GARR'S M0UTBR00D
Van het Politieke Tournooiveld
HAARLEM'S DAGBLAD
Velser Brieven
HET TOONEEL
Pers-Overzlclii
Koe Haarlem gevoed, hoe Haarlem's
dorst gelescht wordt
DONDERDAG 19 JUNI 1924 DERDE BLAD
De Velser ponten, die een brug moesten zijn!
Een oude geschiedenis
Wij gaan nvet de« kwestie ongeveer
vijftig jut teug, do plannen tot het
giavcn van „ocu kar.aal ter verbin
ding van do Noord- ca Zuiderzee" had
den vasten vorm aangenomen, men
vachtte op do contracten die aoodig
waien. f>at «iren er zeer vele, «-at te
begrijpen uit den omvang van het
werk self. Men moest permissie hebben
hiervoor en permissie daarvoor, ea te
genover de noodige faciliteiten werden
voorwaarden bedongen die ingewilligd
rA misschien afgekocht werdca.
Om tot het opschrift terug te keerea,
«en van de voorwaarden waarop aan A
Kanaalmaatschappij vergunning werd
regeren door het Velser gebied te gra
ven, was het maken en onderhonden van
een brug. Die brug moest uit den aafld
der zaak draaibaar rijn, of zoo InVrg
dat de schepen «r onder door konden
varen. Rekening houdende met de om»
etaadigbeden van den tijd ca niet men
,*at dc toekomst brrngca kon he:
Mi toen misschien niet gewoon te ver
onderstellen. dat er schepen ronden
komen van meer dan tienduizend ton
word aan de voorwaarde voldaan door
een betrekkelijk smalle brug te bon
wen, ter plaatse «raar tegenwoordig de
ponten varen.
in latere jaren ging' do overzooiche
handel meer eischen s'-ellen aan de
scheepsruim te. als gevolg daarvan wer
den de schepen al grooter. Was hot won
der dat Amsterdam al spoedig het smalle
kanaaltje niet moor voldoende vond
Wanneer dergelijke dingen ontdekt
««orden en de Staat is cr de baas ever
(dat was intuMchcn zoo geworden)
wordt er in den regel een commissie
benoemd die aaa 't onderzoeken gaat.
Zoo ging het ook hier, de Staatscom
missie had ie speuren naar verbeterin
gen aan het kanaal zelf en aan de bij-
beboerende kunstwerken.
In dit stadium is het goed er op te
wijzen dat dc Staat van de Kanaalmaat
schappij al de rechten en verplichtin
gen had overgenomen. «Al de rechten,
natuurlijk, maar al do plichten ook",
zult gij zeggen. Dat laatste schijnt
evenwel voor den Staat niet zoo natuur
lijk te zijn, tenminste toen de kwestie
in een der Kamers aan dc orde kwajn*
werd moJegedcceld ..dat de Steal niet
gebonden was door de concessie voor
zooveel de omschrijving der aan te leg
gen werken betreft, en geheel vrij om
daaraan zoodanigo uitvoering tc geven
;.1« het Staatsbelang zal medebrengen."
Met een dergelijke uitlegging vaa
een gesloten overeenkomst was het heel
gemakkelijk voor do commissie van on
derzoek om tot dn conclusie te komen
i*«t de Velser voetbrug (let op do kwali
ficatie) eigenlijk èen lastpost was voor
de scheepvaart. Twee bruggen zoo dicht
bij elkaar, schepen die moeili k koaden
wichten, enroovoort. Er kun best ecu
poat gemaakt worden die het verkeer op
den straatweg tustchen Velsea cn Be-
verwijk de baas bleef. Dit standpunt
«as «eer kortzichtig. Men hield er
«eer geen rekening mee dat het
groeiend verkeer over de landwegen in
de toekomst andere eisdhen zou stellen
dan in dien tijd.
Het is la dien tijd een heele strijd
geweest tusschen verschillende bestuurs
lichamen in Noord-Holland aap de ecne
zijde en de Amsterdams eho Kamer van
Koophandel aan den anderen kant. Sta-
pels adressen zijn in 1S96 of daarom-
tient verzonden aan dc trien der. Eer
ste en Tweede Kamer. In alle adressen
werd gewezen op de verplichting tot het
in stand houden van een TOtt brug. op
het groeiend» verkeer en op het gebrek
kige van de stoomponten die toen ge
maakt zouden worden.
Oe concessionaris moet eene behoor
lijke brug maken, bedienen en onder
huiden, hetzij bij de doorsnijding van
«Jen straatweg tusschen Haarlem en
Alkmaar, hetzij ter plaatse waar de
spoorwegbrug over het kanaal komt te
liggen.
(Ait. 13, aL a van het contract
waarbij aan de rroegere Kanaal
maatschappij concessie werd ver
leend voor het graven van een ka
naal door Velsea.)
Vele couranten bemoeiden zich met
het geval, de kunstenmakerij met de
ponten, die eerst niet te regeeren wa
ren (men deake aan het prentje dat wij
vroeger hebben gepubliceerd ea waarbij
de poat in de temming van de oude
brag raakte), die kunstenmakerij zeiden
wij, kostte hcopem geld.
Ia de adressen werd gewezen op het
„hoog zedelijk recht" vaa de partij die
de brug wilde behouden, het was al te-
vergeefsch, de brug werd op een slech
ten dag aangevaren (boore tongen be
weren met moedwil) en de pont die toe
vallig onder stoom lag, ia dienst ge
steld.
Dat de gemeenteraden van Velsea en
Beverwijk hierin berustten, ican niet ge
zegd «orden, ia 1800. toen de brug al
verdwenen was werd er rog eens over
geadresseerd aan de Tweede Kamer, de
eene poat die dieast deed bleek abso
luut onvoldoende te zijn.
Doch Velsen is maar een kleine plaat!
er. Amsterdam een groote stad. Ter
wille van den Amsterdamichen koop
man moest de Velser inwoner rich maar
de moeite getroosten te «achten, te
pas of te onpas.
De tweede poat. die in 1800"gevraagd
werd, is in 19:3 in dienst gesteld, het
geen eenigszins aangeeft, hoe lang men
zal moeten wachten op een derde. Er
zijn er wel drie, maar een ervan moet
blijven liggen ais reserve. Die laatste
vier en twintig jaren geven ook inricht
over dc vraag hoe lang het zou moeten
duren vddrdat er een afdoend? regeling
werd getroffen, als het nog eens zoover
zou komen. Het verkeer langs den
Rijksstraatweg HaarlemAlkmaar telt
niet mee, dat tusschen Amsterdam en
ree alleen.
Men kan daarover rechten cn tob
ben. bet geeft niet reel, maar het is
toch goed dere dingen in de herinne
ring levendig te houden. Wij, Velsena-
rca. die raak staan te schuddebollen
over het pontverkeer op een vroegen
zomermorgen, als de Arasterdammers
uitvliegen naar Wijk aan Zee, op een
door-dc-wcekjchea middag als de
drukke groenten veilingen plaats
hebben, op winterdagen met een bries
uit het Oosten die alles verstijft en de
kinderen ziek maakt zoowel als de vol
wassenen, Wij Vclsenaren wenschen
nog altijd een brug en zullen dat blijven
wenithea tot den dag dat die brug
komt.
Met het verleden voor oogen kunnen
wij evenwel niemand aanraden eenige
hoop te koesteren, Amstcrdnm wil de
schepen in zijn havens en heeft er
waarschijnlijk nog nooit over ge
dacht dat die harens veel beter zouden
liggen wat dichter bij zee, ea zoo wordt
de toekomst de plannen zijn er aj
or het kanaal weer verbreed, kost
bare grond watervlakte gemaakt en veel
geld besteed aan bavenuitbreiding on
der den rook van de hoofdstad, terwijl
die goedkooper to verkrijgen zou zijn en
beter gelegen in de gemeente Velsen of
daaromtrent. Velsen de lasten, Amster
dam de lusten, dat schijnt het gemak
kelijkste standpunt te zijn, pok voor
een lands re geering 4»° tr aan ge
wend is zich van het Velser gemeente
belang weinig aan te trekken. Getuige
de uit keering per inwoner, die voor
Amsterdam ook al tweemaal zoo hoog is
als in Velsen. Maar dat is weer eea
onderwerp op rich re.lf, daarover dus
deren keer niet. Alleen dit 1 een Am
sterdammer is dus tweemaal zooveel
waard als een Velsen aar. Moet mis
schien hieruit verklaard worden, dat
men in Den Haag Velsen maar met
zijn ponten Iaat tobben????
VSLSENAAK.
Eenige beschouwingen naar aanleiding
van het afgeloopen tooneelseizoen
HET LTEFirEBBERLWONEEI..
Een opmerkelijk versahijnatl i», dat,
terwijl de belangstelling voor het be-
roepstooneel h«e langer Iwe meer ver
mindert, het dilettantname te Haar
lem bloeit als nooit te voren.
„De dilettanten zijn Onze grooUte
concurrenten I Vooral te Haarlem
zei mij onlangs een der meost bekende
tooneeldireeteurén ik inoet hein liier-
in volkomen gelijk goven. Ja, ik ga
nog verder en durf ixrweren, dat liet
dilettantcntooneel langzamertiand te
Haarlem een gevaar wordt voor het
groote tooneel. Men beerrijpe mij voor
al goed! Niet in de liefhebberij voor
komediespelen ligt het gevaar 1 Inte
gendeel! Er zijn gelukkig nog genoog
dilettanten, die zich niet te hoog ach
ten ora nu en dan ook eens ixur het
spel van werkelijke acteurs en actri
ces te gaan kijken, zijn er dan ook
helaas velen, die van meentng
zijn, dat zij van de voorstellingen vnn
hun ..oollega'ft-liefhehben»" hec moest
kunnen loeren. Tegen de spelen» gaat
de klacht dan ook niet 1 Zij gaat te
gen liet publiek, dat hoe langer hoe
meer de dilettanten-voorstellingen be
zoekt en liet eigenlijke tooneel den
rug toekeert. Ik heb dit jaar geen
voorstelling van liefhebbers 7c!fs
niet de allerslechtste meegemaakt,
of de zaal wsia stampvol. Bij het be-
roepetooneel «ras hot omgekeerde re
gel.
Deze groote liefde voor hot dilettan-
ten-tooneel der Haarlemmers uit alio
kringen zij bestaat oven good bij
do fiuantiool krachtige» als bij dc
menschon met do „minimum-inko-
mens" is mij een voortdurend rund-
eel. VonH men bij de dilettanten,
wat me» tegenwoordig bij liet beroeps-
toon c-el te veel mist, voortreffelijk in
dividueel en hoogstaand samenspel,
ik zou mij die voorliefde onmiddellijk
kunnen bogrijpen, maar daarvan is
goeu sprake. Ik heb van liefhebbers
voorstellingen bijgewoond, waarnaar
men met genoegen kon kijken, maar
ik hob ook wel rA6 miserabel zien spe
len. dat mijn Jiarl in rnijn lichoam
omdraaido cn ik in don waren /.in
des woords er wee van wendEn
toch ook op zoo'n avond was de
zaal stampvol en applaudisseerde bet
publiek, altiof cr enkel Bouwmeesters
op de planken stonden. Zulko avon
den maken iemand, dio nog iets voelt
voor het «tooneel en voor de verbete
ring van den smaak van hot publiek,
werkelijk wanhopig. Waarom
vraagt men zioh op zulke avonden
niet zonder eenige irittcrfieid of
worden er nog volksvoorstellingen ge
geven! Heeft het instituut dor volks
voorstellingen na ziin 6-j«rig bestaan
het publiek iot« verder gebracluwan
neer een groot dcol nog genoegen kan
scheppen in zulke inferieure voorstel
lingen, die men gevoegelijk „demon
straties van onfxJtolperil»'id" zou kun
nen noemen I Ik herhaal, dut ik
zelfs van voreenigingen mot betrekke
lijk zwakke krochten ook wel voor
stellingen heb gezien, dio bewijzen ga
ven van ernstige studio on waarbij
werkelijk althans voor dilettanten
roapec tabel© resultaten werden be
reikt. Maar zelfs. al zouden nl onze
Haanemsche liefhebben J-gozeladhap-
pen op oen oven hoog peil staan en nl
zou Koon enkoio voorstelling snsaafc-
badervend zijn voor ons publiek, dan
nog zou de vraag gewettigd wezen, of
ar nie» veel to veel op het toonoel ge
liefhebberd" wordt. Ik hoordo onlangs
dat or alleen to Hon riem ongeveer GO
zangvereanigingen zijn. Zoo erg is hot
mot do rederijkerij gelukkig nog niet.
maar ik zou toch onmiddellijk 15 di-
lettant«ntooneolv©reoniging<ti kunnen
opnoemen, sender nog bij do clubs
van de jongelui als van 't gymna
sium en de H. B. S. teredit te ko
men nog zeggen, dat er in den tegen-
woordigen tijd geen liefhebberij voor
het toonvel in Nederland meer is!
Dat 180 Haarkunache domes en hoe
ren lust gevoelen om komedie te spe
len, kan ik zoo erg niet vinden, maar
dat er altijd weer honderden menschen
worden gevonden, die er naar gaan
kijken, dat is de ramp! Daarin ligt
het gevaar voor het beroepetooneel,
want het publiek, dat naar deze voor
stellingen gaat, neemt met dit surro
gaat genoegen en luat de werkelijke
kunstenaar*» den volgenden avond
voor stoelen en banken spelen.
Daarom, in allen ernst, zou het niet
wenocholijk zijn zoowel voor liet be
roeps- als voor ons bafhebberijtooneel
als ook de dilettanten tot meerdere
concéntrutio konden besluiten? Lijdt
ook het dilettantcn-tooncel niet aan de
fout van te groote versnippering Zou
het niet in liet belang zijn van het
goede dilett&nu-ntoonce], als van de
lflO spelende domes en hoeren er 100
voor altijd naar de tooselioirwcrsruim-
te vehhiudtlent Tachtig rederijkers,
het rr>u voor een stt.d als Haarlem rog
altijd een respectabel getal zijn! En
als dio tochtig overbluvendun zich
dan eens in 5 of 6 etorke gezelschap
pen vcreenigdent
0, ik weet heel goed, dat ik tot
dooTemnn.«oorcn spreek eu dot ik met
dit artikel althans voorfoopig
p'on enkei rcstriUat zal bereiken.
.Maar zij. die iels gevoelen voor goed
komedie spelen, óók bij dilettanten,
zullen mij gelijk moeten geven. Mis
schien zouden de verschil lende veree-
niging. n eens kunnen beginnen met
aan elkander bij enkele voorstellingen
hun beste krachten voor sommige rol
len uit te ieenen. Hierdoor zou al
thans iota bereikt worden, wat men
een begin van concentratie rou kun
nen noemen. De voorstellingen zouden
er door op hooger peil konten, men
zou stukken kunnen gaan spelen, die
men tot nu toe uit gebrek aan de
geschikte krachten niet op het re
pertoire he oft durven nemen en
men zou na eenige opvoeringen mis
schien tot de conclusie konion. dat
samengaan tot betere, artistieker re
sultaten leidt en een oplossing van
twee of drie vereonigingon in één dw
in het belang van do speler» en niet
minder vnn do loden ja.
De wedstrijd van do Ilaarlcmache
dilettantenvereenigingen, die de heer
Smits hooft uitgeschreven, heeft onder
oudere dit groote voordeel opgeleverd,
dat de besturen der verschillende ver-
eenigingen moor contact mot elkander
hebben verkregen. Laten zij dit con
tact behouden en nu ook verder gaan;
laten zij in het werkelijk belang vnn
hun voreenigingen zorgen, dat, die
aansluiting niet, verloren gaat. Niet
het geven van vele opvoeringen
moet het doel zijn van een bestuur
vnn een dilettanteno'ereeniging. maar
het geven van go ode opvoeringen
Werkelijk, liet zou goon ramp voor
Haarlom zijn, ale er wat minder ko
medie werd gespeeld I Wat minder ver
snippering en wat meer concentratie,
dat, is het, wat ik ook ons dilettanten
tooncel toewensdil
J. B. SCHUIL»
Vijftien toonoeivereenigingen ïn een
stad als Haarlem ia het eigenlijk
niet bespottelijk Kunnen wij hier
ook niet met recht als bij liet bc-
r oeps toon ooi van een „noodlottige
versnippering" spreken? Rekenen wij.
dat elke vereeiuging gemiddeld 12
werkende leden feit - en dat zal toch
wel een minimum zijn dan komen
wij tot 180 zegge één honderd
tachtigl op de planken komedio
spelende Haarlemmers, ongerekend
nog de tientallen, dio „zonder ver
band" nu cn dan op liefdadigheide-
voorstellingen optreden. En dan durft'
OE PLAATSELIJKE KEUZE.
Naar aanleiding van do in de Twee
de Kamer gevallen beslissing schrijft
Het Vaderland in ziju Kamer-
Overzicht:
Hoe onjuist dit stelsel is, bleek het
duidelijkst uitde verdediging.
Mr. Hutgors zei, dat P. K. slechts
daar wordt ingevoerd, waar de over
groot» meerderheid der bevolking or
vóór is. Eiliovc, waarom kilnncn in
zulke gemeenten de Gemeenteraden
niet do taak vervullen (waartoe de
Drankwet hun do bevoegdheid ver
leent) welke de P. K.-voorstanders
door een soort consultatief referen
dum willen verricht zien? En voorla,
indien men werkelijk alleen P. K. be
teert, wanr do overgroot» meerdcr-
ïcid der bevolking zulks wenscht.
waarom dan verworpen met 41
stemmen tegen 33 een amendement-
Staalmna c.f., waardoor een aantal
stemmen verciacht werd, gelijkstaande
aan 3/4 van het aantal kiezers voor
den Gemeenteraad 1) Het nu aange
nomen artikel maakt mogelijk, dat do
near oer Kiezers pius een uiunaaju
(formeel is het een voorstel aan de
Kroon) dat de geheele bevolking ner
gens meer in de gemeente etericen
drank zal kunnen krijgen, zij het dan
ook, dat het voorstel 3/4 der uit
gebrachte stemmen moet verkrijgen.
Niet minder bleèk uit de verdedi
ging door niej. Groenweg, hoe wij
met P. K. den verkeerden weg uit
gaan. P.K. heette een uiting van ge
zonde democratie dat de S.D.A.P.
geweigerd heeft het referendum bij de
jongste Grond weleherzïen: ng in de
Gromvet op te nemen en het referen
dum toen a n t i-democratisch noemde
scheen me). Groeneweg vergeten
en de stelling, dat de geheel-onthou
ders in hun strijd de P. K. noodïg
hebben, demonstreerde duidelijk, dat.
P. K. een propaganda-instituut is, dat
in een wet met dwingende kracht niet
thuis behoort. Een- instituut benen-
dien, waartegen uit constitutioneel
oogjmnt alk-s pleit en pracfisch ge
sproken, den matigen gebruiker rin
geloort en den m i sbruiker van ster
keu drank de gelegenheid laat zich
thuis te bedrinken, daar de P. K.
slechts de verkoopgelegenheden uit de
gemeente weert.
Maar wat deert dit de voorstan
ders 1
Voor hen is P. K. sledvta een tus-
ochenstation naar het einddoel: droog
legging.
En wie voor onze v rij h e i d opkomt
wordt tegenwoordig voor achterlijk
en reactionair gescholden' -
De N. R. CL zegt onder meer:
De heer Rutgers was het vooral ora
de plaatselijke keuze te doen, het
.consultatief referendum", waarover
zijn bestrijder Oud zoo scherpzinnige
opmerkingen heeft gemaakt, en dat
merkwaardigerwijze bovenal den bij
val heoft van hen, die bij de jongste
grondwetsherziening niets wilden we
ten van l»et constitutioneel, beslissend
referendum, waarvoor de .vrijzinnig-
democraten boen in het geweer kwa
men.
OI de door hem voorgestane oplos-
i'*g zich met letter en geest der
Grondwet verdraagt is stellig twijfel
achtig; ook de dames Bronsveld
Viiringa en BakkerKort en de heer
Dresselhuys bleken den twijfel van
mr. Oud te deelen. Maar mr. Rutgers
kwelt over zulke bagatelletjes cn juri
dische détails zijn hersenen niet; hij
heeft nu eenmaal voor zichzelf uitge
maakt, dat liet hier „slechts een zeer
gering voortbouwen is op het stelsel
van onze Drankwet" en sust daarme
de zijn rechtskundig geweten.
De Nieuwe C t. doet in haar
nummer van Woensdagavond opmer
ken:
Het lijkt zoo vrij: plaatselijke keu
ze: men laat immers de keus over
aan de kiezersdrommen der verschil
lende gemeenten of zij drankverkoop
k 80 Cts. per regel.
is het resultaat van de nieuwste vin
dingen der voedingswetensefhap. Het
wordt «rit nieU anders dan zuiver
graan bereid. Elke bakker levert
het U.
willen toelaten dan wel verbieden.
Maar die vrijheid wondt het tegen
overgesteld, wordt dwang, wanneer
men, zooals in deze zaak, niet aan
een meerderheid het recht geeft voor
zioh zelf te beslissen of zij drank wil
gebruiken wie zou zulk een vrijheid
laken, al zou het. dwaasiteid zijn, haar
in een wetsartikel vast te leggen!
doch, wat heel iets anders is
het recht om te verhinderen, dat. an
deren drank zullen gebruiken, althans
hun de gelegenheid benemen om drank
to koopen.
Ja, maar, zal men zeggen, dat be
hoeft volstrekt nog n:<?t het geval te
zijn bij invoer van plaatselijke keuze.
Want al kan hier geen drank ver
kocht worden, blijft het toch elders
geoorloofd. Daartegen zouden we wil
len inbrengen, dat wanneer een wet
wordt ingevoerd, dit geacht wordt
gedaan te worden in het openbaar be
lang. zoodat het te wenschen moet
zijn, dat zulk een wet over het
geheele land geldig worde.
In dit geval zou du£ nergens drank
verkocht kunnen worden, omdat .de
helft plus één van het kiezers-
aantal gedecreteerd zou hebben
drankverkoop te verbieden.
En wordt de nieuwigheid niet
overhet geheele land toe
gepast. wèl, dan is het een onding,
een wassen neus, die misseiuen zeer
sterk rood getint kap wordc-n, omdat
de ervaring geleerd heeft., dat dwang
maatregelen op dit gedxed in stede
van de beoogde tempering te bereiken
vaak het tegenovergestelde resultaat
veroorzaken.
Het blad betoogt verder dat het de
overwinning van Mr. Rutgers betreurt
en het motiveert dit aldus.-
.Omdat we tegen drankbestrijding
zijn? Geenszins. Maar omdat we tegen
ondoelmatige drankbestrijding
zijn, die het gevaar verhoogt, dat zij
wil verminderen. En omdat wij voor
het beginsel der vrijheid zijn, dat aan
liet verantwoordelijldieidegevoel der
menscheif recht doet wedervaren en
dit niet achter een wetsartikel vast
logt. Men heeft in ons land. dank zij
allerlei invloeden, het drankmisbruik
zien verminderen, sterk verminderen.
Daarbij is ons land in een goede rich
ting. De mabigheidsgedachte wint ter
rein. Waarvoor thans dit ingrijpen?"
EERSTE KAMER
Waterstaat
Waterstaai, is nog. niet afgeloopen.
Den geliecltn morgen door werden er
vragen gesteld. De minister kwam nog
niol aan het woordvanmiddag hield
de Senaat vergadering in de afdeolin-
een. Morgenochtend dus de rede van
den minister eer6t.
De heer Weslerdijk wenschlo ver
andering gebracht te zien in de tarie
ven voor de lange afstanden zonder
«roote sommen uit te geven kan men
van de burlenprovinciën niet in het
centrum dee lands komen. Veel van
wat de commissie uit de Nederland
se lie Vereeniging voor Spoor- en
Tramwegen wier rapport eenigen
tijd eeleden in ons blad voorkwam
behoort ook tot d6 gedachten van den
heer Westerdijk de concurrentie der
autobussen tegenover de tramwegen
is ze»r onbillijk, wijl voor het mas
sale personen- en goederenvervoer be
houd der tramwegen onontbeerlijk ife.
lief. vraagpunt der autobussen ac
tueel en dringend wil de heer
Weeterdijk zoo spoedig mogelijk opge
lost zien spoed moet dan de staats-
commisrie-Patijn ten zeenste betrach
ten. een spoed waarop de minister
aandringen kan.
Ook voor Vlissingen pleitte de heer
Westerdijk.
Over 3e mijnen spraken de heeren
Jansen en Sfenhuis. De eerste vindt
het kantoor in Den Haag veel te
18 JUNI
- Vragenvermeerdering
duur. Hii wil voorts, wijl de ontgin
ning yier Limburgs oho kolenvelden
niet spoedig genoeg voortschrijdt, con
cessies aan particulieren geven, al
thans met hen een exploitatie-over
eenkomst sluiten. De heer Stenliuis
sprak evenals zijn partijgenoot De
Jonge voor de mijnarbeiders; do con
tactcommissie moet verbeterd wor
den. het mijnreglement herzien, de
werknemers behooren in den. znijnraad
vertegenwoordigd te zijn.
De heer Janssen verdedigde 'den' mi
nister tegen de aanvallen van den beer
Moltmaker. waar deze het spoor weg
geleid had gegispt. Eveneens de spoor
wegdirectie tegen de gedachte, alsof
alleen op het personeel bespaard
wordt. Maar zeidc de Maastricht
fiche rechter aan de spoorwegen,
aie een stuk algemeen belang dienen,
kan niet de eisch worden eesteld!
aat zij een sluitend budget heeft onder
alle omstandigheden en ten koste van
ate bestaansvoorwaarden van het per
soneel.
De heer Polak tenslotte leverde een
pleidooi voor goede wegen. Velen zijn
er in gevaar, om het zeer zware ver
voer. Afschaffing van tollen moet op
alle mogelijke wijzen bevorderd wor
den behalve in een enkele plaats
van Duitschland heeft de heer Polak
nergens ter wereld een tol aangetrof
fen.
KOFFIE, THEE EN CACAO. WAT 19 OE VOLKSDRANK? HOE
VEEL ER IN ONS LAND VERBRUIKT WORDT. 300 KOPPEN THEE
UIT ééN POND THEE. 800RTEN VAN KOFFIE EN THEE. GROOTE
TOENEMINC VAN HET CACAO-CEB RUIK.
Koffie, thee en cacao!
Drie populair© dranken, waarvan
d© koffie we! d e volksdrank bij uit
nemendheid mag genoemd worden ea
d:t dan ook voorloopig nog wel zal
blijven nu het gevaar voor accijns op
koffie voor het oogenblik :s afgewend.
Hoe populair do koffie is bleek wel
uit het terzet dat van alle kanten,
niet alleen van d« direct belangheb
benden. gevoerd werd tegen de plan
nen van den minister om het geld.
dat deze bewindsman moende noodig
te hebben, ook gedeeltelijk uit de kof
fie te hnlen.
Maar do the» doet ook een goeden
gooi naar populariteit, al iï de kans.
dat zij hot op d©o duur van do koffie
zal winnen en nli in Engeland, volks
drank zal worden, sterk verminderd
doordat, sedert 12 Maart, in plaats
van 12$ cent per pond ihee 37J cent
per pond Invoerrecht moet worden
betaald. Toch loven ook talriik velen
in orj land ..the cup that cheers but
not inebriates", eenieszins vrif var-
In aid: den drank dio vroolijk maar
niet dronken maakt eu bet g.-brnik
van thee is in de laatste jaren buiten
gewoon toegenomen, redert wjj ten
opzichte van d» affernoon tea aan
Engelond eea voorbeeld zijn gaan ne
men. Natuurlijk wordt er ook meer
hee gedronken doordat het getal ge
heelonthouders aterk is toegenomen:
in vele gezinnen vervangt d° thee de
alcoholhoudende dranken. En dit doet
ook de cacao.
Onder hen, die vroeger dee avonds
een glas wijn aan hun gasten presen
teerden zijn er zeer velen die nu als
versnapering een nlet-alcoholhouden-
den drank, vaak „een kop chocola",
aanbieden. Wij zijn nog wel niet zoo
ver als do Franschen die. als resel.
chocolade bij hun zeer licht ontbijt
drinken, maar cacao wordt toch
stc-eds meer gebruikt. In 1023 werden
in ons land ingevoerd 45000 ton (een
ton is 1000 K.G. 1 cacaoboonen. De toe
neming van het cacaogebruik moge
blijken uit tiet volgende: de wereld
oog?* van cacao bedroeg 253.000 ton
in 1013 en 450.000 ton in 1923. her wc-
reldverbruik van cacao beliep 251 000
ton in 1913 en 425.000 ton in 1923 ":el
een bijzonder groove vermeerdering
in tien jaar tijas!
Hoeveel van deze Jonnen bun weg
naar Haarlem gevonden hebben, is
niet na te gaan. Evenmin kan hot
jaarlijksch theeverbniik le Haarlem
met eenige zekerheid worden opge
geven maar dat het aanzienlijk is, is
wel af te leiden uit de cijfers dio be
trekking hebben op hot theeverbruik
in het geheele land: ongeveer 10.000
kisten J&vathee per maand. En als
we dan nog weten dat uit één pond
thee 300 koppen thee kunnen geschon
ken worden (een deskundige op het
gebic-d van den thee- en koffiehandel
vertelde mij, dot hij dat voor de aar
digheid eens uitgerekend had) dan
mogen we gerust zeggen dat er behal
ve „koffielouten". ook heel wat ..thee-
leuton" in de lage landen aan 'de zee
wonen!
Van koffie worden ongeveer 500.000
balen per jaar in Nederland verbruikt.
In 't algemeen kan wel irezegd wor
den dat tegenwoordig in de steden de
thee meer don dt koffie d e drank is;
op het platteland is het juist anderv
om: de boer kan niet buiten zijn
„kommetje koffie".
De thee dio in 't beein en in 't mid
den van de 17e eeuw haar weg naar
Europa vond, komt van Java en Su
matra, China. Ceylon, Britsch-Indiö
?n tegenwoordig in kleine hoe
veelheden ook uit Japan. Veel thee
komt don laatsten tijd uit Sumatra.
Wanneer de thee uit dio landen r>er
schip is aangevoerd wordt zij in de
vecmon te Amsterdam onder do hoede
van de veem-directies of pakhuismecs-
teren geeteld. Zij wordt niet in de
veem en opgeslagen, als er geoD ac
cijns voor is betaald.
In de veemen worden de ki'ten
thee verdeeld in kavelingen vnn 12.
14, 24 kisten' an daarfan worden
monsters uitgegeven aan de make
laars. Die zenden of toonen weer
monsters *on hun clientèle, de thee- I
handelaars, die de aangekochte par
tijen in bewaarplaatsen of kleine pak
huizen opslaan.
In het bekende gebouw „De Brak-
kegrond" in do Nes te Amsterdam
hebben de theeveilingen plaats.
Een eigenaardig gebruik is het dat
van de thee ..dio op zee blijft", dat
wil zeggen: die na in de veemen te
zijn geweest weer in consumptie wordt
gebracht op de schepen, geen acciins
betaald behoeft t« worden.
Do qualiteit van de thee ia zeer ver
schillend: men onderscheidt den eer
sten, den tweeden en den derden
pluk. De eerste pluk (van de boven
ste jongste blaadjes van de plant)
geeft do bekende, uitstekende oranje
pekko. De benedenste bladeren zijn
natuurlijk voel groffer dan de boven
ste.
De koffie die hier gedronken wordt
komt uit Java en Santos. Er is ook
nog Liberia-koffie. maar deze soort
knn ons. Nederlnnders. niet bekooren;
zij wordt wel gebruikt in Noorwegen
en Zweden. Robusta-koffio is afkom
stig van een Afriknanechc boon, die
Javaanse hen bodem geplant, is. Ja-
vakoffie is de beste, dan volet Santos,
dan Rolmsta Deze .soorten worden
ook wel gemêleerd waardoor dan weer
verschillende tpialiteiten ontstaan.
„En mijn kgpie Mokka na 't diner?"
vraagt eon gastronomisch aangelegd
lezer.
Ach. daar moet ik alweer het is
niet de eerste keor in deze serie!
een zoete illusie wreed Mi ik verstoren:
he» geurige, pittige kleintje koffie,
dat u zoo gaarne als besluit vnn een
goed diner savoureer!, meneer, me
vrouw, en waarvan u dan natuurlijk
denkt dat het échte Mokka-koffie is,
s g c o n Mokka. Do échte Mokka
wordt in ons land niet meer credron-
ken, wèl wordt zeer goede koffie, die
dnn ook als dessert-koffie dienst doet,
nog onder den naam van Mokka ver
kocht.
Koffie is. zooala reeds gezegd, niet
aan invoerrecht onderhevig. Zij be
hoeft dan ook niet In veemen opge
slagen te worden, maar de makelaars,
als tussdienpersonen tusschen de pr<>
dueenten en de winkeliers leveren di
rect aan hun cJiëntèle. De' koffievei
lingen worden evenals de theeveilin
gen te Amsterdam gehouden.
Dat de koffieboonen. als zij hier
aankomen, een gele kleur hebben maar
haar bruine kleur kriigen door het
branden in de koffiebranderijen,
waarbij zij van 16 tot 24 „inbran
den", mag bekend verondersteld wor
den.
Tenslotte hog het een en ander
de cacao.
De cacaoboonen komen tot ons uit
allo tropische landen. De beste boo-
nen komen altijd nog van Java: zij
zijn zeer riik aan aroma en worden
niet gebruikt voor de bereiding van
cacaopoeder, maar voor het bereiden
vnn chocolade (tabletten enz.) De ca
caopoeder wordt bereid uit Afrikaan-
sche en Znid-Amerikaansehe boon en.
die in steeds grootere hoeveelheden in
ons land worden ingevoerd, per schip,
in balen van 60 a 80 K.G. Do Afri-
kaansohe boonen geven de goedkoop
ste. de Zuid-Amerikaansche de betere
cacao. Natuurlijk wordt ook weer ca
cao van verschillende dualiteiten ge
mengd.
Cacao ;s waarlijk niet alleen een ge
notmiddel, zij vindt ook als voedings
middel steeds meer waardeering;
haar groote voedingskracht wordt er
kend door de geneeskundigen die het
gebruik van cacao steeds meer aanbe
velen.
In 't algemeen wordt cacao bij ons
nog beschouwd als een winteravond-
drank. Toch zou zij ook in den zo
mer bij het bereiden van verfris-
schende dranken een uitgebreide toe
passing kunnen vinden. De Amcriku-
neu zijn ons ook op dit gebied weer
vooruit; zij maken ook in den zomer
druk gebruik bij liet bereiden van hun
talrijke „cool drinks", ice-creams epz.
Op thee en koffie heeft de cacao nog
dit voordeel, dat zij geen nadecügen
Invloed op de zenuwen oefent. Koffis
en thee bevatten kleine hoeveelheden
theïne en caffeine, die altird eenigs-
schadelijk voor het zenuwstelsel
ziin.
Holland is de bakermat van 'de ca-
cao-industrie; vroeger werden de ca
caoboonen in windmolens vermalen,
thans gebeurt dit in de fabrieken en
met trots mogen wij zeccen. dat de
Hollandeche cacao verbreid is over de
geheele wereld. Onze fabrieken betrek-
Ken. door' bemiddeling van makelaars
als tusschenporsonen. de boonen re
gelrecht uit de productielanden. De
groote markt voor de cacao is te Am
sterdam, Rotterdam heeft in dit op
zicht zeer weinig beteekenis.
Goede cacao, volgens de regelen 'der
kunst bereid, (dat wil zeggen: met de
duobeie hoeveelheid suiker vermengd
en dan me: koude melk of koud water
tot een papje gemaakt, waarna de kop
met kokend water of kokende melk
wordt volgeschonken) wordt geken
merkt doordat er geen bezinksel in de
leeggedronken kop achterblijft.
