HAARLEM'S DAGBLAD
HET TOONEEL
Pers-Overzicht
WERELDTAAL
Rechtszaken
Binnenland
Verkeersongevallen
Zaterdag 20 September 1924.
VIJFDE BLAD
Brieven uit de Hofstad
Eindelijk is dan het standbeeld van
Willem 11 op zijn voetstuk grehcschen,
□adat wij van half Juni tegen dien ver
vaarlijken hoogfen sokkel hebben aan
gekeken. In verrukking- over hel ge
heel zijn wij niet. Ontegenzeggelijk is
het beter dan het vorige dat Tilburg
thans cadeau heeft gedegen, maar een
bijzonder kunstgewrocht lijkt het ons
niet en wat wc altijd gevreesd hebben,
dat het beeld op een te hoog en te zwaar
voetstuk staat is ook wel gebleken juist
ie lijn. Of dc plaats waar het beeld
thans staat, zal voldoen is nog niet te
zeggen. Met is op het oogenblik daar
ter plaatse een verschrikkelijke rommel,
omdat men druk bezig is met het af
dammen van den vijver voor den aanleg
van den nieuwen verkeersweg. Het is
niet precies voor te stellen hoeveel
ruimte er om het standbeeld heen zal
zijn, vooral als de tramlijn niet meer
over het Binnenhof gaat en dus de
ingang daartoe niet meer versperd
wordt door tramsporen en draden. Waar.
schijnlijk zal de plek wel meevallen,
hoewel het altijd iets gedrongen zal
blijven. We willen nu eenmaal een
standbeeld op een ruim plein zien, zoo
dat het van verre is te zien en een
middenstuk vormt. Het liikt er nu
nogal op alsof men het tijdelijk aan den
kant beeft gezet om het misschien
straks een meer passende plaats te ge
ven. Dit is echter dc bedoeling niet
en dus moeten wc er vrede mee heb
ben.
Het is niet duidelijk waarom men met
do onthulling nu nog niet eeuige maan.
den heeft gewacht. Het moment was
thans al zeer ongeschikt, nu op hel
Buitenhof alles overhoop ligt. Het was
veel aardiger geweest de onthulling tc
doen geschieden op den dag dat dc
nieuwe verkeersweg werd geopend en
dus een bijzonder karakter daaraan
werd gegeven. Het jaargetijde was
straks misschien niet eens zoo ongun
stig als nu het geval was.
Er wordt natuurlijk door talloos velen
steen e:r been geklaagd over het ver
regenen van hun vacantia en van ver
schillende zijden gaan stemmen op om
de vacantie tc verplaatsen omdat nu
eenmaal de tweede-helft van Augustus
een bijzonder slechte tijd schijnt te zijn.
Op ccn desbetreffend schrijven hebben
B. ca W- seeds g
plan in overweg
Misschien is dit
gansche systeem
scholen ecu
gen of da»
andcring ka
Oorspronkelijke of vertaalde stukken
lord, dat zij het
bben genomen.
::lciding om het
acanties op de
ntct
lies te lang
invoering van
edurende de ovc-
s een denkbeeld
ing waard is. Dc
:n dat de vacan-
aileen maar dat
•oor de kinderen,
hen bezig houdt,
mg ware tc
Dat past alles ook veel beter in het
in <ie oehtend-uren alle aandacht van do
moeders vraagt, maar in de middagen
veel meer vrijheid geeft. Ongetwijfeld
zou ecu dergelijke verbetering iu
regciing der jchooltijdcr
school, als aan het hui
aan de verhouding tusi
gemoet komen.
We hebben dezer dagen weer eens ons
licht opgestoken ter zake van den post-
cheque- en girodienst, die, naar men
weet, met r October zijn werk gedeel
telijk zal hervatten. Er wordt nu ge
regeld geproefstoomd met den vollcdi
gen dienst, omdat men de illusie heeft
dat het spoedig zal gelukken den drenst
geheel te h
weer optimi
l zoowel
i--gezin on ook
iciien beide te-
Xatuurlijk zijn er
cn pessimisten ten op
gang van zaken, als de
dienst heropend wordt. De inlichtingen
die wij hebben gekregen, strekken
hiertoe, dat van ccn coulantcn gang.
gelijk wij dien tot Augustus van ver
leden jaar hebben gekend, binnen af-
zienbaren tijd geen sprake zal zijn. Alle
gemakken van automatische afschrij
ving en girccring zullen voorloopig n;et
worden toegc taan en uitsluitend zuid®
dienst bepaald blijven tot ccnvoudii»
gireren en chïquc-verkeer. Maar ook
dat" zal weer veel moeite geven, aange
zien vrijwel het geheel® bedrag dat
don girodions, s-.ond, is mmtemM
Van die. stortingen verwacht men niet
veel. Het overgroote. deel van de deel
nemers is
elder
ngega;
i met
geld cn gesteld ai dat men lust heeft
om weer bij den dienst, tc komen, dan
zou dat eert weer ongedaan gemaakt
moeten worden. Men hoopt ocbicr dal
dc aanvang van het kwartaal aanleiding
zal zijn voor stortingen cn daarom is
men er op uit om zoo spoedig moge
lijk alle nummer in den drenst op tc
nemen. Geschiedt dat niet dan is het
ondoenlijk om do stortingen te begin
nen.
Over het algemeen meent men c.at
het nog wel een jaar zal duren eer er
weer wat gang in zit cn deze zal niet
bevorderd worden door de omstandig
heid dat iedere handeling drie tot vijf
dagen zal noodig hebben eer zij geheel
i; geschied. Men vreest dan ook dat de
eerste drie maanden de herleving
uiterst minimaal zal zijn en dat mis
schien pas in Januari een werkelijk her
stel zal zijn tc waohtcfl.
Er zijn op dit oogenblik 850 ambte
naren bij den dienst werkzaam, een
cijfer dat al heel wat minder is dan het
geweest is. Dc kosten van den dienst
zijn, gelijk men begrijpen kan, enorm.
Dc schade die geleden is door de stop
zetting van den dienst gedurende ccn
vol jaar, wordt geschat op acht a tien
milliocn guiden. Dat is geen kleinig
heid en de Staat heeft wel een for
tuintje.
Wij leven dus in afwachting van de
verdere oniwikkeing van dezen dienst,
die een slechten naam heeft tc herstel
len. iets wat wel het moeilijkste is dat
men zich kan denken. Of het gelukken
zal? Misschien na jaren indien thans de
dienst onberispelijk wordt.
Maar daaromtrent bestaat nog veel
verschil van mcening.
HAGENAAR.
vereenigiug Cremer heeft
voor dit seizoen een serie voorstellin
gen van oorspronkelijke stukken aan
gekondigd. Jlet is een verblijdend
tee ken, dat de besturen van de dilet-
iten-vereenigingeu voor hun reper
toire lioe langer hoe meer hun keuze
doen -uit de stukken van Nederland-
sche schrijvers. Dat Cremer nog een
verder is gegaan en dit jaar
slui tend Hollandsche stuk
ken gaat. spelen, verdient bijzondere
vermelding. Hiermee heeft, zij een
voorbeeld aan andere dilettanten-ge
zelschappen gegeven, haar traditie
van ..Koninklijke letterlievende vor-
eeniging" volkomen waardig,
In het verslag over den in hef, vo
rige seizoen gehouden tooneelwedstrijd
van Ilaarlemsche vefeenigingen, heelt
de heer Frank Luus den Haarlem
sehen dilettanten den zonderlingen
raad gegeven bij de keuzo van hun
stukken mee.* te zoeken bij het bul-
tenlandsch repertoire. Ik heb daar
tegen toen reeds in mijn artikel over
dat verslag met een enkel woord ge
waarschuwd. Nu wij aan het begin
van he.t seizoen staan, wil ik nog
eens uitvoeriger op 'de stukkenkeuz»
voor dilettanten en wel in het
bijzonder op de kwestie oorspron
kelijke of vertaalde stukken -- terug
komen.
teer ik den d i let feuten-voree-
nigiiigen in tegenstelling met den
ins den raad geef om het
voor hun repertoire wat. dichter ld)
huis te zoeken, doe ik dat niet uil
chauvinisme... Nog minder als Hol-
landsch tooneelsdhri j ver 1 Kunst kent
geen grenzen 1
Wanneer ik van meening was, dat
door liet spelen van stukken
vreemden bodem de opvoeringen der
dilettanten op hoogcr poil zouden ko
men te staan, dan zou ik do eerste
zijn om te zeggen: laat de stukken van
de Hollandsche auteurs maar stil in
bibliotheek liggen! Maar mijn
ondervinding op dit gebied wijöt in ec-n
heel andere richting. Do beste voor
stellingen, die ik van liefhebberijge
zelschappen zag. waren bijna altijd
•an oorspronkelijke stukken. En dat
is ook zeer verklaarbaar!
Do stukken van llollandsche schrlj-
:re spelen bijna alle in ons eigen
land. Zij geven doorgaans llolland
sche toestanden, Hollandsche typos en
llollandsche karakters. Zelfs in
dische" stukkon van Fabricius, zijn
de hoofdpersonen op een enkele uit
zondering na als in Sonua vol
bloed Hollanders,
Wiloo de Hond, Frans van Lner,
Harding, BijleVvid, Dolly, zij zijn
allen geboren en getogen in ons eigen,
goede vaderland. J>e personen- uit de
oorspronkelijke stukken staan ons
doorgaans nader dan die uit stukken
van vreemden bodera, omdat wij hen
beter begrijpen en hen beter verstaan:
zij hebben onze mentaliteit of die van
onze bvuvn: w ij k c n n e n hen!
Dilettanten, die Hollanders op dc
planken hebben uit te beelden, zullen
zich daarom veel minder hebben te
foreeeren, dan wanneer zij Franschen,
Duitsohere of Engel «chen hebben te
spelen. Men is nog geen Engolseh-
m.tn, al spreekt men ook zijn kennis
een op het toonee! me! „Mist" en m?
„Sir" aan. men wordt geen Fran-
caise door van „meneer do baron"
en ..mevrouw de gravin" te spreken,
men lijkt, volstrekt, nog niet, op een
Duitscher, ook al heeft men het over
„mijnheer de handoJeraad" of,
neer de sena-tor". En omdat men dan
ook geen Hollander is, is men oi;
lijk niets.
De bekende acteur F,lias van Praag
schrijft in Ons Toon eel, het.
nieuwe door .1. Heynis te Zaandijk uit
gegeven en blijkbaar goed geredigeer
de maandblad voor het dilettanten-
tooneel: ..Laat ik in dit llollandsche
blad. in dit Hollandsche land nog eens
een extra-woordje schrijven, dat is mo
gen aansporen uw. eigen landtunooten
tc spelen. Het zal ongetwijfr-ld Uw
verrichtingen op dc planken ton goede
komen, want geen figuur zult gb zoo
i'nist innerlijk verstaan 011 ook naar
iet uiterlijk zóó juist kunnen beel
den".
Zoo is het! Dc Hollandsche tooneel-
schrijvers zijn op hun bost. wanneer
zij liet. eenvoudige Holkindsclie loven
kunnen weergeven. In het realisme
heeft altijd onze kracht gezeten, lilt
dit. is nu ook juist het terrein, waai
de Hollandsche licrhcbbei'6 het meest
thuis zijn. Ik heb een Voorstelling
door dilettanten gezien van IJsbrand,
waarin heel do familie llardcndop van
een prachtige realiteit was. Héél die
Hollandsche burgerfamilie lééfde op
iet tooneel, het was toonoelspel,
vaarvon Freöerik van Eeden zelf go-
uigde, dat. het geheel en al af was. Ik
heb dilettanten-opvoeringen gezien
van De Koo's De Candida tuur van
Rommel, Emanfs' Nieuwe Leus, Fa
bricius' Onder één Dak. mevrouw
Chapelle's Roefe, Ina Boudier's Ver
leden en miin eigen Mésalliance,
zoo juist in de sfeer, zoo goed van
spel. dat zij nauwelijks door heroeps-
ipelers overtroffen hadden kunnen
RAPIOPROeBAMMAJ
worden. In die Hollandsche stukken
gaven ook liefhebbers kunst.
I11 stukken van vreemden bodem
krijgt men dat zelden of nooit, om
dat de spelers dan een milieu moeten
geven, dat zij doorgaans niet kennen.
Zelfs do regisseur is in een vertaald
stuk veelal op vreemd terrein en zal
er omdat hij enkel en alleen met
Hollandsche toestanden bejeend is
met behoud vau de „misses" en de
„sirs", van „mijnheer de baron" en
„mevrouw de gravin", 'n Hollandsch
stuk van trachten te maken en het
Kerk dus geheel uk zijn sfeer halen.
Maar er is nog een belangrijke re-
Jen, waarom dilettanten in oor
spronkelijke stukken veel spoediger
zullen bereiken dan in vertaal
werken en dat is de taal! De
dialoog in oorspronkelijke stukken
ziidh bijna altijd veel beter z g -
udan in 'de vertaalde. De taal
„mondt' veel gemakkelijker, zij is bij
na altijd natuurlijker en gewoner
dan in de stukken van vreemden
bodem, Ieder, die zelf wel eens ko
medie gespeeld 'heeft, zal dit bij on
dervinding Welen. Zelfs iu goede
irlalingen mist de dialoog het ka
rakteristieke. het „aan de personen
eigene", dai de dialoog in de oorspron
kelijke stukken kenmerkt. Waarom
om een voorbeeld te noemen
stuk van Heijermans betrekkelijk
gemakkelijk ook door dilettanten
te spelen Omdat Heijermans in
zijn dialoog met elk woord zijn figu-
■>n opbouwt, omdat de tekst
e c d s d e f i p ti r e 11 d o e t 1 e-
e n. Dat bereikt zelfs dc besto ver
taler nooit I
En o wee! als men hoort., welke
zinnen den spelers door slechte verta
lers wel in den mond worden ge
legd I Het is voor spelers, die weinig
of geen routine hebben, dan dikwijls
ook niet mogelijk er behoorlijk uit
te komen.
De tual staat den acteur meerma
len in den weg om een persoon uit
te beelden. Bij een boekerigén, on-
natuurlijken, onechten dialoog wor
den de spelers niet andei's dan poppen,
Wanneer de regisseur nu nog maar
een man van litterair inzicht, en wer
kelijke tooueelkennis is. die 'den moed
hoeft met een blauw potlood te wer
ken en van den tekst, althans een
spreekbare taal te maken, dan is a!
veel gewonnen, maar hoe zelden is
dat hot geval.
Meestal komt de taal, precies zoo-
als zij iu het boekje staat, over hot
voetlicht en je hart. draait er soms
bij liet hooren alleen van om.
Hei is bijna origeioofclijk, \vu
wel in vertaalde stukken te slikken
krijgen. Hot is nog niet lang gek
den. dat; ik een jongen man zijn ge
liefde op liet tooneel aldoor mot. „gij"
en ,,u" hoorde- toespreken.
In een nog wel onder toezicht
van een doctor in de letteren gepu
bliceerde vertaling van „Batailk
des Dames" is bijna gee 11 enkele zin,
die zuiver Hollandsch en op liet too
neel behoorlijk te zeggen is, Hoe
kan men dan verwachten, dat dilet-|
tanten met zulk een taal meuschen.
zouden kunnen uitbeelden.
Er zijn „bewerkers", die als Cha-
rivarius trachten de personen uit
buitenlandsche stukken in hun be
werking naar Holland over te plan
ten. Zij maken van de sirs en dc mis
ses dus niet alleen in de titulatuur,
maar ook in hun spreektaal Holland
sche meneeren en juffers. To oh zal
dit en ik zeg hef met alle wa-ardee-
ring voor het zeer verdienstelijke, werk
van Charivarius zeer 'dikwijls maar
ten deole gelukken, omdat de personen
en heel het milieu niet. Hollandsch
zijn gedacht. Men kan nu eenmaal
onmogelijk van de Geesteskinderen van
ren Oscar Wilde of een Shaw Hollan
ders maken, F.n ook zal de dialoog
zelfs bij een zoodanige nauwgezette,,
zelfs liefde-volle bewerking nooit
zóó zijn als bij een oorspronkelijk
stuk, waar persoon en taal tegelijk
zijn gegroeid. Bet meest, geslaagd in
deze richting van „vrije bearbeiding"
leek mij wel de Friesche omwerking
van Do Kribbebijter door D. H. 7.ijl-
st-ra. die van de Duiteohe klucht, fei
telijk een geheel nieuw Friesch
blijspel had gemaakt.
Óf ik nu dilettanten het spelen van
uilsluitend oorspronkelijke stukken
zou willen aanraden? Volstrekt niet,!
De liefhebberijgezelschappen kunnen
de sl.nkken van buitenlanders nog
moeilijk missen.
Vooral op het gebied van het on
schuldige blijspel en van de dolle
klucht is hef Hollandsch repertoire
beperkt en ik kan mij begrijpen, dat.
liefhebbers nog dikwijls bij Fmnsche,
Engelsclle en Duitsche schrijvers te
recht zullen komen. Maar als zij dat,
doen, laten zij dan van de vertalin
gen. vóór dat zij beginnen met repo-
teeren, behoorlijk Hollandsch ma
ken, een Hollandsch. dat zij kunnen
uitspreken, zonder dat hun tong in
een draai blijft zitten! Want, bijna
elk oorspronkelijk stuk is beter dan
een miserabel vertaald werk.
1 .T. B. SCHUIL.
ZONDAG 21 SEPTEMBER.
Londen 2 L.O. 365 M. (Noderl. tijd.)
3.20 n.m. Orgelmuziek (vanuit het natio-
naai Blindeninstituut). Reginald Goss
Custard (organist). Sybil Gordon (sopraan)
Gwen Teagle (viool-solo). Carl Weber en
Maud Dixon (duetten voor twee piano's)
llarcourf Williams (lezing).
0 xum. Kinderuunje.
0 n.in. De Groot en het Piccadilly
Orkest. Jan va.-n Zijl (bas).
10.36 31.m. Wederoptreden van De Groot
1 het orkest.
Birmingham 6 I. T. 475 M. (Nedorl. tijd.)
3.20 n.m. J. Gilbert. Mills (orgel-eolo)
Isabel Tobbs (sopraan). Norman Notley
(barirem).
S.20 11.m. Kinderuurtje.
9.20 en 10.35 n.m. Zelfde program-ma als
Londen.
Bournemouth 6 B. M. 385 M. (Ned. tijd).
3.20 n.ro. Light 6ymphonie Concert. Ro
bert fitrangeways (bariton). Kate Winter
(sopraan). The Wireless Augmented Or-
ehesira, onderleiding van kapitein XV. A.
Featherstooe. Het „6 B. M." koor.
6,20 n,in. Kinderuurtje.
9.20 en 10.35 n.m, Zelfde programma als
Londen.
Cardiff 351 M. 5 W, A. (Nedorl. tijd).
3.20 n.m. James Passmore '(bas). A
Glyn Davies (harpsolo). (Lottie Wakc-lïn'i
Glee Singers.
5,20 a.m. Kinderuurtje.
8.20 in.m. 1-Iet koor van de St. Paul',
Kerk.
8.50 11.to. The Station Orchestra. Felice
Hyde (tweede 60praan).
9.20 en 10.35 n.m. Zelfde programma als
Londen,
Manchester 2 Z. IJ. 375 M. (Nedorl. tijd).
3.20 n.m. The Stephens Military Band.
Kün'.on Shepherd (bariton).
5,20 n.m. Kinderuurtje,
7.50 n.m. Het „2Z. V." Orkest. Flora
MncDonald Henry (sopraan).
10.35 n.m. Zelfde programma als Londen
Abordeon 2 B O. 495 M. (Noftt, tijd).
3.20 n.m, Jessie Davidson (tweede sr
praam). Tom P. Bisseti (bariton). The W
reless Orchestra.
5.20 n.m. Kinderuurtje.
9.10 m.in. The Wireless Quartet.
9.20 n.111. William S walm son en zijn koor
10.35 n.m. Opnieuw The Wireless Quartet
Glasgow 420 M. 5 S. C. (Noderl. tijd).-
3,20 n.m. Paul Delia Torre (pian>
solo). Ivor James (violoncel-solo). Doro
thy Pugh (sopraan). Anne Ballantim
(tweede sopruim).
S.20 n.m. Kinderuurtje.
9,10 n.m. Het Westbourne Koor, onder
leiding van A. M. Henderson.
Newcastle 6 N. O. 400 M. (Nod. tijd).
3.20—5 n.m. Zelfde programma al® Lon-
lon.
5.20 n.m. Kinderuurtje.
8.50 n.m, Lyrisch Mannenkoor.
9,20 en 10.35 n.m. Zelfde programma als
Parijs S. F. R., 1700 M., (Noderl. tijd),
LOS n.m. Concert door toet Tzigane
kest van Radio-Paris.
5.05 n.m. Concert voor de kinderen
medewerking van mademoiselle Laurent,
9.20 n.m. Concert: Fragmenten uit „Lo
hengrin", opera van Wngner, met mede
werking van mademoiselle Jeanne -L
van do Opéra en van monsieur M. Giar-
lefky van de Opéra Comique.
10.20 n.m. Radio-dancing door het or
kest Mario Cazes.
Hllvoraum N. S. F. 1050 M.
8—10 n.m. Optreden van het Hilver-
euirnsch Stl'ijk-énsenible voor viool, tweede
viool, cello en piano en de hoer H. H.
Winter (bariton).
De Rijwielbelasting.
Verlaging mogelijk.
Het Volk schrijft:
De opbrengst dor rijwielbelasting
werd geraamd op 3 milliocn gulden.
Dit. was het bedrag dat minister
Colijn zei-de noodig te hebben, In de
miiliocnennofca wordt no* steeds dit
bedrag vermeld. Wel zou de opbrengst
iets dalen door de vrijstellingen, op
initiatief der Tweede Kamer aange
bracht. maar het aantal rijwielen, op
een millioen geschat, zou wel meeval
len en zoo zou de benoodigde drie
millioen gulden opbrengst wel gehaald
worden.
Den dag na do millioeuennota ver
scheen de Augustus®! aal. omtrent,
de opbrengst der Rijksmiddelen.
Daaruit bleek, dat. in d'ie maand al
leen ai, do opbrengst der rijwielbelas-
1 ing Tuim 4 1/2 millioen gulden be
droeg. Zoo was dus reeds voor 1 1/2
millioen rijwielen belasting betaald.
En aangezien tal van rijwjeleigonaars
pas in September het plaat je kochten
en velen ook hun fietsen dit jaar op
borgen. ten einde over de weinige res-
toerende maanden van dit jaar geen
belasting schuldig te zijn, kan veilig
aangenomen worden, dat dé. op
brengst dézer belasting tot 5 a 6 mil
lioen gulden zal stijgen.
Aangezien de minister verklaard
heeft, niet meer dan drie millioen uit
deze belasting te behoeven, worden nu
twee maatregelen mogelijk. In de
eerste plaats kan de belasting van f 3
tot f 2 verlaagd worden en in d'e
tweede plaats kunnen de thans zeer
beperkte vrijstellingen uitgebreid wor
den, zoodat niet ook de anneten, die
het rijwiel tot het winnen van liun
karig loon noodig hebben, door de be
las! ing gedrukt worden.
Bij de behandeling der Staafebe-
grooting zal de gelegenheid bestaan,
deze zeer impopulaire belasting in de
geschetste richting herzien te krij
gen.
De heer Jac. van Diemen, die zich
noemt „auteur der Wereldhulptaal
„Nove-Latina", schrijft ons:
Op al onze Internationale Congres
sen wordt de behoefte aan een alge-
meene hulptaal steeds scherper
gevoeld.
Een ieder, die internationale be
trekkingen te verzorgen heeft, erkent
gaarne de zeer bijzondere en niet ge
noeg te waardeeren voordeden, aan
do algemcene toepassing eener univer
sccle taal verbonden.
Inderdaad is de definitieve oplos
sing van het wereldhulpfaal-vrnag-
stuk een klemmende eisch onze" hui
dige samenleving.
Te bedroevender is daarom het feit,
dat, een jammerlijke verdeeldheid de
gelederen onzer geestverwanten zoo
gescheiden houdtdat, bij communi
teit van ideaal, verbittering en einde-
looze tweespalt onder de wakkere
pioniers der. verheven idee zoo mee-
doogenloos hoogtij vieren.
Is *t niet droevig, dat duizenden cn
nogmaals duizenden vooraanstaande
mannen op gebied van kunst, weten
schap cn beschaving, onze beweging
volkomen negeeren of met spottend
medelijden verwelkomen, als ze erva
ren, hoe wij, als toornende Jupiter-
tjes. elkander het anathema naar de
hoofden werpen?
Is 't nier droevig, dat een goed deel
der wetenschappelijke wereld onze ac
tie met kwalijk-yerholen afkeer ga
deslaat.? Is 'b niet droevig, dat vele
buitenstaanders onze beweging zijn
gaan beschouwen als de expressie
eener meelijwekkende geesteskoorts
Eri yari dat alles ligt 3<* a c K u 1 d
grootendeels bij ons zelf.
Waarom beijveren jvij ons toch, om
dien toesband van onderlinge ver
deeldheid te bestendigen niet, alleen,
maar zelfs nog onophoudelijk te .ver
sterken
Wij zweren bij de starre dogma-1
tiek van onze „netusheblaj Sanktaj
Eundainentoj" 'b zij wij ons Espe
rantisten, dan wel Idisten of anders
zins betitelen waarvan wij nimmer
ook zelfs maar een iota zullen laten
vallen. Wij verklaren elk stelsel eener
wereldtaal buiten het onze voor infe
rieur. Wij kennen alleen aan het
door ons bevoorrechte en in eigen
kring vereerde systeem recht van be
staan toeal het overige is ons een
gruwel
En zoo is onze groots'c he be
weging, met zooveel- geestdrift en
heerlijk optimisme ingezet, onfeilbaar
gedoemd tot desolate misluk
king, tenzij wij, nu 't nog tijd
is, op onzen- gevaarlijken dwaalweg
terugkeeren, en ons zelf overtuigen
van dG strenge noodzakelijkheid van
u n i t e i t s-v e s t i g i n g in de we
reldtaalbeweging slechts eene inten
se samenwerking van alle
geestverwanten, hoe ook door .ver
scheidenheid van inzicht verdeeld, ga
randeert de volkomen zegepraal der
idéé in alle landen der aarde.
Dat is de conditio sine qua non
Door samenwerking naar
e éénheid!
Het kan
Verscheidene malen reeds heb ik,
zoowel in dit blad als elders den te
•olgcn Ic.gisch-natuurlijken weg ge-5
vezen, die tof, de zekere, bevredigen
de en afdoende oplossing van bet we-
reldt&alvraagstuk leidteen oplos
sing, die den 'triomph der verheven
'dée over gansch de wereld a priori
verzekert, een oplossing, die de ver
deeldheid en verbittering onder de
„samideanoj" van zoo velerlei rich
ting, voorgoed versmoorteen oplos
sing eindelijk, die den twijfel der
sceptici en den onwil der overigen
overwint 1
Zeker: 't Esperanto telt vele
geestdriftige aanhangers in menig
iandmaar ook hetldo mag zich
•erheugen in een talrijke schare, niet
minder ijverige en voortreffelijk ge
schoolde volgelingen, terwijl ook
de beweging ten gunste van het
L a tij n (of een slerk-gesimplificeerd
reform-Latijn) in den la afeten tijd
(en niet slechts alleen onder de we-
tensehappelijken sterk wassende is
ongerekend nog de ,n a t u u r 1 ij-
k e talen (Spaansch en Enge'sch),
die, uit hoofde van haar eenvoud of
buitengewone verbreiding, door ve
len krachtig als universeele taal wor
den voorgestaan.
En daar nu alle systemen ee:
reld-hulptaal, mits steunende op ori-
gineele beginselen, voorloopig nog
alle volmaakt hetzelfde recht
van bestaan bezitten, hebben
wij geen recht, betreffende het door
ons verkozen stelsel ten opzichte van
de overige te verklaren„bij ons al
leen is orthodoxiewat buiten ons
leeraart is niets waard
Echterhet Menscbdom wordt
slechts gebaat door de algemeene
aanvaarding en toepassing van ééne
enkele hulptaal, 't zij een natuurlijke,
't zij een kunstmatige, 't zij een af
geleide.
En daarom wek ik nogmaals alle
geestverwanten van-goeden-wille op,
om, wars van alle geestdrijverij, wars
van alie gevoeispoütiek. hoezeer
ook in inzichten van elkander afwij
kend, volkomen eendrachtig den
weg in te slaan, die veilig tot de zoo
zeer begeerde en allen bevredigende
oplossing .van het groote vraagstuk
voert.
Naar de Éénheid!
Er zullen offers moeten worden ge
bracht, zeker maar 't gaat om de
verwerkelijking van een verheven
ideaal
Houden wij echter vóór alles het
vraagstuk der internationale taal zui
ver taalkundig; koppelen wij er
geen andere (op zichzelf uitermate
schoone, maar met het wezen der
quaestie geen noodzakelijk verband
houdende) idealen aan vast.maken
wij er geen troosteloos amalgama van.
't Is onnoodig, de door mij voor
gestelde methode hier nogmaals
breedvoerig te ontvouwen. Wio ech
ter met mij, betreffende deze aangele
genheid, verder van gedachten
wenscht te wisselen, vindt me te allen
tijde volgaarne bereid. Bovendien
hóud ik ine, in de komende winter
maanden gaarne beschikbaar, *un ook
in wijder kring mijn voorstellen
der toe te lichten, teneinde een actie
ter definitieve oplossing van het we-
reldtaalvraagstuk te helpen voorbe
reiden.
Zij het ons gegeven, binnen_ af zien-
baren tijd met hooge geestdrift te
mogen bejubelen de realisatie vai het
ideaal van den door ons allen zoo
innig-vereerden Vader Schleyer. den
gcnialen baanbreker der wereldtaal-
gedachte: „menade bal. ipiiki bal!"
(aan één menschdom één algemeene
hulp-taal).
Dood door schuld ver
oorzaken.
Twee maanden gevangenisstraf
geëischt.
Zooals men zich herinnert
op 10 Mei vau dit jaar ten gevolge
van het achteloos wegwerpen van een
sigaret door den monteur H. E. wel
ke sigaret in een plasje benzine viel
iu de garage van Tresfon en Co. aan
iie Kruiskade te Rotterdam, brand
ontstaan; aldus wordt aan de Tel.
geschreven.
Een zoon van den bekenden acteur
L. H. Chrispijn Sr., bekwam zulke
ernstige brandwonden, dat hij he
laas aan de gevolgen overleed. Groote
auto's werden bij dezen brand ge
heel verwoest. Thans had de 24-jarige
monteur II. L. zich voor de recht
bank te verantwoorden wegens het
door hoogst roekelooze handelingen
veroorzaken vau dood door schuld
en gevaar voor goederen.
Na hel, getuigenverhoor werd te
gen hek!, een gevangenisstraf voor
den tijd vau twee maanden geëischt.
De Weerbaarheidsloten
De conclusie van den advocaai-
generaal bij den Hoogen Raaü
De advocaat-gei u-raai bij den Hoo
gen Raad, irir. Tak, heeft conclusie
genomen in de bekende procedure
tusschen mr. J. A. van Hall te
Utrecht en de Vereeniging van hou
ders van IWeerbaarbeidsloten, lx-ner
vens de overige houders van aan-
deelen. De conclusie strekte tot ver
werping van heb beroep, met ver
oordeeling van den eischer in de
kosten op de behandeling van do
cassatie-procedure-gevallenDe uit
spraak van den Hoogen Raad jwerd
bepaald op 31 October.
Uit de Communistische
Partij.
Gaat „de Tribune" verdwijnen?
Het nummer van „De Tribune"
an Donderdagavond bevat de mede-
deeling dat, als de Communistische
Partij er deze week niet in slaagt
den teruggang van het abonnemen
tental tot stilstand te brengen, het
onmogelijk zal zijn het blad te hand
haven.
De Plattelandersbond
De heer Braat protesteert tegen
obstructie in den Bond.
In' de vergadering van leden van den
PlaiUökmidersborid, welke gisteren te
Utreclit ie gehouden en geleid werd door
den heer Braat, is geprotesteerd tegen de
onbeholpen redactie van De Plattelander;
tegen het niet tijdig optreden tegen de
obstructie in den Bond door den neer
Schrage, voorzitter van het Centraal Bonds-
bestuur en tegen de venijnige schrijfwijze
den heer Watjer. Drie moties werden
achtereenvolgens aangenomen, uitspre
kende: ontevredenheid over het werk van
den beer .Schrage; ontevredenheid over de
redactie van De Plattelander en de wen-
ecbelijkheid van royement als lid van den
Band van den heer Watjer. Voorts werd
lieuw weekblad uit te ge-
genaamd De Nieuwe Plattelander,
an de beer Braat redacteur zal zijn
r. C. Vervoorn te Herwijnen het ad-
gedeelte op zich zal nemen.
PAJ>DBNSTOELENTENTOONSTELLING.
De Ned. Mycologische Vereeniging or
ganiseert een tentoonstelling van padden,
stoelen en zwammen, welke op 4, 5 en 6
Ootober zal worden gehouden in het ge
bouw De Korenbeurs aan de Korenmarkt
Arnhem.
Redding van vee bij brand
Een nieuwe uitvinding
De Nijmeegsche ccu respondent van
Het Volk meldt:'
Door den heer .T. J. van' Broekho-
n te Wijchen is een inrichting uit
gevonden om bij het uitbreken van
brand in boerderijen_ op uiteret snelle
wijze alle koeien in een stal los te
krijgen.
De Ned. Ver. tot Bescherming van
Dieren heeft voor haar rekening een
dergelijke inrichting laten aanbren
gen op een boerderij te Leur bij Wij
chen. Woensdag is daarmede bij het
demonstreeren met een pseudo-brand
een proeve genomen. Het gelukte in
vijf seconden een rij van acht koeien
los te krijgeu en buiten de schuur te
iasen-
De aanwezige commissie uit de
Ned. Ver. tot Bescherming van Die
ren betuigde haar volle tevredenheid
over de door den lieer Van Broekho
ven gedane uitvinding en zal over een
eu ander spoedig rapport uitbrengen.
WAARNEMEND GOUVERNEUR
VAN SURINAME.
De waarnemende gouverneur van
Suriname, mr. L. J. Rietberg, is we
gens ernstige ongesteldheid afgetre
den. Hii zal vervangen worden door
mr. J. L. Nysïugh, lid van den raad
van bestuur, tevens procureur-gene
raal bij het hof van justitie.
Door oen vrachtauto
gedood.
Donderdagavond heeft een ernstig
ongeluk plaats gehad op den Klaren-
dalschen Weg to Arnhem. Twee jon
gens van acht en vijf jaar, die op een
vierwielig spoorwagentje een zijstraat
uitreden, zijn tegen ecu ledige vracht
auto aangekomen, waardoor het jong
ste kind onder deu wagen geraakte
en door een van dc achterwielen over
reden werd. Het kind was terstond
dood. Het 8-jarig knaapje bleef on
gedeerd. De auto reed langzaam.
Nog oen dcodelljk
ongeluk.
Donderdagmiddag ongeveer half rs
viel het '13-jan'g meisje V. te Zwijn-
drecht van een vrachtwagen. Oogen-
sehijuljjk bekwam ze hierdoor slechts
enkele schavingen aan net been, doch
weldra verergerde do toestand. Per
brancard naar het R.-Tv. Ziekenhuis
vervoerd, overleed ze korten tijd d.uir
na, waarschijnlijk door het springen
van een der groote bloedvaten, aan
inwendige verbloeding.
KONINKLIJK BEZOEK,
De Koningin heeft Vrijdag een be
zoek aan de gemeenten Vlaardingen
en Maassluis gebracht;. H. M. viel
een hartelijke ontvangst van de be
volking ten deel.
DOODGEVALLEN.
In de Emmastraat te Anrhem ia
Donderdagmorgen de 50-jarige schil-
derskuecht K., doordat, de ladder brak
zoodanig gevallen dat hij biina on
middellijk een lijk was. De ongeluk
kige was gehuwd èu vader van een
kind.
