HAARLEM'S DAGBLAD
Parijsche Brieven
INSTANTANÉS
Causerieën over Wetenschap
en Techniek.
ZATERDAG 27 SEPTEMBER 1924 - VIJFDE BLAD
(Van onzen correspondent.)
DE PARIJSCHE BANLIEUE
Als» alle «roote steden heeft ook Pa
rijs zich voornamelijk naar het westen
uitgebreid. De oude ..Koningsweg"
over Saint-Cloud naar Versailles is nu
een van de meeeb bebouwde straten
geworden. Zakenmenschen hebbon
hier hun huisje laten zetten en met
do tegenwoordige enelle verbindingen
levert, het buiten wonen niet hot min
ste bezwaar meer op. Asnièree b.v„
eens een arbeidersdorp, is een stadje
geworden, met uitgestrekte villa-wij-
ken en op zes minuten van de Gare
Saint-I.azare, dus het centrum van
Parijs af, woont men er makkelijker
dan b.v. in Passy... op 35 tninuten
van de Opéra, als middelpunt, verwij
derd. Twee-derde van de Parijze-
aars zijn dan ook „banlicusards" en
do woningen welke met den daff een
ernstiger aanzien krijgt hoeft sterk
hijgi-dragen tot de uitbreiding van de
banlieue, Zoodur... ook naar hier de
vlam is overgeslagen en liet vinden
van een huis evenveel moeilijkheden
oplevert ale in de stad zelve. Zij die
geboren en getogen zijn in de stad,
hebben een vooroordeel tegen de
banlieue. Altijd een trein moeten ne
men vinden de mecsten een verschrik
king. waarbij ze echter geheel verge
ten dat het vervoer per metro ook niet
ideaal is. Neen, voor ons heeft de
banlieue zelf» groot© voordeelen men
woont buiten, zit niet opgesloten in
een donker appartement op een bin
nenplaats. vindt dezelfde magazijnen
a'.s in de stad en... is niet overgeleverd1
aan den willekeur van het goede of
slechte hutneur van een concierge.
Want weinig of niet. vindt men er die
groot© kazernewoningen van zeven
verdiepingen met vijftig en meer
appartementen.De Parijsche woonst ra
ton zijn led ijk en vioc, maar karakte
ristiek. de banlieue en dat is hot"
tegen is ook loei ijk en ook vies,
maar in liet minst niet karakteristiek,
"n Bepaalde bouwstijl beslaat niet, en
'n zeker conservatism© verzet er zich
tegen om dan in vredesnaam maar die
I.ori'ienFi'he buiben-buisjeestijl te imi-
teeren. Men eaat nog maar eeuwig
door om vier muren op te trekken,
waarop een schuin pannen dakje
komt. dan voegt men tusscheu do stee-
nen wat ordinair eokleurdo tegeltjes
en een gen meed ij lieren tierelantijntje
en... klaar ia K'-cs. Do monsehen
staan dan in bewondering voor het
hu ie je stil. met uitroepenque c'est
mignon! que c'est propre! etc. etc.
De buitensporige duurte van de
bouwmaterialen er. de hoogo nrl-oiis-
loonen is ook n! niet bevorderlijk
voor do verfraaiing van de nieuwe
wijken. En moordend is het etelsel
da' iedereen mag bouwen.
Men hoeft geen architect, geen aan-
ncine- zijn. Wanneer ilét iemand
in zijn hoofd opkomt om een hoop
sternen en kalk te k00pon ©11 dan zelf
en huis in elkaar te zetten, dan kan
niémand hom dat beletten. Eh van
die vergunning wordt druk gebruik
gemaakt. Tali'ijk© malen )>eb ik hot
zelf gezien en gehoord:
Th 6ais, mon vieux, jo vais fair©
moi möme une bicocque!
'n Ter rein tjo gekocht en dat
beetje uitgehold, een hoop
aanevsiouwd en dan op een vrijen
Zaterdagmiddag en Zondag gemet
seld. Vier muurtjes, latten daarover en
afgedekt met rood© pannen, kleine
openingetje» voOr de vensters ©n de
deur: weer er-U huiseigenaar.
De ..bicoquo". de woning if klaar:
één kamer. En „dès que i'ai quatro
s*u6 <1 ganche" begin ik lier te v©r-
grooten. zegt de trotsch© huie-
eigonaar. E11 als z'n middelen het hem
dan veroorloven dan wordt er een
gat in den muur geslagen en tegen het
hokje wordt een ander© „carré" ge-
plakt. Waar blijft zoo de verfraaiing?
Eri dertig jpren geleden was het
lorónsechap nog een soort luxe. welke
alleen do zeer gegooi©» die er een
equipage on na hielden zich konden
veroorloven. Men ziet er hier en daar
nog do sporen vaneen groot hoeren
huis. tuin rondom en ©en atol en een
1 zijde. Maar sedert.
liddi
'erd
zijn hebben wansmaak en de goed
koopte hun stempel op het landschap
gedrukt. Revolutiebouw in den erg
ste» vorm verrees rondom de oude,
deftige buitenhuizen d'ie reeds lang
verlaten, in puin violen.
Een van do treurigste voorbeelden
is bijv. hot kanteel van Becon les
Bruyères, gebouwd in liet einde van
de Ï8e eeuw door oen van de hovelin
gen, later bezitting van de Bonapar-
tes e» tot voor dertig jaar bewoond
door een van de prinsen van Grie
kenland. liet huis dat niet minder dan
25 zalen bevat en het enorme park,
met hooge statige hoornen is zóó ver
waarloosd, dat men er. toen de na
zaten het voor een betrekkelijk garin
gen prijs te koop zetten, niet eens
'n kooper voor heeft kunnen vinden.
De eigenaresse, de prinses vanGrieken
land. die thans in Saint-Cloud woont,
heeft hei... te huur gezel. Het liep
natuurlijk storm, maar niemand
durfde h©t aan omdat de bezoekers
loor de vlooren heonzakten. Aan den
erkeerswee tusschen Bois Colotnbes
:u Asiiiéres vindt men zoo talrijke
vorstelijke woningen, die leegstaan,
niet omdat ze onbewoonbaar zijn ver
klaard want daartoe gaat men in
deze eeuw van woningnood niet meer
over doch eenvoudig om la t ze on
bewoonbaar zijn. De huizen staan
daar totdat een koopman in afbraak
or z'ji voordeel in ziet.
Iedorcen z'n eigen huisje, dat is het
ideaal.
Allerlc-i coöperatieve bouwonderne
mingen zijn gesticht. Bij Bois Colom-
hes verrijst een heel arbeidersiorp,
bestaande uit kleine, huisjes van drie
kamertjes en ©en keuken. Het is voor
de spoorwegbeambten, die gezamen
lijk een terrein hebben gekocht en nu
hun eigen woninkje laten bouwen met
subsidie van de maatschappij. Het
zijn huisjes op afbetaling en eiken
Zaterdag, bij de loonuitkcering. houdt
de maatschappij een deel van de ver
diensten in zoodat de werkman na een
zeker aantal jaren eigenaar is. De
hoogo kosten van het terrein maakt
de constructie voor particulieren ecli-
moi iüik. Twee jaar voor den oor
log kocht men overal nog in een cirkol
van 20 K M. om do stad een lapje
grond 3d 2 franc per vierkante meter,
Laten we eens. ruim gerekend', aan
nemen, dat die twee francs van vóór
d'-n oorlog thans tien francs zijn,
maar... men betaalt thans overal 200
250 francs per meter. Wèl een bo
ils hoe de banlieue zich heeft uitge
lid. Heeft men nu eenmaal het tor-
rem dan zijn er tallooze ondernemin
gen die u tegen maand el ijksche beta
ling Wvi eon huisje willen bouwen.
Eiken avond ziet men in do couran
ten verlokkelijke annonces met aller
lei schoono voorspiegelingen en opti
mistische beechouwingen. Doch wee
hen die een contract aangaan, een
contract dat zoo vol voetangels en
klemmen lipt dat zelfs de meest, spits
vondige jurist zo niet makkelijk zou
ontdekken. Om nog maar niet eens tc
praten van de onvermelde verplich
tingen. welk© men op zich neemt,
welk© geboekt slaan in oudo jaargan
gen van de Staatscourant. Hij die oen
terrcintió koopt zoekt het. natuurlijk
zoo goedkoop mogelijk liefst op «eni
gen afstand van den straatweg. En
hii Iaat z'11 huisie-onder-billijke-oon-
ditiea 7.©ttcn. Het huisje 6taat. Hij
komt kijken on hij ontdekt tot z'n
schrik «lat de> werklieden vergeten
hebben om schoorsteonen aan te bren
gen. Ah. ja. dat was er niet bij inbe
grepen. Élke schoorsteen kost 350
francs en er komt por etuk nog 500
francs hii voor uitbreken en weer
tei metselen. In hij over dezen schrik,
en deze zorg heen (want zulke z.g.
..supplementen" moeten natuurlijk a
contant worden betaald), dan ziet hij
dat er geen toevoer voor water, gas
en clcctriciteit is. 'n Gemeentelijke
verordening zegt. dat de aanleg van
den kabel van den hoofdweg af voor
rekening van den eigenaar is. En hij
betaalt. Tot dank voor zooveel bereid
willigheid ziet hii do rijksstratenmn-
kers komen die ecu straat aanleggen
tot aan don ingang van 7,'n woning.
En hii ergert zich een beetje, dat het
zoo langzaam gaal. klaagt dat zóó z'n
goed© belastinggeld verloren raakt.
Maar jawel... hij kriigt de gespecifi
ceerd© not.a voor den aanleg van het
straatje want do wet van het jaar
zooveel zegt, dat dit. ook door den
eigenaar moot worden bekostigd.
w Er is zooveel over de banlieue ge
sproken in de Kamer en in den ge
meenteraad' van. Parijs en de omlig
gende gemeenten dat men thans de
belangen van de banlieusards gaal
dienen door het aanleggen van groote
verkeerswegen, treinen, trammen,
autobussen, het houwen van bruggen,
liet arrangeeren van parken en
plantsoenen.
Maar nog is geen beslissing geno
men betreffende den bouw, schol3 en
scheef staan de huizen door elkaar en
men gaat, er ongestoord mede voort.
Daarin moet verandering komen wil
de banlieue die morgen Parijs zal
heeten. niet voor goed bedorven wor
den. Want het is wel héél mooi dat
iedereen z'n eigen huisje kriigt, maar
als misschien over een twintig, dertig
jaar de woningnood tot het eornbere
verleden zal belmoren, dan zit men
met een mismaakt© banlieue. 'En met
het steeds drukker wordende verkeer,
wanneer zooals do plannen ziim
breede boulevards naar het hart) van
de stad zullen leiden, moet men om
allerlei onnoodige kosten voor ont
eigening te voorkomen wel paal en
nerk stellen aan deze bouwwoede.
Want anders kriigt men overal het
zelfde als in Conrbevoio: een breede
boulevard van Parijs tot aan de be-
neden-Seine, een majestueus» brug
van veertig meter breedte en dan...
loopt liet verkeer dood in een smal
straatje waar twee auto's elkaar niet
©ons kunnen passeeren. 'De construc
teurs van de „bicoques" sluiten zoo
het. verkeer en... de ontwikkeling en
oei van de wereldstad af.
Parije. 22 September.
HENRY "A. TTT. LESTURGEON
DE FLAUWTE
(Nadruk verboden).
(No. si).
„O, wat ik als loonecldircctcur al niet
met mijn actrices heb moeten doorma
ken 1" zei Van Beurden en hij hier Uiia-
traal zijn kleine armen ten hemel, pre
cies zooals ik bet hem den vorigen
avond als rebbe Haczcr in Ghetto op
het tooneel had z'ien doen,
W„ van Beurden was nooit beter op
zijn praatstoel dan wanneer hij het over
zijn vroegere directeurschap had en ik
zat daarom maar glimlachend stil te
luisteren. De oude looncclrot liep, zijn
handen op zijn rug, met groote passen
de kamer op en neer en ik voelde, dat
hij bezig was een nieuwen „monoloog"
voor te bereiden. Toen op eens hield hij
vlak voor mij halt en vroeg „Heb ik
je wej eens van die flauwte van Mies
van Hoorn verteld? Niet? Nou, dan
moet je nog eens even luisteren! Of
heb jo misschien geen tijd moer?"
Ik knikte lachend cn Van Beurden
slak van wal.
..Dat was in den tijd, toen ik met
mijn troep nog in het Grand Theater
speelde! Het was 'n heel slap seizoen!
De inenschen waren me: geen stokken
naar de komedie tc krijgen! Wat je ook
gaf. altijd was het weer een sofl Wij
hadden pas een nieuw oorspronkelijk
stuk gegeven, dat natuurlijk gevallern
iwas ah, een baksteen. Toen kwam ik op
het idéé ora be: ecr.s met Marguerite
Gauthier te probeeren met Greet San
ders als Marguéiïtc. Greet had er den
vorigen winter in Den Haeg 'n groot
succes mee gehad en ik dachtals d«t
het niet doet, wat moet het dan s»og
coen? Het stuk ntocst zoo gauw .7
gelijk gaan cn ik schreef dus voor den
volgenden morgen al de eerste repe
titie uit.
Maar daar krijg ik dcnzclfdcn mid
dag al Mies van Hoorn op m'n kan
toor! 'n Scène van wat h©b ik jou daai!
Waarom zij dn jol van Marguerite niet
kreeg, de rol, die zij al 15 jaar lang
had gespeeld? Als Greet Sanders haat
plaats moest innemen, dan meest ik
het maar dadelijg zeggen! 7.ij was niet
van plan zich door 'n dilettante als
Greet to laten verdringen! Als ik vond.
dat zij niets meer kon, dan vroeg zij op
Maanden voet haar ontslag! Zij was ge
ëngageerd voor eerste dramatische rol
len en dc rol van Marguériio Gauthier
kwam haar dus toe en niemand, nie
mand anders!
Wat ik ook zei cn wat ik ook deed
om haar ie kalmeeren, niets hielp
Ik beloofde haar, dat zij Zaza zou spe
len, een rol, waar zij mij altijd óm ge
vraagd had, ik zei, dat ik het plan had
om Tosca op het programma te ne
men, een stuk waarover zij mij altijd
om do ooren had gezanikt, nee, ne'e,
nee, nee, er was maar één rol, die zij
spelen wilde en dat was Marguerite
Gauthierl Zij gaf om alle rollen van de
wereld te zamen niet zoo veel als om
die eene van La Dame aux Camélia's.
Op eens ging zij als een dreigende
Médéa vlak voor mij staan.
„Dus ik speel Marguérite niet?"
vraagt zij met vlammende ooge.n en
heescli van drift.
„Nee, kind, die speel je niet!" zeg ik.
,,'t Is goed, dan zul je wel verder
zien!" en op hetzelfde oogenblik vliegt
zij woedend de directiekamer uit, _lk
hoorde haar alle deuren achter zich
dicht smijten en ik dacht,Dat kunnen
nog prettige weken voor me worden!"
De eerste dagen gebeurde er niets.
Mies speelde gewoon baar rollen, als
of er geen Marguérite Gauthier in do
were'.J bestond. Ik begon al te hopen,
dat de storm was overgedreven, maar
ja wel, den eerstvolgenden Zondag zou
I ik het wel anders merken!
Wij speelden Fedora en na weken
hadden wij eindelijk weer eens een uit
verkochte zaal. Mies was Fedora, één
/an haar beste rollen. De eerste twee
bedrijven was alles op rolletjes gegaan!
Ik was eens"~even cp het tooneel ko
men kijken en het liep als gesmeerd 1
Het stuk ging er bij het Zondagavond-
publiek in aii koek! Ze waren juist met
het derde bedrijf begonnen, toen Kas;
pers, de inspecient, de directeurska
mer binnenstormde en riep j „Meneer,
komt u dadelijk, anders gebeuren er
nog ongelukkenl"
„Wat is er?" vraag ik.
„Ze vliegen mekaar straks nog in
liet haar, Greet en Mies!"
Ik hol de kamer uit, ren naar het
tooneel. In de gang voor de kleedka
mers staan Mies en Greet als twee
furieëa tegenover elkaar! Flipsen, de
regisseur, vliegt op mij af,
„Van Beurden, maak toch, dat er 'n
eind aan komt! We zijn zóó tot de groo
te scène met Borisl Over vijf minuten
moet Mies al op!"
„Ben jullie gek geworden?" roep
ik. „Midden in een bedrijf? Ik beboet
jullie allebei voor 25 gulden!"
Dat was olie op he! vuur. Even kijkt
Mies mij woedend aan, dan roept zij,
alsof zij midden op het tooneel staat 1
..O, ellendeling, jij wilt m'n dood!"
c-n boeml daar valt zij tegelijk midden
in de gang languit on den grond!
'n Flauwte cn dat midden in het
stuk!
„Azijn!" roept Flipsen. „Azijn!"
„Hofmandruppcls!" schreeuw ik. „Wie
heeft lfofmandruppels?"
.Water 1 Water!" hoor ik weer van
anderen,
Sophie, de kleedster, komt met een
lampetkan aandraven, begint Mies met
water de polsen te deppen
Flipsen wil haar bet voorhoofd be
sprenkelen,
„Pas op, haar schmink!" waarschuwt
Sophie.
Agnes van Buuren, die altijd Hofman
druppcls bij zich had voor haar hoofd
pijn, houdt Mies haar fleschje onder de
neus. ik klop Mies op haar handen en
zeg „Kom nou, blies, too nou, Mies!
't Is al weer in orde! Ik schrap je
boete!"Niels hielp!
- Daar steekt Kaspers ziin hoofd om
de deur van het tooneej en hij roept
doodzenuwachtig ,,'t Is nog maar twee
minuten! Nog maar twee minuten!"
Mies bleef liggen, stokstijf, als 'n
doodc 1
„Vooruit nou. Mies, je moet opko
men, je moet .ep&omen!" fluister ik
haar in het oor.
Zij hoort niets!
„Wat moeten wij beginnen? Wat
moeten wij begiijnc-n?" roept Flipsen,
doodzenuwachtig
„Laten zakken!" riep ik, „en aan het
publiek zeggen, dat Greet d.e rol verder
za] lezen!"
De deur van de gang staat open; wij
hooren duidelijk eik woord, dat er op
het tooneel gesproken wordt.
„Fedoral Fcdoral" hoor ik Boris
roepen.
Nog s tellen en zij moet opkomen!
Mies ligt nog altijd, onbewegelijk op
den grond. Hou komt het malheur!
denk ik en ik zie in mijn gedachten de
uitve.rkochto zaal, die tevergeefs op
Fedora wacht,
„De prinses komt!" het is de stem
van Boris' bediende.
Dat is haar claus!
Op hetzelfde oogenblik zie ik Mies
opspringen en geen' twee seconded la
ter hoor ik haar jubelend roepen t „Bo
ris, hier ben ikl" en zij ligt in zijn
armen.
Ik moet je zeggen, ik stond paf! Zoo
iets bad ik zelfs in mijn 30-jarige loop
baan nog nooit meegemaakt. Ik loop
naar het tooneel en achter den brand
wacht sta ik naar het spel te kijken.
Mies speelde voor de stampvolle zaal,
alsof er niets gebeurd was.
Toen het bedrijf uit was, een donde
rend applaus 1 Vijf maal haien, een suc
ces, kolossaal! Het scherm valt. Mies
komt achter de coulissen enboem!
op betzelfde oogenblik gaat zij weer
van haar zelf, ligt stokstijf op een stoel 1
Maar toen hebben wij haar stil laten
liggenl Geen water, geen Hofmandrup
pels, geen klopjes op haar handen, niks
van dat alles! Toen zij zag, dat nie
mand naar haar keek, kwam zij van
f weer bij;
Vijf dagen later ging Marguérite
Gauthier met Greet Sanders ïn de hoofd
rol. Mies meldde zich ziek en liet zich
een heelö week niet zien. Maar toen ik
haar in een briefje vroeg, of ik de rol
m Zaza aan Greet moest geven, stond
j 'n uur later al op mijn kantoor,
„Dus jij speelt Zaza?" vroeg ik.
Zij knikte, zonder 'n woord te zeg
gen.
„Maar denk et om, zonder flauwtes,
boor!" zei ik,
Opeens begon zij te lachen en zei l
„Jullie bent c-r toch leeiijk ingevlogen,'
hè? Laat Greet het mij zoo eens na
doen!"
0". B'. SCHUIL,
Stadsnieuws
HET HAND ELS RE Cl STER.
Blijkens een mededeel in 2 in Handels
berichten hadden in Haarlem ©n Om
streken de vólgende nieuwe inschrij
vingen. plaats.
W. Baan, Scliiten, Hulstetraat 37,
vlee-sclihouwer ij en zoulereij en roo-
kerïj.
J. C. Boeben, Schoten, Eikenstraat
1 a. aardappelen, groenten en fruit.
„De Hoop" Raamvest 31, tabak, si
garen en sigaretten. Eigenaar C. Ter
meer.
„De Klaproos"',- President Steyn-
slraafc 18, chemicaliën en drogerijen.
Eigenaar A, H. .T. van Oè., echtgen.
F. P. Kaïnstra (O.K.)
„De Procent,zegel". God. Raam
gracht 33, spaarzegelinrichting. "Venn
F. N. Swaalf en H. B. Peters Firma
Alkmaar, Vc-rdronkenoord 38.
Handelshurenn .T. G. Potgieser,
Schoten, Raadhuisplein 15. agentu-
i'en in koloniale waren en comestibles.
Eigenaar J. G. Potgieser. Schoten.
W. Hendriks, Ged. Oudegracht 116
electrisch bureau, lood- en zinkwer
ken.
Het Engelsche Couponhuis, Spaar -
ne 60, heerenstoffen. Eigenaar R. Lo
pes Dias. echtgen. J. Mori'ies (O.K.)
't Jloekje. Schoten, Plattaanst raat
30, kruideniers- en grutterswaren.
Eipenaar B. Wagenaar, Schoten.
Hollands Binnenhuis, Heemste
de, Binnenweg 49, inlerieuraanklee-
iJing, byouterieën, kunst voorwerp en.
Eigenaar: J. Kerkheide. Heemstede.
G. Poldermans Jr.. Bloemendaal,
Rijnegomlaun 9 b„ aannemers- en
timmerbedrijf.
V. Romijn, Schoten, Haitsma Mu-
lierstraat 35, ha» lel in sigaren.
..Vredenhiu'g", Bloemendaal (Over-
veen), Houtvaart 30, Bloc-mkweekerij
Eigenaar: -A. van Emmerik, Bloe
mendaal.
P. Wartena. Regulierstra at 1,
kruideniers- en grutterswaren.
Firma P. van Wijngaarden, Bever
wijk. Koudenhorn 1., brandstoffen-
hanilel. Eigenaar P. van jVVijngaar-
den Pzn.Beverwijk,
N.V, Bloemkweekerij .Rozenoord"
Aalsmeer, Oost. Uitgetreden Comm.
C. Jongkind Mzn., Nieuwe Comm. J.
Eveleens Azn., Aalsmeer.
P C. Brey, Aalsmeer. Dorpsstraat
108, smederij en winkelier. Uitgetre
den eigenaar P. C- Brey. Handels
naam gewijzigd in ,,K. J. Brey",
Nieuwe eigenaar H. J. Brey, Aals
meer. o
A. Brouwer, Heemstede, Raadhuis
straat 44 a. wijnhandel. Zaak ver
plaatst naar Scholen. Timorsiraat 13.
Coöp, Onderlinge Spaar- en Voor
schotbank voor Land- en Tuinbouw,
llillegorn. Weoresteiustraat, Handels
naam gewijzigd in: „Coöperatieve
Raiffeieenbank". Uitgetreden Be
stuursleden J.Goemans Pzn., en L.Sia
sen. J. Witteman. lid van den Baad
van Toezicht Ingetreden bestuurslid
'Wy H, Ruigrolc Jz., Hillegom 'en H.-
Wiedemeyer, Hillegom 1 G, H. Her
mans Hillegom, lid van. den Raad
van Toezicht. z
Coöperatieve Vereemgmg „Hol
land"- tot het verwerken en verkoo-
pen van suikerbieten, Halfweg, gem.:
H aai'! e miQ erliede en Spaarnwoude.-
Uitgetreden bestuurslid; N, ,T> Geer-
serna. Overleden bestuurslidP. iVer-
burg. Ingetreden bestuursledenJ.
Knibbe, HaarlemmermeerP. de
Jong, Haarlemmermeer j A. C.
Schaap, Beverwijk. v
It. Corn.elissen, Kleine Houtweg 2*
sigarenmagazijn. Uitgetreden E- t R«
Cornelissen, echtgen. G. Hk Zillig.:
Nieuwe eigenaar H. J. Meyer.
B. A. de Groot, Leidkcheetraat 93,
meikslij/ter. Uitgetreden .eigenaarg
B. A. do Groot, Handelsnaam gewij
zigd in „P. Th. Kors". Nienw;e eige
naar P. Th. Kors.
N. V. Hoogerduyn'g Warenhuis,
Velsen. Kanaalstraat G. 26. handel in
huishoudelijke^ en luxe artikelen. F.:
gevestigd te Velsen (Aid. IJmuiden),
H-uigenetraat 15.
J. Huisman, Beverwijk, Breestraat
15. zaak in gouden en zilveren uur
werken. Handelszaak omgezet dn ec-ne
vennootschap onder firtma, onder
den naam ,,.T, Huisman en Zoon"*
Venn. J. Huisman en C, J. Huisman,
beiden Beverwijk.
N.V. Maatschappij tot Bouw1 èf£ Ex
ploitatie van Onroerende Goederen!
Excelsior" Verspronckweg 74. N.V.-
verplaatst tiaar Heemstede, Bronstee-
weg 106. -
Mets el aarsvereeni ging „Ond'erlihg
Vertrouwen", Beverwijk. Klooster
straat 38. Uitgetreden Comm.::; W<
G. Kleyne.
E. A. de Raay en Z00H, Donkere
Spaarne 5254, handel in lompen,
beenderen, metalen en aanverwante
art. F. 1 Utrecht, Zeedijk, Zijlstee? en
's-Hertogenbosch, Vaaltweg, opgelie-
Sigarenmagazi jn Sehernbah",-
Schöten, Schoterboschplein 15, Uit
getreden eigenaarj V. Rorniin, Nieu
we eigenaar J. P. J. van der Huur,
iSchoten.
D. O. Verbeek, Wouwermanstraat
1. kruidenier. Uitgetreden eigenaar
D. O. Verbeek. Handelsnaam ge\vïj«
zigd in P. C. Meijers. Nieuwe eige
naar P. C. Meijers.
GEVONDEN PIEKEN EN VOORWER
KEN. Terug te bekomen, bij: H. Will-
A. L. Dvserïmcl:straai 19, armband
horloge, K. (Èoeleveld, Oranjeboomstraaf
83, boodschappentasch, J. de Nos, Zijl-
itraat 69, bankbiljet, P. Broekhuizen. Ga-
rolingerstraat 33, beurs met inhoud. N. (5«
Goede, Fabrieiusstraat 34, boorden, .T.
Posthuimus, .Tulianapark 6 ceintuur, W.
de Bruin, Lange Boogaardstraat 24. cein
tuur, B. vam Zanten, Leïdscheplein 56,
ceintuur, Dijkman, Spaarniwoudcrstraat
96rd., duimstok, Bode, Zijlweg 37, houd:
(herder) Kennel Fauna, L. Gijbeis, Pre
sident Steymstraat 5, hond (geel), L.
Brand, Hazebroeks/raat 20, hond (bruin)'
Kennel Haer'.em, Ter Spijtstraat 3. hond
(herder)hondje (zwart), Muiswinkel,
hond (herder) .Kennel Haerlem, Kienket,
Lucas Meijerstraat 5, poes (zwart) VeenJng
Meiae-ez, Kenaupark 33, poe3 (zwartwit),
Roemer, Oveitonweg 23, poes Jgrijs), He
rnam, Kerkhofstraat 3. poes (grijs-wit),
Sanders. Floresstraat 32, poes (wit), Wee
ning, Schotersïngel, poes (zwart), allen.
Kennel Fauna, .T. Kolderïe, Hoogewoerd-
Straat 38, poes (grijs-wit), A. W. Sohut-
ter, Berckhcydestraat 9, poea (grijs), M.
v. d. Putten, Schoterweg 6, poes (grijs
wit) Mevr. Spaar, AelbertsueTgsfcraat 101.
poes (zwart-wit), B. Hendriks, Generaal
Cronjésiraat 119, poes (grijs), Amtonisse,
Kastanjeetraat S, poes '(wit-gxijs), de Vries
nnogewoerdslraat 8, poes (zwart-wit) a'flen
Kennel Ilaerlem, L, ILievegoed, KI. Hei
ligland, portemonmaie, I. Kerkhof, Groote
Houtstraat 154, rijwielbeLplaatje, P. .T.
Augustinus, Oo«terstr3at 13, Schoten, rij-
wielbel. plaatje. Politiebureau, Smede-
.straat', Boodechappeniasch t-n tasehje, M,
van Lit, GastliuïsvesA 9, vulpenhouder.
PERSONALIA
Bij de Ned. Spoorwegen is be
noemd tot magazijnmeester te Haarlem
W. P, C. de bureaureferent A. J, A. van
de Stadt, aldaar;
Te Delft is geslaagd voor het pro-
paedeulisch examen voor werktuigkun
dig ingenieur de heer T, IJ. Kramer,
geb. tc Haarlem,
St. Bavo meldt dat Z. D. H. de
Bisschop van Haarlem heeft benoemd
tot directeur der St. Elisabethsvereeni-
ging te Haarlem den weleerw. heer 1L
Sondaal en tot kerkmeester te Haar
lem (IT. Joseph) dr. C. II. Kuenen in
plaats van den heer D. P. Zurthof.
MAAT EN GEWICHT
VERSCHILLENDE CRADEN VAN N A U WK E U RI CH EID. MICHELSON
EN DE METER. ONEINOIC CROOT EN ONEINDIC KLEIN. DE AFME
TINGEN DER ATOMEN. DE PARSE C EN HET HEELAL.
I11 het dagclijkschc leven komen we
jnc: den Meter cn zijn tiende cn hon-1
derdsie, met het kilogram en zijn ondcr-
dccicn al heel aardig rond, cn het moet
al heel nauwkeurig werk zijn dat in
millimeters wordt afgemeten of in gram
men precies afgewogen. De kruidenier
die ziin onsjes Leidsche kaas cn rook-
vleesch in grammen precies zou afwe
gen cn dc manufacturer die zijn ellen
of Meters stof op centimeters nauwkeu
rig zou afmeten, zij beiden zouden, af
gezien van den geweldigen tijd dien het
hun zou kosten, weldra hun klanten ver
liezen.
Maar in andere gevallen 5s grootere
nauwkeurigheid vcrcischtdo apothe
ker dio'vergiften slechts op een gram
nauwkeurig zou afwegen, zou eveneens
spoedig zijn patiënten kwijt raken, zij
het om ander© redenen, en zelf weldra
in het gevang komen wegens moord op
groote schaal. En zoo ook bij de con
structie van machines, van schepen en
motoren komt het op onderdeden, op
honderdsten van millimeters aan vaak
en zou men zoo'n miniem onderdeeltje
vcrwaarloozen, dan zou dat eveneens
tot de grootste ongelukken aanleiding
geven.
Maar dal is allemaal nog niets ver
geleken bij het werk van natuur- cn
sterrekundcl Reeds de scheikunde
brengt het aardig verop de gewone
zoogonaamde analytische balansen kan
men niet al te groote lichamen wegen
nauwkeurig tot op een tiende milli
gram. Nauwkeuriger nog werken dc
microbalanscn, daar is men zeker van
de honderdste, bij heel precies werk
zelfs van de duizendste milligrammen
en bij de allergevoeligste microbalans,
geconstrueerd door Ramsay en Gray en
erbctcrd door Steele en Grant,
men gaan tot op twee milliocnsie van
een milligram, of twee triilioensto kilo
gram. .Maar liet spreekt vanzelf dat
men op die heel gevoelige balansen
geen kilogrammen kan wegen, daar
voor zijn ze tc teer en te fragieldc
allergrootste belasting voor. de balans
van Ramsay is bijvoorbeeld maar
honderdste milligram, meer kan hij
verdragen. Maar niemand zal het ook
in zijn hoofd halen er kilogrammen op
tc wegen om eens tc zien hoeveel zijn
kilogewicht nu wel eigenlijk weegt, in
15 decimalen precies! Zelfs met het
standaardkilogram is dat nooit gebeurd
en kan het ook niet zoo gemakkelijk ge
beuren wel heeft men het gedaan met
den archiefmeier, daarvan is de lengte
bekend tot op een onwaarschijnlijk
groot aantal decimalen. Het spreekt
vanzelf dat men die millioenste milli
meters niet kan zien, dat is theoretisch
zelfs niet mogelijk, omdat men dan in
de buurt van de golflengte van het licht
komt. Voorwerpen van die afmetingen
zijn niet te zien omdat het licht er een
voudig om heen buigt. Maar door an
dere, hier niet nader te' behandelen me
thoden en verschijnselen weet men toch
wel piecies hoe groot de golflengte is
van de verschillende lichtstralen, In
1895 heeft Michclson het geduld en de
toewijding gehad om met zijn inter
ferometer den heclen archicfmcter eens
tc meten. Hij gebruikte daarbij io
hulpmeetstaven, een van 10 c.M., ©en
van 1 c.M., een van 0.1 c.M. enz. en
mat telkens hoe vaak de kleinere op
de volgende grootere ging en hoeveel
golflengten er dan nog overbleven. Het
resultaat van dit geweldige en minu-
:o werk -was dat er van de roode
Cadmiumlija 1.553-163-5 golflengten op
Meter gaan of wel dat dc golflengte
bedraagt 0.64384722 X i0-j Meter. En
dat js precies, de laatste 2 alleen kan
ook een 1 of een 3 ziin. Later hebben
Fabry en Pérot (in 1907) het met betere
hulpmiddelen nog weer eens overge
daan en ze vonden lot op alle decimalen
weer hetzelfde.
Dit nu is theoretisch de grens van het
zichtbare, practisch blijven we er nog
een heel eind vandaan. De beste mi
croscopen vergrootcn niet meer dan
2000 keer en met een zeer spccialo in
richting, het ultra microscoop van Zsig-
mondy en Siedentopf, en bij gebruik
making van een kunstgreep die met
een afschuwelijk germanisme „donker
veld belichting" genoemd wordt, kan
men deeltjes van een tien- h twintig-
duizendste millimeter zichtbaar maken.
Met opzet zeg ik zichtbaar maken,
dat men ze dan nog niet „ziet"
ziet men een vergroot beeldje, een bui-
gingsbecld, een soort schaduw er van.
Maar dit alles is der physica nog' niet
genoeg! Niet excelsior, 'maar steed^
kleiner heet het daarl Voor het excel
sior moeten we bij de astronomie zijn.
Dat zijn de afmetingen die in populair-
wetenschappelijke boekjes van Flam-
marion, Bülsche en zulk soort lieden
besproken worden onder den titel van:
„Uit de wereid van het oneindig kleine
en het oneindig^ groote". Dat is volsla
gen onzinontffndig; klein en oneindig
groot zijn begrippen j geen getallen of
afmetingen of, nog erger, meet- en weeg
bare dingen. De allerkleinste bacterie,
het kleinste atoom, het eleclroon, ze
zijn allen nog oneindig maal zoo groot
als „oneindig klein", evenals het klein
ste getal, met nog zooveel nullen ach
ter de komma. En de meest lichtzwakke
ster, duizenden lichtjaren van. ons ver
wijderd, is nog altijd oneindig dichter
bij dan „oneindig ver". Maar dat zijn
van die quasi-dichterlijke vrijheden die
Flammarion c.s. zich meenen te mo
gen veroorloven, zulks tor schade cn
begripsverwarring van niet mathema
tisch onderlegde lezers.
Gelijk gezegd, bij de golflengte van
het licht valt de theoretische grens
van het zichtbare. Maar nog lang niet
de grens van het bestaanbare 1 De
molekulen en atomen waaruit u en ik,
en de Bavo en de Alpen en de Hima
laya en de Stille Zuidzee, kortom de
gckeele aarde en het heelal opge
bouwd zijn, hebben nog veel «n veel
kleinere afmetingen. In 1 gram water
stof komen bij gewone temperatuur en
druk (het volume is dan 11 Liter) maar
eventjes 31 X 10 molekulen voor en
een/scxtiljoenste milligram en dan nog
een miniem klein deeltje in beslag.
Met andere gassen is het net zoo
vaste stoffen zijn wat dichter, maar hun
atomen of molekulen zijn al even mini
maal onzicht- cn onweegbaar. Een
atoom ijzer bijv. weegt maar ongeveer
90 X 10 gram, ruw geschat dus
een/sectiljocnste milligram en dan nog
is, volgens Rowland, „een concertvleu
gel een erg eenvoudig mechanisme in
vergelijking met een ijzeratoom".
Nemen we maar het eenvoudigste, het
waterstofatoom. Dat is feitelijk een
zonnestelsel op zichzelfom de kern,
waarin vrijwel alle massa geconcen
treerd is draait op een geweldigen af
stand een elektron rond, welks massa
slechts een tweeduizendste van die van
de kern bedraagt; de straal van de kern
bedraagt volgens de jongste berekenin
gen (want van meten of bepalen is na-
.tuurlijk geen sprake) een quintilliocnste
c.M., (io-ls c.M.), van het heele zonne
stelsel, het atoom „slechts" een tien
millioenste millimeter. Bij een ijzer
atoom dat 56 X zoo zwaar is, is de toe
stand nog vee] ingewikkelder.
Maar het duizelt u, lezer, bij al die
millioenen en billioenen en sextiljoenen,
getallen die zelfs ia papiermarken nog
fabelachtige bedragen vertegenwoordi
gen en wij willen daarom het peuterig
en kleinzielig gedoe der natuurkunde
verlaten en ons begeven in de weidsche
en ruime sphaeren der astronomie. Daar
dezelfde getalen, nog grootere, echter,
maar ze staan tenminste niet meer in
den noemer van een breuk. Aardsche af
metingen (de aarde heeft een omtrek
van 40 miLlioen Meter, een straal van
6378 K.M. en een massa van zes qua-
drillioea kilogram), zijn daarbij echter
niet erg in telde middellijn van de
zon is al 109 X zoo groot als die van
de aarde en de massa 332000 X zoo
groot.
Als astronomische lengte-eenheid
neemt men aan den afstand van de aar
de tot de zon, de straal van de aard
baan om het maar eens populair uit te
drukken, en drukt daarin de andere af
standen en afmetingen uit. Eerste ver-
eischte is dus om dien afstand zoo
nauwkeurig mogelijk te kennen en daar
aan hapert helaas nog wel het een en
ander. Relatieve afstanden, door mid
del van hoekmetingen, kent men aan
den hemel nauwkeurig genoegIhet
gaat er maar om één absoluten afstand
te vinden, in kilometers uitgedrukt,
waardoor dan ook de andere bekend
Men meet hem nu langs indireclen
weg en wel met behulp van de parallaxis,
d. w. de hoek, waaronder van een be
paald hmellicht zon, planeet, ster) uit
de equator van de aardo gezien wordt.
De parallax van de zon is niet heel
groot, even groot als de hoek waar
onder men op 350 Meter afstand een
dubbeltje zou zien; en dien hoek moet
men nu minstens op één duizendste
nauwkeurig kennen. En zelfs dien hoek
kan men niet direct meten, maar dat
gaat ook weer indirect met planeten.
Mars en Venus hebben hier allebei
dienst voor gedaan en ook bepaalt men
ze wel uit overgangen van Venus voor
bij de zon, maar de nauwkeurigste
waarden heeft men nog verkregen met
een heel klein planeetje dat heel dicht
bij de aarde kan komen en Eros ge
noemd is.
Om het groote belang van de zaak
zijn de metingen internationaal geregeld
en hebben verschillende sterrewachten
er moeite voor gedaan. De jongste en
meest nauwkeurige waarde voor den
parallax is 8.807 seconde (misschien dat
de resultaten van de oppositie van dit
jaar nög nauwkeuriger waarden zullen
opleveren) waaruit volgt dat de afstand
aardezon 149.5 millioen K.M", be
draagt.
Voor de vaste sterren heb je daar
nog niet veel aan ,want als de afstand
aardezon door 1 cJM. wordt voorge
steld, dan staat de dichtstbij zijnde ster
nog 3 K.M. ver weg! Om over het
heelal wat aan de weet te komen en in.
vergelijkende afstanden te kunnen uit
drukken, heeft men een nog weer groo
tere eenheid, de „paisec",, d. w. z. de
afstand van een ster die een eigen pa
rallax van 1 seconde zou hebben deze
is nog weer ruim 200000 X zoo groot
als dc afstand aardezon, dus een
dikke 30 bilüoen K.M. En dat is dan de
lengte-eenheid en er zijn nevelvlekken
die eenige kiloparseo (1000 parsec) van
ons verwijderd zijn.
Dat zijn dus wel verschillen; de kern
van een atoom heeft een straal van één
quinlilliocnste c.M. en er bestaan uit
electronen en atomen opgebouwde ne
velvlekken, die honderden trillioenen
K.M.'s van ons verwijderd zijn en die
we desalniettemin zien!
Maar, denk er aan, het een is al even
min oneindig klein als het aaöerö
oneindig groot;
J. I. LUYTENy
