Jxedsiqr
Stofzuiger
PS BiSfg
Rubriek van den Arbeid.
Rechtszaken
Economische gegevens
INCEZONDEN MEDEDEELINCEN
4 60 Cts. per regel.
Hollandsch fabrikaat - Ruime
garantie. Prijs f95.» compl. m.
8 hulpstukken. Gratis demon
straties, zonder Terplichting.
Yerkoop&ureaa der ExceUior-Stobnifer»
KRUISWEG 40
Haarlem
Telef.
3931
DE TREK NAAR ZWITSER
LAND.
De trek naar Zv. it arland schijnt
dit jaar al buitengewoon groot te
zijn.
Iemand te Utrecht die acht dagen
geleden plaats wilde bespreken in den
trein, moest vernemen <lat tot 6 Aug.
alles al gereserveerd was, meldt het
„U. D."
HE T TREKHON DEXVRAAGSTUK.
Op vragen van het Tweede Kamer
lid Ter Hall:
1. Heelt niet de heer minister in
Maart 1023 een bezoek ontvangen na
mens de Federatie van Vereent gingen
in zake bet gebruik van den hond ais
trekdier in Nederland, ter bespreking
van het trekhonueiivraagstuk, b;j
welk onderhoud de medewerking
van den minister werd verzocht om
te komen tot een wettelijk verbod
van den houd als trekdier?
2- Heeft, naar a inleiding van dit
onderhond, den minister, op diens
eigen advies, niet bereikt een uit ge
breid rrmiest, verzonden in Mei 1923
waarin gevraagd werd oen wettelijk
verbod van het gebruik van den
hond als trekdier, subsidiair een ver
bod tegen het plaatsnemen van per
sonen op door honden getrokken veer
tuigen?
3. Zou de minister, Waar belang
hebbenden sedert dien blijkens een
passage in het jaarverslag van den
Anti-Trekhonden bond over 1923
omtrent deze uit een oogpunt van
dierenbescherming zeer belangrijke
quaesde tot heden niets meer mochten
vernemen van 's ministers zijde, be
reid zijn aan de Kamer mede te dee-
len zoowel 's ministers standpunt tor
zake der gevraagde verboden, als den
stand van een eventueel door den
minister of door diens departement
ter hand genomen bestudeering vin
het tgekhüfndenvraagsutk. casu quo
de resultaten van die studie 1
heeft de minister van hinnenland-
sche zaken en landbouw geantwoord:
Het antwoord op de eerste en
tweede vraag luidt bevestigend.
Gelijk een desbetreffende medede-
tjeeling in een memorie van antwoord
op het voorloopig verslag van de
Tweede Kamer omtrent hoofdstuk TV
en in de memorie van antwoord op
het voorloopïg verslag der Eerste
Kamer omtrent hoofdstuk V der
Staatabegrooting 1924 moge zijn ge
bleken, wordt door den ondergetee-
kende in zake het trekhondenvraag-
siuk het standpunt ingenomen, dat
er voor een wettelijk verbod van net
gebruik van den hond als trekdier
hier te lande geen voldoende aanlei
ding bestaat en dat bij strenge hand
having van de bepalingen der Trek-
hendenwet 1910 (Stbl. no. 203) en
vrn de te hirer uitvoering gegeven
voorschriften mek betrekking tot 'de
bespanning, de bevrachting en de
snelheid van de hondenkarren, de
trekhond hier te lande voldoende be
schermd wordt.
Uit dien hoofde schijnen hem even-
iin voldoende termen aanwezig voor
„<n verbodsbepaling op het plaats
nemen gedurende den rit op de hon
denkar. tj'a.vns toegelaten onder de
beperkende voorwaarde van art. ti
Min het Koninklijk besluit van 6
Februari 1911 (Stbl. no. 45), sedert
gewijzigd.
JEUGDIGE AVONTURIERS.
Sinds «enigen tijd worden vermist
'wee Fransehe jongens, n!. Raymond
War.cnier en Léou Focquet, beide wo
nende ic Roubaix.
Zii zijn uit hun ouderlijk huis weg-
geloopen en roer den trein naar ons
'ami gekomen. Men heett se in ons
land te Gorkum gesignaleerd. Ver
moedelijk zijn ie. van Gorkum naar
Utrecht set rokten. Vermoed wordt,
dat ze willen probeeren ergens op een
boot te worden geplaatst. Ook is de
kans niet buitengesloten, dat zij op de
Veluwe vertoeven.
Het signalement van R. Wargnier
luidtoud 12 jaar. Lang 1.41 M.,
licht bruin baar en blauwe c>>?en.
Draagt een wit hemd met Schiller
kraag. bruine schoenen en sportkou
sen.
Signalement. Leon Bocquetoud
1! 1. 2 jaar. Ziet er echter iets ouder
uit voor zün leeftijd- Lang 1.52 M.,
slank post-uur, blauwe ooeen, blond,
»t ug haar. korte broek, hooge zwarte
schoenen en sport kousen.
De iengens zi-'n in het bezit; van
veol I. dar zij uit hun ouderlijk
huis hebben medegenomen. Zij «pre
ken alleen JfraBsch de oudst® spreekt
ook «enige woorden Engelsch.
Hun. die omtrent bedoelde jongens
inlicht'ogen kunnen geven, wordt ver
zocht zich te wenden tot de» commis
saris van politie.
teits-productae in handen zlju van de
overheid, omdat het verbruik in den
regel piaats vindt op uren, vallende
buiten cle spitsbelasring, zoodab da
overheid zou kunnen volstaan met
de berekening der brandstofprijzen.
Gasverwarmir.g alleen is aanmerkelijk
goedkooper dan electrische verwar
ming alléén. 1 M3. gas komt overeen
met 2.1 K.W.U.
3e. In lokalen, welke slechts en
kele uren van den dag gebruikt wor
den iuatuurkunde. scheikunde) is
electrische verwarming, wel of niet
gecombineerd met gasverwarming,
aan te bevelen, omdat zij de warmte
direct brengt op die plaatsen waar
ze het meest noodig is.
4o. F.ene uit. hygiënisch, paeda-
gogisoh en economisch oogpunt aan
bevelenswaardige verwarming van
schoollokalen is een ruimteverwar
ming door gas. gecombineerd met een
hodemverwarming door elektriciteit.
1 M3. bespaard gas komt dan prac-
tfsch overeen met een verbruik van
1 K.W.Us electriciteit.
EXAMEN K. M. A.
Van het eerste naar het tweede studie
jaar van den hoofdcursus te Breda" zijn
overgegaan de sergeanten-leerling
Infanterie hier te lande; II. J. Ko
ning, H. E. M. Bakhuijs, C. F. van
den Berg, II. J. F. Naarding, J. S. Rops,
P. de Rooy, A. A. P. Smit, W. Buren
Bik.
Infanterie Ned.-Indié A. L. A. Cop-
pens. K. Kieborg, J. Mackenzie, L. Ben
deler, B. YV. van der Beek. H. C. J. G.
Schmidt, C. A. van Deutekom, A. C. J,
de Thouars, \V. Linck. L. T. F. J. S.
van Embdea, J. A. de Koster.
Administratie hier te lande H. van
den Bosch.
Administratie Ned.-IndicF. A.
Schutz, L. G. J. van der Reijden, C. L.
Maarsman.
GEREF. GEMEENTEN.
Beroepen te Dirkai nd ds. J.
Fraanje te Barneveld.
TUGHT-ÜSHE EN' DIEREN
BESCHERMING.
In de vergadering van hei- alge
meen bestuur van de Tucht-Unie,
gehouden te Utrecht op 7 Juni J.I..
was ingekomen een rapport van de
Commis-te ad hoe voor vogelheecher-
mirtr. Besloten werd zich over deze
zaak niet tob cle regeering te wenden,
de commissie onder dankbetuiging fe
ontbinden en een breedere commissie
in fo siellen voor dierenbeecherming
in 't algemeen.
Thans zijn door het. lid van het al
gemeen bestuur van de Unie, Jhr. W.
E. Engelen te Hilversum uitg®noodi«c!
cm in deze commissie zitting f.e ne
men:
Jkvr. E. M. C. Des Tombe te "i
Gravenhage, secretaresse van h<
Jack T.on'don-Verbond en de heeren
K Diilinsr te Zntfen. eecretaris van
de Centrale Vereeniging voor schooi
en werk tuinen, dr. J. P. Thijese te
Bloemer.daal en T. Korstins te Wa
penveld voorzitter van de Sophia-
VeiTeHniging tot Bescherming van
Dieren 1e Amsterdam.
Voorts zijn tiitgenoodigd een ver-
-egenwoordiger aan te wijzen door
het bestuur van den Bond van hooseer
politiepersoneel te Utrecht en het
bestuur van den Bond voor Daad
werkelijke Dierenbescherming t<
Amsterdam.
FINSCHE JOURNALISTEN IN
ONS LAND.
Bij een bezoek ann ons land, in het
begin van Augustus, van een gezel
schap journalisten uit Finland, zullen
deze. met toestemming van ons Ma-
rinebestuur. maritieme instellingen te
Vlissingen in oogenschouw nemen.
o.a. heeft gezegd: .,De rustige rust,
welke thans te Enschedé heeracht,
moet afgeloopen 2ijn. Het moet den
werkwilligen (daarmede doelende
op de textielarbeiders die na de uitslui
ting het werk hadden hervat) onmo
gelijk gemaakt worden, aan den ar
beid te blijven. Zoo gauw 'n politï-
agent niet in de buurt is. van zoo'n
Judas (daarmede doelende op hen,
die het werk hadden hervat) moet je
hem laten voelen, dat hij een Judas
is. De wijze waarop Jullie dat wilt
gaan doen, laat ik aan je zelf over",
althans woorden van gelijke strekking
Vervolgens sprekende over „de huur
lingen met witte kwasten en glim
mende knoopen, die aan de bourgeoi
sie handlangers diensten verleenen"
(daarmede doelende op de te Enschedé
aanwezige dienstdoende politiewacht)
..Verzet je tegen de politie en daar
bij is het de kunst, dat zoo te doen,
dat ze geen vat op je krijgen, maar
die kunst leer ]e 'door en ïn den
strijd", althans woorden van gelijke
strekking.
Aan den tweeden bek], wordt ten
laate gelegd, dat hij bij dezelfde ge
legenheid heeft gezegd: ,.De strijd
door de arbeiders met zooveel geest
drift begonnen, behoeft niet verloren
te gaan, wanneer de arbeiders hun
luksch® houding van tot dusver laten
varen. Zij moeten zich niet alleen be
palen tot het jMMten bi] de fabrieken
en tot het volgen van de onderkrui
pers, maar ook de fabrikanten, hun
vrouwen en kinderen moeten gepost
worden en moeten, wanneer zij ziet»
op strait vertoonen, door posters
worden gevolgd, zoodat liet hun on-
mogelijk wordt gemaakt zich vrij en
rustig op de straat en door do stad
te bewecen. zoodat hun het leven
ondragelijk gemaakt wordt en ze de
stad uitgehoond worden". althans
woorden van gelijke strekking.
Koloniën
Kerk en School
VERWARMING VAN' SCHOOL
LOKALEN.
Ia het Polytechnisch Weekblad"
komt ïr. B. Wigersma in een artikel
over gas en electrische verwarming
voor schoollokalen tot deze conclu
sies:
le. Het nuttig effect van eenvou
dige vulkachtels is 50 A 60°ó.
2, Gasverwarming en electrische
verwarming van schoollokalen be
hoeven niet duurder te zijn dan co-
kesverwerming, indien de gemeente
sra3 en electri'-iteit zelf produceert^ of
algemeenen indien «as en elecfrici-
AMOK IN EEN GEVANGENIS
Uit Mtmtok werd aan het ,,N. v.
d. D. v. N.-ï." omtrent een in de
gevangenis voorgekomen geval
amok gemold, dat het een gedrosten
Chineesclie contractkoelie betrof. Op
gevat en in do gevangenis gebraoht,
wist hij een politiedienaar zijn kle
wang te omrukken. De bewakers
maakten zich hierop uit de vceten,
maar konden nqg d>: deuren van 't ar-
reetantculokaal sluiten. Door contro
leur Do Roock, die gewaarschuwd
was, gesommeerd om zich over te ge
ven, voldeed de man niet alleen niet
daaraan, maar hij wilde ook door de
trahes van een venster, dat van bin
nen uemakkelijk te openen was, den
hoofdagent, die zich in een nauwe»
gang daarvoor geposteerd had, met
de klewang aanvallen. Controleur
De Roock en do hoofdagent losten
hierop, om erger te voorkomen, ieder
een schot. Dat van laatstgenoemde
was raak. De Chinees viel en qver-
leed kort daarop aan een verbloeding
In de long. x
OPIÜMSMOKKELA ARS.
De „N. Boer. Cour. meldt, dat op
de „Tjileboet" in de hut van een der
opvarenden opium als smokkelwaar
werd gevonden en in beslag genomen
in totaal 130 tubes, elk 1 thail be
reid opium bevattend. Wat den op
varende betreft, schreef het blad:
„Wel nu is hij zijn duiten kwijt, dat
is logisch, maar bevreesd om in de ge
vangenis te dwalen, behoeft hij natuur
lijk niet te zijn, want tegen den tijd,
dat de zaak „voor" komt is het schip
reeds lang vertrokken en... de smok
kelaar natunrlijk ook."
Van hier en daar.
BRÜMMERT EN VA_N 'T BEVE-
Aam de heeren J. Brommert Jr. en
G. van 't. Reve, die 5 Augustus voor
de Almelosche rechtbank terecht
zullen staan, wordt ton laste gelegd,
wat den eersten beklaagd© aangaat,
dat hij ln den namiddag van 19 Juni
1924 opzettelijk in een openbare ver
gadering der afdeeline Enschedé der
Communistische Partij, waarin hij
als spreker optrad met het onder
werp: ,.ïs overwinning mogelijk?"
ACTIE OVERHEIDSPERSONEEL.
Vrijdag 13 Juli kwam hes Comité ter
Behartiging van de algemeen* belangen
vaft overheidspersoneel (A. C. O. P.) te
Amsterdam in vergadering bijeen. Een
breedvoerige bespreking vond p!xa:s inasr
aanleiding van hei verhandelde ia de
vergadering der Centrale Commitsie voor
Georganiseerd Overleg van, W Juli j.L
inzake de eaiarisnormen voor het rtjke-
pemaneeL Tot het uitbrengen van «i prae.1
advies is het ln deze vergadering niet ge
komen, omdat de Centrale Commiwie voor
de laagst bezoldigde betrekking (schrij
ver) een aanmerkelijk hooger salaris
wensclit dan voorgesteld wordt door de
regeering.
Hoewel de regiering verzocht had vöér
lfl Juli j.L het advies te ontvangen, ver
keerde de Centrale Commissie thai:» in de
onmogelijkheid aan dezen wemch vol
doen, Kerst moest van <J* regeering worden
vernomen, of de Centrale Commissie op
den door haar éirgenomen groudiiig, kon
verder werkf-n. He: comité b«*!oo; de bij
het comité aangesloten orgwuattes bijeen
to roepen op Maandag 23 Juli a.s., ten
einde niet de hoofd besturen de vraag te
be«prek«n, welke houding hun vertegen
woordigers In de bijzondere eommU«i«
zullen hebben aan te nemen wanneer In
die commissies de salarisregeüng «en pont
van besprek teg zuilen uitmaken.
Besloten werd in Den Haag een groote
nintiienareudemonstmtie te houd.-n 'm
September n.«„ wanneer de mi'.'.iivenen-
nota voor de Stastsbegrooting zal zijn ver
schenen.
Ken onderhoud «1 worden aangevraagd
met de 8. D. Kamerfractie, ten einde haar
volmaakt in te lichten omtrent alle vsr
•lechterlogen, welke r**da aan bet over
heidspersoneel zijn opgelegd.
He; comité la van oordeel, dat thans, nu
de verkiezingen van IMS naderen, de re
geeruig aan de oonfwioneel georgeni-
aeerdsn cenige conee»ei«z wil doen, welke
echter dreigen ten koste te zullen gaan
van het ongehuwde personeel.
Den miniater-president zal worden ver
zocht, een delegatie van hel comité tc
willen ontvangen, ten einde het schrijven
*.e bespreken, dat een bijsondere commis
sie nu reeds heeft ontvangen van één der
departwraunten en waarin opgave wordt
verx'.Tskt van de lietnAten en werklieden
welke naar het werklieden regis ment zullen
overgaan, niettegenstaande de Central#
Commissie en de onganizatls» bij hsrha-
ling om een algemeens opgave hebben ver
zocht en zulks steeds door de regeering
is geweigerd.
DE TEXTIELINDUSTRIE.
Op de vragen van den heer Aibarda be
treffende de noodzakelijkheid van loons
verlaging en werkiijdverlengir^ ln d^tez
tielinduairie, antwoordde de Minister van
Arbeid, Handel en Nijverheid, dat do toe
aland èn do coticurrentielanden Engeland.
DuÜecbiand, Belgi.: en Japan, alsmede die
in Nederland, Ncd.-Lndié, Afrika en En-
golseh-lodlé, waarheen in hoofdzaak de
levering van de producten der Nederland
soho textielfabrieken plaats vindt, in aan
merking i« genomen.
Indien in de vraag betreffende loor.sver
Dging «n werktijdverlenging niet ..volle
digo en te controlcoren gegevens" bedoel I
is de gohcrie exploitatie-rekening me',
winst- en verliesrekening en voor allo er
tlkelen de kostprijsberekening cn de ver
koopprijren op vereohillendt, inarkteo vir-
alle ondernemingen afzonderlijk, dan luidt
hes antwoord daarop, dat de Minister «co.
danige gegevens ciet heets gekregen en
ook uk: heeft gevraagd.
Wel heets hij overtuigoode bewijzen ge
kregen, dat reeds geruimen tijd een loo
nende productie aic; meer mogelijk was.
Dit was ook au andere productiegebieden,
mei name tn Engeland, bez geval, en gaf
•'laar aanleiding tot belangrijke productie
beperking. De bij het geschil l>e:rokken fa
brikanten hsd.len daarentegen ds produc
tie vrijwel onbeperkt voortgezet, hetgeen
zeer in het belaag der arbeiders was.
MotteUjkheid om op die wijze zonder bij
zor.'lere niaoirsgehm, ais lóoosveriaglnir.
voort te gaan, was ar zeer zeker, doch niet
zander verdere belangrijke kapitoslsir.
tering. Of hiermede moeal worden roott-
gegaan, hing niet af van het Oordeel van
den Minister, doch van he'. inzicht en den
wenech der ondernemers. BIJ het r.emen
rwiier besturing had das de Minister tn
niet gerings mate hiermede rekening te
houden, wilde hl) bereiken, dal de pro
ductle eindelijk werd hervat met een goede
kan» om voorloopig zonder Inkrimping te
worden voortgezet.
Dit had bereikt kunnen worden door
loonavcrloging alleen, doch gezh-n het
loonpeil in de katooiilr.duetrie en de he
re idheid d;r vakvereenlglngeu, aar.ranke-
lijk (Nor. 1825) algemeen, cn ten slotte
(Mei 1923) in meerderheid, heeft aan sen
geringe wcrktijdrerleeigüig ter voorko
ming van daling der weck inkomen», de
voorkeur gegeven.
I)e Minister heeft in de Nota naar
leiding van het Verslag ©ver hoofdstuk X
der 6t*atsbafrooting voor 192-t nïet a!« zijn
oordeel nitgasproknn. dat ecu enquête
noodig (ou kunnen zijn om uit te maken,
in hoever loonsverlaging en werktijdver-
Issgmg noodzakelijk waren. Hij heaft ln
die Nota medegedeeld, d»t hij onder be
paalde omstandigheden tsu orcrweuen. ol
r aanleiding bvMood. met betrekking
lit het geschil in de Twcvj'.sche lex»irl-in
<lu4tri« toepsaslng u> gevn a»u d# bepa
lingen der ArbeldigeachiUenwet b.-ref
fends d# «n*lnéfs en daarin voorts als zijn
zienswijze uitgesproken, dat «*n conflict
•!s dac hetwelk destijds in Twents be-
etootil, onder bep.tside omstandigheden ln
ecu «tsdlnm kan komen, dat het alger
belirtg er In ernstig* mate bij betrokken
vodat toepassing van de bepalingen
omtrent enquête al vlam niet uitje» loten
moe: worden geacht.
Hit hei bovenet.xai-.de blijkt, wat. do Mi
nister tot de overtnig-r.g h»e(t gebracht,
dat in het onderwerpelijke geval aan loon»,
verlaging gepaard gaande met werktijd-
verlenging, niet kan worden ontkomen.
TOEPASSING ARBEIDSWET.
Vrijdagavond werd te Rotterdam eeu
verxadoring gehouden, dl* was uitgeschre
ven door den Aig. Ned. Bond vat: tncai
seerders en Kantoorlooper». Daar werd me',
algemeene .«temmen een motie aangenomen
waarin er bij den Minister van Arbeid op
wordt aanz«drongen de Wérktljdregsling
voor arbeiders, werkzaam ln kantoren,
winkel* e.d., zoo spoedig mogsiijk in t<-
voeren, waardoor „een einde wordt ge
maakt aan de reel te lang* srbeidiiïjden
van d« werknemer» in bovengenoemde be
drijven."
MAANOAG 21 JULI.
Oen Haag P. C. 0. G. IOt-0 M
6 n.m. Eadioconoert door Je N.V. Ned,
Radio-Industrie met medewerking van
den pianist Theo v. d. Pia», Programma:
1- l'telude en Kuga in A-moll, Bach-*
Liszt.
2. Fantasie ln Cenoll, Mozar!.
3. Bbapsodle lu B-moll, Brahms.
4. Polonaise cis-moll. Chopin.
5. Mazurka D-tnoÜ, Chopin.
3a. YVala Aa-dur, Cliopin.
Sb. Wals B-moll, Chopim
3-:. Walg LVs-dur, Chopin.
7. K.-lterzo Bea-moll, Chopin.
3. Rliaptodie no. Lisz:.
Dit pianoconcert zal geepeci.-i worden op
een Bec!:-teio-v!eugc! bereidwillig afg»-
riaan door de firma Voornveld en Spoor.
Hilversum N. 8. F. 1050 M.
7.15 n.m. Mevrouw Antoinette van Dijk
wrzorgt he'. Kinderuurtje.
Londen 2 L. 0. J45 M. (Nedtrl tijd.).
4.20 n.m. Concert. The „2 L. 0."-<rio.
6.20 n.m. Ktnderaiurtio.
8.40 n.m. Kamermuziek. Kate Winter,
(sopraan).
9.3ó n.m, Diner van the Pilgrim Club;
redevoeringen van don Pril» van Wales
en den hertog van Coauanght ter eere van
Mr. Hughes, Staatssecretaris van de Ver-
eenlgde hiaten.
lOJó r.Jn, The Savoy Orphean.» and the
Savoy Havana Bands.
Birmingham S I. T. 475 M. (Nedsrl. tljd).
350 n.tu. Loze lis Picture Home Or-
i-20 n.m. Datneeuur.je.
&A6 o.m. KUideruurtje.
3.20 n.m. Groot Concert. Zie verder
Londen.
Bournemouth 6 8 M, SSS M. (Ned- tijd).
5 20 n.m, „5 W A.'»' ..Five O'CIocks*
Vocaal en ina'.rumen'.aal concert.
8-35 n.m. Klassiek* muziek.
Manchester 2 Z. IJ. 375 M. (Ned. tljd).
2.M n.m. Damesuurtje.
6.20 n.m. Kinderuurtje.
Newcastle 5 N. 0. 490 M. (Ned. tljd).
06 o.m. Concert.
5.06 n.m. Damesuurtje.
Populair concert. Th* Station Orchestra.
Aberdeen 2 8. D. 495 M. (Nadert, tljd.)
A-50 n.rn. Dan «programma door the Wi
reless Orchestra.
6.20 n.m. Kir.deruurtJ#.
Populair concert met medewerking va»
the Wireless Orchestra.
Parijs (Rsdlo-Parls) 3. F. ft. 1TS0 M.
(Ned. tljd).
1.06 o.tzi. Concert van hat Txlgane Or
kest van Radio-Parte.
5.06 r
de
Badiolo.
8-50 r.
10.20 r.
Bru»»sl S. B. R. 7»3 M. (Ned. tljd).
8.20
Cone-
D. 3200 M. (Nedsrl. UJd).
INCEZONDEN M EO E O E E LIN CE N
k so Cla. per rogel.
DE HAARLEMSCHE IJZERGIETERIJ
„Over den toestand in ons bedrijf
wilt u mrj vragen?" aldus de directeur
der Haarlemsen e Ijzergieterij, Jaa; ik
u daa eens verteilen van na den oorlog.
Na den oorlog trad een toestand van
onzekerheid in, die verlammend op den
ondernemingsgeest werkte. De vermin
dering van de koopkracht der Cenuaie
rijken had een overschot aan scheeps-
ruimte ten gevolge, waarvan ook hier
te lande de gevolgen, in den vorm van
ten aanhoudende malaise, werden on
dervonden. Bovendien trad, door de
voor Duitschland gunstige valutaver
houding, een scherpe concurrentie van
dat land ia. De hoop op geleidelijk her
stel werd door de Roergeschiedenis den
bodem ingeslagen. Het brandpunt van
de buitenlandse!»
plaatste zich, met den val van den Franc,
naar België. Deze valuta-concurrentie
heeft than3 wèl voor het grootste deel
uitgewerkt, doch het aanbod van bfnncn-
landsche gieterijen overtreft nog steeus
de vraag naar gietwerk. De prijzen blij
ven dus onbevredigend.
Intusschen hebben wij nog al wat
groot werk en we kunnen met voldoe
ning zeggen, dat, wanneer het er om
gaat een flink gietstuk te leveren, waar
het op aan komt, men ons gaarne het
vertrouwen geet.
En we hebben maar even ln het
kantoor van de Haarlemsche Ijzergie
terij aan de wanden de fotografische
afbeeldingen van de zeer groote stuk
ken die den laatsten tijd werden afge-
Ievetrl. te 2ten om van die waarheid
overtuigd te worden. We geiooven het
van den Directeur, dat deze gieterij
langzamerhand vertrouwen won. in een
uitgebreid rayon. Maarmen dringt
tegenwoordig de vertrouwenskwestie op
den achtergrond en vraagt meer naar
priis dan naar kwaliteit.
De Haarlemsche Ijzergieterij betrekt
haar cokes uit Heerlen, door middel van
een overeenkomst met een oocpera-
tieve vereeniging van ijzergieterijen. Zij
werkt met twee groote smeltovens van
respectievelijk 4500 en 6000 K.G. smelt-
vermogen per uur, en twee koperovens.
Eigenaardige toestanden heerschen bij
dit bedrijf dat ruw 13 en dat hard aan
pakken en groote vakkennis veteischt.
Bijvoorbeeld er zijn te weinig leerjon
gens. Hoe komt dat? Daar is geen lief
de meer voor het vak. zegt de directeur.
Over bet algemeen weten ze niet wat
ze willen. AI3 typeerend verschijnsel,
vooral bij stadsjongens, valt dat op.
Toch beweer ik dat eik g;«d vakman
bij ons niet werkloos zijn zalmaar wat
goede vakmenschen betreft, daar doen
ze in Holland ook al weer nie: veel
voor. Hier krijgen ze veel te weinig
theoretische opleiding. Dat gaat in
L tscbland beter. Daar wordt bij de
arbeiders degelijke theoretische grond
slag gelegd, op de avondscholen. En
dit is wel een van de oorzaken van
Duitschland's inteliectueelen voorsprong
op andere naties. We wijzen in dit ver
band op de mededeelingcn betreffen
de het leerlingenwezen bij de N.V.
Figee.
Het arbeidspersoneel van een gieterij
moet wel terdege geroutineerd en on
derlegd zijn. Denken wij maar eens aan
het werk van den vormer.
Hij maakt met zijn helpers in het vorm-
zand een mengsel van diverse soor
ten binnen- en boitenlandsch heide zand
en andere stoffen het negatief van
het to gieten stuk.
Stukken die vaak gecompliceerd en
voor het gezicht van den leek grillig
en reusachtig van vorm zijn. Die ne-1
gatieven, die gietvormen zijn zoo mooi
en gaaf. dat men zich af en toe af
vraagt, of dat nu wc| heusch met de
handen en net eenvoudige gereedschap
gewrocht is. Niets mag er aan die giet
vorm haperen.
YVc hoorden door middel van deze ar
tikelenreeks klachetn over de toestan
den van wegen, wallen en vaarwaters en
over het algemeen klachten tegen auto
riteiten. Wat de Haarlemsche Ijzergie
terij betreft (2» behoort onder Schoten)
rij beklaagt zich over de veel te hooge
electrische stroomprijzen. (Haarlem le
vert die stroom.) Maar dit is dan ook
het eenige. Andere grieven van be-
teekenis ten opzichte van de overheid
ea haar vertakkingen bestaan hier niet.
Nog spraken we even over de concur
rentie. In Hoiiand zijn ongeveer 100 gie
terijen. De Haarlemsche behoort tot de
grootsten. Moeilijk is het. zich aan te
passen bij de buitcnlandsche prijzen.
De loonen zijn ia het buitenland veel
lager. „Dat is dan wèl een héél verve
lende tegenstrijdigheid qualitei'en de
zelfde, loonen in het buitenland veel
lager, de omstandigheid voor export
daar gunstiger en tóch maar aanpassen
ia prijs."
De Haarlemsche Ijzergieterij smelt
per week zoo ongeveer gemiddeld 30.000
K.G. ijzer. De risico is bij dat gieten
groot, omdat gieten veelal kanswerk is.
(Een vormer behoeft maar een klein
foutje te maken waarvan niemand iets
weet en het gieten van het stuk van
honderden kilo's kan mislukken.)
En nu in de fabriek! Hoe mooi! Zelfs
in een kalmen tijd als deze! Gegoten
wordt op Dinsdagen en op Vrijdagen,
We beschreven al waaruit de vormet»
bestaan, die bij groot aantal op den
grond liggen.
Zoo'n vorm is wel heel samengesteld.
Ze wordt versterkt door dunne ijzeren
tiften die er dicht naast elkaar inge
stoken worden. Het maken van den
vorm geschiedt met behulp van ds hou
ten modellen (mallen) van de te gieten
voorwerpen. Ook wordt wel zonder mo
del gewerkt. Men bezigt dan een draai
spil en geprofileerde trckplanken,
de hand van de teekeningen
draaispil vormt dan met die gemodel
leerde plankeu pi.- leem. de vorm.
Nog moet zorg gedragen worden voor
het maken van de kanalen, waardoor de
gassen ontsnappen kunnen, en van de
opening waardoor het ijzer gegoten
wordt cn van dc zoogenaamde „opko-
mers", gaten waarin men kan zien,
wanneer dc vorm vol is gegoten met het
vloeibare ijzer.
Het moment van gieten brengt een
nerveuze emotie, vooral bij de leiders. In
één seconde kan bedorven worde» het
werk van dagen en weken.
In dit verband is het niet onaardig te
vermelden, dat de directeur in Holland
en het buitenland het geheele bedrijf
leerde kennen, klimmend van de laag
ste tot de hoogste positie in de fabriek.
Zooals dc illustratie van omen tceke-
naar WesscÜng zoo duidelijk -e zien
geeft, woonden wij ook het gieten van
een groot stuk bij. Een pijp van 2 Me
ter hoogte cn 2 Meter doorlaat de
enorme vorm staat geheel, in een voor
het grondwater ondoordringbare,
metselde vormput van 4 M. middellijn
en 4 M. diepte. Het gegoten stuk zal
3000 K.G. wegen. Dit gevaarte wordt
bovendien bezwaard en afgesloten roet
een zware stalen plaat en ijzeren balken,
onderling aan eikaar bevestigd. Dit alles
om dc geweldige spanning die bij bet
gieten ontstaat de baas te blijven.
Dan bij de oven. Boven staan de
mannen die onophoudelijk door de
ovendeur massa's ijzer storten en vallen
laten in de wit-blauwe vuurgloed. Be
neden, voor het gat waar het vloeibare
afgetapt wordt, staat een arbeider,
die belast is met het sluiten van het
ovengat door middel van een leemprop
en met het openen ervan door he; weg-
stooten van het hard geworden leem.
De man doet dit me', een zeer lange
•e staaf. Zijn werk is moeilijk en
zwaar. De hitte bii de oven is tiiet
gering. (Er wordt in de moderne, hoo
ge fabriek voor goede ventilatie zorg
gedragen.)
Ais hij dan de leemprop wegs'oot,
komt gloeiend wit in een geweldige
straal het vloeibare ijzer, dat opgevan
gen wordt in groote en kleine giet-
pannen. Door middel van de kleine glet-
pannen, die door twee mannen wegge
dragen worden, worden alle kleine
ma>«a-producten die in den loop van de
week gevormd werden, ineens afgego.
ten. De zwaardere nukken worden uit
grootero gictpannen. die met eicctrt-
sche loopkranen door de gicthal'cn
worden vervoerd, gegoten. Van deze
pannen worden er van 100 tot Jo.coo
K-G. inhoud gebruikt.
In de gicthal liggen overal de roo-
kende nog glocienuo pas gegoten s.uk-
kea ijzer. Het rookt in kleuren grauw
en geel fantastisch. De meesterknecht
staat bij het grootste stuk met eenige
van zijn mannen, die eindelijk dc rade
ren van den gicipan in de hand nemen
en haar hellen laten. Zwaar en geluid
loos valt de straal ijzer door een nau
we opening in den vorm weg. De zich
ontwikkelende gassen ontsnappen door
de daarvoor gemaakte kanalen, soms
met fluitend geluid. Ze worden hier ea
daar aanges oken. Zij vlammen op in
blauwe vlammetjes, die wapperen om
de heel groote vorm.
Een oogenblik van grootere span
ning.... Stop! Dc vorm is vol en het
stuk gegoten. Morgen zal het gegoten
stuk uit den vorm gehaald worden.
Her werk is dan geëindigd. De even
moet nog afgehaald worden. Dat afha
len van den oven ie een interessant
werk om het aan te zien.
Aan den voorkant van den oven opent
men tic deuren. De gloeiende, vloeibare
slakkenmassa komt de gieterij instroo-
men. Dan wordt de oven aan den onder
kant opengemaakt. Dc cokes en het niet
of gedeeltelijk gesmolten ijzer breekt en
valt lawaaiend naar beneden. Naar alle
zijden springen tallooze vonken weg.
Dat is alles héél mooi.
Aan die schoonheid doet malaise toch
geen afbreuk.
