HAARLEM'S DAGBLAD
Brieven uit Berlijn
FLITSEN
Kamer van Koophandel en Fabrieken
Woelige Dagen
WOENSDAG 19 NOVEMBER 1924 - TWEEDE BLAD
De Nederlandsche Bond in Duitschland
OPRICHTING EN DOEL VAN DEN BOND. DE ACHTERUITGANG
DER LAATSTE MAANDEN. DE FIN ANCIEELE MISeRE. ON
VOLDOENDE STEUN UIT HET VADERLAND. WAT DE BOND
GEDAAN HEEFT. NIEUWE PLANNEN HET CONGRES TE
DUSSELDORP EN DE OPRICHTING VAN HET VADERLANOSCH
STEUNCOMITé V*N DEN N E O ER LA N OSCH EN BOND IN OUITSCH
LAND.
Berliju, 16 November 1024.
Het heel" een beetje lang geduurd
voordat ik er weer toe kwam, mijn
Berlijn schen brief voor de lezers van
dit biad te schrijven. Dat kwam, om
dat ju de nationale l«eweg1ng onder
dc- Nederlander» in Duitsehlaud een
kritieke periode juist in deze weken
is afgesloten er. jk tot mijn groote
xiengde zelf ©en werkzaam aandeel
daarin mocht hebben. Daaront zal
ik het in dezen brief dan ook over de
Nederlander» in Duitschland hebben.
Duitschland ie het land, dat mol
ons vaderland de langste gemeen
schappelijke grens heeft en over die
grens vindt «-en levendig verkeer
pjaats. Het behoeft daarom
gceji verwondering te baren, dat in
de grensstreken aan Duitache rijd©
vele •Nederlander» wonen en oroge
keerd vele. Duit schei» in Hollandsche
grensplaatsen Het zich <*itwikkelen
de industrialbme in Duitschland,
vooral <:•- nai i-heid van het gewel
dige Rijnsch-Weetfaalsche nijver-
heidsgebied lokten de Hollanders uit
de dun bevolkte, niet bijster vrucht
bare en iet of wat achterlijke stre
ken aan de Oostgreus reeds een halve
eeuw of wat langer teleden naar de
Duiteche induitiesteden. waar betere
verdiensten voor de arbeiders waren
weggelegd. Ook in later jaren en
vooral gedurende den oorlog bleven
de Duiteche loonen en de socia'e wet
geving een nanlrekknici-kracht op de
Nederlandsche arbeiders uitoefenen.
7.00 wonen in het groote industrie
gebied ook tegenwoordig nog meer
dan 100.000 Nederlanders. In het
eonaulaatsresAort Duisburg alleen
e*u goede 30.000. in het Munsterland
een 20.000, in de consu-'aaiareasorts
Eflsei:. Dort/nund. TXieseldorf even
eens tinndftiz«-nden. Het' totaal aan
tal Nederlander» in Duit*:hland
yordii geschat op ongeveer 150.CCD.
Dez«* landgenooten dreigden voor
he'. grootste gedeelte geheel van het
vaderland te vervreemden. Levend in
Duitse he omgeving, de mannen veel
al gehuwd met Duitsrhe vrouwen,
de mei-jee trouwend met Duitacha
mannen, spraken i-: thuis een men
gelmoe* van Duits h. Nederlomisch
en vooral plat-Duitech- Ze verleer
den langzamerhand het Hollandsch
gelieel, de meeste ki-d-ren kennen
niet een enkel woord van onze taal.
Holland«.-h.« lectuur beatond voor
deze nsenschen niet. -laar hun B"*»-
tche vakvereniging*- en dagbladen
hun eenlge lectuur waren. En Ne
derland Iwkommerii* zich om deze
bver de grens verdwenen landgeno»
ten alleen in zooverre, dat de con
sulaten de weerbare jongelui op c©-
gett© tijden voor de loting opriepen.
Men wist in do «lagen vóór den oor
log zelfs niet bij benadering, hoeveel
meriflvn var. N«-!«rUndach© natio
naliteit in Duitsehlsn 1 woonden.
De invoering- van «ien paspoort en-
dwang en de verzending van d«_ 1*-
vensmiddelenpaketten door liet hon.
Nat. Steuncomité in de mager* oor
logsjaren gaven de eerete mogelijk
heid, om ef*i overzicht te verkrijgen.
D© roruuilaten *n weldadigheids-
comités voerden lijsten in en «Ie Hol
landers zelf. wier l.ofde naar men
v.eet door de maag c*»'.. kwamen
gich aanmelden voor de bruine boonen
en het Amerikaanse»»» spek. de koffie
en ka*« en melkpoeder.
De tijden werden beter en de ver
konding der raketten w®rd gekookt.
He" »-heen dat opnieuw de Neder
landers in Duitschland in de Duitsche
omgeving zouden onderduiken. Toen
kwam Max Wokzijl. correspondent
van hef Algemeevi Handelsblad en
secretarie van «ie vereniging Neder
land en Oranje te Berlijn, on het
denkbeeld. 1" trachten, die Hollan
ders. waarvan mesi aantal en adres
sen tamelijk nauwkeurig kende, te
gaan bewerken in nalional«n rin. te
proboeren. dcZO memschen vaat te
hotidon, con nieuwen band tusachen
hon en het vaderland te leggen, hun
Noderlonderh stam hMvurl rijn wakker
t* houden of te schudden. Op zijn
iniliatief werd het BerlijnsCh Comité
tot Verlevendiging van het Stnmbe-
wuitzijn in het leven troepen, oen
holfmaandelijksch blaadje, de Poet
van Holland werd uitgegeven en de
reeds bestaande Nederlandsche ver-
eenipingen ontvingen een oproeping
tot bijwoning var. ©*n eerste Neder
landsch congres te Essen op 6 en 7
Augustus 1ÖC1. Daar werd besloten
een olgemeetien Bond op te richten
en sedert October van datzelfde Jaar
bestaat de Nederlandsche Bond in
Duitechland. Zijn doel is in art. 1 der
statuten omschreven. Do verlevendi
ging var het stambewustzijn van de
In geheel Duitschland wonende Ne
derlanders en de behartiging van do
gemeenschappelijke materieele un
tdcSele belangen dezer Nederlan
ders.
Het zaadje viel in goede aarde. Op-
gericht met een twintigtal Mngcalo-
ten \-erecnlglngen. groeide de Bond
als kool. Op 1 Juli 1322 relde hij reeds
40 vereenigingen m«-t 4121 leden en
to<-n in begin 1323 de steunacti© voor
de onder d" bezetting van het Boer-'
gebied lijdende Nederlanders door den
Bond 't hand wonl genomen, steeg
het aantal v«re«:igingen tot een goede
tachtig en het aantal leden tot ruim
3000.
In de laatst* maanden echter ring
de boD-l achteruit- De stabilisatie wa
het geld bracht tn Duitschland de ma
laise, d:e het land in de mflütiojarr n
niet had gekend. Qroote werkloosheid
heerschte overal en na het einde van
den Roeroorlog konden d« werklooxea
niet meer zoo kalm van de ruim bin
nenvloeiend© steunbedragen leven. De
Hollanders kregen heeleinoa! niets
meer en moesten door onze regeering
worden gesteund. Van die zeer geringe
ondersteuning konden de werkloozen
geen contributie voor hun Nederland
sche vereenigingen meer betalen.
Heeds in October van het vorige Jaar
kon het jnaxlijksche congTea niet wor
den gehouden en toen eindelijk in
Maart. 1.1. het noodzakelijk was. om
eens gemeenschappelijk den toestand
van i.'-n Bond te bespreken, moest het
geld voor het te Dortmund gehouden
oongr« worden geleend. Sedert is de
Bond steeds dieper in de schulden ge-
raakt. Met moeite werd het orgaan,
de Post van Holland, nog uitgegeven;
maar de uitgave verslond niet alleen
alle inkomsten, doch noodzaakte tot
bet maken van verdere schulden. Er
waren tijden, dat driekwart van de
leden werkloos was en daar besloten
ww. dat de vereenigingen voor hun
werklooxe leden geen contributie aan
de Borxlakne hoefden te betalen en
dezen toch dc Poet van Holland gratis
ontvingen, drcipde een financleele ca
tastrofe. In Juli van dit jaar heeft
een vergadering van het hoofdbestuur
nog ééns getracht, die catastrofe af te
wenden, door het orgaan voortaan al
leen aan de betalende leden te zanden,
blaar nu ontbrak of verslapte de band.
die allen samenhield, nog meer. Het
zag er naar uit, of als gevolg van «le
financieel© misère de Bond langzamer
hand zou ofaterv. it. Telkens weer zeg
den heel© vereenigingen het lidmaat
schap op en de nog aangesloten veree
nigingen werden zwakker. Etik.de
gunstige uitzonderingon bevestigen
slechts den regel.
Een van de voornaamste oorzaken
was, dat de Bond, behalve o;> enkele
milde giften van vermogende landgc-
nooten in Duitschland voor de
R«»eron<ler»tcuning kwamen ook enkele
du-zenden guldens uit het vaderland
nagenoeg uitbuitend op de contri
buties der voor negentig percent uit
arbeiders bestaande vete«rging«-n was
aangewezen. Door de financieel* ellen
de kon niefs anders worden gedaan,
dan het orgaan uitgeven. Alle verdere
boodswerk, ale liet org*n:#**ren van
cursussen. lezingen, bibliotheken
enz., moest blijven vrachten op even
tueel gunstiger tijden De middelen
ontbraken en van de Hollander»
In Duitschland zelf kom niet meer wor
den gevergd. En het vaderland eteun-
de niet. Noch liet officieel, noch het
particuliere. De regeering liet zich op
alle congressen vertegenwoordigen
maar verder dan dit platonische blijk
van belangstelling ging zij niet. Ver
schillende aanvragen om subsidie,
voor den Bond zelf of voor do uitgave
van het organn, de ©enige Nederland
sche lectuur voor duizenden Neder
landers, werden gewezen van de hand.
En het bestuur heeft geen kans gezien
"en particuliere steunbeweging In ons
land op touw te zetten. Het rader-
land was doof en de Bond scheen niet
bij machte het wakker te schudden.
Het zag er droevig uit voor do ra
tional* beweging der Nederlanders
over onze Oostgrens. Eu zij, die indtr 1
tiid den stoot aan de beweging Ladclh
gegeven, zagen haar met leed© ooeen
vervallen. En zonnen op middelen, om
een algeheele ineenstorting te voorko
men.
Want zii zagen in. dat de ondergang
van dezen bond toch een groot ver
lies voor onzen fctain zou zijn. Want al
ie het niet dat. wat de oprichters z:< h
ervan liadden voorgeetokL iets
heeft de Bond toch wel gedaan. Het
ie «en respectabele praesta'.io geweest,
ruim drie jaar lang een balfmaande-
lijksch blad uit eiveu middelen in
stand te houden en de van het vader
land vervreemde en vervreemdende Ne
derlanders op de hoogte te houden van
wat er binnen onze eigen grenspalen
omgaat. Ook de beteekenie van de
congressen inag niet onderschat- wor
den. De afgevaardigden van talrijke
Nederlandsche vereemgingeii leerden
daar den band voelen. die ons ellen
met den eeboortegrond verbindt, be
spraken daar de gemeenschappelijke
belangen en brachten een nieuwe
krachtbron van eensgezindheid en vn-
derlan.lsliefde mee terug naar hun
vereenigingen. Ten slotte konden ook
do ve Dogen woord igers van K" offi
cie») e Nederland, de door de regeenng
on H. M. gezant te Berlijn naar de
congressen gezonden ambtenaren en
«i* steeds talrijk aanwezige consuls
hier contact krijgen met de menachen
en van hen leeren, wat er onder hen
omgaat. En hü de ondersteuning van
noodlijdende Nederlanders na de be
zetting van het Roergebied heeft tic
Bond met zijn organen lot op den hui-
'"*cn dag in samenwerking met de
grenscommiesarissen een buitenge
woon vTuchtdrageadem arbeid ge-
praesfeerd. Het zou niet alleen jam
mer voor onzen naam rijn gewwet,
als thans, drie en een half jaar na het
ontsta-in van de beweging, deze Bond
te «ronde had moeten gaan.
Opnieuw was het Max Blokziil, cie
me: den eersten secretaris van iiet
.Berlijnsch ComitéBart Weasel,
plannen beraamde, om den val in den
aferond te verhinderen. In ecivte
plaats werden geldgevers gezocht en
gevonden, om de Post van Holland te
reorgnni<e-?ren. er een weekblad vso
te maken met als attractie e«n gratis
ongevallenverzekering en vooral, om
het blad onafhankelijk te maken van
de zorgen van den bondsiiennintrmeea-
ter. zoodat de Bond zelf met zi'u in-
komsten uit contributie» eens aan zijn
verderen raak zou kunnen gaan don
ken, Verder voijd Blokzijl mannen in
het vaderland, die daar MD butpbe-
weging op touw wilden zetten en un
«lotte bereidde hii een plan voor. cm
niet de geheele leiding van uit het
vergelegen Berlijn uit te doen trcechie-
den. doch d«n voor het grootste de»?l
in het Westen wonenden Hollanders in
hun eigen buurt, te Essen, een cen
trum der beweging te «diepj» u.
Met dere plannen kwamen Blokzijl
en zijn medestanders op hei verleden
week te Dusseldorp gehouden vijfde
congres. En hadden er een volledig
succes. De reorganisatie van de Pos',
van Holland werd aangenomen en dr.
De Hartogh, de organisator in Neder
land van het Vaderlandscb Steuncomité
van den Nederlandschen Bond in
Duitschland kon mededeelen, dat dit
groote comité, waarin mannen en vrou
wen met de klinkendste Hollandsche
samen zitting hebben genomen, was
opgericht. Dere namen zullen Intu»-
schea wel hun weg door de geheele
Nederlandsche pers hebben gevonden.
Aan de oproeping tot steun, die de da
mes en beerca tol de welgestelde klin
gen in ons land hebben opgericht, moet
ik toevoegen, dat gelukkig minder het
doel is. maierieelen nood te lenigen
hoewel de Bond ook op dit gebied, ge
lijk hierboven gemeld, met succes werk
zaam is geweest doch dat het hoofd
zakelijk doel een nationaal, ethisch stre
ven i«. Op het congres hebben we wel
sprekende klachten gehoord over het
gemis aan Nederlandsch onderwifs voor
onre jeugd in Duitschland. Een dame,
mejuffrouw Blaauw, uit Hagen in West-
falen. betoogde, onder luide toejuichin
gen der congressisten, dat de Holland
sche jongen?, die in dienst moeten ko
men. ook in staat moeten worden ge
steld, in de Nederlandsche kazernes
Nederlandsch te kunnen spreken, wil
len zij voor hun vaderland voldoende
voelen, om er desnoods hun leven voor
over te hebben. Naast de materieele zor
gen, neen er boven staan de geeste
lijke. I.aat Nederland thans toonen. dat
het xi.in zonen in den vreemde niet in
den steek wil laten. Zij zelf hebben ge
toond, één met het vaderland te willen
blijven. Het is nu aan het vaderland te
bewijsen, dat het één wil blijven met
hen,
H. BE, KOELENSMID.
INGEZONDEN MEOEDEELINCEN
60 Cis. per regel.
Bij Hoest en
Verkoudheid
Mijnhardt's Emeer-Tabletten 85c
Ml|nhardt's Salmiak-Tabletten 40c
Thermo-Tablatten 45c
-Anga Bonbons 60c
Bij Apothekers en Drogisten
VAN HAARLEM'S DAGBLAD No. 150
HET SPEELTAFELTJE
Ja, da 's een idee in
geeu maanden whist
gcsf.<L«ld het speel
tafeltje nog in de gang
kast
voor vader het achter
een poppenwagen, een
fietspomp en een gras
machine vandaan heeft
gehaald, ziju er drie
jassen op rijn hoofd ge
vallen
laat eens zien nou
het ls al zoo lang gele
den hoe zet je dat
ding ook weer op
nadat hij zonder succes
eenige middelen heeft
beproefd, begint hij ad
viezen te ontvangen
van zijn gasten
totdat plotseling zijn
vinger bekneld raakt en
zijn eigen opmerkingen
een verontwaardigde
stilte doen ontstaan
nu ligt de tafel mach
teloc» en hij probeert
met brute kracht de
pooten overeind te krij
gen, tot geen enkele
meer voor- of achter
uit wil
na nog eenige minuten
van 6trijd zegt hij
triomfantelijk nou
staat ie toch, misschien
nog niet ideaal, maar
het zal wel gaan zoo
waarop de tafel bij wij
ze van protest onmid
dellijk met veel geklet
ter ineen valt
en als het eindelijk
klaar is, hebben de an
deren besloten, dat zij
toch liever wat dansen,
dus wdl hdj het ditog
maar weer opvouwen.
fNadruk verboden.)
Stadsnieuws
BESLOTEN DEN RAAD TE VERZOEKEN DE ZOOGENAAMDE VEI-
LINGEN ONDER DE WINKELSLU ITINGSVERORDENING TE LATEN
VALLEN.
Dinsdagavond vergaderde de Ka-
mc-r van Koophandel en Fabrieken
onder voorzitterschap van den i ter
E. H. Krelagf.
Ingekomen stukken.
PUNT 1. Mededeelingen en inge-to-
men stukken.
Verschillend» ingekomen adressen
worden voor kennisgeving aafigeuo-
Bii het adres van den Bond van
administratief personeel der Rijksbe
lastingen inzake waardec-ring en sala-
riecring van het personeel bepleit de
lieer v. d. Burg «-en commissie te be
noemen om dit onderwerp te onder
zoeken.
De Voorzitter oordeelt, riafc
«lit onderwerp er niet e*n is dat op het
terrein der Kamer ligt.
1 lieer Klein Schiphorst
vindt dal de Kamer een z*er gevaar
lijken weg opgaat in dien zij zich met
loon«ruaeftt ies gaat bemoeien.
Daar het voorstel van den heer v.
«5. Burg niet wordt on«lersteund kan
het niet verder in behandeling komen.
Het Bureau der Kamer adviseert
niet te ondersteunen eon adres van de
Kamer te Alkmaar aangaande de kos-
ren van inzaee van regieters-hypo
theek bewaarders.
Aldus besloten.
Verschillende kamers ondersteunden
het. adres der Kamer inzakt^ Plaatse
lijke keuze aan do Eerste Kaner.
PUNT 2. Benoeming van een lid
der commi>*-ie voor de mak «-la ars.
Benoemd wordt, de heer I>anip, C
niet aanwezig is en «li«jn van zijn be
noeming zal worden kennis c«-ireven.
Adre&ien.
PUNT 3. Concept-adres van liet
Bureau aan de Tweede Kamer inzake
liet wetsontwerp tot richtigo heffing
der directe belastingen.
Goedgekeurd
PUNT 4. Concept adres van het
Bureau aan do Tweede Kamer in
zake liet wetsontwerp tot wijziging
der Hinderwet.
Goedgekeurd.
PUNT 5. Coucept adres van het
Bureau aan de Tweede Kamer in
zake het wetsontwerp tot wijziging
«Ier gemeentewet aangaande plaatse
lijke belastingen.
Goedgekeurd.
PUNT 6. (.onoeptbrief van 3e
commisie van Verkeer en Vervoer aan
den directeur-generaal der P. T. en
T. inzake het premiestelsel telegram-
Goedgekeurd.
PUNT 7. Rapport der commiseie
van het marktwezen irzake de marki-
tarieven.
De Voorzitter brengt hul
de aan d* rommiseie voor haar uit
voerig werk.
De heer Ten Boom a's
Voorzitter van de commissie brengt
van zijn kanthulde aan den secre
taris.
De Voorzit! or memoreert
nog dat nu eerst is gebleken welk
werk een simpele vraag kan veroor
zaken.
Het rapport wordt goedgekeurd.
Subsidiia.
PUNT 8. Ingekomen zijn do volgen
de aanvragen om subsidies en toetre
ding als lid:
1. Comité vliegtocht NederlandIn-
dië. liet Bureau stelt voor een subsi
die te verkenen van 100.
2. Normalisatieburenu te Delft (in
19*24 gegeven 100). Het bureau stelt
voor een BÜbsidie te verkenen van
100.
3. Vereeniging Station voor Maalde-
rij en Bakkerij 1e Wageningen. Het
bureau stelt voor 100 subsidie te ver-
leenen.
4. Vereen i ging voor Vreemdelingen
verkeer te Haarlem. Het bureau stelt
voor een subsidie te verleeneu van
100.
5. Nederlandsche Kamer van Koop
handel te Brussel (lid), (verzoek 25).
Het Bureau stelt voor, van deze Ka
mer lid te worden.
6. Onderwijsfonds voor de Binnen
vaart Amsterdam. Het Bureau stelt
voor, hieraan geen subsidie te verlee-
nen.
7. Vereeniging Scbuttevaer te Am
sterdam. Het Bureau stelt voor, lid
te worden voor 10.
8. Het Nederlandsche Wegencon
gres. Het Bureau stelt voor een subsi
die te verleenen van f 25.
Naar aanleiding van een opmerking
van den heer Brockmeijer, die
daarin bij andere leden ondersteuning
vindt om aan Vreemdelingenverkeer
te Haarlem meer subsidie te verleenen
dan 't Bureau voorstelt, dient de heer
v. d. Burg een voorstel in. om 250
subsidie te geven.
Dit wordt aangenomen met de stem
men van de leden Deddens en Beynes
tegen.
Voor het overige wordt op de aan
vragen besloten conform hetgeen het
Bureau voorstelde.
PUNT 0. De aid. Kleinbedrijf stelt
voor aan den raad te verzoeken het
agendapunt aangaande de winkelslui
ting van den raad van heden nog
aan te houden, opdat de commissie de-
ze aangelegenheid nog nader kan on
derzoeken.
Aldus besloten.
Zoogenaamde veilingen en de
verplichte winke'l^uiting.
PUNT 10. Voorstel van der Burg
tot het v-rzenden van een schrijven
aan den Raad der gemeente Haarlem
met verzoek om de verordening op de
winkelsluiting aan te vullen en wel in
dier voege, dat het verboden zal rijn
openbare verkoopingen van roerende
goederen te houden, betalingen daar
van te doen of goederen af te leveren
op dagen en uren, waarop de veror
dening van de winkelsluiting in de ge
meente Haarlem van kracht is.
De hoer v. d. Burg licht dit voor
stel nader toe. Hij doet opmerken,
dat al deze verkoopingen niets dan
verkapte winkels zijn en dat de Ka
mer maar eens moet trachten al deze
verkoopingen radicaal den kop in te
drukken.
De Voorzitter deelt mede, dat
de afd. Kleinbedrijf het voorstel heeft
overgenomen.
Do Kamer .vereenigt zich met het
voorstel.
Feuilleton
.Geautoriseerde vertaling naar het
Engelseli van
BARONES ORCZY.
21)
II.
Des morgens om acht uur gaf
prins Rupert bet sein tot den aan
val. In zijn beschrijving vertelt Jim
welk c.-ii succes hij het eerste oogen-
hlik had; do parlementaire troepen
werden in grooto verwarring terug
gedreven. Ireton viel, -rnstig ge
wond in dij en gelaat; Rupert was
als dronken door de overwinning en
"terwijl hij -alk» voorzichtigheid liet
varen, zette hij den vluchtenden
vijand na lot liet do'p N'aseby.
In «Ie oogen van James Fiennes
was de beele slag net een vage, on
duidelijke schilderij, wt.arop hier en
daar een paar in het ooe springende
punten stonden. Tea*n ven schitte
renden arlitergrond van heide en
brem op d« heuvels, zag hij een ho-
pe'ooze verwarring voor zich van si-
bels cn musketten, en helmen, en in
li" verwarring zag hii een paar din
gen heel duidelijk: links zag hij den
dapperen Ireton zijn zwaard over
geven. en in de achterhoede Prins
Rupert, aie met een nuitel«v>z*n aan-
al op een deel der parlementaire
troepen veel tijd had verknoeid, en
.u haastig terug ging om deel t©
nemen aan wat hij dacht dat een
schitterende overwinning zou wor-
«len; in de buurt van Sulby zag
hij loter dat Oakey'e dragonders het
Rupert's cavalerie lastig maakten,
terwijl ze voorbij vlogen, en in hot
midden maakt© Whalley gebruik van
het vlakke terrein voor zich. viel
«1* koninklijko infanterie aan. en be
haalde de eerste overwinning voor
do parlementaire troepen.
Het lawaai was oorverdoovend;
het staal kletterde, de paarden
stampten en hinnikten; schoten weer
klonken: ..God en koningin Mary"
riepen de koningsgezinden en, ,.God
zij met ons" de anderen.
En volgens wat Jatnes Fiennes
er over heeft geschreven. waren
er in dezen chaos, in het hartje van
den heftigen strijd, gestreden in
naam van den Koning en voor de
\rijheid, drie mannen, die in het
bijzonder opvielen: Fairfax, bloots-
hoofde, «lie zich telkens en overal
weer aan het gevaar blootstelde-, de
koning op zijn witte paard, op wiens
bleek, bezorgde gelaat de naderend©
ondergang al te lezen rtond; en
rechts, kaarsrecht a!s een standbeeld
op zijn paard, onbeweegeiijk. onbe
wogen zoowel door Rupert s suc
ces als door Whalley's triomf, de ziel
van dit alles: Cromwell.
III.
Jim Fiennes vertelt ons dat hij dit
allemaal zag voordat de cavalerie op
den linkervleugel in actie woe geko
men; hij zag Ruperts ondoordachte
vervolging, do val van Ireton, do ver
warring onder do infanterie en de
hopeloos verstoorde orde nati den lin
kervleugel. Hij zag de drie man: Fair
fax aan 't vechten, de Koning nog
hopende op een overwinning en Crom
well, die zijn tijd afwachtte.
Lnter werd het. als een droom voor
hem; toen de Luitenant-Generaal be
vel gnf tot den aanval, en vijf regi
menten als een donderslag op dc ko
ninklijk© trpepen links aanvielen, ter
wijl vijf anderen op de infanterie af
stormden en Dakev's dmconders do
achterhoede aanpakten. Het was nis
een aangroeiende storm, die nik*
voor zich uitdrijft; in een oogenblik
werden de mannen onbeduidend© ato
men, als stof dat door den wind wordt i
opgejaagd.
Het begin van het einde! De over-l
winning van de royalisten veranderde
in dien vreeselijksten vorm van een
nederlaag: een paniek. Het leger van
den Koning trok :ian alle kanten ach
teruit, rechte, links, en in hot midden
keerden de mannen zich om, vluch
ten, gooiden al vluchtend hun wapens
neer en sleepten anderen met zich
mee. Weg! wegI Naar Leicester of
misschien nog verder! WegTever
geefs drong de Koning zelf op door
vechten cn verzamelen aan. Hij smeek
te en commandeer*!'-. Z© wilden niet
luisteren! Z© vluchtten! Z© vluchtten!
Een dolle menigte mannen te paard
en mannen te voet, sommigen bloots-
hoofde. terwijl hun haren achter hen
wapperden in den wind, De trotsche
Derbie ©n de dappere Crawford; Cum
berland en Willoughby en Grnndi-
sonIemand had het hevel gegeven.
Rechts uit d© flank!" en de heele
Koninklijke reserve, al Rupert's cava
lerie, di© nog kort geleden zoo zeker
was van dc overwinning, maakte hij
dat woord rechtsomkcerd en vluchtte
zoo snel ze maar konden.
Achter hen kwam Cromwell's paar
denvolk, dat er lustig op in hakte,
mannen en buit veroverde, artillerie
en paarden; en de mooie heuvels van
Engeland worden rood gekleurd van
bloed.
Ergens in de verte sloeg een kerk
klok twaalf uur.
In minder dan vier uur tijd had,
wat eens bet koninklijke leger geweest
was, opgehouden te bestaan. De in
fanterie bestond niet meer; vijfduizend
man waren in handen van Fairfax;
de heele artillerie-trein, de voorraden,
munitie, wapenen, hun t.rois en hun
glorie, was weg. Moer dan vijf hon
derd officieren hadden zich overgege
ven en d© Koning zelf vluchtte, mee
gesleept door de door een paniek be
vangen cavalerie, die in de vlucht
het leven trachtte te redden.
IV.
Wat Jim zag, zag Barbara ook, maar
in letterlijken en figuurlijken zin uit
een heel ander gezichtspunt. Den vo-
rigen nacht had ze in Huize Papilion,
dnt ongeveer een mijl van Lu henham
af lag, geslapen; ze was er in het holst
van den nacht met haar pleegvader
hoen gegaan, nadat de Koning, die
teruggeroepen was van zijn jachtj>ar-
tij in hel Fawslevpark, haastig zijn
troepen naar Harborough gebracht
had. Van dat oogenblik af was er den
heelen nacht Inwaai geweest van
marclieerendo troepen eu in de lucht
was een roode gloed gekomen door de
vuren op den Boroughheuvel. Toen
het tegen den morgeu ophield met re
genen. guur Barbara, in een wijden
mantel gehuwd, op weg, vergezeld
van haar oude verzorgster, juffer
Leake. Haar pleegvader was. naar
het scheen, a! twee uur weg, ©n Mat
thew was met hem mee gegaan; dat
hoorden ze van den bediende van den
heer Papillen, maar waar ze heenge
gaan waren kon hij met zeggen.
Het was overal in de buurt erg druk.
Blindelings liep Barbara met een
stroom van menschen mee. De wegen
en velden waren vol met mannen en
vrouwen en zelfs kinderen, te voet, te
paard, in koetsen: er varen vagebon
den, dames en heeren, officieren met
hun vrouwen, soldaten met hun meis
jes cn duizenden die zoo maar mee lie
pen. Hot leger trok naar het Zuiden
en dc heele sleep trok er achter ann.
F.r werd gezegd dat de parlementaire
troepen zóó dicht bij waren, dar een
slag nicf zou kunnen worden verme
den en dat het dwaasheid geweest zou
zijn als de Koning verder gemarcheerd
was naar het Noorden. Znne Majesteit
was 's morgens heel vroeg gewekt en
had met de andere leeernanvoerders
te Harborough beraadslaagd: daarna
werd hel leger opgesteld op den heu
vel die zich uitstrekt van Fnrndon
naar Oxeudens klaar voor een aanval
van den vijand.
