HAARLEM'S DAGBLAD
OM ONS HEEN
1626 NEW-YORK 1926
kis ff iti Je*
VRIJDAG 19 FEBR. 1926
TWEEDE BLAD
DE STEMDWANG
Iti ons vorige nummer :s Je aandacht
er op gevestigd, dat de arrestatie van
de Ovcrstcgcns, die geweigerd hadden
om te stemmen en de boete evenzoo
riet wcaschtcn te betalen, met weinig
tact was geschied, daar hun de gele»
genheid gegeven werd, hunne «narchis-
tische beginselen te propagccrcn.
De geschiedenis van de laatste
maanden geeft evenwel aanleiding, den
stemdwang nogeens nader te bekij»
ken.
Het is verwonderlijk, dat de Tweede
Kamer, na de opgedane ervaring, den
stemplicht maar niet liever heeft af- j
geschaft. Hij paste ongetwijfeld in het
stelsel van de evenredige vertegenwoor»
diging: wanneer wij aannemen, dat de
rnacht zoo zuiver mogelijk moet wow
den verdeeld naar het aantal stern»
men. dat in het land wordt uitge-
bracht, dan is daarvan het bijna onmis-
haar complement dat ook
:cht
nik m?ah
w' toch
zuiver zal uitve......
Tegen die redeneering valt niets in
te brengen, zoolang zij beschouwd
wordt als streven Tiaar het ideaal.
■Derhalve als theorie. Maar iets anders
is het, een ideaal" met geweld toe te
passen in de practijk. De tiran Pro»
ciustcs. had (in ten waarschijnlijk
krankzinnig of moorddadig brein) als
ideaal geplaatst, dat alle mcnschen
even lang moesten zijn. zoodat hij om
daartoe te komen de te langen een
kopje kleiner maakte en de te korter,
tot de door hem normaul geachte leng»
te liet uittrekken: het resultaat was
•natuurlijk in beide gevallen hetzelfde,
namelijk dat zij er bij omkwamen.
Onze vredelievende Nederlandschc
Tweede Kamer zou zulke w ree de
methoden nooit toegepast hebben, maar
deed toch in zoover aan Procru.es
denken, dat zij het «vpc van den
Nederlander eens vooral had vastgc»
Bteld. Die moest namelijk belang stel»
len in de wijze waarop het vaderland
wordt geregeerd, althans in de rich»
ting waarin dut bestuur behoorde te
gaan. En bestonden er in ons land in»
cerdaad mcnschen. die het niet noodiü
vonden daarvoor hunne aanwijzing te
geven, dan moesten zij daartoe worden
gebracht. En wel door hen te dwingen,
regelmatig ter stembus te gaan.
Gaan wij uit van de stelling, dat
de Nederlander in het landsbelang niet
onverschillig mag blijven omtrent de
vraag, hoe zijn land geregeerd wordt,
dan school in de opvatting zeer zeker
een ideaal. En de gedachte, dat men
den onverschillige die zelfs dit minü
mum van politiek besef miste, er lang»
zatnerhand toe zou brengen deel te
nemen aan de stemming wanneer men
hem maar noodzaakte, den gong naar
de stembus te doen. zag er inderdaad
zoo kwaad niet uit. Helaas, is zij in
de practijk niet opgegaan. Det wotge»
ver kon door bedreiging met straf oij
verzuim den onverschillige misschien
over den drempel van het stemlokaal
krijgen, hom er zelfs toe bewegen, zijr.
biljet in de bus te doen. hem nopen
tot invulling van zijn stembriefje kon
hij niet
Daarmee werd dus ae nobele ncüoc-
bng om een zuiver overzieht te ver»
krijgen van den wil der kiezers weer
te niet gedaan. De wet schrijft wel
voor, dat de kiezer achter den naam
van zijn candidaat een stip moet zet»
ten met een gekleurd potlood, maar
de uitvoering daarvan is omnoge»
lijk. omdat dit voorschrift zou nep
bon meegebracht de onderteefcenmg van
het stembiljet, waarmee de kostelijke
regel der geheime stemming zou zijn
prijs gegeven. Dat zou niemand aan»
gedurfd hebben. (1)
Zoo kreeg men de strllc ontduiking
ven de goede bodooling der wet. Do
kiezer kon haar veilig sabotccrcn.
Wensebte hij niet te stemmen, maar
evenmin moeilijkheid te hebben me.
de autoriteiten, dan stapte h.j (of i&U)
met een stalen gezicht het stemlokaal
binnen, nam in ruil voor de oprocp.ngs»
kaart het biljet rustig in ontvang»»,
zotte zijn stip achter geen crocclcn naam
of achter meer dan een naam. stopte
het gesloten in de bus en ging. zeker
wete* Je dat het bij de ongcld.gen zou
worden gerekend, stil zijns weegs.
Wie zou hem wat doen? Waar men
op gerekend had. namelijk via: hij zich
eenmaal den gang naar de «tenibus ge»
troostende, al spoedig daarvan althans
enig practisch nut zou willen zien
kwam niet uit. Men kan daarovei
j-ihüosophcerco, zich afvragen waar
óm toch wel zoovclcn hun cnndidaut
niet wenschten aan te wijzen, daarmee
kwam men niet verder, liet kan wel
die eigenaardige geest van verzet ge»
wecst zijn. die naar men beweert or.s
Nederlanders in het bijzonder eiger.
is en dan gaf de wet daar zclt zeker
voedsel aan Mogelijk ook vond me»
nigccn. die de zaak wat dieper be=
keek, m den stemdwang een eigen,
aardige tegenspraak met de vr«h«'d
van spreken en schrijven die ons -Ne»
dcrlanders, binnen redelijke grenzen,
ïs toegestaan en die wij wel degelijk
door alle tijden heen wcnschcn te
handhaven.
Ik bede el namelijk, dat vrijncid van
sor.ken de vrijheid van zwijgen m<-«
iritsluit. Waarom moest de wetgev...
vergunning vorleencnde. dat ieder zijn
politieke overtuiging ongehinderd uit,
Bfe! goedkeuren, dat andere landgc»
ïiootcn de hunne verzwijgen? Dat was
het toch, wat de opzettelijk blanco»
Pt emmers wensohte-n te doen. Het
allen bijvoorbeeld toegestaan,
vrrdijk door de Groote Houtstraat te
.'nepen al '•'••re het twintigmaal per
lóa-g Niemand zou er ooit voor terug»
pchrkken. die straat, wanneer zij hem
om de een of andere reden onct beviel,
totaal te mijden en voor zijn wande»
1 in gen van noord naar zuid of om»
gekeerd, de Vilhebnuiastraat. het Mei»
l,„iand of de Kleine Houtstraat te kic»
yen. Men is toch nooit genoodzaakt,
van een recht -gebruik te maken. Toch
wanneer wij het stemrecht, zooals de
naam al aanwijst, hebben te bcschou»
wen ais een recht, wènscbt de wet.
gever de uitoefening van dat recht op
te dringen aan die daar geen prijs op
.■■telden. Hier ligt. zou ik mecnen. de
fout van den stem-dwang. Het erken»
ncn van een recht aan een ander sluit
iet in, dat deze daarvan ook gebruik
raakt.
Aanvankelijk hebben personen,
die daartegen bobben willen protc-s.
teeren. dczclfide fout begaan als de wet»
gever zelf. namelijk hun doel voorbij
geschoten door de bepaling belachelijk
te maken. Zij zonden lieden die daar»
voor in geen enkel opzicht in aanmer»
king kwamen, raar gemeenteraden-
Zoo ontstond de rapaille-partij. die
•geen partij was en a! spoedig verliep,
omdat er geen positief beginsel was.
dat de leden vcreenigdc, alleen de ne»
gntieve gedachte, die hen afkccrig
maakte van den stemdwang. Van hun
eigen creaturen moeten zij zelf ai
spoedig een afschuw gekregen heb»
hen maar hoogstwaarschijnlijk hebben
zij de bereidwilligheid van den wet»
gever om den stemdwang weer ai te
schaffen, verminderd. Door hoon laat
niemand zich van een verkeerd besluit
teru j brengen, integendeel zij prikkelt
hem op zijn beurt tot verzet. En of»
schoon in den aanvang de uitvoeren»
de macht, hetzij bij overleg met den
etgever of niet. de bestraffing van
wie niet verkozen hadden te stemmen
achterwege liet :s na de laatste Ka»
nierverkiezing met ernst tegen hen op»
getreden en hebben wij de vervolging
gezien, die door kantonrechters is in»
gesteld tegen de personen, wier name i
de burgemeesters hadden opgegc»
ren. (2)
Of deze rechterlijke ambtenaren dat
met ccnig enthousiasme hebben ge»
daan. tot bevordering van den stem»
plicht, weten wij niet met zekerheid,
maar kunnen het betwijfelen, liet
komisch element, dat er van zelf ver
bonden is aan een strafvervolging in
massa, ontbrak in ieder geval niet: de
sr.clle behandeling waartoe de massa
noodzaakte, moet ook menigen kun»
tonrechter zelf verdroten hebben. He»
zien wij de boete van drie 'gulden, sub
sidiair drie dagen hechtenis die opgc»
Icgd werd in verband met de over»
treding en vooral tegenover het
ideaal van den wetgever, dan is de in»
druk alweer meer kluchtig, dan dra»
nutfceh. Hoe! de goede bedoclm":
elke kiezer cfen uitgebrachte stem zou
bereikt worden door Je bestraffing
met driehonderd centen. zou de
wcigcrachtigcn tot betere gedach
ten brengen? Laat ons niet verge»
ten. dat het den wetgever om die be
straffing op zichzelf niet te doen
kon zijn- Zij. de bcstrafiing. moest
dienen tot bereiking van zijn doel dat
iedereen zou gaan stemmen. H:er is
de vergelijking tusschcn een vader, die
zijn kind een kastijding toedient omdat
het zijn bevelen en wcnschcn in den
wind heeft geslagen, niet te onpas. De
straf is middel tot verbetering, geen
doel. Maar aangenomen al, dat bij een
volgende Kamerverkiezing niemand
zonder geldige reden van Je stembus
wegblijft, dan volgt daaruit limmcrs
niet. dat het doel van den stemdwang
bereikt is; er zullen alleen een vcci
grooter aantal ongeldige stemmen zijn
uitgebracht- De weigeraars zullen met
dit eenvoudige middel den wetgever.
Iaat .ik het maar ronduit zeggen, oin
den tuin hebben geleid.
Bij deze vervolgingen is bovendien
gebleken dat er ook mcnschen zijn. die
liet stemmen nalaten op grond van ge
moedsbezwaren- Men kan daarover
denken zooals men wilde gemoods»
bezwaren van anderen uit den weg
praten Is altijd een onmogelijke taak
en een onbillijke handeling geweest er
terwijl gemoedsbezwaren tegen den mi
litiiircn dienst met zorg worden nage
gaan en zooveel mogelijk ontzien, js
het niet logisch daarvan geen notitie
te nemen ten opzichte van het stemmen
bij Kimervcrkietdngen- Het moge dan
waar zijn, dat het aantal van de kie
zers, die het gemoedsbezwaar aanvoe
ren, niet groot is. hier Egt de moeilijk»
beid niet in het cijfer, maar in de zaak
zclt'.
Zoo zien wij moeilijkheden aam alle
kanten. Vooreerst, ik herhaal het o.n»
dat het wiet te vaak gezegd kon wen
den. de onbereikbaarheid van het doel,
dat iedereen ernstig meewerkt tot de
.-.temming: men kan dat verzet afkcu-
icn. zooals ik doe. omdat men :n een
goed geordenden staat niet behoort te
verzuimen zijn wenschcn omtrent de
wijze van bestuur op zijn stembiljet
uit te drukken. Maar daarmee is het
verzet niet verdwenen.
In de tweede plaats de omstandig
heid dat men met drie gulden de vrij
heid koopen kan om niet mee te doen
Hier komt van zelf de vnag naar vo
ren of naderhand misschien een stren
gere bestraffing te wachten is- Maar
mogen wij dat aannemen? De Wetge
ver zal toch niet blind zijn voor de
moeilijkheid draconisch op te treden
legen een verzet, dat blijkbaar bij een
r.iet onbelangrijk deel van de kiezers
wortel heeft geschoten- Hij zal daar te
re eer tegen opzien, omdat de oorzaak
van deze onverschilligheid, althans voor
een gedeelte, gezocht moet worden in
den afkeer, die bii duizenden in den
lande tegen het parlcmcntai. e
aanwezig i-. Daartegen met geweid in
te gaan zou een groote vergissing kun
nen zijn Buigen of barsten kan op zijn
tijd te pas komen, maar wie moet er
buigen en wat zou kunnen barsten?
En in de derde plaatser worden
martelaren .gekweekt voor een zaak, die
de moeite toch eigenlijk niet waard is.
Hiermee worden niet bedoeld anaxchis»
die de gelegenheid voor propa»
ginda aangrijpen maar eenvoudige zie
len. die in allen ernst mecnen, dat hun
geweten hun het deelnemen aan een
stemming verbiedt.
De conclusie van dit betoog kan dus
riiet anders zijn, dan intrekking van
den Stemdwang.
Misschien heeft dit nog .wel het on
verwacht resultaat, dat er meer Neder
landers opgaan naar de stembus niet
illcen. maar zelfs hun biljet redelijk
invullen- De landgenoot staat niet al
leen. die toen er quaestie was van de
invoering van plaatselijke keuze, ver»
zekerde ..ik gebruik nooit sterken
drank, maar als plaatselijke keuze
wordt ingevoerd, neem ik een borrel,
is protest!"
Logisch is deze redeneering niet,
maar al te strenge bepalingen lokken
evenredig verzet uit. Laat dan de wet»
gever, logisch redeneerende. een voor*
schrift tot stemdwang intrekken, dat
blijkbaar in het volkskarakter geen
wortel schiet een voorwaarde im»
mers, die voor goede wetgeving onmis»
baar is.
J- C- P.
(1) Zelfc kan de kiezer, nadat hij de
oproepingskaart overhandigd heeft, het
het stembiljet weigeren. Men tcckent
dan wel zijn naam aan op het proces»
crbaal. maar vervolgt wordt hij niet.
(2) Aldus hangt bet af van het per
soonlijk inzicht van de burgemeesters,
of de weigeraars a! dan niet zullen
worden vervolgd, hetgeen natuurlijk
een fout is.
BINNENLAND
De winkelsluiting te
Amsterdam
Het mogelijk maken van
avondverkoop
De gemeenteraad van Amsterdam
behandelde do voordracht van B. en
W. tot wijziging van de verordening
op de winkelsluiting, waarvan de strek
king is een avomtverkoop mogelijk
te maken voor zaken in levensmidde
len die des middags zijn gesloten. Na
dat nog besloten was in de verordc»
ning op te nemen 'n wijziging waardoor
verkoop door venters van levensmid
delen op Zondagavond mogelijk is.
werd de voordracht van en \V.
goedgekeurd met 2713 stemmen-
Winkeliers in geconserveerde, of an
dere direct voor het gebruik gereed
zijnde levensmiddelen, mogen volgens
de voordracht hun winkels openhou
den tot 1 uur 's nachts, mits zij deze
inkcls dan sluiten tot 4 uur n.m.
EEN WAT AL TE GROOTE
DOUCEUR.
Een daggelder in Ankeveen werd de»
zer dagen de gelukkige winner van een
prijs iu de loterij ten bedrage van
4250, tegelijk met een anderen inwo»
ncr dier gemeente, een handelaar. Bei
der loten waren afkomstig van een lo-
tenfirma te Wccsp. De beide hccrcn,
die deze zaak drijven, bezochten per
auto de gelukkige winners, ten einde
hun de geldbedragen uit te betalen.
De daggelder was niet weinig verrast,
toen hij die groote som op de tafel zag
uitgeteld. Aan de beide hoofdagenten,
die hem dat geld in huis brachten,
stelde hij 50 ter hand voor den agent
die hem het lot had verkocht.
Doch het bleek, dat het de bedoeling
der bezoekers was om ook zeken niet
met ledige handen te vertrekken. Dit
maakten zij den prijswinncr op be
scheiden wijze aan het verstand, die
daarop aan ieder 10 wilde uitbeta
len. Doch dit was al evenmin de be
doeling. In zeer welsprekende bawoor-
dingen maakten de beide loterij»agen<
ten den daggelder duidelijk, welke kos
ten zij zich al zoo getroost hadden, om
dat geld naar Ankcvcen te komen bren
gen".
En het eind van het liedje was zoo»
aar. dat de daggelder, die langzamer
hand door de welsprekendheid der lo»
terij»agcntcn nog meer in de war was
geraakt dan door de verrassing van het
onverwachte fortuintje, den beiden lo
terijcompagnons.ieder 100 ter
hand stelde. Toen was verdere wel
prekendheid overbodig geworden; de
bezoekers verlieten dus de woning van
den daggelder, om den anderen^ prijs»
winner niet zijr- gewonnen geld 4250J
gelukkig te gaan m3ken. welke laatste
hun een bedrag van 150 als douceur
schonk. De beeren hadden aus het
autotochtje van Wccsp naar Anke
niet voor niets gemaakt.
Maar.... de zaak zou een staartje
hebben, zegt de Gooi- en Eemkndcr.
De predikant, bezocht het gezin vai
den daggelder en vernam natuurlij!
van het groote buitenkansje, dat de fa
milic was te beurt gevallen. Tevens
werd toen ook de geschiedenis van de
200 fooi verteld. Hij vond in een en
ander aanleiding, om naar Wccsp te
gaan en zijn be/ock aan de loterij-
firma had ten gevolge dat de 200 te-
ruggeven werden, 12.50 mochten de
heeren houden, ter bestrijding van de
auto-onkosten.
De gewonnen gelden staan thans vei
lig en wel hij de Boerenleenbank.
RINGRIJDERU NAAR OUDEN
TRANT.
Vanwege de afd. ..Onmeer en Om
streken" van de Holl. Mij. van Land
bouw zal dezen zomer te Opmeer (N.-
H.) worden gehouden een ringrijderij
naar den ouden trant, in de eigenaar
dige costumes den verschillenden tij
den eigen, en in of met voertuigen
met bespanning der paarden daarmede
in overeenstemming. Evenals destijds
bij de ..Boerenbruiloft" zal ook "nier or
ganisator z"n de bekende folklorist dr.
van Balen Blanken te Spanbroek, zoo
meldt de Tijd,
DE EVOLUTIE VAN EEN WERELDSTAD
New-York (of Nieuw-Amsterdam) toen ondernemende Hollander* het eiland Manhattan in 192G v
de Mohikanen kochten
in r
Hoe Broed way thans de machtigste boulevard der wereld er in den aanvang der 19e eeuw uitzag
De moderne wereldstad
ienkort het 300-jarig bestaan zal worden gevierd.
Het pokkengevaar Van de Landsdrukkerij
Het nieuwe verdachte geval Tegen levering van drukwerk
te Den Haag aan anderen
Wij meldden reeds, dat naar de
barakken op Hou trust te Den Haag
de amanuensis in het laboratorium van
hot gemeentelijk ziekenhuis aldaar is
vervoerd, als verdacht van lijdende
aan gewijzigde pokken. In ITet Volk le
zen wij nader:
De patiënt heeft tijdens de ziekte
van den Zuid-Afrikaanschcn student,
die aan pokken gestorven is. in het
laboratorium onderzoekingen met
smetstof verricht. Het u vrij zeker dat
hij thans inderdaad door pokken is
aangetast. Niet alleen toch is de tem
peratuur verhoogd, maar ook vertoont
de patient een voor pokken typeeren
den uitslag. Zijn toestand is overi
gens gunstig en gehoopt wordt, dat de.
ziekte bij hem, die ingeënt is. een licht
verloop zal hebben.
HET POKKENBESLU1T.
Stsbl. no. 17 bevat het besluit var.
2 l;tbr. 1925 tot nadere vaststelling
van buitengewone maatregelen tot af»
wending van de pokken en tot wering
harer uitgebreid.ng en gcyolgcn.
Blijkens dit besluit is ieder verplicht
de inlichtingen, door ambtenaren of
geneesjcundgen van hem verlangd ter
zake van de uitvoering van dit be
sluit. nauwkeurig en naar waarheid
onverwijld te geven. Het tweede
hoofdstuk van dit besluit geeft nadere
regelen ten aanzien van het toezicht
op landverhuizers en Jerselijkcn; van
het grensverkeer, van het goederen
vervoer en van het scheepvaart ver*
keer.
Dit besluit treedt In werking op 1
Maart 1926.
EEN MONUjMENTENVERORDE»
NING TE AMSTERDAM.
De gemeenteraad san Amsterdam
heeft aangenomen een voordracht van
B. en W. tot vaststelling' van een ver*
ordening tot behoud van moouvncuAcn
in de gemeente Ams'ct'lora.
In de vergadering van de Kamer
an Koophandel en Fabrieken te Gro
ningen, werd besloten zich te rich
ten tot den minister van Arbeid.
Handel en Nijverheid met een adres
naar aanleiding van de missive van
den minister betreffende de opdracht
door de Kamers van Koophandel aan
de Landsdrukkerij tot levering van
drukwerken. In dit adres maakt de Ka
mer bezwaar om de gevraagde mede
werking te verleenen. De Landsdruk
kerij is een staatsbedrijf, dat zich niet
dienstbaar moe; maken aan de be
hoeften van andere lichamen of par
ticulieren. De Kamer, aan welke is op
gedragen het behartigen van de belan
gen van handel en nijverheid, trek
meer dan eens te velde tegen offi-
cieelo of scmi-officieele overheidsbe
drijven. die de belangen van den han
del aantastten of dreigden aan te tas
ten. Zij heeft daarom ernstig bezwaar
om aan den wcnsch van den minister
te voldoen.
HULDIGING VAN DR. BEKLAGE-
Do raad van Amsterdam heeft in een
zitting met gesloten deuren aangeno
men een loorstcl van B. en W. om
voor de nieuwe brug over den Ainstel
gebruik te maken voor zooveel de ver
zorging van het .«esthetisch gedeelte
bctrett. van de diensten van den archi
tect dr. I 1'. Berlage.
Een ander besluit, eveneens door den
Raad in besloten vergadering genomen,
heeft betrekking op den 70sten ge
boortedag van den architect, op 21
Feb.uari aanstaande.
Goedgekeurd werd een door der-
burgemeester aanhangig gemaakt voor»
cid
door den beeldhouwer Van Zijl een
gedenksteen te laten vervaardigen, te
plaatsen in de Beurs, het meest beken
de bouwwerk van den tot ver over
onze grenzen bekenden architect,
Het werk van den Vol-
kenbond in Oostenrijk
Rede mr. A. R. Zimmerman
Op uitooodiging van de Faculteit
der Handelswetenschappen aan de
Universiteit van Amsterdam, zal mr.
A R. Zimmerman op Woensdag 24
Februari a.s.. des avonds ten acht
ure een rede houden, over: „Het
verk van den Volkenbond in Oosten»
ijk". Introducties zijn tot een bc«
perkt aantal op schriftelijke aanvrage
te verkrijgen aan het Bureau der Uni»
versitcit.
ONTPLOFFING.
Woensdagavond is door onbekende
oorzaak in de machinefabriek van
de firma Gehr. Rossmark te Almelo
de installatie van de autogene lasch»
inrichting, staande in een afzonder»
lijk gebouwtje gesprongen. Het ge»
houwtje werd geheel uit elkander ge»
slagen en m de er naast staande fa»
briek zijn een groot aantal rusten ver»
niciJ Daar er niemand in de fabriek
aanwezig was hadden er geen persoon
lijke ongelukken plaats.
PAARDEN VAN EEN HOFR1J.
TUIG OP HOL GESLAGEN.
Donderdagmorgen zijn op de Johan
van Oldenbarnevcldtlaan te Den Haag
twee voor en hofrijtuig gespannen
paarden <ip hol gcsl.ii.cn Vermoede»
lijk -zijn de paarden geschrokken van
een voorbijratciendc kar. De koetsier
had de dieren niet meer in de hand.
Ongebreideld gingen de dieren er van
door. De koets slingerde over den weg
en botste tegen een boom aan, waar
door de disselboom brak. Een der
paarden, aldus lichtte aan de Nieuwe
Crt.
Iu-
aarbij
die
ren itot staan gebracht door een bur»
gcr, die onbekend is gebleven. In het
rijtuig zat de adjudant van H. M. de
Koningin majoor A. Ruys, die gelukt
kig niet gewond werd,
