HAARLEM'S DAGBLAD
BRIEVEN UIT ENGELAND
"RUBRIEK VAN DEN ARBEID
ZATERDAG 27 MRT. 1926 VIERDE BLAD
(Van onzen» cor respondent.)
OXFORD-CAMBRIDGE
„THE BOAT RACE".
Stel dat u een broeder of een zoon in
Chanibridgo hebt. .Stel, dat dit jonge
incnsch op een ge.'even dag mazelen
krijgt, heel snel. net een dag of vijf
voor hij in een wedstrijd moet mee;
roeier. Kunt ge u dan voorstellen, dat
dit feit belangrijk genoeg is om wc»
rcldkundig re worden gemaakt. dat
zijn portret in alle kranten komt en
dat zijn naam in vette letters boven
aan de hoofdpagina van eik J.on»
dcnsch blad wordt afgedrukt?
Toch is dit niets meer of minder
hier gisteren gebeurd. Heel I-onden
was er vol van. Krantenjongens
schreeuwden zijn naam uit en de men»
schcn op straat rukten hun de kranten
uit (Je hand. Booth heeft mazelen, de
No. 4 uit de Cambridge-boot is ziek!
Londen, of liever heel Engeland is in
twee kampen verdeeld, men is ,,Ox»
ford" of men is „Cambridge" Ik zeg
niet pro«Oxford of antbCambridgc,
maar Oxford of Cambridge toubcourt-
ï'w melkboer is Oxford, maar de jon»
gen \an den groenboer is Cambridge:
tweelingzusters van acht. negen jaar
-zijn i:i verschillende kampen: uw zoon»
tje van dertien kan precies vertellen,
welke jongens in zijn klas en welke
meesters „Oxford" zijn, welke „Cam<
bridge".
Ce begrijpt misschien die koude
drukte niet om een rochvedstrijd. maar
dat kan ook haast niemand die niet
Engelsen is en zich dus niet kan inden»
ken in een aan vertering grenzende lief
de voor de beide oude universiteiten,
a.»n een tradilionccic belangstelling
voor den wedstrijd in achtricinsgie»
ken. die van 1829 af zoo goed als jaar»
lijks werd gchoudcü en dus evengoed
een instituut is geworden 3ls de
Derby/wedren te Epsom en heel
veel later de eindstrijd voor den
voetbalbcker.
De rociwcdstrijd wordt sinds on»
heugelijke tijden elk jaar van Putney
naar Mortlafcc geroeid, dus over een
stuk van de Theems, dat in een groote
boog het westelijk deel van Londen
doorsnijdt. De wedstrijd wordt altijd
omstreeks dezen tijd, vóór Paschcri,
aan het eind van het winterkwartaal
gehouden.
Ce kimt er eenvoudig geen hegrip
van hebben wat het betcckcnt voor de
roeiers, voor de universiteitssteden,
wat voor ons Londenaars.
Want de .boat-race" (ik geloof dat
men in ons land van de „varsity"
spreekt), die a.s. Zaterdag gehouden
wordt is een volksfeest voor ons, dlcb»
ter bij huis dan de Derby, waar we ook
elk jaar in duizenden en duizenden
heentrekken.
De „boat»racc" te volgen is slechts
aan enkelen gegeven, aan de hoogc
heeren in de kamprechte rsboot, aan
de verslaggevers in de persboot en aan
hen, die zich voor geld en goede woor»
den een plaats hebben wct'cn te ver»
overen op een der beide plczicrhooten,
die op eerbiedigen afstand achter de
beide motorjachtjes de gieken mogen
volgen: een matig genoegen, want hoe
men ook reikhals: ca zijn verrekijker
of binocle gebruikt, men ziet weinig
tnecr dan het zilveren spoor dat de
riemen in het water zwieper-
Honderdduizenden, vele honderddui»
renden staan in ticn»»man»diepc hagen
langs hot trekpad aan den Surrcy.ocvcr
duizenden betalen hun daalder om in
de Duke's Meadows een groote span»
cc water te overzien, dat hen een mi»
euut minstens de achten in het gezicht
houdt, als zij aankomen onder het ge»
jubel en bet gejoel van de horden aan
de overkant. Een trein vol geestdriftc»
1 ingot i betaalt aan Waterloo-Station
tien shillings voor het privilege den
wedstrijd dicht bij het eindpunt van
de spoorbrug bij Barnes te zien. Tc
Mortiakc, bij het eindpunt zijn een
paar tribunes. Dat is ai. -Maar de
overgroote menigte is content met!
Londen. 24 Maart,
ccnigc seconden van spanning (na ure;
van geduld) als de achten met langt
krachtige slagen langs hun kijkplaat;
snellen.
Wie dan vóór is behoeft nog vol
strekt niet de beste winst kans te heb
hen, want de bochten, de wind en de
ruw water spelen mee hun rol. oir
nog niet cci» te spreken van de moge
lfjkc rampspoeden van een „snoek t<
vangen", of een riem of een dol te brei
ken.
Maar straks meer over den wedstrijd
nu nog wat over de hcldcnverccring.
die zoo duidelijk blijkt u-.t het opeens
beroemd worden van den jongen man
Booth, die mazelt en daarmee sensatie
heeft gemaakt. Zijn plaats is ingenomen
door een rcservc»rocier, die met een
maat in een twcc»mansgïck dagelijks
ook geoefend heeft en nu ineens, door
een louter toeval, kans krijgt op
b 1 u c. Een „blue" een
bepaalde distinctie krijgen alle
roeiers van de beide ploegen. De
k'eur man Cambridge is nl. lichtblauw,
die van Oxford donkerblauw, en die
distinctie blijft de roeiers hun heclc Ie»
ven bij en is een groote hulp in hun
loopbaan.
Dit laatste zal vele lezers nu toch al
te overdreven voorkomen, maar
kun hun verzekeren dut het een feit
n „rowing blue" (en het komt er
absoluut niet op aan of zijn ploeg won
of verloor), dus een studcut die zijn
universiteit eens in zijn leven in den
wedstrijd heelt vertegenwoordigd kan
ckcr van zijn dat hij. als hij ten»
.te geen volslagen onbruikbaar in»
dividu is, een goede carrière zal maken
nadat hij zyn graad heeft gehaald en
de wereld in gaat. Zijn roci-prcstatic
telt vaak voor meer dan zijn graad,
met zooveel eerbied beschouwt men
hier de sport en de traditie.
Een „crickct»bluc" is ook een eer»
hiedwaardig personage, een „rugby»
blue" misschien iets minder maar toch
ook nog. Er worden ook „blues" gege»
ven voor athletick de groote twee»
kamp op athletickgebied is verleden
week op Queen's Club in West Kensing
ton gehouden, ook voor association»
tbal. voor hockey, voor Lacrosse,
ir daar houdt het mee op. Oxford
geilt aan zijn hockeyspelers maar een
„halftbluc". en aan zijn golfplocg niets,
als ik mij niet vergis. Zwemmers, wa»
terpolo»spe!ers. vcldioop.mcdediogcrs.
ja zelfs schakers van beide universitei
ten bekampen elkaar, de mccstcn in
dit kwartaal, maar al is bet een heele
...dcrsehciding voor zijn university te
mogen uitkomen, de hoogste eer. de
meeste glorie ligt toch op het water
de „rowing blues" zijn de grootste
helden van het jaar.
Misschien ook omdat zij zooveel
.an hun leertijd „opofferen" aan de
sport. Het heet wel, dat zij zooveel
niet missen omdat zij in de eerste
maanden, dat is vóór Kerstmis, alleen
's middags op het water zijn, maar dat
is nonsens, want het is een erkend
feit dat de uitverkoren acht of tien
roeiers (reserve en stuurman inbegre»
pen) vrijwel zeker een vol kwartaal,
sommige een half jaar later klaar zijn
dan bun jaargcnootcn. Het is dan ook
een diirc geschiedenis, maar daar zijn
de respectieve papa's goed voor en die
doen dat met genoegen.
Ik heb het bijgewoond dat een club»
vriend mij iemand aanwees Ln de smo»
king room en fluisterde: „Dat is zoo»
cn»zoo. hij roeide in '92 No. 6 in de
Oxford-boot". Zoo iets moet dan met
het noodigc ontzag opgenomen wor»
den. „En wat doet hij nu?" „Dat weet
ik niet, iets in de City, geloof ik. Maar
dertig jaar geleden was hij de held van
den dag".
hun kennis van de sport fn den goeden
ouden tijd te tonnen. Er is een oude
heer, die bijna zeventig jaar geleden
in de Oxfordboot roeide, een dominee
in Exeter, Canon Martin, thans
ïongc man van negentig. Hij is de
der" van de „Bo.it»r»ice" en zijn portret
staat in de krant. Zijn rotin is in zijn
leeftijd en in het feit. dat hij No. 4
was in de boot in 1857, Of hij goed.
gewoon of slecht geroeid heeft bij die
gelegenheid vertelt de gcachjcdcni:
niet en evenmin of Oxford won. Het
feit d.it hij een der roeiers in dien
wedstrijd was is roem genoeg.
Zoo staan ook de stevige jongelui,
die dit jaar van December al dage»
hjks in hun truitjes ijzige koude of re»
gen of storm hebben getrotseerd, bloot
aan de mcest-onredelijkc heldenver»
tering, ,it en toe door kwajongcus»par>
tijdigheid ook aan evcn-onrcdclijken
smaad.
Ik heb gisteren de hccren aan het
oefenen gezien. Als altijd was er
menigte van honderden mcnschen voor
de boothuizen van de Leandcr Club
san Je Thacmcs Rowin'g Club
ccnigd (waar de hccren gastvrijheid
genieten) om hen naar buitcff te zien
komen met de boot en die te water te
zien gaan. Een groot deel van dat pu»
bliek bestaat uit flappers 1), meisjes
van zeg vijftien tot achttien, kinderen
die men de extatische hcldcmvcrgoding
kan aanzien in haar glazig staren. Zij
klampen schuchter de roeiers aan, als
zij uit hun kosthuis m Putney sléntc»
ren naar het bootenhuis en vragen blo»
zend om 'n handteekening. De hccren
zijn daaraan gewoon: ze teekenen zwij»
gend en geven bet boek terug zonde;
woord of hoofdknik. Zijn zij geer.
grootheden, geen afgoden. Die zich
afgeven met het vrouwelijk geslacht
Een straatjongen heeft met krijt
dwars over den weg die de Cantabs
moeten nemen geschreven:
Oxford the Winners,
Cambridge the Sinners,
De jongens in hun liclithlauwflnncl»
len jasjes en flanellen broeken stappen
r over als ging hen die smaad nic
Een jeugdige Cambridgovriend kalk
te daarentegen op de deur van het boo
tenhuis van Leandcr de zware beschut»
diging:
Oxford can 't row for toffee.
Ik zal u niet vervelen met een he»
schrijving* van het werk der beide roei»
ploegen. Als deze brief in druk ver»
schijnt wordt de race juist geroeid en
het heeft dus geen zin. Maar al de ex»
perts en al de lcckcn, dit mccnen dat
zij een ploeg kunnen bcoordcclcn als zij
die een spurt van een minuut zich doen
de buurt van Putney Bridge, zijn net
v, over eens, dat Cambridge prachtig
roeit, maar niet heel krachtig is en dat
Oxford krachtig roeit maar in een
slechter stijl, dat Cambridge in de Iaat»
ste maanden het beste op dreef was en
dat Oxford kolossaal is aangekomen in
de laatste paar weken. Vraagt men ze.
wie nu winnen zal, dan halen zij hun
schouders op, want nimmer in de hcu»
genis van de waterrotten der Theems
waren de kansen zoo gelijk. Afwachten
en vooral niet profctccrcn is dus de
boodschap.
XYX.
1) Die bijnaam heeft burgerrecht bc»
houden Ook al flapt de slecht niet
meer over den rug. Ook de kinderen
dcclcn in de rage harcr moeders en
rootmocders en houden de lokken
kort.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
n 60 Cents per regel
Schrale Neus
chrijnende
lit in met 6
PUROL
BURGERLIJKE STAND
Engclschen hebben een uitstekend
geheugen als het sportgebeurtenissen
betreft, en oude hecrcn houden er van
HEEMSTEDE.
Getrouwd: W. Adema met F. M- Mul»
T.
Bevallen- J. .T. VoerenBasten, doch»
tcr. J. L. Neeskens—den Ouden. zoon.
A. M. HooremanBctke, dochter, J. A.
KooijRijnders, zoon, M. C. de Raadt
Warmerdam, d,
Overleden: John. Laan, echtgenoote
n E. A. de Gruytcr. 61 jaar. A. Ro»
bijn, 64 j3ar. Chr. Ltiking, wed. J. G.
Kichn. 94 jaar. A. Cnoop Koopmans,
jaar.
Dit is één der groote duikbooten, die onlangs door de marine der Vereenigde Staten in gebruik werd
genomen. De booten zijn meer dan 100 M. lang en kunnen een diepte van 60 M. bereiken. Dat lijkt
nog niet veel op ontwapening.
Aanslagen van treinbeambten als werkforens. Geen toegang tot de
Staatsmijnen. Het N. A. S. en de eenheidsfront-tactiekDe minder
te werken uren in de metaal.industrie. Groote staking in de
Duitsche metaal-industrie
AANSLAGEN VAN TREIN»
BEAMBTEN ALS WERKFORENS.
Door de Kroon is een beslissing ge»
nomen inzake den aanslag van trein»
beambten als werkforens in een andc»
re gemeente dan die hunnc-r woon»
plaats. Deze beslissing is voor velen
in ons gcheclc land vnn bctcekcnis.
Len aantal treinbeambten, wonende
ir, do gemeente A., waren als werk»
forens aangeslagen in de gemeente B
tegen wclku beslissing zij bij Gedepu»
teerde Staten in beroep kwamen. Dit
College vernietigde de bestreden aan
lagen uit overweging, dat uit het ter
zake ingesteld onderzoek was gebit»
ken. dar de adressanten weliswaar da»
lelijks bij den aanvang en bij de bc»
indiging van hun dagtaak net station
te fi. moeten bezoeken om de presen»
tic-lijst te tcckeneu en weder af te
Icekcnon, alsmede om buD dienstrege»
ling te vernemen en voorbereidende
maatregelen voor den dienst te treffen,
doch niettemin zoo goed als geheel
hutl beroep a!s beambten van de N<
derlandsehe Spoorwegen lsngs de lijnen
spoorwegen, dus buiten de gemeen
te B., uitoefenen, zoodat een aanslag
op grond van art. 244a, lid I, ,">c, der
Gemeentewet niet gerechtvaardigd is
te achten.
Het gemeentebestuur van B kwam
an deze beslissing in beroep hij de
Koningin o.a. aanvoerende, dat aan de
belanghebbende door de directie der
Ne derlandsehe Spoorwegen de gemeen»
B. al» standplaats was anngcwc»
In beroep is door de Kroon over»
ogen. dat blijkens de overgelegde
ambtsberichten de belanghebbenden
op meer dan 90 dagen van het belasting»
jaar te B aanwezig zijn geweest tot
vervulling van hun betrekking en «ij
dus terecht overeenkomstig het zoo-
ven aangehaalde artikel der gewijzig
de Gemeentewet in die gemeente als
forens zijn aangeslagen, zoodat met
lietiging van de beslissing van Ge
deputeerde Staten de aanslagen als
forens in de gemeente B worden ge»
handhaafd.
GEEN TOEGANG TOT DE
STAATSMIJNEN.
Op de vragen van den heer L. L. H.
de Visser in verband met de weigering
door de directie van de staatsmijnen
Limburg tot het instellen van een
onderzoek in bedoelde mijnen door
bet plaatsvervangend lid van den Hoo»
gen Raad van Arbeid den heer Th.
j. Dissel, luidt het antwoord van den
heer Van der Vcgtc, minister van Wa»
terstaaf, als volgt:
Het is bij onderzoek gebleken, dati
een verzoek van den heer Th. J. Dis»
scl, secretaris van het Nationaal Ar»
beidssccrctariaa-t cji plaatsvervangend
lid van den Hoogen Raad van Arbeid,
om hem gelegenheid te geven de staats»
mijnen zoowel onder» als bovengronds
te bezichtigen, door de directie is af»
gewezen.
De directie heeft als reden voor die-
afwijzing ogegeven, dat zij den heer
-Dissel niet wenschtc te steunen in zijn
streven „om bet verzet te organiseeren
en te ontwikkelen", welk streven blijkt
uit een door dezen samengesteld en
onder de mijnwerkers verspreid vlug»
schrift.
Aangezien de functie van plaatsver»
vangend lid van den Hoogen Raad van
Arbeid niet het recht geeft om de
staatsmijnen te bezoeken, is de directie
van de staatsmijnen, door bedoeld be
zoek niet toe te staan, niet -buiten baar
bevoegdheid gegaan.
Kr bestaat geen aanleiding om ck
directie ten opzichte van het verzoek
van den heer Dissel of van soortgelijke
verzoeken een andere gedragslijn voor
te schrijven.
HET N. A. S. EN DE EENHEIDS
FRONTTACTIEK.
Wij lezen in De Arbeid dat op een
vergadering van Bonds=Federatic»Bc»
sluren en 1'. A. S. en gehouden een de»
zer dagen een richtsnoer is vastgesteld
ten aanzien van de practische door»
voering der door iict N. A. S.»congres
aangenomen resolutie over de taak met
betrekking tot de ecnbcidsfrontactic.
Met algcmecnc stemmen werd een
besluit genomen, dat onder meer bc»
paalt dut waar aangesloten organisa»
ties de mogelijkheid zien om in belang
rijke bedrijven bedrijfscomité's tot
stand te brengen aan de leden dier or»
ganisaties wordt opgedragen in samen
werking met aadors-gcorganiscerdcn
'ze comités te vormen.
De taak dezer commissies is, gaat
het besluit voort ..het verwekken van
igitatie tegen verslechteringen en voor
verbeteringen de rarbeidsvoorwaaredn
>m daardoor de bestaande vakorgani»
atics tot eenheid van optreden te
brengen voor de directe dagelijksche
belangen der arbeiders in den onver»
zocnlijke klassenstrijd tegen de onder»
VERGOEDING MINDER TE WER
KEN UREN IN DE METAAL
INDUSTRIE.
Naar aanleiding van de door den di»
recteur-gencraal gedane toezegging aan
de R.=K. en Christ. -Metaalbewerkers-
bonden om ingaande 1 April den werk»
tijd met 1 uur te verkorten en van 53
52 te brengen, en per I Juli weder
om met 1 uur voor de groot-industrie
te Rotterdam, hebben de besturen van
genoemde organisatie! zich direct tot
de Rotterdamsche werkgevers indivi»
dueel, zoowel als tot hun organisaties
gewend om de minder te werken uren
vergoed te krijgen. Het gevolg is ge
weest d2t aan de overwerkvergunning-
houders, leden van den Metaalbond,
zal worden aanbevolen, indien zij van
53 op 52 uur mochten terugvallen, dat
eene uur te betalen. Uitgesloten zul
len eventueel alleen die firma's zijn,
wier economische toestand van dien
aard is, dat e?cnige loonsverhooging
totaal onmogelijk is. Voor zoover thans
na te gaan is, betreft het slechts en
kele bedrijven. Het verkregen resul
taat zal ten spoedigste door de hestu»
ren van den R.-K. c-n Christ. Bond met
de hetrokken leden worden besproken.
Met welk resultaat zal dan spoedig
kunnen worden medegedeeld.
DE MODERNE MIJNWERKERS-
BOND.
Verschenen is het verslag van den
modernen mijnwerkersbond over de ja»
ren 19241926. Daaruit blijkt dat het
ledental in de periode van 1 Januari
1924 tot 1 Januari 1926 gestegen van
1818 tot 1835. Dat het de organisatie
niet aan werfkracht Ontbreekt, blijkt
wel uit het feit, dat in 1924 en 1925
verden ingeschreven 2141 nieuwe le
ien Hiertegenover stonden echter 2124
afschrijvingen, waarvan er ruim 141)0
moesten worden afgevoerd wegens ver
trek naar elders. Van de 1S35 leden
waren 1148 onder- en 687 bovengrond»
he arbeiders.
VERBINDENDVERKLARING VAN
COLLECTIEVE ARBEIDSOVER
EENKOMSTEN.
De Hooge Raad van Arbeid zal 26
\pril bijeenkomen ter behandeling van
het prac-advics van zijn commissie XII
over het door minister Aalbersc bij
den Raad aanhangig g.-rr. akte vooront
van een wefregclcfidc mogelijk
heid van een verbindendverklaring van
collectieve arbeidsovereenkomsten.
Varia
On een vergadering van de afgevaar
digden van de organisaties niet bestuur»
deren van de patroonsvereeniging is be
sloten het contract in de verwarmings
industrie dat einde dezer maand af
loopt met een maand te verlengen, ten
einde te trachten in dien tijd met de
rkgevers tot overeenstemming te ko»
Voor de algemeene vergadering
•an den Ned. R. K. .Metaalbewerkers-
bond is ceo amendement van Anistcr»
dam ingekomen om wel te besluiten tot
instelling van een Bondsraad.
Volgens de „Vossische Zeitung" is
de werkloosheid in het Duitsche rijk in
de eerste helf van Maart naar schat
ting met omstreeks 5 pCt. afgenomen. In
het oosten en in Beieren is de verminde
ring nog aanzienlijker; in het westen
echter werd hier en daar nog een toene
ming geconstateerd.
UIT DE GESCHIEDENIS VAN
NEDERLANDSCH-INDIë
Bij de wisseling van het
gouverneur-generalaat Van
Pieter Both tot Mr. Bock.
Bij het bericht, dut: de gouverneur-
generaal van onze Oosterschc bezittin
gen Mr. D. Fock, die reeds lang zijn
onwrikbaar voornemen tot aftreden in
dit jaar had aangekondigd, zal worden
opgevolgd door Jhr. Mr. A. C. D. de
irscff, thans NcdcrUndsch gezant te
Washington, wordt ons een welkome ge»
gelegenheid geboden den lezer eens iets
uice-r te vertellen uit de geschiedenis van
•wat men met een ongemeen leciijk woord
het gouverneur-generalaat van Ncdor»
landsch Indië pleegt te noemen. Daar
bij is het niet ons voornemen een
lange want het is een zeer lange
Ti; van min of meer in de geschiedenis
naklinkende mimen te noemen met jaar»
tallen, maar slechts hier en daar een
greep te doen. waar een belangrijke
periode in de Indische staatkundige ge
schiedenis zulks wettigt.
Toen de Oost Indische Compagnie, de
„Edele Maatschappij"' in het jaar 1603
haar eerste vloot naar Indië zond. was
daar van een centraal gezag nog geen
sprake De verschillende voor-Compag
nieën hadden er hun vertegenwoordi»
ge ra. verspreid op de belangrijkste pun»
ten, Reeds dadelijk kwam de „Compag
nie" bij haar uitbreidingspogingen in
botsing, niet alleen met de miandschc
bevolking, maar ook met Fortugeczcn
(m de Spanjaarden, die ons in vele stc»
den waren voor geweest. De uitbreiding
van liet terrein der werkzaamheden van
de Compagnie ging snel, maar haar zor
gen hielden inct deze uitbreiding gelij»
ken tred. De autoriteiten te land. de
admiraals van de vloten, die uit Hol»
Tand werden gezonden hadden een qroo»
te zelfstandigheid, die een gezonde sa
menwerking maar al te vaak in den weg
'stond. Centralisatie van het bestuur
jwas dringend ooodig.
En onder den drang dezer omstandig
heden besloten de „Heeren XVII" in
1609 over de vloten ..genen admiraal
ofte vijs»admiraal te stellen, maar in
plaatse van dien ccnen Gouverneur-
Generaal. zoowel over dese vlote als
over alle Comptoiren endc partijen, de
Generale Compagnie aengaende ende in
Oost»Indiën zijnde".
Dit was de geboorte van het ambt,
zij het dan ook dat het in de ecuwen,
die sindsdien vergaan zijn, nog vele en
velerlei wijzigingen heeft ondergaan.
De Heeren XVII benoemden en
hun keuze werd door de Staten»Gcnc»
raai bekrachtigd tot eersten gouverneur»
generaal Pieter Both (16101614). De
nieuwe functionaris had, zooals vanzelf
spreekt, een zeer groote mate van zelf
standigheid. Niet alleen waren de Het»
.ren XVII er zich grondig vnn bewust,
dat zij hier te lande niet over Indië
'konden oordeelun. de toestanden in On»
izen Oost veranderden zoo voortdurend
en de communicatie met het moeder»
land was in die dagen'voor de uitvin
ding der telegraaf en zelfs der stoom»
schcpcu. zoo gebrekkig, dat de gevol»
machtigde bewindhebber ter plaatse wel
gedwongen was, zelfstandig op te tre
den. Een Raad van Indic stond ook de
zen eersten gouverneur-generaal reeds
in zijn taak ter zijde.
Deze taak was voor Pieter Both hoofd»
zakelijk de strijd tegen de Spanjaarden
en later ook tegen de inlanders op de
Molukkcn. De toestand tijdens zijn be
wind en «lat vnn zij opvolgers Gerard
Reynst (16141615f) en I.nurens Reael
(1616—1610) was. dat noch de G. G„
noch de Raad een vaste standplaats had
den. Zij zwierven tussehen Java en de
buitenbezittingen, telkens tijdelijk ver»
blijf houdende op de punten, die perio
diek van het grootste belang waren,
waar hun tegenwoordigheid in de eer
ste plaats werd vercischt.
Onder de drie genoemde eersten uit
de rij der Gouvcrneurs=GcDcraal werd
dp rust niet verkregen, integendeel, het
begon overal te broeien, voornamelijk
door handelsgeschillen met de bilanders,
vrijbuiterij van Portugeezen, Spanjaar
den, Engclschen. Denen op een handels»
terrein dat de Compagnie aLs haar nio»
nopolic beschouwde. In deze tijden bc»
gon al hier en daar her beperken van de
spcccrij'productic door het vernietigen
van uanpluntingcn.
In deze situatie kwam Jan Pieters
zoon Cocn.
In ons kort bestek is het ondoenlijk
het gouverncur»generaiaat van Hoorn's
frootsten zoon ook maar eenigszins vol»
cdig te schetsen. Wij zulicn ons tot en
kele opmerkingen moeten bepalen. Cocn
is zonder ccnigcn twijfel de grondlegger
van ons koloniaal riik in Oost Azie ge»
wccst, In 1607 was C.uen reeds naar de
Oost geweest, "in 1610 van deze eerste
reis teruggekeerd, ving hij in 1612 zijn
tweede aan en in 1613 werd bij „Dircc»
tuur Generaal over alle de lomptoren
van negotie in Indie". Hierna begon hij
reeds een groote ro! te spelen, die in
1619 zjjn hoogtepunt bereikte toen Coen
van Laurens Reael het gouvemcur»genc»
ralaat overnam. In 1621 stichtte hij Ba»
tavia officieel.
In 1623 keerde Cocn naar de Neder
landen terug, maar toen de tijd van zijn
opvolger, Pieter de Carpenticr in 1627
verstreken was, nam hij zijn functie
weer op. Zijn tweede bcwindspcriode
duurde tot zijn dood op 21 September
1629 in het door den vorst van Mata-
rum belegerde Batavia.
Zijn opvolgers werden Jacques Specx
(1629—1632), Hendrik Brouwer (1632—
1636), Antonio van Diemen (16361645).
De laatste was een zeer krachtige, bijna
geniale figuur. Na hern komen Cornclis
van den Rijn, Jo3n Maetsuyker, Rijklof
v.-n Goens enz. Het bleef strijd aan alle
kanten, meest met een succesvol einde
voor onze voorvaderen. In dq jaren tot
1780 komen nog eeuige nam co van gou»
verncurs-generaal van beteckenis naar
voren: Valckenier, van Imhoff. van do
Parra en het gezag der Compagnie bad
toegenomen, eer raakte zij langzamer
hand in een toestand van verval cu toen
de Engclschen, haar gevaarlijkste con
currenten in den Engclschen oorlog van
17801784 haar belaagden, bleek maar
al te duidelijk hoe weerloos zij tegen
deze aanvallen was.
Toen een gedeelte onzer bezittingen
in Engclsehc handen viel werden de
autoriteiten wakker geschud en zich be
wust van de groote belangen, die op
bet spel stonden. Dit had een opleving
len gevolge, die echter niet lang duur»
de. want na 1795 werd Engeland, toen
ons land aan Frankrijk was gebonden,
weer onze vijand en er breken donkere
bladzijden in onze koloniale geschiede
nis aan ouder de gouverneurs-generaal
Ailing, v.in Overstralen. Siberg, Wie.se.
Toen Nederland in 1801 hij Frankrijk
werd ingelijfd, werd, wat toen nog van
ons koloniaal bezit was overgebleven,,
geplaatst onder leiding van het Ministe
rie van Marine en Koloniën te Parijs.
Koning Louis Napoleon benoemde in
1807 Dacndcls tot Gouverneur-Generaal
op advies van zijn machtigen broer en
keizer Napoleon en deze benoeming
maakte het noodzakelijk dat van Gras
veld. die reeds op weg was om de func
tie te aanvaarden, reeds weer afgezet
was, voor hij in Indië voet aan land
zette.
Dacndcls was een buitengewoon ster
ke figuur, in de eerste plaats militair.
Het bericht van zijn benoeming alleen
verwekte reeds schrik onder de verte
genwoordigers van bet Nederlandsehe
gezag in den Oost. Hun vrees werd be
waarheid. Met krachtige hand roeide
Daendels tal van uitwassen uit. Maar
zno bewind had ook schaduwzijden en
tenslotte slaagden zijn vijanden erin zijn
terugroeping te beworken door Napo»
Icon, die zelfs vreesde, dat Daendels
zich onafhankelijk zou verklaren. Hij
werd opgevolgd door generaal Janssens.
Kn onder dezen gouverneur-generaal
van Fransehen stempel werd alles wat
ons nog overgebleven was in 1811 aan
de Engclschen overgegeven. De eerste
Kngelsche gouverneur generaal was Lord
Minto. Aan het hoofd van Java en On»
ilcrhoorighcdcn kwam Thomas Stam
ford Raffles, die het bewind in handen
hield tot 18I6.Rafflcs volgde geheel den
door Daendels aangegeven weg, zij het
wellicht met tactiseher humaner metho
des. In 1816 volgde John Feudal] hem
op en hem viel de taak ten deel Neder»
land zijn vroeger bezit terug te geven.
Op 19 Augustus 1816 werd de Britsche
vlag weer door de Ncdcrlandschc ver»
vangen en na de moeilijke administratie»
vc wisselingen wc-rcl van der Capcllcn
weer de eerste gouverneur-generaal
(1816-1826).
De eerste functionaris van buitenge
wone bctcekcnis was hierna Johannes
Graaf van den Bosch (1S301S33). be
kend om zijn Cultuurstelsel, de bcfaam;
de en later misschien meer beruchte, po
litiek van onthouding ten opzichte van
de buitengewesten. Feitelijk was ons
werkelijk Oostersch bezit in dezen tijd
met Java en Madocra geheel bekeken.
De rest was slechts nominaal maar in
de 19c eeuw is onze Oost onder de
leiding van een serie opvolgende Gou
verneurs-generaal gegroeid tot wat het
nu is Van den Bosch werd als land
voogd o.a. opgevolgd door Band (1833—
1836), de Eêrens (18361840). Rochus-
sen. een zeer merkwaardige figuur, die
veel goeds heeft gewrocht in de jaren
18451851, veel later weer Lansberge
(1875—1881) van Rees (1SS4—1SSS), van
dc-r Vijck (1S931899) figuren, die wij
ons slechts kunnen veroorloven h:j na
me te vermelden. Onder van der Vijck
in wiens ambtsperiode de heer J. T.
Cromer Minister van Koloniën was en
zeker niet bet minst door den toen»
maligen Gouverneur van Atjeh, ,T B.
van Hcutsz, de onderwerping van Atjeh
werd bereikt. Tijdens zijn Gouverneur-
generalaat dat van 1905 tot 1909 lien,
vestigde van Heutsz voorgoed en in
een zeer kort tijdsbestek het Neder-
l.indschc gezag in de verspreide eiland
jes van de Buitenbezittingen. Van
Hcutsz. destijds benoemd en daarna
krachtig gesteund door Minister Iden-
burg, werd ook door dezen opgevolgd.
Gouverneur=Gcneraal Idenburg bleef in
fimctie tot 1916, toen Graaf van Linn-
burg Stvrunn. onze gezant in Zweden,
hem kwam vervangen En thans is ook
Mr Fock diens oovolgcr. weer aan bet
einde van zijn ambtsperiode gekomen
Indië levert nog alti'd groote proble»
men op. hoeveel zij ook'sinds het optre
den van Both in aard moge zijn ver
anderd, Er kan in Indië nog inimcr
„veel groots verricht" worden. I,aal-
ons hopen, daf het thans na de wereld
crisis. die het evenmin als conig ander'
land bespaard ziju gebleven een nicuwa
bloeiende toekomst tegemoet gaat.
