HAARLEM'S DAGBLAD
De Bond van Nederlandsche Onder
wijzers (1874-1924)
Woelige Dagen
FLITSEN
JL
LIL
MAANDAG 5 JANUARI 1925 - TWEEDE BLAD
een kleine variatie konden da
onderwijzers, die de stichters gewor
den zijn van den Bond van Neder-
Jandoche Onderwijzers, <len abt
Sléyès nazeggen. „Wat is de Neder-
laudsche ondei wsstaud l Niets.
Wat hij wil worden! lets". ilea
toch was de ouderwijzerstoeetand in
US74 in ons i,iu,i.' Wat liet openbaar
lager onderwijs betrof, waren er toen
2t3J7 hoofden en d'.'3"2 hulpondorwij-
zers. voor ongeveer een naif millioen
kindoren tusscheu en 12 jour. leder
hoofd werd dus in doorsnto bijge
staan door een hulponderwijzer, in
den rege! werd in ten «enigszins
groot© eebool het a.irnal iiulpui.der-
wijzors verre onv; rotten door dat der
kwr. kelingen, heel vask zelf nog
kinderen van 12 r: jaar. Rege!
was. dat de jong-te kinderen en da',
waren in in één dor. Amstorduinsvhe
scholen ongeveer 200. aan do hoede
van een of meer va» die kwekelin
gen waren toevertrouwd. Thans zijn
er bij het geheele lager t»nderw ijs
ongeveer 6000 hoofden en plusminus
27GX» klaft-eondervvijzers. In dit co-
zicht dus een reusachtig» vooruit
ging, als we in aanmerking nemen,
•lat hot aantal kir deren van 6 tot 12
jaar slechts verdubbeld ie. Toon was
het dan ook geen z-ldzaamheid, dat
een hulponderwijzer bijgestaan door
een of meer kweekefingen ongeveer
100 leerlingen voor zijn rekening
had. Rij de wetswijziging van 1878
vroeg men dan ook iO leerlingen per
onderwijzer, limns na de verslechte
ring \an den wet 1020 rekent het
Rijk 48 lecrlineen per onderwijzer.
De mannen van 7* waren du* blijk
baar hun tijd ver vooruit. Ook in
salaris is er sinds 1874 vooruitgang.
Toen toch waren er nog 86 hoofden,
die van f 200 tot f 400 verdienden;
meer dan 2000 verdienden minder dan
f 1000 en een revende deel der hulp
onderwijzers verdiend© tuinder dan
500: ja er waren er zelfs, die met
ongeveer f 2">» tiaar huis gingen. Ver
gelijken we dit aMes me', oe onder
wijstoestanden ii tegenwoordig,
dun is er ongetwijfeld wederom ecu
Rond van N>d*r!andach© Onder
wijzer» mag er zich op beroemen
vee! tot deze verbetering hebben
bijdragen. Wi© waren tui de »uch-
ters van dien RondIn 187? richt
ten enko'e Amsterdam ^h© hulpen-
derwijzert, die toen blijkbaar al iets
voelden voor de emaiicipatio van den
klaaseonderwii/er. eet. openbare
Hulponderwijzer- VeteciiigitiK op. en
Art. 2 van Reglement luidde:
Elk Openbaar Hulponderwijzer kun
lid toetreden, dus toen al uit-
siiiiting der hoofden. In 1871 werd
deze Amsterdam--!.-- V.-re. nicing
omgezet in de N.-d< rlandschn Open
bare Hnlponderwijztra Voreeluging.
die aanvankelijk met lianr 4 at'tee-
i.ngen Amsterdam, Rotterdam. Ikn
Haag en Pnrdre. «-.i .—er kv i
Send bestaan leidde,
Hoe weinig us men d« op
richting dezer landelijke organisatie
opnam, blijkt ui', een bcr>ht in er-»,
der schoolbladen van die «lagen,
waarin melding gemaakt werd van
de pogingen tot oprichting Heter or.
gaiiisatie on'irr liet opschrift: F.en
Mee renborgertje"
Na de onderwijswet van KR w-er.l
'de naam veranderd in NVderlandsch©
Openbar® Onderwijzer* en Hoofdon
derwijzer* Vere-niglng en in 1989
Vari Bond yan Nod«?rlan«l Oi!»
derwij zers.
Ondanks de naamsverandering
bleef do vereen:ging I wujuen.
Meer dan C'-ti-i i-r spl' ik L'e-
wrest van opheffing. Oni*"i-ek< 1890
komt er echter opleving. Aanleiding
daartoe was reu ont»'agkw©*tl© om
politieke redenen van Dr. J. M. Smit
tc Apeldoorn. Toen do vereniging
van leeraren hein In den steek had
gelaten, besloot <i- Arr.sterdamsche
afdeel ins; op voorstel van herren
Severyn Tegdaar zi-:ii voor <i*
zaak to spannen, omdat m« n bei ais
inbreuk beschouwde op «b- burger-
scha]©Kochten van den ambtenaar.
znak liep op niets ui', doch voor den
Bond betcekcnde koertvcrunderiti';
met aio onmiddellijk gevolg "-n toe
neming van liet aautai' leden met on
geveer :*x».
Sindsdien ontstaat er een opgru.-kt
Bondsleven. Van nu af breidt zich
he; aantal afdeelingen cn leden
sterds uit, thans ruim ISO »fd. met
pl.m. 8000 leden.
Deze bloei valt «amen met «lrn
drang naar uitbreiding der politieke
rechten onder een groot, deel van het
Feulïleio n
.Geautosisecrde vertaling naar bet
Engelse.i van
BARONES ORCZY.
581
,,lk vrees dnt de Kolonel het voor
minder niet zou willen doen".
1 joudere miinnr# trokken pciu-
zeiid aan hun baarden. ,,W® zouden
geen tweeduizend gulden kunnen be
talen", rei een van hen op spijtige*
toon. En z« schudden het hoofd et}
zufhtton.
.Hooveel zoudt go dan wel kunnen
mimen.'" «roeg Tubal vriendelijk.
Deariove krrHde eens achter zijn
ooren cn keek do anderen vragend
aan.
„Duizend gulden zou misschien
gaan", zei hij ten slotte.
Longshankes haalde do schouders
op. Dat was een teleurstelling
vooral als de boeren niet wilden on
derhandelen.
..Zal ik vijftienhonderd aanbieden
zei hij, ..cn de overblijvende vijf
honderd er uit mijn eigen zak bij
leggen?"
„Ge zijt wel edelmoedig". ant-
Nederlandsche volk. Van nu af is de
Hond een strijd veroeuiging, voor
meer zelfstandigheid van deu klasse-
ouderwijzer voor toekenning van ge
lijken invloed op de regeling van de
sehoolzaken van alle leerkrachten van
de schoolverbetering der opleiding,
betere regeling van wachtgelden, ver
krijging san een pensioenfonds, voor
onderwijzers, weduwen en weezen,
verkrijging cener leerplichtwet, ver
strekking van overheidswege van voe
ding en kleeding aan behoeftige
schoolgaande kinderen verkrijging
van algemeen kosteloos onderwijs en
dit op gemengde scholen en voor on-
Herwijs vrij van godsdienstige en po
litieke dogma's en vooral voor een
krachtige ontwikkeling van he; open
baar. neutraal onderwijs. Evenals bij
alle landelijke organisaties ging de
meeste stuwkracht uit van de Anister-
ditm«che afdeeling. De Bond kreeg
el dra deen naam van den „Ketelaar-
hen Rond".
Al heel spoedig begreep ir.cn. dat,
ilde men kans op succes hebben de
etetn van den onderwijzer moest ge-
.rd worden in 's lands vergaderzaal
deed moeite om één der voorman-
i in «Ie Kamer te krijgen, 't geen
1807 lukte, toen Ketelaar als eer-
i onder»ijzer-volksvertegenwoordi
ger zijn intrede in de Tweede Kamer
deed. Van nu af werden steeds de
Bondseischen daar gehoord, Wat
heeft liet een strijd gekost om enkele
prograineischi-n geheel of gedeeltelijk
vervuld te krijgen. De jon cere onder
wijzer» zullen zich innerlijk kunnen
voorstellen wat een strijd er gevoerd
is om den rimpelen wensch verplichte
school-ergadrringen te verwezenlij
ken. Zutfen's burgemeester droeg zelfs
't besluit van den raad der gemeente,
waarbij deze verplichte schoolverga
deringen werden ingesteld, tot vernie
tignig aan dc Kroon voor. Do Minis
ter van BinncnUndsche Zaken fik
meen Goeman Borgesius) adviseerde
H. M. echter tot goedkeuring. .-Aan
randing an 't gezag", riepen de te-
Ondanks dezen tegenstand heeft de
Bond d:; p'.e-.i gewonnen. Veel groe
ier strijd ycrwextc de eisch: afschaf
fing van 't ambulantigme, Eerst in
1&2 «iel dit bolwerk met behulp van
den Minister ■- .-.n Onderwijs. Toch is
de Bond in dit opzicht nog niet be
vredigd. De mees' vooraanstaanden
onder de leden, willen een andore
»iiz- van benoeming der hoofden.
Bij den sirijd om moer zelfstandig
schap mag toeéigenen. Bijna geen ge
bied, dat de school of het kind raakt,
of do Bond heeft er zich op bewogen.
Ik nbein slechts schoolartsen, school-
baden Bovendien heeft zo een Cen-
traal-Burenu voor onderwijsadviezen,
waar op bijna elk gebied van onder
wijszaken inlichtingen verstrekt kun
nen worden, lien minder bekend on
derdeel der Bondsbomoeiing schijnt
het Bureau voor Kinderbescherming
ie zijn.
Jammer, dat de bond bij dit 50-jarig
jubileum een crisis doormaakt, die op
lu-t a.s. Paascb- of Pinks tore on gres
wel bijgelegd zal worden. Wat toch is
't gc-val I De bond sloot van den begin
ne af hoofden van scholen van liet lid
maatschap uit. Na de wets wijziging'
van 1920. waarbij veel van de vroegere
macht der hoofden op de schoolverga
dering is overgebracht, zijn er heel
wat bondsleden, die vroeger nooit ge-
«wlliciteerd hadden, tot hoofd benoemd
en moesten dus voor hun lidmaat-
«chap bedanken. Op de vorige alge-
meene vergadering is nu een voorstel
aangenomen om in 't vervolg hoofden
toe t© laten, wat bij referendum met
u betrekkelijk kleine meerderheid is
aangenomen. Amsterdam is hier fel
tegen en dit gevoegd bij andere ver
schilpunten tusschen d<- Amsterdain-
«che afdeeling, het bestuur en het
hoofdbestuur, heeft c-c-n feilen strijd
doen ontbranden, die den bond in 2
kampen heeft verdoold.
Mc wet van 1920 hoeft ook den Bond
geholpen in den strijd voor afechaf-
'ing der standenscholen en 't Fransch
>p -!•• lagere school. Of dit werkelijk in
belang drr openbare school is ge
veest. valt m.i nog te betwijfelen-
Vat het Fransch betreft heeft men,
dunkt mij met het badwater het kind
-eworpon. .Men had verstandiger
gédaun het Fransch te verleggen naur
de 5e of 6e klas. Men begon in 't alge
meen to vroeg met. het Fransch.
De leerlingen moesten heel vaak in
t Fransch taalkwesties op!e,>ren, waar
r? in 't Hoüandsch nog niet van ge
hoord hadden En :n den strijd voor de
af.M-haffing van do standenschool heeft
te veel gekeken naar wat op
dorp kon. maar vergat, dat er een he.
leltbreed verschil i* tusschon onze
ads- en dornsbevolkiiig.
Ik geloof'lat vele bondsleden, die
roeger voorstanders van de eenheids-
•'iiAi! waren, nu ze d«:zo eenheid---
hooi zien, zullen zeggen: ..Nee,
had het mij anders voorgesteld".
-Summa summarum kan do bond met.
rota teruffzicn op wat hij in die 50
jaren bereikt heeft. Zeker, er zijn fou
•n gemaakt, maar wie maakt ze niet 1
Gélukkig blijft er nog genoeg te »en-
sclien over o:n niet to verslappen in
d< n «trijd voor betere s&Iarieering, uit.
ding van den leerplicht, vervolg-
erwijs. krachtige ontwikkeling van
het openbaar onderwijs.
EEN OUD-BONDSLID.
VAN HAARLEM'S DAGBLAD No. 187
LAMPEN VERWISSELEN
de
id
dat dc Bond om sterk :c staan tegen-
tie van onderwijzer» bedreigden of
itanta«Uen. ren Weerstandukas in
i- M t: -httc. waardoor heel vaak een
ontslag voorkomen werd. Naast deze
er-I in Ik'" -Ir ondersteuningskas op
geri-.hr, met het doel o:n leden die
irj geldelijke vcrlreenheid zaten, te
Voor' l^RDiag men herhaaldelijk in
de Onder» ijsbladen - Een bede om
hulp". Sind» dien deze l>ede!arij
meer noodig. De Bond deed hier
mee ren uitstekend werk. tal van Ir
den hebben ,vm «leze Bon<!sin*telling
hun leven te danken.
In konden de i>rogr*mei»<hen
vervallen. to«»n n! weduwen eti wee-
zeripi iisioen werd ingevoerd.D<- strijd
voor betere salarieering heeft den
Bond -.aak «len naam \an ...Salaris-
bond'" gegeven. Was ».«s echter ua-
tuiirlijker dan deze"strijd.
d—rh «V'k waar-ieering van ouders en
au tori bi ton. Nanet den strijd
meer zelfstandigheid nam een breeds
plaats in die WW ND betCTO ojilriding,
die bij de wvt van 1920 met gunstigen
nitslac bekroond werd. docll helaas
door de «erinartrde bezuiniging al weer
verslechterd i*. Ree«l* in 1W bi
«ie Bond den strijd v«3or v«r,rrek!
r«n root was ook hier de n-retvtand,
die overwonnen moest worden, maar
«le H'-nd bleef er voor «trinlang-
zam'-ihand zng men verschillende ge
meenten een poft voor dit doel op de
begroeting brengen. De invoering <b-r
leerplichtwet ]()0I was den bond in
dezen sirii.i een 7'cr groote »i«-'m Ken;
Bond i* zeker h't Herstellingsoord te
I.untoren. opgerj.-ht in 190O. Ondanks
de schrale tractementen wisten do on-
<i twijzer» in ongelooflijk korten tijd
f bij elkaar te brengen. Ken
tweede parel aan den Bondskroon i*
het Ontraal Genootschap voor Ktn-
derherstellings- en vacantiekolonics,
waarvan de bond zich ook het vader-
INCEZONDcN MEDEDEELINCEX
a 60 Cents per regel.
Hoestsiropen
voor Kinderen
M.'lnhardfs fctorithonlngtiroop t 0.60
Mijnhardt's Thljmsi.-oon t 0.75
Anga-siroop (ook bij Kinkbont). I 1.75
BI) Apofhalor» on Ofög.iloo
Vervolg Stadsnieuws.
Het Tooneel
Stadsschouwburg Amsterdam
SHAW's SAINT JOANNE
...Mn; Joanne" in de verschillende biaden
!.i>. Wij klagen all.ii rn met reciu -
•■•r bel vele middolmatige, dat op de
1.*••:i«vl bij een groot deel van bei pu-
1 i" k dit cn ai» dan eindelijk eens «en
stuk wordt gegeven, dat torenhoog uit
steekt boven nl dio veroordeelde middel
maat, wanneer dan nn maanden weer
tii» onverwachts een stuk wordt gespeeld,
waaido-r nu en dan dc adem van het ge-
welk lot het bcitc twlioort, dat in tiental
len van jaren roor bet tooneel ia gesclue
ven, «tan halen wij, inplaats van te jut-
cljen over soo'n verblijdend# gebeurtcnii
gin»- «,nre loupe en microaooop uit de
ka t en gaan met onzen neus er vlak bo-
«ai op iiggi-n om to zien. of wij geen fout-
ji<if gebreken kunnen ontdekken.
Kti dat is lo vcrwondelijkcr. omdat dio-
zelfde kritiek over opvoeringen van Stuk
ken al» „Welkom, Vreemdeling", ..Zijn
we dat dan niet al]em,*all" cn ,.IJo acht
Vrouw van Blauwbaard" met *c
gloeiend enthousiaame schrijft, alsof di
■n nu de allerhoogsto kunst te genieten
valt. ja zelf» vo»r nukken al» „De zeven
sleutel» van Ba ld pat*" ..Het Krokodilletje"
cn „Al* je maar 'n Verleden hebt" niets
anders dan lof over heeft.
Ik lich tegen al die aanbevelingen niets,
ik do© nl» het uitstekende opvoeringen
Vader 6teekt zijn hoofd
uit de zijkamer en wil
weten, waarom «He
lamp niet wil branden
hij moet overschoe
nen zoeken
Moeder veronderstelt
dat de lamp uitgebrand
zal zijn en na zorgvul
dig onderzoek bevestigt
vader, dat hij dat ook
al had gedacht
en begint een rondgang
door het hu-is om een
andere lam-p te vinden,
die het best gemist kan
■worden
beslist ten gunste aan
het voor-ganglicht,
maar dit heeft reeds een
paar uur gebrand en is
ie heet om te hanteeren
verwijdert de lamp in
den achtergang, maar
moet haar weer terug
zetten op lasi van moe
der, die laatst nog over
de waschmand is ge
struikeld
constateert dat drie
lampen in de huiska
mer-kroon genoeg is en
vertrekt inet de vierde
naar de zijkamer
na eenige moeilijkheid
met schroeven, rappor
teert vader, dat deze nu
toch nota bene ook al
niet wil branden
herinnert zich dat, hij
vroeger al eens een ka
potte lamp in de kroon
had gezet cn dat zal dus
deze wel zijn, haalt de
lamp
uit de vestibule, haalt
zijn schoenen, vergeet
de lamp terug te bren
gen en moet zijn gasten
in een donkere vestibule
ontvangen.
fNadrulc rertjödeh.J
sis die vsn Welkom. Vscemdelinft! cn
Blauwbaard'* Aclittio Vrouw" betref:.
er zelfs druk aan mee, oindn: ik heel goed
weel, dat theaierdireciies niét elke maand
stukken als Damon's Dotal on ëaint Joanne
kunnen brongen, maar ik vraag, waarom
men plotseling zooveel „orititehcr" wordt
waarom men dadelijk al het L-nUiou-iasme
in de kast stopt, wanneer er eindelijk c«-n»
een werk van grooteo «tij! wor.lt gegeven
Of ik dan wil, da', men van zoo'n voor
stelling al* van zoovel* andere voor
«lellingen fouten cn gebreken verdoe
zelt f Allerminst 1 Maar tk zou willen, «int
men de geestdrift, waarmee men op un-
dere avonden zoo kwistig is, niet onmid
dellijk thuis liet, als hel een stuk betreft,
da! ver en ver boven al dio middelmaat
uiir'eekt. een stuk, dal ondanks allo
zwakheden »n «ie opvoering ons rno-
njsn'.en van dramatische - hoonheid
«■rhenkt, ais wij maar zeer relden in een
schouwburg t© genieten krijgen. Meent de
kritiek "ok niet. da: zij beier doet zulk
groot werlt met al haar macht en kracht
t« steunen In plaat» van baar enthousias
me enkel te reserveer en voor stukken, die
met dit werk van Shnw zelfs niol verge-
loken kunnen worden f
Weinigen zullen hebben verwacht, dat
Bernard Shaw ons nog eena een historisch
drama zou brengen en nog minder, dat hij
daarvoor Jeanne d'Aro «la hoofdpersoon
z'-u kic.-en. Dat deëair.t Joanne van dezen
lerschen schrijver inet zijnscherpen,
«pollenden gee»', '.n all# opzichten afwijkt
van de J-anne d'Arc, zooal» dc mensch
beid zich der.o heldin langzamerhand
heeft gefantaseerd het romantische
meisje, dnt tegen een beuk geleund te
midden van haar kudde geilen te droomon
siaal, zal «vel niemand verwonderen.
Jeanne d'Arc is een levend wezen
irden.
deugden, maar ook niet gebreken. Zij f»
allereerst een vrouw van de dl idShnw
ontneemt Jeanne haar heiligheid niet!
IntegendeelI Hij ziet in haar alt. in
Moharncd een heilige en ©en veroveraar
Omdat zij een heilige was.' moest zij vol
gens 6haw den marteldood sterven. Dit
1» zegt Shnw hot lol van nlle heiligen
omdat dn w.-reld geen heiligen duldt I
,,0 God, Gij, di© dozo heerlijke, mooie
aard© geschapen hebt. wanneer zal deze
in etaa'. zijn Uw heiligen te ontvangen!
Hoe lang nog. o Heer, hoe lang nog?"
Met óez© woorden van Jeanne d'Arc aan
hel slot van den epiloog laat Rhaw zijn
»t«k eindigen. Do kerk zoowel als de adel
zagen een gevaar in haar egnial© meerder,
baid! In den strijd met die twee machten
rn"o»t Jeanne, die geloofde in haar god
delijke zending, ten ondergaan. Die on
dergang van Jeanne d'Arc, die in den
strijd met haar rechters, niet begrijpt,
torn het eigenlijk gaat. Is de diep ont
roerende tragiek van dit drama.
Dit tafereel van de rechtzitting, dat meer
dan een uur duur:, en door Shaw met
meesterschap is geschreven, behoort tot
het meest grootschc, dal dc moderne too-
neelliteraiuur heeft opgeleverd. Alleen om
dit tafereel dat „tooneel" is in den nl-
lerbesten zin van het woord zou ik
ieder, die waarachtig van «le tooneelkunst
houdt, willen raden Saint Joanne te gaan
zien. Het i» ui bouw c-n uitwerking kort
weg geniaal! Men jnoct tot De Koop
man van Venetii teruggaan om een recht
zitting te vinden van zoo magistral© kracht
In dit tafereel bereikt Sliaw de hoogte van
de allergrootsten.
Wat vooral zoo diep ontroert in dat
sdhltterend, voortdurend in stijgende
lijn geschreven tafereel M bet onontko-
melijke van Jeanne's noodlot, dat ons
mc5 steeds meer beklemmende spanning
de handeling doet volgen. En wat daarbij
zeer sterk treft, is de groote onpartijdig
heid van fihaw. Hij is Jeanne d'Arc met
roerend© liefde genaderd, hij heeft» blijk
baar de warmste sympathie voor haar,
maar hij stelt zich nooit zelfs hij «Ie
rechtzitting niet partij. Hij is recht
vaardig. ook tegenover de rechter», die
haar veroordeel'-nhij laat zien. dat ook
zij in dien tijd niet anders konden.
Jeanne's rechters doen ailcs om haar te
redden, maar rechters cn beklaagden pra
ten voortdurend langs elkaar heen; om
dat zij elkander niet begrijpen.
„Het sterfelijk oog kan den heilige niet
van den ketter onderscheiden!" laat Shnw
den bisschop Couchon zeggen. Voor haar
rechters was zij geen heilige maar
ketter on daarom moest zij sterven.
Ik heb ergens gelezen, dat Bernard
Shaw geen t-ooneelschrijver zou zijn.
Hoe men dit kan zeggen van den
schrijver van Mevrouw Warren's Be
drijf. Candida. Pygmalion en Saint
Joanne ia mij een raadsel. Al had
Shaw niet anders dan deze rechtszit
ting geschreven, dan zou ik hent reeds
in de voorste rijen van de tegenwoor
dige auteurs durven indeelen. Maar
ook in den bouw van het heele werk
loont hij zich de looneclechrijver. Met
vaste hand heeft hij naar liet prachti
ge slot. toegeschreven cn Iegelijk Jean
ne d'Arc zooals hij die ziet a'a tra
gische figuur in haar tijd helder be
licht. In do eersto drie tafereelen. die
telkens eindigen niet een „wonder"
ook liierin toont hij zich een meester
in liet vak is één voortdurende stij
gende lijn naar haar glorie te onder
kennen. In het derde tafereel voelen
wij reeds in de woorden van den
aartsbisschop van Reims de dreiging
van het naderend noodlot- In liet vier
de tafereel zet Shaw in het misschien
WOOrdde een der oudjes en schudde
oi-nnii; het hoofd. „Ma.-ir zooveel
zouden we nooit betalen. \V« moeten
mondvoorraad Inslaan, «n d-1 i» erg
duur. Duizend gulden zou wel kun
nen cn dai zullen we dan wel doen.
Wilt ii niet pmlx-ercn wat u daar
mee. ticreiken kun», meneer Loncs-
hank es?"
Tubal Longahankcs gaf niet toe «lan
nadat cr nog een heden tijd over ge
praat wn*. liet kostte hem moeite om
weifelend cn ontevreden te doen, want
in werkelijkheid was hij ineer dan
voldaan. Die duizend gulden kwamen
volkomen onverwacht 1 Het leek wel
of ze hem zoo in, den schoot kwamen
vallen en dat allemaal door een dwaas
gerucht dat bij een oogenblik naden
ken tcoh onjuist xnoest blijken te zijn
Enfin! Er was geen wet die den wijze
verbood om zieh door een dwaas de
zakken te laten vullen, cn als het ge
nicht ten slotte toch waar bleek te
zijn, zou hij, LongRbankes, dc dank
baarheid van een troep boeren ver
diend hebben, die hem nog wel eens
van nut kon zijn in de toekomst.
Tenslotte stemde hij er grootmoe
dia in toe om nis tusschennergoon te
dienen tusschen de dorpelingen en
den commandant van het garnizoen
op hot Kasteelde boeren moesten
levensmiddelen meebrengen voor een
week, en Longshankes zou uit hun
naam duizend «ulden betalen voor
een week onderkomen binnen dc mu
ren van het kasteel. Voor het gcvnl
ze werden aangevallen zouden de
mannen helpen 0111 de vesting to ver
dedigen en aan het einde der week
zou rnen een nieuwe overeenkomst
maken ook weer door bemiddeling
van Longshankes.
Voor alle partijen was er dus reden
tot tevredenheid, vooral daar de dui
zend gulden binnen liet, uur hij el
kaar waren cn Longshankes genadig
lijk had toegezegd in de herberg te
willen wachten lot hij al het geld in
handen kreeg, 'i'cnslotte ging hij weg
en beloofde dat hij. Longshankes er
nog uit zijn eigen zak geld bij zou
leggen voor het geval Kolonel Scro-
pc niet tevreden was en meer ver
ianirde dan duizend gulden. Luide toe
gejuicht door de dankbare menigte
reed hij weg. nadat hij beloofd had.
dat hij binnen liet half uur terug 7.011
komen met het antwoord.
*11.
Geen nieuws is meer welkom of
wordt sneller geloofd dan goed
nieuws. Men kan zich voorstellen dat
Kolonel Scrope het bericht van dc
wonderbaarlijke overwinning des Ko
ning» met groote vreugde ontving,
vooral daar hij den laatsten tijd juist
andere berichten had ontvangen.
Hij had wel gehoord dat Zijne Ma
jesteit er in geslaagd was de over
blijfselen van zijn verspreide leger
weer bij elkaar te voegen, maar ook,
dat het den troepen aan het noodig-
ste ontbrak en dat ze veel van ziekte
te lijden hadden. Er kwamen vele ge
vallen van desertie voor en er werd
den laatsten tijd nogal eens gepraat
over onderhandelen met de rebellen.
Toen dc diefstal van do correspon
dentie van den Koning tenslotte de
kroon zette op zooveel narigheid, wits
dc Kolonel, die in Kasteel Broughton
ver van zijn vrienden af was en ver
van het centrum der Royalistische be
weging, wanhopig geworden. Hij had
geen enkel goed bericht om zich vol
hoop aan vasfc te klemmen niets
dan tegenslagen, met den slag van
Nasehv en den diefstal der brieven
als climax en er scheen weinig of
geen hoop op vrede.
En na al deze wanhoop dit schitte
rende nieuws. Geloofde hij het 1 Na
tuurlijk geloofde Kolonel Scrope het
en Kapitein Lovell ooken de Heer
van Brent zou het ook geloofd heb
ben als hij er geweest was. De stem
ming van den Kolonel steeg weer
zijn humeur, dat den laatsten tijd
steeds onaangenamer was geworden,
werd niet alleen opgewekt, maar zelfs
werd hij grootmoedig.
wel wat buitensporig lange maar toch
zeer knap geschreven gesprek tusschen
Warwick en den bisschop Cauchon de
twee krachten in de adel en de gees
telijkheid waartnsschen de weerloo-
ze Jeanne verpletterd zal worden. De
ze noodlotsüjn vervolgt hij met vaste
hand, als allen li aar in de kathedraal
van Reims afvallen. Dan staat zij reeds
geheel alleen en voorzien wij, dat zij
zal ten ondergaan. Met dat vijfde ta
fereel is het tragische slot volkomen
voorbereid. En hoe scherp zijn steeds
de verschillende bij-fif?uren als
"Cauchon, de aartsbisschop van Reims,
de inquisiteur, do kapelaan de Sto-
gumbcr en Dunois geleekend 1
Wie Shaw uit zijn vroegere werken
kennen, zullen soms moeite hebben
den geestig«n, scherpen spotter terug
ie vinden. >maw i; in Saint Joanne
ontegenzeggelijk zachter en milder ge
worden Maar zoo nu en dan voor
al aan h<Hof van den Dauphin en
in den c-piloog keert de oude Shaw
onverwachts terug. Als wij Karei VII
hooren zeggen, dat. dio veel geroemde,-
heilige olie, waarmee hij gezalfd is,-
ransig was. dan is dat wel echt Shaw
die daar door deu Koninklijken mond
spreekt. En wanneer Karei, moe van
al liet gepraat, van Jeanne d'Arc 11a de
kroning iu de kathedraal van Reims
uitroept: „Als zij nu alleen maar liaar
mond wilde houden en naar huis wil
de gaan!" dan is dat ook even zoo'n
trekji-, waarin wij den ouden Shaw
geheel lu i kennen. Ook de kapelaan
de Stogumber zegt. nu en dan dingen,
die hij alleen kan zeggen, omdat Shaw
zijn geestelijke vader js. Voor do En-
gelsclic» moet h''t bijvoorbeeld niet
erf aangenaam zijn. om den kapelaan
op de vraag van Cauchon of hij een
Engelschman is, te hooren antwoor
den: „Nee. eminentie, ik ben een
gentleman 1"
Den fantastïschcn epiloog, dien
Shaw 11a het zesde tafereel nog meen
de :e moeten schrijven, heb ik tot mijn
spijt door het late uur van de voor
stelling, die ik bijwoonde, moeten mis
sen. Ik weet niet, of décor-moeilijkhe
den een opvoering van Shaw's in veel
Opzichten magistraal werk te Haarlem
onmogelijk maken. Ik hoop het niet
cn ik zon cr bij dc directie van „Het
Vereenigd Tooneel" ook met klem op
willen aandringen oni Saint- Joanne
indien dit «enigszins mogelijk is
in onzen stadsschouwburg te spe
len. Rovaarde heeft voor zijn groote
voorstellingen te Haarlem altijd een
stampvolle zaal gevonden en al ziju
stukken als 1 k die n, M aria
Boodschap, D r i e k o 11 i 11-
g e, n avond cn D r 0 0 m s P e l
,,Ja, laat ze maar komen!1' zei hij,
in antwoord op Tubal s voorstel dat
de bewoners van afgezonderde hui
zen in do buurt in het kasteel be
scherming zouden zoeken voor het le
ger. Laat ze maar komen I en als een
paar van die verraders zich mis
schien hier heen wagen, denkende dat
Lord Save and Selo hier nog woont
en hun een schuilplaats zal geven
nu dan kunnen wc hun den oudsten
zoon cn erfgenaam laten zien, dien
we als oen spion aan de galg hebben
opgehangen
Dat vooruitzicht beviel hem beter
dan iets anders. Het was een pleister
op zijn gewonde eigenliefdehet ge
vluchte leger van den verrader Fair
fax onthalen op het schouwspel van
het ophangen van Jim Fiennes den
spion, die de blieven van den Koning
had gestolen, cn daarmee dc zaak van
den Koning bijna voor goed bedorven
had. Ja, laat ze maar komen, dc
mannen en vrouwón. uit de buurt Ze
zouden des te meer welkom zijn om
dat hun trouw er. aanhankelijkheid
misschien niet zoo groot was als Ko
lonel Scrope dat wel wenschteLaat
ze maar komen, en zien hoe er met
spionnen en verraders en dergelijk
gespuis gehandeld werd op bevel van
den Koning 1
Laat ze maar komen!''
VIERDE BOEK.
Het einde van den stom
HOOFDSTUK L
Jo n k e r Jim.
En toen de duisternis viel over de
oude vesting en dc ondergaande zon
niet langer scheen in de hooge ramen
van den westelijken vleugel, werd het
op Kasteel Broughton druk en 'leven
dig. Iter voorplein, de tuin, de stal
len. overal vond men een opgewonden
menigte, mannen, vrouwen en kinde
ren hadden hun tenten opgeslagen
waar ze maar ruimte konden vinden
om te liggen of te zitten, en ze had
den het mcerendeel van hun bezittin
gen meegebracht. Do poort was voor
hen opengeworpen op bevel van den
Kolonel, en ze waren bij troepjes te
gelijk binnen gekomen, als een kudde
opgejaagde, verschrikte dieren, die
bescherming zochten tegen het vluch
tende leger, dat in hun verhitte ver
beelding al bezig was de heele buurt
te plunderen en in brand te -Steken.
(Wordt vervolgd).
