgemeen doortrok
ken van den <te*»t. dat in Indié aan do In-
1 ander» redht wordt onthouden. Het 1*
ho>g tij dat hiertegen wordt opgekomen,
niet omdat rr een ondernemersbelang bij
is betrokken, maar omdat de niitigo or.t
wikkeling van Indlf ermede is gemoeid.
Wanneer ztlet bijtijd» wordt opgekomen
t«gen het vergiftigen van den geest der
aanetaande ambtenaren met het wnanbo-
grip. dat men in Indi» aan de bevolking
g«en recht laat wedervaren, dan ral men
de wrange vruchten van zijn onbewogen
heid. <ii' hier nvt <vn groot element van
lafheid vermengd, eerst gaan plukken
het t« laat zal x ;n om ze ta verwijd®
(spreker acht zich, niet als voomittcr
van den Or.dernemersraad maar ais Neder
lander verplicftit, nu dit gevaar tot hom is
doorgedrongen, zijn uiterst® best t« doen.
men» i® werken, dit gevaar den kop in t»
drukken.
EEN CEDENKTEEKEN VOOR DEN
OVERLEDEN BURCEMEESTER VAM
CRONINCEN.
Naar de Stand, meldt, zijn ®r plannen
in overweging om op het graf van den
overleden burgemeester van Groningen een
gedcnk'eoken to plaatsen. Ben commissie
l« in wording en het plan moet zijn. de
Ingwtetenen in do gelegenheid te «tellon,
door hun gifion medewerking te vcileencn.
Chr. Bond van spoor- en
tramwegpersoneel
Geen vacantietoeslag voor
vrijgestelden?
Intrekking der staklngswetten?
Een protest tegen verslechteringen
De Prot. Chr. Bond van Spoor- en
Tramwegpersoneel houdt 27 en 2% Mei
te Utrecht zij» algemeeue vergade
ring. Op de agenda komen verschil
lende voorstellen der afdeeling Haar
lem voor. Do voornaamste laten wij
hier volgen:
1. De vacantietoeslag der vrijge
stelden wordt afgeschaft.
Toelichting. De afdeeling acht va
cantietoeslag op zichzelf verkeerd,
omdat de bezoldiging zoodanig moet
zijn, dat daarin voorzien wordt. Ge
zien het salaris der vrijeesielden
meent do afdoeling dit voorstel te
kunnen doen.
Hoofdbestuur is van mecning.dat daar
do vacnntie-loeslag der vrijgestelden
is te beschouwen als een toelage voor
het gemis van vrijvervoer voor hunne
gezinnen, deze toeslag niet moet wor
den ingetrokken.
2. De algemeene vergadering dringe
er bij het Hoofdbestuur op aan dut
het stappen zal doen om in samen
werking niet, het Ghr. Nat. Vakver
bond voor de vrijgestelden van alle
aangesloten bonden een pensioenrege
ling tot stuud te brengen, gelijk aan
de pensioenregeling voor Rijks- of
spoorwegpersoneel en daarvoor dan
8.1 van do salarissen te laten stor
ten.
Toelichting. Een behoorlijke pen
sioenregeling voor de vrijgestelden
acht de afdceling zeer gewenseht.
Daar echter destijds door het C. N.
V. een ontwerp-loo®eüng -.'oor de
vrijgestelden der verschillende orga
nisatie-s werd vastgesteld, meent de
afdceling dat ook deze zaak in over
leg met dit Verbond moet plaats vin
den en voor meerdere personen het
sluiten van e n dergelijk© verzeke
ring voordeeliger is, dan wanneer
dit alle--n voor de 3 vrijgestelden van
onzen Bond zou geschieden.
Hoofdbestuur nrht dit voorstel
practisch onuilvoelbaar. In deze rich
ting is reeds vroeger een onderzool-:
ingesteld.
3. Nu liet streven van Regeering en
Directie er op gericht is het Spoor
wegpersoneel in de richting van het
particulier bedrijf te dringen, worde
verzocht de stakingswetten van 1903
te doen intrekken.
Hoofdbestuur ontraadt dit voor
stel. Het zal op de algemeene vergade
ring nader worden toegelicht.
4 liet hoofdbestuur dringe er bij
het G: N. V. op nan dal het; meer
dand werkelijk optreedt, tegen den
geest van reactie, die zich in den lan
de uit, door het invoeren van aller
lei verslechteringen.
Toelichting. De tank welke het C.
N. V. zich tot nog toe heeft gesteld
i.s adviseerend, voorlichtend en orga-
niscerend. Dc afdoeling is van oor
deel dat het Vakverbond weinig ac
tief is geweest, en in deze richting
meer tegen-actie gevoerd had moeten
wonion.
Ter algemeene vergadering zal dit
ptint nog nader worden toegelicht.
5. Het hoofdbestuur verzoeke het
C. N. V. nog dit jaar en zoo spoedt?
mogelijk. een congres van alle bij het
Verbond aangesloten organisaties te
beleggen en te protesteeren t'g-m het
aanhoudend invoeren vao allerlei ver
slechteringen in de rechtspositie de*-
arbeiders.
Toelichting. De Christelijke Vak
beweging staat niet allereerst naar de
macht doch art het standpunt van het
recht. De afdceling meent dat de fiid
gekomen i» om eens in het- openbaar
de stem iler Chr. arbeiders te laten
hooren.
Hoofdbestuur stelt voor deze beide
laatste punten tegeli'k in bespreking
tc hreneen en i* bereid het verzoek in
nunt genoemd aan het. bestuur jvnn
het C. N. V. over te brengen.
GOEDKOOPE RIJWIELKAARTEN.
Naar gcWld wordt zullen de goed-
koope rijwiolknarten voor afstanden
van hoogstens 40 K.M. (prijs f 0.30,
bij 10 stuks f 0.25 per stuk) voor ver
voer in niol-sncl treinen door de
spoorwegen met. ingang van 15 Mei
verkrijgbaar worden gesteld.
Dingen die niet iedereen weet
DE LUCHT.
„Hè, wat een donkere lucht, vteer
zeggen de menschen, terwijl ze met
oen somber gericht naar boven kijken.
Hetgeen ze zoo mistroostig bekijken
is evenwel niet de lucht, maar het uit
spansel. O111 de lucht; te zien be
hoeft men niet naar boven te kijken,
als ze met het oog waarneembaar wa6
dan zag men overal, waar men ook
kijkt, de lucht. Do geheele ruimte
van de aarde tot de wolken en nog
daarboven is met lucht gevuld. Voor
rnensch en dier en plant en ai wat
leeft, is de lucht onmisbaar. De lucht
die den dampkring der aaide uit
maakt, is een mengsel van gassen. De
voornaamste beetanddeelen zijn zuur
stof, stikstof, waterstof en argon, van
de in geringere hoeveelheid aanwezige
andere gassen is het koolzuur een der
gewichtigste als bron van koolstof in
de planten- en dierenwereld. De stik
stof doet voornamelijk dienst als ver
dunningsmiddel voor de zuurstof.
De drukking van de lucht of damp
kring op <le aardoppervlakte, de
luchtdruk komt overec-n mot den druk
van een kolom water van 10 M. ol,
van een kolom kwikzilver van 700
tji.M. en bedraagt 1.033 E.G. per
c.M.2.
Hoe hooger men komt. hoe ijler de
lucht is. ook neemt de luchtdruk ge
leidelijk af. evenals de temperatuur.
De aarde, de ander© planeten en de
zon hébben een dampkring, de maan
echter niet.
De zuurstof uit de lucht is hc-t ariem-
halingsgas voor mensdh en aic-r, die
deze stof gedeeltelijk weer uitademen,
in den vorm van koolzuur. Onder den
invloed van het zonlicht wordt dit,
door de dhjorophylliourlende planten
opgenomen, koolzuur, door die plan
ten weer uitgescheiden als zuurstof-
Overdag is de dampkring dus zuur
stofrijker dan 's nachts, terwijl zij des
nachts meer koolzuur bevat.
Daar lucht, een mengsel van ver
schillende gassen is, bezit ze dc eigen
schappen van gassen, waarvan er een
is, dal. een gas liefst zoo veel moge
lijk ruimte inneemt, maar zich ook in
zekere mate laat samendrukken, al is
het dan om zoo gauw mogelijk de
oorspronkelijke ruimte weer in te ne-
De prnctische rnensch, die alles aan
zich dienstbaar maakt, heeft van
die eigenschap op verschillende ma
nieren een handig gebruik gemaakt.
Een elas:ieke bal en proppenschie
ter zijn daar al heel eenvoudige voor
beelden van. Gooit men den hal tegen'
den muur, dan brengt de schok een
deuk te weeg. die echter onmiddellijk
weer hersteld wordt en daardoor den
..weeromstuit" veroorzaakt. Door den
deuk in 'den wand van den bal wordt
de ruimte in den bal kleiner, de lucht
moet zich met een kleinere ruimte be
helpen. wordt d is erven saamgeperst,
zoo pauw mogelijk neemt ze echter
•eer een zoo groot mogelijke ruim-
Zit er een gaatje in den bal, dad
heeft de lucht er in geen reden den
deuk weer t© horstellen. Immers
krijgt de wand een indeuking, dan be
hoeft de lucht in den bal zich niet
met een kleinere ruimt© te behelpen*
wordt dus niet saamgeperst, maar de
overtollige lucht zoekt zich een uitweg
door de opening, de deuk blijft er in
en de bal kaatst weinig of niet terug.
Bij het herstellen van een fietsband
maakt men ook gebruik van de eigen
schap van gassen om zoo veel moge
lijk "ruimte in te nemen. Door liet
gaatje in den band zoekt de daarin
ingepompte dus saamgedrukte lucht
een uitweg ter ontkoming. Onder wa
ter stijgt dc ontsnapt© lucht in bellen
op. Alles wat men te doen heeft om
het gaatje in den band op te sporert
is, dien eenvoudig opgepompt in een
kuip met water te leggen, waar de
luchtbellen opstijgen is het lek.
Een ander kinderspeeltuig, waarbij
de lucht leelijk in de verdrukking
komt, is de proppentóhdeter. Aan bei
de uiteinden der buis, een afsluiting.-
Nu wordt de ©eno afsluiting, die aan
'n soort stamper bevestigd is in de rich
ting van den anderen stop bewogen. De
lucht moet zich met steeds kleiner©
ruimte behelpen, wortlt steeds meer
saamgedirukt, tenslotte laat ze zich
niet meer saamdruMcen en zoekt zich
een uitweg. Door den sterken druk is
ook haar kradliit toegenomen. Met een
harden knal dringt ze den stop uit
de monding, tot vreugde van den klei
nen soldaat.
Een der wetten der natuurkunde is
de ondoordringbaarheid der stoffen*
d.w.z. dat er nooit twee stoffen op.
eenzelfde plaats kunnen zijn. Dat mer
ken we ook in d© huishouding. Willeb
we bijvoorbeeld een flescJi met een
vloeistof vullen en zetten we er een
trechter op, die precies den hals der
flesch afsluit, dan zien we, dat de
vloeistof niet of druppelsgewijs in do
flesch loopt. Wat is het geval?
De lucht in de flesch heeft geen ge
legenheid te ontsnappen, kan dus geeni
plaats maken voor de vloeistof in den
trechter. Nauwelijks echter lichten w©
den trechter ©ven uit den hals der
flesch of zetten we desnoods een dik
stukje papier of een lucifertje tus-
scheu hals en trechterbuis. zoodat de
ze laatst© iets schuin komt te staan,
of de lucht kan ontsnappen en de
vloeistof in d© flesch gegoten worden.
Van de ondoordringbaarheid der
stoffen maakt men gebruik bij een,
voor kinderen aardig kunstje. De op
gaaf zou moeten zijn: „Wie kan een
brandend kaarsje onder water hou
den?" „Water cn vuur. dat kan
niet!'' zullen de kindoren denken.
Men gaat als volgt te werk: Met een
paar druppels kaarsvet bevestigt men
een stukje kaars op een langwerpig
plankje. Als men 't kaarsje aangesto
ken heeft, zet men er een glas over
heen, waarin het. plankje rechts een
links klemt zoodat het er in blijft
vastzitten.Nu dompelt men aJles
rechtstandig onder water, waar het
lichtje onder het wateroppervlak nog
even zal doorbranden. De aanwezige
zuurstof uit de luctlvt in het glas, die
noodig is om het vlammetje branden
de te houden, is spoedig verbruikt,
waarom de kaars het niet lang kan
uithouden, maar de vlam werd niet
gedoofd door het water, omdat dat
niet bij de kaars kon komen.
De lucht in het glas, dat rechtstan
dig onder water werd gedompeld, had
geen kans om plaats t© maken voor
het water, dat wel binnen wilde drin
gen, maar door de lucht in het glas
werd tegengehouden. Daardoor kon
het water niet tot het vlammetje
doordringen en het uitdooven. De
werking van de duikerklok berust op
dit beginsel.
In een volgend artikeltje hopen we
de nuttiger en prncascher toepassin
gen van saamgedrukte lucht en de on
doordringbaarheid te bespreken.
NATIONALE VROUWENRAAD.
Do National© Vrouwenraad is te Utrecht
in algemeen© vergadering bijeen. De Raad
sprak rich uit tegen het gebruik van den
hond ais trekdier. Besloten werd bij de
Regeering aan Ie dringen op de benoeming
van vrouwen in de etaaiecommiesie van
toezicht over den doortocht en het vervoer
van landverhuizers, voor zoolang deze com
mission bij de te verwachten, dringend
noodig® herziening op dc wet van landver
huizing in stand blijven. Het voorste',
werd met algemeen® stommen sangeno-
VRIJHEIDSBOND.
Op een te Groningen gehouden vergade-
Iiing ia opgcrldht de Vcreeniging van ge
meenteraadsleden in de provlnoio Gronin
gen, aangesloten bij don Vrijheidsbond.
DE KRUISER JAVA.
De kruiser Java is Donderdagochtend on
der groote belangstelling te Vlissmgea
door de Marine in gebruik genomen en
van de fabriek de Scliclde naar Rotterdam
vertrokken om te dokken en daarna een
proefvaart te doen.
DE BOUW VAN HET HAACSCHE
STADHUIS.
Een aantal vereenig ingen te '«-Graven-
hage hebben in oen adres aan den gemeen
teraad als haar mcening te kennen gegeven
dat alleen op hei Alexaaderveld de bouw
van een waardig stadhuis mogelijk is,
waarom zij den Raad verzoeken dat veld té
willen aanwijzen voor den bouw van het;
nieuwe stadhuis.
APENKRACHT.
In New-York hebben tie autoriteiten
van tien dierentuin zich herig gehouden
met een io(crc<sant onderzoek naar de
kracht van een aap cn hun conclusies
zijn verbazingwekkend. Zij beweren te
hebben bewezen, dat een aap van nor
male grootte ongeveer viermaal zooveel
gewicht kan trekken als een man van
dezelfde zwaarte. Do proeven werden
genomen met behulp van ten dynamo
meter. Touwen werden aan den aap en
cc machine vastgemaakt en toen werd
het dier aangemoedigd om met alle
kracht tc trekken. Sommige apen waren
wat bang voor het apparaat, maar een
011de circus-aap, in de wandeling be
kend als Zuster Susie, wijdde zich met
alle vreugde aan de haar opgelegde
taak. Professor Arthur Brisbane heeft
nu de interessante vraag gesteld. wat
dc gorilla met riin kolossale lichaams
kracht kan gebruiken. En hij :s zelf tot
dc conclusie gekomen, dat dit dier
honderd Dempsey's tegelijk zou kunnen
bestrijden, aan stukken scheuren cn zelf
ongedeerd ui: den strijd komen.
Promotors van grooie bokswedstrij
den dienen zich than* af te vragen, wel
ke honoraria zii billijkheidshalve zou
den moeien betalen aan twee boksende
gorilla's, in vergelijking met Dempscy,
die een half millioen dollar of meer
voor elk gevecht kan bcd'ngcn.
BOORDEN.
Van tijd tot tijd wordt het vraagstuk
onder dc oogen gezien of dc mannelijke
stijvc-boord een geronde dracht is. Een
Amerikaan sche prof heeft hierop ont
kennend geantwoord cn er aan toege
voegd. dat zij het zonlicht beletten op
den huid in te werken. Erg duidelijk
lijkt dit r.i- t, maar wij zullen als lccken
professor's uitspraak maar aannemen.
In Amerika bestaat een anti-boorden-
bond. welks leden een gelofte hebben
afgelegd, dat zij zelf nooit en onder
geen omstandigheden een boord zullen
tixagen cn bovendien zooveel mogelijk
anderen zullen afraden dit te doen. Het
feit, da: deze bond van Amerikaan sche
origine is, is te meer merkwaardig,
daar een Amerikaansche vrouw in tSrg
losse boorden heeft uitgevonden.
MERKWAARDIGE MESSEN.
Sheffield is de stad. waar dc mes
sen vandaan komen cn het is dus niet
10 verwonderen, dat daar het museum
bestaat, van welks merkwaardigste be
zittingen wij het een en ander willen
vertellen- Daar is o.a. een miniatuur
mesje dat niet langer is d<in 2Vi c.M.,
doch niet minder dan 57 lcmmcts be
vat. Een ander, bekend als het Norfolk
sportmrs, heeft 75 lcmmcts, waarvan
vele geëtsi zijn met afbeeldingen van de
jacht. Het allermerkwaardigste in dit
museum is wellicht een mes, dat in
1822 is vervaardigd cn ccn lemmet be
vat voor ieder jaar van de Christelijke
tijdrekening, 1822 stuks dus.
DE REIS OM DE WERELD.
Toen dezer dagen de Brlische Rijks-
tentoonstelling te Wembley bij Londen
geopend was, werd dc redevoering vaa
den koning per draadiooze om de we
reld geseind, met het resultaat, dat het
bericht in 80 seconden tijd weer bij dei»
afzender terug was. Dit heeft voorloopig
alle records van reizen om de wcrcH in
het niet coen zinken, maar wij zouden
in deren tijd van nauwelijks begrensde
mogcliikhedcn niet durven voorspellen
dat zelfs dit record zal blijven. In ieder
geval is bet echter precies S6400 maal
zoo snel als dc vermaarde reis om dc
wereld in 80 dagen die Jules Vcrne den
Engclschraan Philcas Eogg iict maken.
Ook dc persoonlijke wereldreizen zijn
echter in tijdsduur sterk teruggebracht,
niet alleen door Philcas Fogg Jr., die
het oji last van Jan Foith in 40 dagen
klaarspeelde, maar in werkelijkheid. In
1907 deed dc Engclschc overste Bum-
Icy Campbell het reeds in 41 dagen cn
ifj/4 uur. En terwijl Philcas Fogg een
dag won, wat hem zijn weddenschap te
vens deed winnen, door in oostelijke
richting te reizen, verloor deze veel snel
lere globc-trottcr der werkelijkheid ccn
dag door het in Westelijke richting te
doen.
DE EERSTE BRILLEN.
De bril met twee glazen, die wij te
genwoordig kennen is. Daar men beef:
kunnen nagaan in het einde van de 13de
eeuw uitgevonden, hoewel er nog histo
rische twijfel bestaat of het oogglas,
dat de Romcinsdie keizer Nero placht
te gebruiken, van het dubbele of en
kele genre was. Het is echter zeker dat
in deze dagen der oudheid reeds en
kele glazen als hulpmiddel voor zwakke
oogen werden gebezigd.
In dc 14de eeuw werden reeds veel
vuldig dubbele brillen gebruikt, die
voornamelijk in Italië. Beieren en ons
land werden vervaardigd. Men neemt
aan, dat het beril, een kwarts dat om
zijn doorschijnendheid vroeger voor dit
doel gebruikt werd, dc oorsprong van
ons woord „bril" is.
LORD BYRON's HOND.
De vorige week is in Griekenland.
Italië en zijn geboorteland, Engeland,
den sterfdag in 1S24 van den grootcn
Engclschon dichter Byron herdacht. Al
lerlei herinneringen aan Lord Byron
ziin bij deze gelegenheid weer voor den
dag gehaa'd. Dc dichter had een hond,
genaamd Boatswain, een Newfound
lander, waaraan hij bij'zonder gehecht
was. Toen het dier stierf, liet hij in het
park van zijn landhuis Newstead een
mausoleum maken, waarin het volgen
de grafschrift werd aangebracht;
„Bij deze plaats liggen de resten van
een wezen, dat schoonheid bezat zonder
ijdelheid, kracht zonder bruutheid,
moed zonder woestheid cn alle deugden
van een mcnsch zonder zijn ondeugden.
Deze lofspraak, die ccn waanzinnige
vleierij zou zijn, wanneer men haar
schreef boven menscbclijke asch, is niet
meer dan een rechtvaardig getuigenis
van dc herinnering aan Boatswain, een
hond geboren te New FouJidland in Mei
1803 en gestorven tc Newslead op iS
November 1808."
EEN WEEK VAN ZONDAGEN.
Terwijl de Israëlieten hun Sabbath
vieren op den Zaterdag en wij onzen
Zondag eeren, is het wellicht minder
bekend, dat andere landen en andere
godsdiensten tezamen rustdagen geden
ken voor iederen dag van onre week.
Maandag is de Gricksche Sabbathdag,
Dinsdag de Perzische, Woensdag de
Assyrische, Donderdag cc Egyptisch©
ca Vrijdag de Turksche.
EMMANUEL KANT.
Vereerders van den vermaarden Duit-
schen filosoof Emmanuel Kant hebben
onlangs zijn tweehonderd sten geboorte
dag gevierd. Kant hccfl zich met de
meest verscheidene vraagstukken bezig
gehouden, waarvan cr velen geheel bui
ten het abstracte terrein der filosofie
liggen. Zoo heeft hij niet minder dan
drie dissertaties geschreven over de
aardbevingen in 1705 tc Quito jn Lis
sabon. In hetzelfde jaar leverde hij een
nauwkeurige verklaring van do perio
dieke winden. Pacdagogie en ethnolo
gic hielden hem veelzijdig bezig en hij
wijdde een belangrijk werk aan de ver
schillende menschenrasscn, di© hij tot
een oer-ras trachtte terug te brengen.
Hij onderzocht tenslotte gedurende
zijn geheele leven het vredesprobleem,
welke onderzoekingen leidden tot een
merkwaardig opstel, getiteldDe eeu
wige vrede.
Kant was dus wel in den vollen zin
des woords een filosoof,
