Parijsche Brieven
De Haagsche moordzaak
(flHONIGfö
Causerieën over Wetenschap
en Techniek.
(Van onze correspondent.)
Administratie
Er zijn in Parijs talrijke plaateen
Waar men sterk aangegrepen wordt
door de grootheid van het verleden.
Wandel eens in de tuinen van Versail
les, in de Tuilerieën, in den hot van
het Palais Royal, in Bagatelle, be
zoek eens die oude paleizen ia den
faubourg Saint llonoré oi de Rue ce
Crenelle en ge iult beter Frankrijk
en den Franschen geest begrijpen.
Soms zal he: u vreemd aandoen om
od deze historische plaatsen nuchtere
medeburgers in colbertje aan te tref
fen. in plaats van hoofsohe juffers
en elegante jonkers, vreemd..pijn
lijk. Telkenmale wanneer ik in het
louvre binnenkom en door de lange,
monumentale gangen wandel, heb Lk
weer die zelfde gewaarwording be
kruipt rne de lust om aan me zelf,
aan al die lummelende Baeueker-tou-
rÏ3te te vragen menschen, was doen
iullie hier met je grove schoenen, met
je burgennans-nieuwegierigheid. mei
je plompe bewegingen en je luide op
merkingen!
Als Lodewïik XIV eens in het lou
vre kon terugkomen in gezelschap
Van den grooten Colbert....
Toen_ ik laatst op een '^n de te
vele adminisrratie-bureanvin 'i
louvre gevestigd. moest zijn. heb ik
me deze vraag gesteld er> 'k heb er 't
antwoord op gevonden: niet heel
veel.
Als Lodewijk vóór 't magnifieke ge
bouw stond zou hii vergenoegd Col
bert een knipoogje gevenmon cher,
in onzen tijd was "c precies 't zelfde.
Aan het werk van Claude Perrault,
van Lemercier, Pierre lescot en Vis
conti heeft men niets veranderd, om
dat liet niet ie verbeteren is.
Dan klimmen ze de 54 treden op
van de trap welke naar het bureau
van den minister van Financiën leidt
Misschien zou hii blazend en puffend,
om een bouwmeester roepen en hem
opdragen om in één nacht een insta!-
latic te maken, opdat den Koning de
vermoeienissen van het rraopenklim-
men zouden worden bespaard. En dan
zou hii weer even met genoegen stil
staan bij den grooten eecalier d'hon-
neur. Maar hii zou toch de opmerking
maken: wat is het hier verwaarloosd
en vuil. welke opmerking hij zeker
zou herhalen in de kilometers lange
gangen van de gebouwen aan de Rue
de Riyoii. Want in zijn tijd kwam
niet alles op bezuiniging a3n en er
was personeel om schoon te houden,
terwijl thans drie stakkerigo ouwe
vrouwen een oppervlakte als de
Champs de Mars zouden moeten boe
nen en schrobben.
Maar de Zonnekoning, wiens ge
voel voor schoonheid en esthetica
spreekwoordelijk is geworden, zou
over deze dingen heenstappen en
stellig vol lof zijn voor de wijze
waarop men de appartementen, die
ui-zier: op de Tuüerieen, heeft inge
richt. Napoleon III heeft immers dit
deel geïnstalleerd voor de vergade
ringen van zijn ministers en ook de
kunstwerken in den Salon Carré en
de vertrekken waar tijdens den oor
log van 1870 de Conseil Suprème
Economique zetelde, zouden den ver
wenden en verwaanden Lodewijk
zelfs kreten van bewondering ont
lokken.
Maar Colbert, o'i© eerbiedig een
pas hii zijn gebieder ;9-achtergeble
ven. interesseert zich vooral voor de
administratie.
Seigneur Roy! 1'Acquit k cau
tion. Ie passe-debout innovés par
rooi en 1665 subsistent touiours'. On
danks alle critiek heeft dat alles 260
jaar stand houden en niemand denkt
er nog aan om de methoden te wijzi-
gen.
En daarm'n belastingen on hef
zout.... kijk. ze worden nog steeds ge
heven cn hier: men bedient zich nog
van dezelfde contróle-micdelen w>ike
ik inderri-'d heb ingesteld. Zelfs heb
ben ze mijn methoden ook toegepast
voor de raffinaderijen en de brouwe
rijen. En dezelfde methode ook voor
het i ncaaseeren van de opbrengsten
var. de Staatsdomeinen. Zelfs de for
mules ziin niet veranderd, al.... oh,
majesteit, is het Koninklijk devies
veranderd door: Egaiité, Fraternité
et. pff-Liberté
Nee. bij de administratie van 'de
douane en bij die van de indirecte be
lastingen kan men mij niets nieuws
leeren. z
En daar. zou hij in extras© voort
gaan. daar ziin ook do loketten met
de groene kartonnen dooien die ik in
dertijd heb laten maken om de dos
siers op te bergen. Laat me eens een
lade opentrekkenstof, dikke lagen
stof.... maar daar zijn mijn paperas
sen.
Bii de directe belastingen zou
Colbert veranderingen zien... maar
of des verandering: belasting op het.
salaris, op de inkomsten, op de
pensioenen hem buitengewoon recht
vaardig zou voorkomen en een ver
betering zou lijken, dat ia ectt twee
de. Hii zou echter opmerken, dat ook
hier gewerkt wordt volgens hetzelfde
systeem als waarmede zijn ambte
naren de belastingpenningen hebben
binnengehaald.
En als hii dan eens een armoedig
klerkje ter zijde zou nemen cn vra
gen mon ami. hoeveel belasting be
taal je r.u wel, dan zou hij z'n tijdge-
nooten die hem. uit haat over z'n uit-
penssysteem r..et ©ens eon behoor-
liike begrafenis gunden, verwenschea
om hun ondankbaarheid.
Ja, meneer, zoo is i en niet an
ders. zei de bureauchef me, toen ik
vol verbazing vroeg of 't werkelijk
waar is. dat al die oude systemen nog
bestonden. Een klein technisch ver
anderingetje en dat is alles, ant
woordde hji.
Curieus, buitengewoon curieus.
Eu elke nieuw© mi nieter heeft
wel bii zijn intrede beloofd odd een
administratie met moderner opvat
tingen en minder omslachtig samen ie
stellen, doch de eer.ige verandering
is dat we wat typisten inplaats van
schrijvers hebben gekresen en een
toestel voor draadlooze telegrafie in
plaats van „La Gazette du Roy".
Charmant, charmant. Maar vraag
nu maar nooit weer hoe 't wel moge
lijk is dat d© Fraosche administratie
nog zoo'n zonderlinge werkmethode er
op na houdt en zoo uiterst langzaam
werkt. In de Gouden eeuw van Lo
dewijk XIV haastte men zich niet,
dus in de XXe in 't geheel niet....
behalve wanneer 't op het ir.casseeren
T3n de belastingpenningen aankomt.
Want. versta me goed. die vereering
voor het oude keet natuurlijk 'n hand
vol louis.
Colbert zou vergenoegd grijnzen....
HENRY A. TH. LESTURGEON
Parïje. 17 Augustus.
Binnenland
Het stranden van het
s.s. „Montferland"
Onderzoek naar de oorzaken
De Rs3d voor de Scheepvaart heeft eer.
ondersoek ingesteld naar de ourzaken var
hes strard-er van het s.s. „Mcc.tferiacd"
var. der Kor. HolL Uoyd. Als getuig©
B-er don gehoord de heeren F. J. Bakker,
de kapitein en F. B. van den Berkhc-f, de
le stuurman aan boord van dat scfc:~
Dit hua verklaringen bleek, dat
„Montferland", een schip van 5700.46'
bruto cn 4CG9.13 netto reg. ton. op 7 Juni
1SÖ vertrokken was vs t Rotterdam naar
Montevideo. Hei ©chip had £3 man
boord en was geladen me-, stukgoederen
ea 7 stuks levend fokvee. Gevaren werd
op DuSsche en Engelscha kaarten. Op
23 Juni werd Las Paimas aangedaan toi
het innemen van stookolie. Alle ballast-
tanks waien toen gevuld behalve
tanks 1 en 7 en do voor- eat aohterpiek.
Op 10 Ju'.i 'a morgens om 4 uur kwam
op Noord 28 Ooet rechtwijzend hei licht
van de Loboseilanden in het zicht. De
afstand werd geschat op pl.m. S mijl. Op
die plek werd 13 runt gelood. *t Weer
wi© goed doch om pi.m. 7 uur begon het
:e waaien, er kwam jnist op zetten en
regen en om 9 uur was het weer heel
slecht. De wind kwam uit Z.Z.O. Eer.
anker werd uitgeworpen. Het 9chip bleek
evenwel sterk te gieren. In de nabijheid
lag het Duitsche schip „Rugia",
ever.ens "i anker had uitgeworpen,
den middag kwam 't Engelsche s.s. „Fus-
Het gieren werd in den avor.d wat min
der. to: men plotseling om ha'.fticn een
schoï voelde. De machine Was atoom
klaar gehouden en onmiddellijk werd
toen het anker gehieuwd, het roer hard
bakboord gegooid on met machine volle
kracht vooruit gegeven.
Het schip bleek echter onwrikbaar vast
zitten. Tot 2 uur *s nachts bleef men
beaig, toen werd besloten den dag af te
wachten, om de positie op te nemen. Be
paald werd toen dat het «chip zat op de
kust van Uruguay, nabij de uitmonding
van het riviertje Kio Solia Chico, d.i. op
34 gr. 46/ Z.-br. en 55 gr. 42/ XV.-lengte.
Do loodingen gaven aan voor en achter
i voet en midscheeps 7 en 8 voet water.
Dinsdags gebeur Je hel ongeval en Zón-
dage kwanten de lichters otu de lading
lessen. Het lossen gaf nicls. Van 14
tot 11 September is men er mede he
rig geweest, terwijl eerst 22 November
het «chio op uitgebrachte :rossen en
iet eleepboothulp vlot is gebracht.
De Duitsche or. Engelsch© schepen heb
ben eveneens vastgezeten eu wel nog
langer dan de „Montferland".
De kapitein weet het stranden aan do
vloedgolf, die met nieuwe en volle maan
alles onder water pleegt te zetten. Dit'
was ook dien r.acht geschied, zonder dat
men er ie:; van bemerkt had. Losgeko
men bleek het schip weinig beschadigd
omdat men grotendeels op kleigrond
zat. In Montevideo kreeg de kapitein
tea certificaat om door te gaan naar
Buenos Ayres.
Naar aanleiding van verschillende vra
gen door leden van den Raad, den ka
pitein gesteld, bleek. da', tusschen hot
ankeren «n «'randen, dit duurde pl.m.
12 uur, het schip 20 mijl verdreven
was. De kapitein had het evenwel niet
nowiig geoordeeld, het tweede anker uit
te werpen. Aan het uitgeworpen anker
mankeerde volgens hem niets. De et
man verklaarde echter, dat het anker
niet strak hing.
De kapitein zeide er niet aoa gedacht
te hebben de stookolie uit de tank to
laten wegloopan. Naar zijn meening zou
dat evenwel toch niet geholpen hebben,
daar het echip veel te vast zat.
De Baad zal op nader te bepalen datum
uitspraak do«s.
Het onweder
Door den bliksem getroffen
Tijdens heb onweer is Woensdag do
20-jarige J. G. H.. uit Monster, toen
hii werkzaam was in den tuin van-den
heer B.. aan den Monsterechen weg te
Loosóuinen door den bliksem getrof
fen. Xa onderzoek bleek, dat hij een
gaatje in ziin hals had en een streep
van zijn nek tot zijn voet.
Xa door een dokter verbonden te
zijn. is hii oer rijtuig naar zijn wo
ning vervoerd. Zijn toestand is niet
e nietig.
Dinsdagnacht ontlastte zich bo
ven St.-Pancras een zeer zwaar om
weder. In twee gezinnen werden per
sonen bewusteloos geslagen. Bij an
deren sloegen veel electrische lampen
stuk, terwijl bij een winkelier een
gat in den muur geslagen werd en 't
houtwerk van het dak geschroeid
werd.
Te Roelof arende-veen is de blik
sem geslagen in een der sehooreteenen
van het St.-Jacobusgesticht. Een der
schoorsteenpijpen werd afgerukt
Persoonlijke ongelukken zijn er niet
gebeurd.
In de weide van den landbouwer
C. van V. to Voorschoten is een koe
door den bliksem gedood, eveneens
bij den beer C. C B.. aan den Rijn
dijk.
Te Storopwi-k is een Vs-e van den
landbouwer J. door den bliksem ge
dood.
DE ZUIVF.LREURS TE
AMSTERDAM.
Op een in September te houden al
gemeen© vergadering van de zuivel-
beurs te Amsterdam zal behandeld
worden een voorstel van het bestuur
tot invoering van algemeen© handels-
voorwaarden en van arbitrage in don
kaashandel.
UIT DEN' TREIN GEVALLEN.
Donderdagmorgen is tusschen Woer
den en Gouda een kind uit den trein
gevallen, die om 10.20 van Utrecht
vertrekt. Met een ernstige hoofdwon
de werd de kleine opgenomen en naar
Gouda vervoerd.
Een geheimzinnig geval
te Nieuw-Buinsn
Met ingeslagen hersens In een
sloot gevonden
De correspondent van Het Volk te
Nieuw-Buinen schrijft
Terwijl verschillende arbeiders
Maandagmorgen met de etoomdorsch-
machine bii de boerderij van den heer
J. te Velde aan het Zuiderdiep werk
zaam waren, ontdekt© men" plotseling,
dat ©en hunner ontbrak. Deze. d© 19-
iarige B. Krol, werd kort daarop in
een sloot op 3 a 4 M. afstand van de
machine, met ingeslagen hersens ge-
'onden.
De dadelijk ontboden geneesheer
achtte onmiddellijke opname in het
ziekenhuis te Groningen noodzake-
keliik. I-Iier is de jonge man na
eonigen tijd overleden.
Het komt ons hoogst zonderling
voor. dat als doodsoorzaak een elag
met de riem van het vliegwiel ge
noemd wordt. Immers, dat hadden
de andere arbeiders, di© van een der
gelijk ongeluk onder 't werk niets ge
merkt hebben, toch moeten zien.
En bovendien is het vrijwel uitge
sloten, dat de klap zoo hevig aange
komen kan zijn, dat het slachtoffer
er 3 a 4 Meter ver door in een sloot
geelingerd kon worden.
Hoe dit alles zij, een ernstig on
derzoek naar de ware toedracht lijkt
ods alleszins gewenscht.
Nog geen helderheid In deze
duistere zaak
De moord op den rentenier v. d. S.
in de De Riemersuraat te Den Haag is
alweer ongeveer een maand oud en
nog steeds bezit de politie geen enkele
pertinente aanwijzing, die in de rich
ting van den dader kan leiden. Niet
omdat de met het onderzoek belaste
politde-ambtenaren stilzitten, integen
deel. In de afgeloopen week zijn sta
pels binnengekomen gegevens verwerkt
en verschillende sporen gevolgd, maar
geen van alle heeft tot hoden voldoen
de klaarheid in de duistere zaak ge
bracht.
Van eenig belang kan nog worden
geacht de verklaring van een bewoner
van de De Rieraerstraat, die op den
ochtend van den moord 's morgens
negen uur een heer heeft zien anti-
bellen aan het perceel van den rente
nier v. d. S. Hoewel vaag, herinnert
deze bewoner zich, dat doze geheim
zinnige bezoeker gekleed was in eer
getailleerd grijs coeeuum, dat hij een
zwarten glcufhoed op had en naar
schatting 40 a 50 jaar moet zijn ge
weest.
Hij trok de opmerkzaamheid door
:ijn beslist optreden en de manier,
waarop hij naar de bovenramen keek.
Het staat thans buiten twijfel, dat de
ze man den moord op zijn geweten
moet hebben. In den vingerafdruk op
het geldkistje heelt men, aldus de
,ToI.", natuurlijk een belangrijk bo-
rijntuk. Verschillende vingerafdruk-
ken van verdachte personen werden
genomen, doch zonder resultaat tot
heden.
Het bericht, dat op het Spui op den
middag van den moord iemand was ge
zien met een grijs pak, waarop bloed
vlekken zaten, heeft verschillende per
sonen naar het politiebureau doen ko
men met aanwijzingen. Deze zijn
nauwkeurig nagegaan, doch leverden
niets op. Eveneens heeft men den le
den van do Christelijke één-cents-ver
een iging, waarmede de vermoorde een
dag te voren op reis was geweest, ge
vraagd of V. d. S. zich ergens over
had uitgelaten. D© rentenier had uit
sluitend gepraat over het mode land
schap, doen van het hem wachtende
bezoek niet gerept-
Zooals reeds eerder is gemeld, het
ger icht, dat v. d. S. rijk zou zijn, is
onjuist. Hij kon juist rondkomen van
do hem toebehoorendo huizen, die allo
onder hypotheek stonden.
Des t© meer men in deze zaak gaat
onderzoeken, des t© duisterder wordt
hef. aldus het blad. Meer ©n meer
komt mon tot 'de overtuiging, dat men
hier voor eon geheim staat, dat v. d.
S. verborgen heeft en dat tusschen
hem en den geheimzinnigen bezoeker
bestond.
De politie heeft intusscheu nog ver-
schillende gegevens t© verwerken,
inanr het is zeer d© vraag of deze
eenig licht zullen brengen in deze duis
tere moordzaak.
E COUVERNEUR VflM SURINAME
IN HET HOLLAND HUIS TE
BRUSSEL.
Men meldt uit Brussel
Het Holland Huis te Brussel mag
zich voortdurend verheugen in de be
langstelling van vele autoriteiten, zoo
wel Nederlanders als Belgen en vreem
delingen van allerlei nationaliteiten.
Dezer dagen werd hiervan opnieuw
blijk gegeven, ditmaal door het bezoek
van den met verlof in Europa vertoe-
venden gouverneur van Suriname, mi,
A. J, A. A. baron van Heemstra, verge
zeld van mr. O. E G. graaf van Limburg
Stirum uit Amsterdam.
De gouverneur bezichtigde met bij- j
zondere belangstelling de Nederland-
sche en de Indische afdeeling en o.m.
de uitgebreide collectie producten afge
staan door de Ned. Handel Maat
schappij. Toen de heer Van Heemstra
het Holland Huis verliet, gar hij den
voorzitter van den Raad van Beheer,
den heer B. J. Veflhuis, als organisa
tor, en diens medewerkers, de hecren
L. Wolier en mr. A. M. Bos PAan, zijn
bewondering te kennen voor deze in
stelling, waarvan bij het initiatief een
„ciaad van moed" noemde in het be
lang van de Nederlandsche nijverheid en
den overzecschen handel.
Het practisch resultaat van dit be
zoek zal zijn, dat zoo spoedig moge
lijk, door persoonlijk toedoen van den
gouverneur, in het Holland Hujs te
Brussel ook voor West-Indische produc
ten op groote schaal propaganda zal
worden gemaakt.
VERDUISTERING.
Bij de Apeldoornsche politie werd
aangifte gedaan, dat een Duitacher
D. zich heeft schuldig gemaakt aan
verduister ine van een bedrag van
f 700 ten nadeel© van R. De schuldig©
is naar Zutphen overgebracht.
OPRECHTE BUURSCHAP.
In de omstreken van Meppel, al
dus meldt men aan ,,de Ned.", was
een kleine landbouwer ernstig onge
steld, kou dus zijn gerijpte koren on
mogelijk zelf maaien en binnenhalen,
bezat evenmin de middelen, dit t©
laten doen. Geheel belangloos gingen
nu e©a drietal buren fluks aan den
arbeid; weldra stond d© rogge kurk
droog op het land. Door andere hu
mane mon3chenvrienden werd daarop
aangespannen en alles tijdig naar
binnen gehaald. Is hot niet: oen goed©
buur is boter dan een verre vriend!
K. J. PEN.
Naar Het Vad. verneemt is d© heer
K. J. Pen, leeraar aau het gymna
sium, over wiens geweigerde promo
tie op een tegen Bolland gericht
proefschrift heel wat t© doen is ge
weest, ernstig ziek,
ZONDAGSSLUITING VOOR
SIGARENWINKELIERS.
Op het voorstel van drie rechtsch©
raadsleden om de verordening op de
winkelsluiting zoodanig ie wijzigen,
dat B. en W. aan sigarenwinkeliers
geen ontheffing meer mogen verlee-
nen voor Zondagssluiting. adviseert
de grootst mogelijke meerderheid van
P. en W. van Dordrecht gunstig.
Uit de stukken blijkt, zegt liet Col
lege, dat de meerderheid der sigaren
winkeliers geen dispensatie van 7on-
dagssluiting verlangt. Zullen zich wel
enkele gevallen voordoen, dat sigaren
winkeliers schade ondervindon, van
sluiting op Zondag, daar staat tegen
over dat men zich dit artikel even
goed op Zaterdag kan aanschaffen.
Een lid van het College wil den toe
stand laten zooals hij is.
ONTPLOFFING BIJ SCHEIKUNDI
GE PROEVEN.
Bij hot nemen van scheikundige
proeven in zijn woning aan de Tuin-
derstraat te Rotterdam veroorzaakte
de 15-jarige A. K. een ontploffing. Hij
bekwam brandwonden in het gelaat en
moest in het groote ziekenhuis ter
verpleging worden opgenomen.
INGEZONDEN MEOEOEELINCENT 1
k 60 Cts. per regel. I
GRAGE ETERS
zijn aangenamer gezelschap aan tafel
dan trage eters. Met HONIG'S
PUDDINGEN, gefabriceerd met
Honig's Maïzena, beeft men altijd
Cage eters om zich been. Probeert
t maar eens en vraagt uw winkelier:
W Puddingen
=r LETOPMETMIRK
HET ZEISTBR BOSCII.
De gemeenteraad van Zeist heeft in
zijn laatst© vergadering niet alge-
meene stemmen het voorstel van B.
en W. aangenomen om een pl.m. 80
II.A. groot gedeelte van het Zeister-
boeoli, welk gedeelte aanvankelijk
voor villabouw bestemd was, aan die
bestemming t© onttrekken cn too te
voegen aan het gedeelte, dat voer
wandelboech is bestemd.
Door dit besluit is hot vooftbe-
bestaari van een van do meest aan
trekkelijke gedeelten van dit bosch,
dat behalvo door de vele pensiongas
ten uit Zeist, jaarlijks door vele dui
zenden personen uit de stad Utrecht
en omliggende gemeenten wordt be
zocht, verzekerd.
HET DOORBRAAK-PIX TE ROT
TERDAM AFGEWIMPELD.
Naar de N.R.Ct. verneemt, hebben
de ministers van Binnemlandsche Za
ken en van Waterstaat reeds twoe
weken geleden aan 'net gemeentebe
stuur van Rotterdam bericht, dat
zij niet bereid zijn, hun medewer
king tot het doorbraakplan Willems
brugBeursplein te vorleenen. liet-
geen dus wil zeggen dat de Regee
ring niet van plan is de Onteigenings
wet in te dienen, die uoodig zou zijn
voor do uitvoering van het raadsbe
sluit.
DE INVALIDITEIT*- EN OUDER
DOMSWET.
Op 1 Augustus j.l. werden 8686 w«-
duwenrenten en '>801 v.eezenrenten
krachtens de Invaliditeitswet genot<-tt,
terwijl op genoemden datum krach
tens art. 373 dier vret 87.383 person®
in het genot verkeerden van ©-n ak
vrucht hunner verzekering verkregen
ouderdomsrente van dri- gulden per
week; voorts gonoten 6l3G personen 'n
invaüditeitarente als bedoeld in art.
71 dier wet. Krachtens do vrijwillige
verzekering waren op voreogenoera-
den datum 80.073 pervmen in het ge
not van een als vrueht hunne verze
kering verkregen ouderdomsrente van
drie gulden per week.
DE DELEGATIE NAAR DEN VOL-
KENBOND.
Naar het Hoagsch Corr Bur. ver
neemt. zal dit jaar jhr. Van Nispen
tot Savenoer, Hr. Mn. gezant bij hot
Vaticaun, geen deel uitmaken van
de delegatie naar de Volkenbond».
vergadering. Zijn plaste zal worden
ingenomen door Graaf van Lijnden
van Sandcnburcr. lid van d© Com
missie van Advies voor volkenrechte
lijk® vraagstukken.
BEDRIJFSONGEVAL.
Op een blikfabriek t© Delft werd
van den 14-jarigen knaap De B. Goor
een inlcgmachino een pink afgokne-
pen. De jongen had nog de tegen
woordigheid van geest do machine
stop t© zetten, anders was 'nij zijn
geheele hand kwijt goweeet.
MARS
MARS IN OPPOSITIE. LANDEN, ZEEëN EN RIVIEREN. OE KA
NALEN VAN 8CHIAPARELLI. LOWELL EN DE MARS-VOLKEN
BOND. OPTISCH BEDROC EN P HOTOCRAPHIE,
De actualiteit is tegenwoordig ia
letterlijken ziu niet van de hicbt. Ten
spij" van Londenache conferenties en
ïspaansch-ilarokkaansche ruzietjes
heerscht op_ aarde komkommertijd in
al zijn gloriede honderdjarigen, de
zeeslang, tegenwoordig ook de aap-
meDsch, doen opgeld en het is eigen
lijk alleen aan den hemel dat er wat
bijzonders gebeurt. Pas hebben we
een totale maansverduistering achter
den r.tg of op 23 Augustus zal 'ie pla
neet Jiars zoo dicht mogelijk tot de
aarde genaderd zijn. Dit ..dicht" na
tuurlijk astronomisch opgevat het is
wat verder af dan Kraantjelek -of
Zandvoort. De afstand tusschen JIar3
en de aarde zal dan namelijk „slechts"
55 milüoen K.M. bedragen dat is een
derde van den straal van onze eigen
baan om de zoniets wat sinds 120
jaar niet voorgekomen is.
De planeet schi'tc-rt dan aan den
hemel 7 maal zoo groot en 60 maal zoo
helder als wanneer zij zoover mogelijk
van ons afstaathaar schijnbare mid
dellijn bedraagt dan 25 secunden een
heel aardig schijfje, met een tooneel-
kijker al te zien en zij is een volle
grootte klasse helderder dan Jupiter,
de reus onder de -planeten. Helaas zal
het in ons 'and niet zoo mooi te zien
zijn. daar de maximum hoogte boven
den horizon slechts 21 graden bedraagt
en de planeet tegen achten al op-
korn- fin 'let V.V'-rrran). maar in Zui
delijker streken zal ze honger komen
en zal men misschien_in staat ziin zeer
jn'eressante ontdekkingen te doen.
Want op zich zelf is dat dicht na
deren van een planeet tot de aarde,
wanneer de aarde tusschen cle zón en
de buitenplaneet in staat, (de astrono
men noemen dat in oppositie zijn) niet
zoo heel belangrijk maar in casu Mars
is het dat wel. Want bij deze gunsti
ge oppositie doet zich de gelegenheid
voor wat nadere te weten te komen van
de geheimzinnige „kanalen", dingen
die de heftigste disputen onder d© as
tronomen veroorzaken. Sinds hun ont
dekking in 1&77 is Mars nog niet in
zoo'n gunstige oppositie geweest, en
thans is de stand nog veel voordeeü-
ger dan toen, zoodat we nu een uiter
mate goede gelegenheid hebben het
vraagstuk wat nader tot zijn oplossing
te brengen.
Laat, ik voorzichtig zijn met het
woord ontdekken, want een heeleboel
astronomen gelooven niet eens aan het
bestaan er van. Maar ter zake. Onze
landgenoot Huygens ontdekte al in
1672 een witte glinsterende plek aan
de Zuidpool van Mars, die hij, naar
analogie van onze eigen pool. voor
een sneeuw en ijsmassa verklaarde.
Even later ontdekte een ander iets
soortgelijks aan de Noordpool. In zoo
verre valt er wat, te zeggen voor Huy
gens' ijsmassa dat witte vlekken perio
diek van grootte veranderen al naar
de Noord of de Zuidpool dichter bij
de zon staat zijn de resp. poolkappen
kleiner, wat tc verklaren zou zijn
door smelten van het ijs. Maar
ook de verklaring van Beer
en Madler is mogelijk: dé as van Mars
helt 25 gr. en daardoor kiiken we af-
isselend op tegen de poolkappen aan
die zelf onveranderlijk zijn, waardoor
.ie verschillen mogelijk zijn.
Later, met betere kijkers, ontdekte
men nog donkere en lichte plekken cn
smalle donkere banden, aan welke men
naar analogie van de maan respectie
velijk den naam zeeën, vastelanden cn
rivieren heeft gegeven.
Tijdens een zeer gunstige oppositie
in 1877 ontdekte de Mi'aneesche as
tronoom Schiaparelli, iemand be
gaafd met een 'zeer scherp gezicht
en profiteerende van een helderen
dampkring en een uitmuntenden kij
ker. heel smalle, rechte strepen, loo-
pende van zee tot zee en die hij daar
óm zeeëngten of straten „canali"
noemde. Die naam „canali" klakkeloos
overgenomen in alle talen, hoewel ka-
naaL eigenlijk een door menschen ge
graven waterweg is, is begin van
alle ellende en beroering; Schiapa
relli heeft er geen kanalen mee .be
doeld.
Tegelijk met hem en vóór hem had
niemand, hoewel er toen ook zéér
goedoogrge astronomen en voortreffe
lijke kijkers waren ze nog nooit ge
zien maar zooals het gaat na hem
zagen verscheidenen ze wel in anderen
zeer beslist niet. Schiaparelli heeft ze
gezien, dat staat vast. Maar of het op
optisch bedrog berust dat is niet ze
ker en dat bij zijn navolgers de sug
gestie meegewerkt kan hebben is wel
zeker.
In 1882 werd het nog mooier, toen
zag hij verscheidene kanalen dubbel,
wat na hem vrijwel door niemand i3
gezien.
Sinds dien tijd is het astronomische
kamp in twee partijen verdeeld: (die
der kanalisten en der anti-kanalisten.
De eersten, doorgaans nogal subjec
tief oordeelend© soms zelfs wel eens
lyrisch doorslaande liden, zijn vast
overtuigd van het bestaan der kana
len. Ze worden aangevoerd door den
Amerikaan Lowell en den Franschman
Flammarion. en zijn niet alleen vast
overtuigd van het bestaan van de
kanalen, maar beweren zelfs, dat le
vende wezens ze gegraven hebben.
Lowell heeft zelfs een soort Yolken-
bondstheorie over het ontstaan van
de kanalen Mare is in vergelijking
met de aarde een vrij koude planeet.
vulkanische werking heb je er niet
meer, en er is weinig water (als het
er is I) dat aan de polen opgehoopt is.
Om het leven er mogelijk te maken
moeten pool en equator bewoners er
eensgezind zijn en gemeenschappelijk
het water verdeelen en het verbruik
regelen. Daarvoor dreven de kana
len, een zeer samengesteld en kunstig
werk,.tevens dus de grondslag vau de
hecle Maremaatschappij. Wat zal die
Marskanaalmaatschappij een dividen
den uitkeerenMisschien dat als onze
aarde even ver afgekoeld is als Mars
het hier net zoo'n eensgezinde boel
wordt; maar dat zal nog wel een tijd
je duren. Als de Volkenbond daarop
moet wachten tenminste
Nu is Flammarion weer een popu-
larisator van de sterrenkundein
vakkringen wordt hii als een soort
kwakzalver en marktschreeuwer be
schouwd, maar Lowell is een zeer be
kwaam, zij het zeer subjectief aange
legd astronoom en dat hij die kana
len ziet en anderen ook zoover krijgt
dat ze ze zien is een feit. Een van zijn
assistenten kreeg zelfs bij hem de ka
nalen-ziekte en ontdekte kanalen op
Venus en een van de wachters van Ju
piter.
Men moet niet vergeten: die din
gen staan voor kleine kijkers aan den
grens van zichtbaarheid cn als men
lang kijkt en kanalen wil zien, ziet
men ze tenslotte ook suggestie werkt
sterk mee: wat men in het begin als
afzonderlijke stipjes ziet, dat worden
bij lang kijken kanalen en dan blijft
men ze zien. Een Engelschraan Maun
der heeft daar eens een aardige proef
mee genomen; hij liet 20 goed- tee-
kenaare, die nooit van Mars of kana
len hadden gehoord, een kaart van
Mare teekenen waarop geen kanalen
stonden, wel hier en daar wat stip
jes. En het resultaatde dichtsbijzit-
ienden teckéndcn geen kanalen, van
de daarop volgenden sommigen wel,
anderen niet, terwijl de verst verwij
derden weer geen kanalen teekenden.
Toen werden zonder dat ze eikaars
teekeningen hadden gezien de teeke-
naars in andere volgorde gezet, met
het resultaat dat er weer enkelen
die vroeger te ver af of te dichtbij
hadden gezeten kanalen gingen tee
kenen toen ze op middelbaren afstand
gezet werden, maar dat degenen die
eerst kanalen geteekend hadden ze nu
bleven teekenen waar ze ook zaten,
veraf of dichtbij. Zoo is het de kij
kers ookmet. kleine kijkers zie je zc
niet, met middelmatige wel maar met
de allergrootste kijkrrs (Meudon,
Lick, Gerkes en Mt. Wilson) zie je ze
weer niet. Zelfs heeft iemand aange
toond dat je met een heel zwakke ver
grooting op de maan kanalen kunt
ontdekken, doordat het oog allerlei
minieme stipjes die aan den grens en
zelfs over den grens van zichtbaarheid
liggen, bij lang turen met-elkaar com
bineert on aldus streepjes en lijntjes
ziet en ook blijft zien. Maar met een
even sterke vergrooting zie je ze niet
meer natuurlijk.
Lowell liet zich door die feiten niet
uit het- ycld slaan, maar kwam na
korten tijd voor den dag met photo-
graphieèn van Mars die kanalen te
zien gaven. Nu was het dan toch wel
bewezen, dacht hijhij beweerde
zelfs dat er op de oorspronkelijke ne
gatieven bij voldoende vergrooting
(het beeldje is maar 1.5 m.M. groot.)
ruim 30 kanalen to zien waren. Mo-
renx heeft dat nagegaan en bevonden
dat er geen één met absolute zeker
heid op staat. De photogrnpische ca
mera kent namelijk even goed op
tisch bedrog als het mensehelijk oog:
met andere objectieven krijgt men
nok andere resultaten. Zelfs vertoon
de de geteekende Mn rakaart van
Maunder onder bepaalde omstandig
heden gephotographeerd, kanalen,
hoewel (lie op het origineel niet ge
teekend waren.
Toch blijft Lowell aan zijn kanalen
gelooven cn bij hem (heel iets anders
dan bij Flammarion) is dat inplaats
van lachwekkend integendeel bewon
derenswaardig. Want. men moge zijn
Marsvolkenbondsbeschouwingen wat
fantastisch vinden, dank zij zijn kop
pigheid is onze kennis van Mars
enorm uitgebreid. Hij had het er voor
over jaren achtereen do planeet avond
aan avond te observeeren en t© tre
kenen, hij was de eerst© die behoorlij
ke Marephotographiën vi-t te maken,
hij rustte zelf; in 1507 een aparte ex
peditie naar Chili uit di© in een maand
tijd ruim 7000 opnamen van Mare
maakte aldus een ontzaglijk archief
scheppende en verscheidene door hem
speciaal voor Mare uitgevonden me
thoden rijn naderhand bij andere on
derzoekingen ook van zeer groot be
lang gebleken.
Toch behoort het meerendeel der
astronomen tot de antikanalisten ze
nemen aan dat maar een paar van de
breedste en altijd zichtbare kanalen
bestaan als verbinding tusschen twee
groote donkere vlekken de ,,zec-m."
Maar van een heel net van rechtlijni
ge kanalen, „als van telephoondra^
den" zooals Lowell zegt, daar moeten
ze niets van hebben, dat berust waar
schijnlijk op optisch bedrog.
Misschien dat deze zeer gunstige
oppositie van Mars nieuwe verrassen
de feiten over al of niet bestaan van
kanalen zal openbaren. misschien
krijgt Lowell crelijk, misschien de an
ti-kanalisten. Want niet alleen door
directe waarneming cn photographic,
ook met behulp van do spectroskome
van het door Mars uitgezonden licht
hoeft mon het vraagstuk fob zijn oplos
sing pogen te brengen, tot. nu toe ook
met hoofdzakelijk anfi-kanalistisch
resultaat. En_ al bestaan de kanalen,
wat. voorloopig nog zeer problema
tisch is. dan is het nog zeer de vraae
of ze aan levende wezens dan wel
aan eenvoudige klimaatwerking zijn
toe te schrijven. Want met dat aanne
men van levende, wezens verlaat Lo
well het terrein der wetenschap en be
treedt dat der speculatie. En dat mis
schien alleen door dien ongolukkicen
naam „canali" vnn Schiaparelli
waren de dingen zeeëngten genoemd,
misschien was hij dan niet eens op het
idee van Marsbewoners gekomen
Maar als ze ontdekt, worden, zullen
de lezers van Haarlem's Dagblad er
nog wel nader van ltooren.
7. T.
