HAARLEM'S DAGBLAD
Causerieën over Wetenschap
en Techniek.
HET TOONEEL
ZATERDAG 7 JUNI 1924 - TWEEDE BLAD
DE STRALEN
THE DEATH-RAY (DE DOODELIJKE STRAAL). STRALEN EN TRILLINGEN.
ULTRAVIOLETTE, INFRAROODE EN RÖNTGENSTRALEN. BUIKEN KNOO-
C PEN EN GOLFLENGTE.
kon dat u iuu 0Lr.i.g*uch:ig fct»; ik lu
waarlijk niet helpen, ma*r de toep*»-
«injtn van de j6ugst« Veroveringen der
r»!n. Al» «en (ioekje voor het bloeden
i*S*. de heer Grïndell M&uhcws er wel bij
dr; <-o!c .ie geneeskunde er vruchten wn
ix'. plukken en zijn werk dua ook tot heil
van do lijdende rocnschheld sal strekken,
maar eigenlijk ie d*t toch maar bijzaak.
Het (ou zoo'n geruohtinakende affaire
niet geworden rijn. er geen allesover
heeraehen'de militair» kant aan -was. Km
als handig aakenman. dte veet wat re
clame vermag steek'. Matthews xijn Vin
ding niet onder atoclca of banken tnssr
weet te bewerken, dat cijn „Straal des
Dooda" het onderwerp van de wereldper»
i*. De «erirationeele naam alleen al, waard
Julei
Maar, cu hij sijn
rmg bekend gemaakt
r.currenten van alle
jaar geleden brach-
vollon vrede al Fran-
oven hon% gebied tot
lende of ze van iien
KM, Frankrijk blijkt
WÊÊ^m hebben
itische Rust
r wel het ern
eten tijd er meer ««.heli gekomen en
laten rie-h de verschillend* soorten «dralen
van Mn getichtapuni nit beeehouwen, en
andere.n die er oppervlakkig gezien op lij
kei., tr.^r toch in w«c-n heel ver
schil lands zijn, in een ander hokje etoppen
De naam ..straal" is al uit de grijze oud
heid tot ons gekomen en bij analogie,
aan all es wat maar eenigszins op lioht-
stralan geleek toegepast. Vroeger, toen
men ook meende (Newton dacht dit onder
anderenI dat lichtstralen bestonden uit
lecbthjnlng voortgeechoten deeltjes (wat
voor d»el(;<-' daar had rum toen nog «een
i-l'-p van), dat het licht alch dus «ufvei
JIuTgen» bad daar al a
beweaen werd dat
>rde dat r
ideee.
De trilling eah'.er
ropv
enx-
nde
t niet
golf. In een lichtstraal tier
de afzonderlijke deeltjes trillen,
totaal en daarom was het eigenlijk be-
ook a! naar analogie van het geluid
eluidegolvec te epreien van lichtgol-
zooals ze ook in de draadlooze. tele
grafie sprekm van golven; licht en draad-
aa, hot tljn allemaal electro-magneiieche
lingen. Dan kunnen we den naam stra
len bewaren voor een ander verschijnsel.
Zoo'n golf kunnen we aldus voorstellen
A
punten A. B en C noemt men de knoo
pen, de punten die zich daar bevinden
zijn op du Mne oogenblik in rust. D en
K daarentegen .hebben hun grootste uitwij-
ttng en heet*n do butken. Een 60con<le
later misschen, hij zoo'n voortloopende
folf, zijn D en E de knoo pen. en Vaitoo-
urn A. B en C de grootste uitwijking, en
too gaat het maar door.
Naast bet trillingsgetal nu van een tril
ling. dat is het aantal analen per eecondo
lat het punt A heen en weer trilt dua van
uit «lm e ven wicht# stand naar zijn groot
ste uitwijking naar boven, wger terug, naar
grooete uitwijking naar beneden en
weer terug naar aijn heg in stand, ie van
belang de golflmgle d.i. do Imgto
lllag i
i Mn i
e figuur de afstand A
agio is Voor lidht verbasen
er men het «witte licht uilee
raoje. geel. groen, blauw, violet,
van rood licht is de golflengte on-
L6 du eendsts millimeter of ach:
-lu i-ndaV» c.M. en van violet
geroer 4, helft, dus zoowat vier
du iaën date c.M. Dit betreft liet
licht dat wij zien. het «ooger.aarr.de zicht
bare gedeelte van het «peetrum; later
heeft men gevonden da: het epoetxutn
echter aan beide kanten doorloopt cn wel
voor het rood in het itoogenaamda infr*
rood en voorbij het violet, het Ultra Violet.
In het infra roode gebied en daarvoor lig
gen in hoofdzaak de warmtestralenin
het ultra violet de chemisch werkzame bel
den zijn voor het oog onziohthaar. Do
golflengten van -infra rood loepen tot on-
geveer drie honderdste c.M., die van ultra-
viulot tot drie niillioenaie c.M. Maar dan
1» er ineen» een hiaat. Wel zijn er later
andera aethertrtllingen bekend geraak
die »ver voor het infra rood liggen, dat
zijn diegenen vutrot-- ie draad loose te
legrafie werkt. de golflengte daarvan li
nog weer veel en vee! grooter. die loopt
to: vn de honderden .matera, ik meen dal
20.000 eneter «oowat het maximum i» dat
thana hekend is. Die draad!roze IrilUi
vormen echter een op zx-hself staande
groep, hei gaat nog niet vloeiend la alkaar
tatniimgen t» r.og c-n haele ..hap". Pr*
rias too aan den anderen ksnt, en daar ia
hel oog veel interessanter. Want de draad
1-jota trillingen aijn technlaeh rn maat
soort stralen waar men vroeger weinig
raad mee wist. Dat zijn do Böatgenetralen.
die zijn eerst in 1895 ceitdekt *n het hoeft
1812 geduurd (en ruim vijftien -jaar wil
heel wat zoggen bij do tegenwoordige ge
weldige snelle ontwikkeling van de we-
iens-Oisp) eer men er achter waa wat het
eigenlijk Waren. Toen heeft Laue aange
toond, dat het evenals lichtstralen tril
lingen waren (electri-magnezkehe) met
een verbazend korte golflengte Van eoowat
drie homderd-mtlltoensto millimeter. Dat
rijn getallen waarmee men in de buurt
komt van dn afmetingen van molfkuleai
•n atomen cn dst.k zij de Röntgenstralen
leeft men een veel fijner en beter inzicht
gekregen in den l-mw van vele sloffen
ïan daarvoor mogelijk vu met de zooveel
.grovere" lichtstralen.
Maar behalve dat beMien de Röntgen
stralrti neg meer merkwaardige eigen
schappen: allereerst hun groot doordrin-
guv*vermogen, waardoor Biet mogelijk
wordt om fo'.o'e te maken van Voor ge
n licht ondoordringbare lichamen zoo
in de geneeskunde op groote schaal
gwchiedt. Verder hebben zij het vermo-
lucht en andere gassen te lonizec
-. i. >le molekulen van het gas wor
den geeplitst in ionen en elektronen en
•ius krijgen zij het vermogen ora de elec-
triciteil to geleiden, iets wat gassen an-
era niet doen.
Misschien beeft Matthews nu een toestel
uitgevonden om airalen op te «wekken met
een golflengte tusochcn dio van gewoon
licht en Röntgen stralen in en dio dus In
igeneohoppen met allebei iels gemeen
hebben. Wanneer zo bijv. even ver gaan
als gewone lichtstralen en daarbij het ver-
mogen hebben de lucht te ioniaeeren d/w.z.
geleidnid te maken d«n sou je ze kunnen
richten op don motor van een vliegtuig.
De lucht om de magneet h<en wordt dan
geleidend en Inpiaats Van onr^eïmotig
tuMchen de polen van de bougie over te
springen vloek do opgewekte electcicUeit
gelijkmatig aan alle kanten uit den mag
le ontsteking werkt dus niet cn
venmin. Ook «ou het mogelijk
d.«t lijkt me vooralsnog wat
fantast.--li. d« stralen zoo te
alleen bet dunne luchtlaagje
op hun weg geleidend wordt en je dus
langs den weg dim de stralenbundel volgt
een dunne gele\dAid« „draad" van lucht
ibt, waarlangs oen sterke electrische
- 'n sterken stroom «ou r.iet alHya de
otor tot et ill tand gebracht maar bet
■p'.e vltegtuig in brand gestoken kunnen
riten. Ma»r dal moot ik eerat aien.
M. gelijk is ook dat de «truien van Ma:
ras in de andere „hap" liggen tusschen
fraroode warmte- cn draadloose-tel«gra
fiestralen. dan sou hij bijv. warmte over
groLüer afstanden kunnen transpor
o dan thans het geval is met gewone
straling en op zoo'n manier ook weer op
groote afstanden brand kunnen dichten.
Tenslotte nog iele over „echte" «uilen
die niet uit golven bestaan of aethertril-
lingen. maar inderdaad uit rechtlijnig
voort vliegende deeltjes. Dw eijn de ra
diumstraloj:radium, cn in hel algemeen
d« radioactieve elementen sturen drie
soorten van «tralan uit aangeduid nlf
pha, iieta cn gamma «truien, De laatste,
de gamma «iraltm zijn eenvoudig «en hooi
Röntgenstralen mei een verbazond kort
golflengte, duV ook weer trillingen, die
vorder in eigenschappen niet van de
Röntgenstralen afwijken. Do alpha stralen
echter l*staan uit geladen atomen van
liet gaahelium en de beta stralen uit
geladen
zijn
•oo heel i
afwijken
»k niet v.
betrekke.
n is er wetenschap
e*l belang bij. hij-
de eigenschappen
oaeer.'
■deren kant: na het
5 en dan komen e*n
loffelijke dee
Ie lucht
zouden
feitelijk
deeltjes en geci
e. die
1 geren
zich als se
d werden recht-
wlMsra" *Dit" zijn
rn in den zin van d«
Newton, weggeschoten
J. J. LUVTEN.
INCEZONDEN M E 0 E E E LI N C EN
h 60 Cts. par regti.
MIJNHARDT's
Staal-Tablettei.
Maag-Tabletten
Zenuw-Tabletten
Laxeer-Tabletten v„..
Hoofdpijn-Tabletton. 60ct
Bij Apoth. en Drogisten.
Eeriige beschouwingen naar aanleiding
van het afgeloopen tooneelseizoen
90.i
75..
75ct
«Jet
L
Louis Bouwmeester heeft Zat-erdag
mc-i De Koopman van Vene-
t i tiet toooeelseizoeti te Haarlem ge
sloten. Dat het onzen 81 -jarigen grooU
meester iu de tooneelspeelkunst gege
ven was oj> dezen laatsten avond ge
zond en krachtig zijn oude rel Shy-
lock weer op het Wilaonfiplejn te
spelen, wae éën van de weinige ver
heugende feiten van dit overigens wel
zeer ongelukkige tooneelseizoen.
Wanneer wii hel tliane afgefloten
iaar overzien, dan heeft het op too-
neelgehiod teleurstelling op teleurstel
ling gebracht. De malaise heeft in heel
Nederland zwaar op het looneel ge
drukt t-n er is maar één directie, die
dank zij liet overweldigend en blij
vend succes van Boefje over het
afgeloopen jaar financieel tevreden
kan zijD. Twee eezelscliappen die
van do Chriepiina te Rotterdam en
het Prinoeaae-Tooneel van Cor Ruys
to 's-Gravenhago hebben hun voor-
atclli-npen in aen loop van het jaar
noodgedwongen moeten stallen en de
andere hebben, met uitzondering
van het V'ereenigd Rotterdamech-Hof-
6tad Tooneel mot de grootste in
spanning eiT de meeaten door
slechts gedeeltelijke betaling aan hun
artifiten bet einde van het seizoen
geliaaJd. Het tooneel in Nederland
het valt moeilijk te ontkennen ver
keert til een toeetacd van aftakeling,
orn niet van ontbinding "te spreken.
Nooit was de toestand van ons tooneel
zoo droevig nis titans. Hoe ver lijkt
de tiid al achte/.ons, toen werkelijk
belangstelling voor ons tooneel voor
het werk van een Royaards en een
Verkade bestond? Gebrek aan be
langstelling van het publiek, dat is
het wel wat ons tooneel dit jaar het
meeeto heeft gedrukt.
Vindt dit gebrek alleen zijn ver
klaring in de tegenwoordige malaise!
Ik meen van nietOngetwijfeld is de
slechte economische toestand een der
voornaamste oorzaken van het zeer
eerinee schouwburgbezoek, maar wan
neer er bij de Nederlanders zooals
bii de Duitschers werkelijk liefde
voor het tooneel was. -v- dan zouden
onze ecltouwburgen toch niet telkens
zoo droevig leeg zijn gew eest, dan zou
den althans zeker de goedkoopere ran
gen bot*r bezet hebben moeten zijn
Kr wordt niet alleen te Haarlem
herhaaldelijk geklaagd over te hooge
eehouwburgprijzen De directies zou
den dat is wel zoker al lang tot
belangrijke verlaging der prijzen zijn
overgegaan, wanneer door gedrang
op het schellinkje en het amphitheater
de Iteliocfto daaraan aan het licht
ware gekomen. Zoolang echter de
bunken in de hooge re regionen nog
even leeg blijven als de stoelen in de
stalles, is het oen bewijs, dat bet niet
do hooge prijzen alleen zijn, die het
publiek uit den schouwburg houden.
Trouwens liet clerk .verminderde be
zoek van do volksvoorstellingen in liet
afgéloo|>en seizoen en de stampvolle
zalen, allo zoven keeren. wanneer
Boef ie tegen verhoogd entree werd
gespeeld, jc ecu bewijs, dal de hooge
prijzen niet alleen de oorzaak zijn
van het gebrek aan belangstelling
voor het tooneel bij het tegenwoordig
publiek.
Wat de andere oorzaken dan wel
mogen zijn! liet is oen vraag, die zeer
moeilijk te beantwoorden is. Toen dit
onderwerp eenige maanden geleden in
het ..Haagsche Maandblad" werd be»
handeld, kwamen Cornells Veth. Fre-
derik van Eed en cn Eduard Verkade
alle drie tot verschillende conclusies
En ik. die thans jaren ons tooneel van
nabij heb gevolgd en ook met het pu
bliek herhaaldelijk in nadere aan
raking kom. zou moeilijk een beslist
.antwoord op de vraag durven geven.
Wendt het publiek zich langzamer
hand van liet tooneel ai, omdat dit
eigenlijk niets nieuws meer'brengt!
Verlangt de groote massa onbewust
naar iets audors, naar een hervor
ming. een vernieuwing van ons too
neel' Ik zou het kunnen gelooven,
wanneer niet etukken als 't Krokodil-
letje. Grom pie. Welkom Vreemdeling
Als je maar 'n Verleden hebt!
iuist de „Schlagers" van de laatste
ren geweest. En ook het
tot nu toe onovertroffen succes van
Boefje wijst allerminst on liet ver
langen naar iets nieuws van ons pu
bliek. En hoe komt liet, dat het dilet-
tanten-tooneel, dat nooit aan hervor
mingen doet en in alles achteraan
komt sloffen, zich hoe langer hoe meer
in de sympathie van het publiek mag
verheugen? Dit zijn alle bewijzen, dat
het gros der uitgaande metnschen in
liet tooneel niels anders nog ziet dan
louter amusement en ontspanning. De
meeste gaun helaasnaar de komedie
n avondje „uit" te zijn,
zooals men ook naar een circus, een
variëtó of een bioscoop gaat.
Er is een tijd geweest dat het an
ders waa. Toen Royaards begon met
zijn welverzorgde, groote voorstellin
gen. was er belangstelling, ook bii dat
dec-! van het publiek, dat in het too
neel iets meer dan louter ontspanning
zag. Ik herinner mij nog vier voorstel
lingen van Lucifer in één aeizoen te
Haarlem, telkens weer voor volle za
len En wie denlft niet hierbij onmid
dellijk ook aan bet groote succes van
Driekoningienavonfcl en Midzomer-
nach tad room De groote toeloop dit
iaur. eerst naar de Gijsbrecht-opvoe
ling en later naar de vertooningen
van I k d i e n. wijst er op. dat ook
nu nou voor werkelijk goede tooneel-
kunst belangstelling gewekt kan wor
den. Dit waren de ..groote avonden"
an het seizoen en zij zouden in dit
overzicht de lichtpunten zijn. wanneer
iuist nu niet Royaards uit den Stads
schouwburg te Amsterdam ware ver
dreven on den tnnn, die meer dan
anderén lot werk in grooten stijl in
staat is gebleken, de gelegenheid daar
mee voor iaren is ontnomen.
Wat hebben de andere gezelschap
pen on-, dit jaar gebracht! O, zeker,
wii hebben eenige goede voorstellin
gen gehad wij denken aan D e
Faun en H'e t K i n d v a n S t a a t
van Verkade. aan De Terugkeer
Peter r i ra m van Comoe-
dia. aan De sterkste Band van
do Rotterdammers, aan Meneer
li r c t o n n c ti u van Cor Ruys, aan
Levensstroomi n g e n van
Het Sclidiiwtooncol en ook het su
blieme spel van Annie van Ees in
B oe f i zullen wij in dankbare her
innering houden maar als geheel is
het toch wel een hoogst onbevredi
gend. artistiek zeer teleurstellend sei
zoen geweest I
Wat wii al meer en meer als een ge
mis gaan gevoelen van ons tegenwoor
dig tooneel is het eebrek aan werkelij
ke e n e e m b I s. Wii krijgen zei
den of nooit meer een bolangriik stuk
over de geheel e linie voortreffelijk be
zet. Het spel verschaft ons zelden
nog genot. Wij zien laten wij het
maar ronduit zeggen zelden meer
komedie speler. Een enkele
wede kracht en daarom heen tal van
krukken cn dilettanten, dat is het,
ben velen langzamerhand van het
tooneel vervreemd.
Het zou mij heel gemakkelijk val
len tal van voorbeelden te noemen,
maar ik wil, nu wij een seizoen heb
ben afgesloten en spoedig aan het be
gin van een nieuwe periode staan, lie
ver in bet algemeen spreken. Wel wil
ik hier zeggen, dat ik meermalen na
voorstellingen van alle gezelschappen
eeen enkele uitgezonderd door
personen uit liet publiek opmerkingen
heb hooren maken als: ,,'n Verloren
avond!". „Wii hadden net zoo goed
thuis kunnen blijven „Je kunt even
goed naar dilettanten gaan kijken!"
Die voortdurende teleurstelling bij
Hollandse he voorstellingen was een
der redenen, waarom het publiek in
zoo grooten getale naar de voorstellin
gen van Mo lts i en Wegener ging.Daar
zag men weer eens en werkelijk
niet alleen door de „sterren" goed
komedie spelen. Waar is het Holland-
sche ensemble, dar, ons opvoeringen
gaf als Der Vater, Der Gedanke, Ge
spenster en B au meister Solnes van de
Duitschers! Wij zagen bii de Duit
schers telken weer. wat arm onze op
voeringen zoo dikwijls ontbreekt.
~u toch hebben wij in ons land
goede ariisten genoeg en zou de dra
matische kunst niet zooals thans
het geval is bij de muzikale zooveel
ten achter behoeven te staan. Met de
acteurs en de regisseurs, die wij bezit
ten. zou prachtige ensemble-kunst ge
geven kunnen worden, kunst, die alle
tooneel liefhebbers zouden wenschen
te zien. Wie herinnert zich niet met
eenigen weemoed liet voortreffelijk ge
heel. dat liet Hofstad Tooneel het
eerste iaar van zijn bestaan vormde!
Wc-lke superieure tooneclspeelkunst
zonden wii in Nederland kunnen zien,
wanneer do beste krachten van
Musch tot Rovaards, van Chrispijn tot
Van der Lugl. van Magda Janssens
tot Elsa Mauhs. van Alida Tartaud
tot Greet Lobo in drie gezelschap
pen vereenigd waren! Dat is de
grondgedachte geweest, die burge
meester Patijn tor zijn concentratie-
plan heeft pobracht. Hij voelde, wat
er aan ons tooneel ontbrak, hii zag de
fout zeer scherp en juist. Maar de
burgemeester van Den Haag heeft bij
de uitwerking van zijn plannen over
het hoofd gezien, dat men een concen
tratie van tooneel spelers rJet zonder
de 1 ooneelerpelers kon bewerkstelli
gen. Het stadhuis bleek niet de meest
geschikte plaats om tot een concen
tratie 1e kornet).
De concentratie, zooals die thans is
uitgebroed, heeft burgemeester Patijn
zich zeker nooit gedroomd, toen hij
zijn plannen ontwierp. Inpiaats van
o)) het drogo geraakt, is ons vader-
landsche tooneel nu nog een beetje
dieper het moeras ingeraakt.
J. B. SCHUIL".
Binnenland
•vat
DE SCH0ENENWET.
Naar het lluagscho Corr. Bureau
verneemt, is dezer dageu aan den
Raad van State om advies toegezon
den een ontwerp van wet t*>t nadere
verleng:ng van den geldigheidsduur
der Schoenenwet, welke met iügang
van 1 Juli a.s. komt te vervallen.
Gelijk de Minister van Arbeid, H.
en N. 'onlangs in de Tweede Kamer
heeft medegedeeld, zal binnenkort het
üiar.s geldende invoerverbod kunnen
worden ingetrokken.
Het wetsontwerp beoogt nu de be
voegdheid, aan de Kroon gegeven om
bij eenvoudig Koninklijk Besluit een
invoerbeperking in het leven te roe
pen, nog eenigen tijd te handhaven,
zulks ten einde een snel ingrijpen mo-
tegenwoordig als regel zien. gelijk te maken, voor het ceval
De versnippering van onze gezelschap
pen in de laatete jaren dreigt voor ons
tooneel langzamerhand een ramp te
worden. Want dat is het. wat ook het
publiek bij de vooretellingen wel de
gelijk opmerkt. Telkens weer gebeurt
het. dat het publiek teleurgesteld na
een voorstelling de komedie verlaat
en die herhaalde teleureiellingen heb-
oer binnen korten tijd weder, abnor
male afmetingen mocht gaan aanne
men, hetgeen bij de tegenwoordige
economische verhoudingen in het bui
tenland niet denkbeeldig wordt ge
acht. Ook met hei oog op haar pre
ventieve werking zal een v erder voort
duren dier bevoegdheid direct nut
kunnen hebben.
Haarlemmer Halletjes
EEN ZATERDAGAVONDPRAATJE-
DE MOORD OP JENNY WIELE-
MANS.
Dramatische schets in één bedrijf.
Personen: Herman Veldman.
Catherine, zijn vrouw.
Willem, hun zoon.
Eva hun dochter.
Juffrouw' van Mummelen.
Juffrouw ter Seurc.
Houvast. gemeenteveld
wachter.
Jenny Wielemans.
Lize, kamenier vnn Eva.
Wouter, chauffeur
familie.
de
Eerste tafree!. Het tooneel stelt de
tuinkamer van een landhuis voor in
het dorp Groenmaraum. Als het
scherm opstaat i« i.ize bezig stof af ie
nemen Wouter lisrt in een aemakkelij-
ken stoel, rookt «en cigaret en ktT<t
met welgevallen naar haar lieftallig
persoontje.
Lire. Je ma? wel voorzichtig we.
ren. Als de familie thuiskomt cn je
daar ziet zitten....
Wouter. Geen nood. Die komt
nog lang niet. De trein kan nog niet
eens aan zijn. En dan is bet minstens
drie kwartier per auto naar dit onge-
loofelijke nest... (verachtelijk) Groen-
mar«utn of Roodmarsum
Lize. Ja, waarom niet Geelmar-
sum of Paarsmarsum f (plagend). Jij
schijnt het hier anders nog zoo on
plezierig niet te vinden je bent hier
al een jaar. net zoolang als ik. Als
't jo niet bevalt, waarom blijf je
dan?
Wouter: Dat weet je heel goed.
Om jou. Als jij er niet was, bad ik
Grocnmarsiim al lang gegroet. Plaag
tnij toch niet zoo. Als je met mij trou
wen wou,...
Lize. Dat heeft (teen haast. En
jn weet heel goed: als we ons verl
ven. moet een van ons beiden we;
Je weel, dat mevrouw geen verlovir
wil bij liet personeel. Ga jij dan? Vind
jij in dezen tijd dadelijk een betrek
kina;? Ik heb geen zin met hangende
pooties terug te komen bij mijn stief-
moedor, die me het lever, zuur maakt.
Geduld maar. mannetje. Komt tijd,
kom» verloving. En dan, ik ben nog
zoo jong. De zorgen zijn er gauw ge
noeg. Eerst wil ik nog wat droom en
en wandelen in 't bosch en bij den
vijver zitten mei een bock. >'ct a!<
juffrouw- Era.
outer. Och, jij met je malle
boeken. Pas maar op, of dat aardige
b onde hoofdje van jou raakt t -taal in
tic «ar, vau die romantische histo
ries
L i z e. Geen nood (smachtend). Ik
heb er nu weer ecu, geleend van de
juffrouw....
W cuter. Geleend
Lize. Ja, zonder dit ze 't wnt.
Als het uit is, leg ik het weer in haar
boekenkastje. Ze merkt het niet eens
Vol geheimzinnigheid. Prachtig. Bijna
ben ik aan 't eind. Als ik het vandaag
niet al te druk heb, krijzen zc elkaar
morgen. Anders overmorgen.
Wouter. Geheimzinnigheid? Daar
heb ik hier al meer dnn genoeg van.
Lize. Hoe zoo!
Wouter. Dat weet je toch. Al
maar brieven, waarover in de kra
mer Engelsch gesproken wordt en te
lefoongesprekken die wjj niet mogen
hoóren. En nu is de familie naar 't
station, om den zoon af te halen. Ik
mocht niet mee. Dc oude heer chauf
feert zelf. Boer, pas on je ktpp(jp.
Wat beduidt dat allemaal
Lize. Och. wat gaat het ie aan!
Je zult het wel zien. Meneer Herman
:s een half jaar weg geweest en komt
voor goed terug Toch geen wonder,
dat de menschcn daar blij om zijn....
Wouter. Nou ja, maar die ge-
hei'u.'innigheid kan ik niet verdra
gen. (plagend) Jij wel. jij houdt daar
van. Wie weet, met. wat voor vreeso-
lijk geheim Herman thuis komt. Mis
schien is bij getrouwd met een
Zweedschc juffrouw....
Lize. Ben je mal?
Wouter. Of met een Lapland-
sclie?
Lize. Dat is nog niemendal bij
wat ik in mijn boeken lees. (op som
beren toon) Zal ik jo wat. zeggen?
Meneer Herman heeft een misdaad
begaan en komt naar huis gevlucht,
voor de Zweedschc justitie, die hem
achterna zit
(In de open tuindeur verschijnt juf
frouw van Mummelen, zonder dat de
tweo anderen haar zien zij heeft
de iaat He woorden gehoord en luistert
gretig).
Wouter (in den toon van Lize
vallende). Ja, zoo is het. Meneer Her
man luWt daarin Zweden een meisje
ontmoet, dat hij innig lief gekregen
heeft
L i z o (somber). Zielslief.
W onto r. Meer dan lief. Zij wou
□iet van hem weten
Li zo. Vreeselljk.
Wouter. Hij kon niet eten pn
niet slapen. In zeven dagen en nach
ten niet.
I.ize. Ontzettend. Hoe kan een
mensch zooiets overleven?
Wouter. Bijna zou hii er aan
bezweken zijn. Maar Juist die groote
liefde waa zijn steun en kracht. Ein
delijk word hij zoo mager als een ge
raamte. Geen van zijn kleercn paste
tem moer
L i e. En hii had zulke mooie,
ooral dat donkerblauwe! (weer in
den toon vallende). En hoe liep dat
af?
o tl t o r (7wnarmoctlig). Het liep
niet af. Het loopt nog. En hii loopt
ook! Op een morgen te zeven uur.
toen zij op het balkon \an haar ka-
kwam ora frisschc lucht te schep
non. heeft hij. overspannen van droef
heid en, huiverend van koorts, «haar
ran pure liefde
I. i z e. Wat dan f
W outer. Met een dienstrevolver
van het Ne<ierlandeche leeer....
i z e. Neen. Zeg niet, dat bij
haar
W outer. Ja, het is niet anders.
Hii heeft haar....
Lize. Neen.
Wtfutsr. Helaas. Waartos de
waarheid te verzwijgen. Hii heeft haar
doodgosrlmten.
I.ize. Ach. (na een pauze) Wie was
xii
Wouter. Een Hollandsch meis
je dat ie kent.
Lize. Noem haar naam
W o it t e r. Acht maanden geleden
was zii hier on bezoek. Een wond:.'
van schoonheid. Uit Den Haag. Haar
naam zweeft me op de lippen
Lize. (met con kreet. Jenny M ie-
lemati6l
Wouter, (triestig.) Zoo heet het
arme kind. En zoo is zij dan dooi
en moiteer Herman eovlucht, naar
Nederland.
(Juffrouw van Mummelen, die dit
gesprok yrctig heeft afgeluisterd,
gaat haastig hoen. De twee anderen
hebben lianr niet opgemerkt.)
Lize. (schaterend.) Daar hebben
wii samen een prachtig verhaal ver
zonnen.
Wouter. (schaterend.) Het
mooiste boek kan er niet bii halen.
L i Z e. Malle, (geeft hem een tik.)
W onto r. Zotte, (wil haar bij den
arm grijpen.)
L i 7. o. Asjeblief. Geen familiari
teiten. Eu maak dat je wegkomt.
Ieder oogonblik kan de auto hier zijn.
W o u t o r. Dat ma*r jij nooddg zog
gen. Voer jij soms wat uit!
iSamen gaan zii hartelijk lachend
den tuin in).
Tweede tolreel. (Juffrouw van
Mummelen komt met juffrouw Ter
Seuro binnen.)
u f f r. v- MummeU n. En ik
ie ik heb hot zelf geboord,
metiach. Met mo bloedeigen ooren
J u f f r. t o r Se u r o. Wat uwe z-ut.
Maar 't is toch vreeselijk. Hoe is 't
mogelijk dat zooiets in deuze tijd nog
oorkomt I
v. M. Stille waters. Diept} gronden.
Nooit heb ik ltetn vertrouwd. Die
jonge meneer trtet zijn gladde manie
ën .(oen mannenstem nadoende)
.Dag. juffrouw van Mummelen, u al-
woor hier?" Heel beloofd, zie jo,
r ondortuwchcnhij mocht me
niot. dat begreep ik heel goed. Mum
melt ie moest liever wegblijven. Mum
melt)» doorzag hem. Als elas.
Ter S. Arm kind. In den bloei
van haar jaren etervc-n. Iloe oud wa6
zei uwe ook weerl
v. M. Amper een en twintig. En
blond.
TerS. Hoeveel kogels, zei uwe?
v. M. Drie. Twee in 't hoofd, een
in den hals. Dadelijk dood. Maar ik
bliif hier, ik ga niet weg. Ze willen
hem hier zoker verstoppen, verbergen
voor de justitie, maar dat duld ik
niet. Daar eteekt Mummelt je een
schotje voor. net recht zal zijn loop
hebben! Maar hoe zal ik dat doen?
Hoe overwin ik twee sterke mannen,
ik zwakke vrouw
Ter S. Daar gaat juist Houvast,
zal ik Item roepen
v. M. Neen. blijf iii hier. ik neem
do leiding, (roepend) nouyast. Hou
vast. kom hier, kom dadelijk liierl
Derde Tafrpcl. De vorigen. Hou
vast.
Houvast (saluecrend)Wat is
er van uw dienst, lieve dames, (ter
ziide). Ouwe tangen.
v. M. Houvast, dit is de kans van
je leven. Het recht schreeuwt om
wraak. Er is een misdaad gepleegd.
Er zal eeu nieuw misdrijf begaan
worden, wanneer do politie niet in
grijpt. Ben ie bereid'? Ik sta je bij.
Houvast. Waar zitten die boos
doeners? Wiis zo mij aan en ik zal ze
tot frjkkadil hakken en daarna
vangen nenten.
v. M. Denk je, dat liet een grapje
is?
Ter S. Ilii denkt, dat we aardig
heidjes maken.
v. M. Ga mee in den tuin, de mu
ren hebben ooren. Je zult alles weten.
Het verschrikkelijkste zul je hooren.
Houvast, het vaderland rekent op ie.
(gaait samen in den tuin. Juffrouw
ter Seure lilijfl achter. De toeter van
eon auto klinkt. Een oogenblik later
komen Veldman en zijn vrouw bin
nen.)
Veldman. Juffrouw ter Seure,
hebben wij u verzocht hier te komen?
Tor S. Ne©, mijnheer, ik kwam
hier
M e vr o u w. Morgen zal ik wel
i cu ander noodig hebben, vandaag
maak ik wel een lijstje.
e 1 d m a n. Geef u dus verder
geen moeite.
er S. Heelomaal geen moeite (hui
lerig).-Ik ben hier alleen maar uit
deelneming. Oprechte deelneming.
Veldman. Waarmee? Wij weten
an geen ongevallen af.
T c r S. Och meneer, ik begrijp er
zoo alles van. U meneer, als vader
zijnde en u mevrouw, als moeder zijn
de maar 't is toch zoo vreeselijk.
Een moord en dan nog zoo jong en
t lieele hoofd afgeschoten
Veldman. Mensch, je bent gek
of dronken. Verveel ons uu niet lan
ger en ga heen.
Vierde Tafreel. (Juffrouw van Mum
melen. Houvast. De overigen).
J u f f r. v. M. Wie moet hier heen
gaan? Baak mijn vriendin niet aan.
Die heeft geen moord op haar gewe
ten, die zal nooit een misdadiger ver
bergen. Politie, doe uw plicht.
V e I d m a n. Holiva-t, doe me 't
genoegen en zet die malle vrouwen de
deur uit.
H o u v a s t. Meneer, ik
J ti f f r. M. Politie, bedenk dal de
oogen van Zweden, van Nederland, ja
van de hpele wereld op tt gevestigd
zjjn. (In do tuindeuren verschil
Willem Veldman en Jenny Wi-,
mans). Daar is de moordenaSr. Voor
de derdo maal: doe uw plicht.
H o u v a s t. Is mij ter kennis ge
bracht, Houvast Jan Frederik, dat
Willem Veldman, hier present, zich
schuldig heeft; gemaakt aan moord
in den niet Nederland hevrienden
staat van Zweden
Veldman. Mijn zoon? Man.
bent ook al stapel mal.
11 o it v a s t. Tk deins voor niets
terug ((rekt zijn sabel). De politie zal
haar plicht doen tot het bittere einde,
(tot. Willem Veldman) in naam dei
wet. pii zijt mün arrestant, (tot den
vader) U van 'I zelfde, wegens poging
om den moordenaar te verbergen.
V e 1 d m n n. Ben ik in een gekken
huis heiand?
J u f f r. v. M (plechtig). Gij ziet
hief de wrekers van het onrecht te
genover it. Het bloed van de arme
Jenny Wielemans roept om wraak.
J e n n y. Mijn bloed?
Houvast. Wie spreekt daar?
Jenny. Ik. Ik ben Jenny Wiele
mans.
Houvast. Maar als dat zoo is,
kan u niet dood zijn.
Jenny. Zeker niet.
Houvas t. Ook niet vermoord!
J e n n y. Evenmin.
Houvast. Uw- hoofd niet afge-
sohoten?
J en n y. Het staat nog veilig op
mijn hals.
II o u v a s t. (verwoed) Maar dan is
de spot gedreven met de politie, met
de justitie. (Tot juffr. van Mumme
len). U arresteer ik (tot juffrouw ter
Seure). En u.
V ij f d e Tafreel. (De vorigen.
Lize en Wouter komen uit den tuin
en blijven in de tuindeur staanj.
Juffr. v. M. Daar is de man. dia
verteld heeft van den moord.
Veldman. Wat beteekent dat.
Wouter?
Wouter. Och meneer, we ver
zonnen samen een romantische ge
schiedenis. Ik deuk, dat -lie kletskous
liet tieeft afgeluisterd.
Mevrou w. Wie samen"?
W outer. I.ize en ik. Als ik vra
gen mag, bij deze gelegenheid, wij
zouden ons willen verloven.
Mevrou w. Je weet, dat ik er
tegeu ben.
Will etn. Kom moeder, bij deze
gelegenheid.
Jenny. Om ons genoegen te doen.
Op den dag van onze eigen verloring.
Lize (tot Wouter). Dat was da
geheimzinnigheid!
Houvast. Dames en l}#eren, dei
politie heeft hier niets meer te doen.
Menschen die niet dood zijn, kunnen
ook niet vermoord wezen. Voorwaarts
marsch jullie, snaterende eenden,
klappende ek*ters, voorwaarts
marsch! (af met de twee juffrouwen).
Mevrou w. Tk geef toe. niet
overtuigd, maar overrompeld. En nu.
aan tafel en op de verloving ge?;lon«
ken.
Wouter (tot Lize). De dubbele
verloving.
T. i z e. Tk hen ook overrompeld.-
Maar nu hef dan eenmaal zoo is,-,
stem ik maar toe.
(Eind e).
