HAARLEM'S DAGBLAD
MEDISCHE BRIEVEN
WOENSDAG 31 MRT. 1926VIERDE BLAi.
„NATURA ARTIS MAG1STRA"
DE BETEEKENIS VAN DE AMSTERDAMSCHE „ZOO"
DE WONDER TUIN
BELANGRIJKE NIEUWTJES UIT SPAARNDAM
OOK VOOR GROOT-HAARLEMMERS VAN BELANG
De nieuwe dokterswoning
liUROPEESCHE BISON OP WISENT. EéN DER 54: MEN LETTE .OP
DE PRACHTIGE LIJN VAN DEN RUG.
bij den japanschen bodisattwa, het strenge
bronzen beeld-
Hit wonder tiat aoor het voorjair
in Artis wordt gcw.ocht. is ongemeen
gecompliceerd. Als een onzichtbare
macht, waarde het door de oude- tui»
ncn. over de poelen van de stcltloo»
pers. over de domeinen van de Ho!»
landschc moe ras vogels, over de poct:>
schc bouwval met het kleed van ie lint»
op, waar de sombere uilen nestelen
het raakte met onzichtbare vingers de
hoogc oude boomen die daar. bij het
m.nung kabausehe huis. het nieuwe lc»
ven hoog opdragen naar de luchr. het
warmde als een weldoener de zwarte
aarde en drong onhoudbaar, door tot
het halfduistere nijlpaardenhuis, waar
het geweldige nijlpaard met een jong.
in de zwarte massa van het water baadt
Het bezocht dien weelderigen hoek
van den tuin, waar op de gcstylccrdc
Mccnen lotusbloem, sti! en 'devoot, de
geheimzinnige Dhyani»Buddha prijkt,
trok door het lage hout bij den Ja»
panschcn bronzen Bodhisattva en trad
het broeiwarme reptielenhuis binnen,
waar de jonge kaaimannen kruipen en
vaar de hardgroene, émaillcglanzcnde
zwcepslong, dun alj een riet, glad als
een waterstraal, en onbeweeglijk ais
een versteening. juist uit de verdorde
huid is gekropen, die ragfijn wit. en
doorzichtig, nog in de takken hangt, en
met één vezel nog plakt aan het slan»
gelijf. Het wonder kroop door de na»,
den van de glazen vitrines in het inscc»
tenhuis, waar het wandelend blad. Mei»
groen, en tccdcr generfd, trilt als door
zeer weinig wind bewogen. Spelend
vermijdde het wonder zicit in het apen»
huis, waar het diio prachtige moeder»
apen (Java». Lampong* en Mantclaap)
drie kinderen schonk, die nu rose zijn
en dun behaard, die geizchten hebben
van oude mannen „en miniature", die
aanbiddelijk zijn om voor te knielen en
waarom u een kwartier lang schateren
kunt omdat zij zoo mateloos komisch
zijn. Het wonde.- was bij de zwanen.
Het zwarte paar heeft een aantal don»
*ig»grijze charmante kinderen, die
schuilen onder de gifewarte sterke
vleugels. Het nieuwe leven vulde de
donkere hoeken van de runderstallen,
waar stil. het heilige rund der Hindoe'a
leeft, en waar een zachtaardig Brab»
rmnrund een wit kalf voedt. d»t onhau»
dig is en dom maar uit donkere oogen
kijk:, waaruit grootc goedheid straalt.
Ook tegen de sterke schoften van de
donkere Gaval uit Achtc;»Indic drukt
zich een onnoozel kalf.
En het wonder was op 1001 plaatsen,
waar wij het niet speuren konden, het
was overal, op, onder en boven den
grond, het boetseerde honderden vor»
men, schilderde met alle kleuren, par»
fumeerdc met exquise geuren. Artis is
een wondertuin, zooals er maar één of
twee op de wereld bestaan. Weet men
dat? Is het bekend dat Artis nog
steeds de beroemdste „Zoo" is?
Het Koninklijk Zoölogisch Genoot»
schap „Natura Artis Magistra" behoort
nog steeds tot de beste instelling op
dit gebied van de geheclc wereld. Het
instituut is werkelijk niet alléén ten
vermake van het publiek opgericht,
want vooral uit wetenschappelijk oog»
punt heeft het thans een reputatie, die
ver buiten onze grenzen gaat. De ver»
zamcling van levende dieren in Am»
.sterdam is buitengewoon rijk. Boven»
dien is in het aquarium een schitteren»
de collectie van zoet» en zoutwater»
visschen, die beroemd is. 623573 M3.
zeewater en 22o»67 M3 zoet water zijn 1
regelmatig in circulatie, en worden
ver van de kust en van de rivieren In
den goeden toestand gehouden- Uier
is de ruimte te beperkt om uitvoerig
over het aquarium te schrijven, maai
wijzen wij slechts op het paar Japan»
-.lie icuzcnsaiamandcrs, dat meer dan
nonderd jaar oud is- Het zoölogisch
museum - een ander onderdeel van tic
inrichting s gesplitst in een weten»
schappelijke aldecling, die niet voor
het publiek toegankelijk is gesteld-
Vérder is de b.bliothcck van het ge»
nootschap bekend, cvchals het tijd»
sehritt. dat het uitgeeft. In een Er»
gclschc brochure, die voor het genoot»
schap werd vervaardigd, wijst de heer
A- 1". J. Portieljc, de bekende en en»
thousiasie inspecteur van de levende
verzamelingen, er terecht op, dat bc»
zoekers van „Artis" voldoenden tijd
moeten nemen om de verzamelingen
te bezichtigen. Er zijn immers zooveel
prachtige en belangrijke dingen. die
maar al te licht aan de aandacht ont»
snappen. De heer Portielje vertelt van
mcnschen. die in den tijd van tien rei.
nutcn langs het aquarium gerend warcr
en dan aan oppassers vroegen „of
dat. nu nilcs was".... Die kortzicht:»
I gen wisten zeker niet dat Holland's be
kendste aquar.um»schildcr Dcvsselhof
(die ongeveer een jaar geleden te Over»
veen overleed) twaaif jaren voor de-
ruiten van het aquarium hccfr gcs'.i
tlccrd en geschilderd- Zouden die mcr
sell en iets zien zegt de heer Poi
ticlje van de goddelijke gestalten,
de magnifieke kleuren en het spontane
leven van de exotische vogels? Zouden
Izfj in het vogelhuis roet de imposante
palmen den zang van de nachetgaal of
I van den Indiscncn Shama»lijstcr hoo»
ren? Zouden zij hegrijpen dat het zoo»
genaamde vlooienvangen der apen niets
te maken heeft met de jacht op die in»
sectcn. doch dat de verstandige dieren
I elkander sleehts van jeukende stofjes,
1 en van krista'lctjcs ontstaan door het
transpirccren. bevrijden? Of zouden zij
weten dat deze onacsthetische geste
óók dienende is om diverse emoties uit
te drukken? Waarschijnlijk hebben
deze lieden evenmin het leven van de
welpen der leeuwen begrepen, die de
rncnschcn voorbeelden geven van self»
training, waardoor zij de beproevingen
en dwalingen die het leven vormen,
Iccrcn keniïen. De Hollandscne „Zoo'
o'.gcn nog even de brochure
bezit bijzonderheden, die men eooit
of niet dan met de grootste moeite e!»
ders zou kunnen vinden. Denken wij
eens aan den bekoorlijken natuurlijken
poel voor de Hoüandsche moerasvo»
«els. waar de lepelaar nauw verwant
aan de Jbis waadt- Holland :s het
cenigc land in Centraal» en Wcst»Eu»
ropa, waar deze vogel, regelmatig .n
drie moerassen broedt. Het beroemde
N aarde rmcer is één van deze moeias»
sen- Elders ongekend is het succes dit
Artis werd en wordt bereikt
het kweeken. Twaalf nijl»
paarden werden daar geboren »en
grootgebracht. Een gTOOt aantal
zoogdieren zag er het eerste licht.
Daaibij waren exemplaren die
maar zeer zelden door dieren in gevan»
genschap ter wereld worden gebracht.
Wjj noemen uit velen de Gestreepte
Hyena, de Grevy Zebra. <Ic Groote
Reiger, de Kleine Roerdomp, deZwar»
te Zwaan, de Rhea en de Mississippi
alligator. NcdcrUndsch Oost» en West»
Indie, Hollands navigatie over de ge»
heel aarde, bcAngen Artis dikwijls cu=
riositcitcn die andere diergaarden
zelden of nooit kunnen bemachtigen-
Voor het overige heeft het Anisfonds
gezorgd, dat in het leven is geroepen
om de uitbreiding van de verzamclin»
gen te bevorderen. Wij kunnen hier
geen opsomming geven doch willen
toch even stilstaan hij de Europeeschc
Bison of Wisent, waarvan er. voorzoo»
ver kon worden nagegaan, nog 54 e:
plurcn op de wereld bestaan- Deze zijn
ondergebracht in particuliere parken
van grondbezitters in Engeland,
Duitsehland en Rusland.
Het nieuwe Heven in Artis is ;n dit
stadium van zijn ontwikkeling. d;c
schrede voor schrede vordert, interes»
sant en «enig van schoonheid en myste
rieuze pracht.
In den regel kent de stedeling Je
merkwaardigheden van zijn eigen 6tad
I niet- Het aantal Haarlemmers dat nog
nooit in het krans Halsmuseum is ge<
weest, zal niet gering zijn. Wij mog'
dus volstrekt niet veronderstellen, c!
jedere Haarlemmer weet dat bij op het
'obgenblik dn Artis kan bcw'onderci
wat hij ergens anders op de aarde nie!
zal kunnen vinden.
F, A.
KOLONlëN
„...en waar een zachtaardig brahmin—rund
INLANDSCHE AUTO
BANDIETEN
TWEE GEWONDEN
PEK ALONG AN. 30 Maart Ancta).
Kif inlandschc autobandieten, gezeten
in twee huurauto's uit Pckalongan,
trachtten het dessahoofd te Brebes te
berooven. Zij gaven zich uit voor die--
naren der veldpolitie, die naar vuur»
wapens zochten. Het dessahoofd, die
zich tegen hen verzette, werd gewond.
De bandieten begaven zich daarna
naar Soeradadi waar zij een hudju bc»
roofden en met een schot diens dijbeen
verwondden. De bandieten keerden
daarop naar Pckalongan terug. De Chi»
neeschc auto»cigcnaar en de chauffeur
zijn opgespoord.
GEVECHT MET EEN WILD ZWIJN
De „Noordkusthodc" meldt dat de
administrateur van de onderneming
l'csantrcn in Pckalongan, Jhr. A. Bu=
reel, toen deze er op uit was getrok»
ken. naar aanleiding van klachten, bc»
treffende overlast van krokodillen, in
het moeras door een wild zwijn werd
mingevallen. Hij loste drie schoten uit
zijn Mauser«gcwcer op bet dier, zon»
der het doodclijk te treffen, waarop hij
zijn klewang trok en het zwijn den ge»
nadesl.ig wist te geven. Een hem ver»
gezcllende Mnndoerccs had intusschcn
het hazenpad gekozen en het duurde
vrij lang, voordat er hulp kwam opda»
gen en de „waar gewonde man naar
Pckalongan kon worden vervoerd, voor
de noodige geneeskundige hulp.
Dank zij zijn zeer sterk gestel maak»
te de heer 3., hoewel ernstig gewond,
het naar omstandigheden wel, doch het
zou wel langen tijd duren eer hij weer
geheel de oude is, schreef de „Noord»
kustbode".
annexatie zal toch wel eens ko»
De heeren in Den Haag kunnen
talmen, maar het za! toch raar moeten
ian als de gemeente Spaarndam nog
ng m 1027 zal bestaan
Omdat Spaarndam geheel bij Haar»
m zal worden ingelijfd, is het van
belang kennis te nemen van wat er in
die Gemeente gebeurt. De tijd dat de
Spaarndammers op=zich»zelf leefden is
oorbij.
Bovendien is er de laatste jaren
inds de heer S. C. de Haas van Dors»
scr waarnemend burgemeester is, in
welke functfc hij voor de Spaarndam»
icrs belangrijk werk levert nog al
at nieuws uit dit vroeger zoo stille
dorpskc te melden.
Nu is er zelfs een serie berichten,
die ook voor de Groot=HaarIemmcrs
m belang zijn.
Spaarndam en het wegennet.
De Provinciale Waterstaat heeft
toen het net van primaire wegen werd
ontworpen, ook Spaarndam niet verge»
r is een primaire weg ontworpen,
langs het Spaarne door Spaarndam
gs het Kanaal en Buitenhuizen
naar het Noordzeekanaal loopa. De bc»
staande wegen :n Spaarndam zijn even»
smal. Voor primaire wegen deugen
niet. Belangrijke verbreeding zou
dus noodig zijn, heizij van den weg
die langs het fort naar den dijk loopt,
om daarna over de Kolksluis en groo»
te sluis naar het zijkanaal C te gaaD,
hetzij van den weg die langs 't stoom»
gemaal en door het dorp naar dit ka»
naai leidt. Het nadeel van die plannen
is evenwel, dat die verbroeding noga!
kostbaar zou zijn, omdat dan nood»
zakelijk de bruggen der sluizen ver»
nicuwd zullen moeten worden. De brug
Kolksluis -:s veel te smal. De wipbrug
over de groote sluis is niet alleen smal
maar ook moeiijk te berijden voor
auto's.
De burgemeester van Spaarndam is
nu bij den Prov. Waterstaat gekomen
met een ander plan. Hij wil den primai»
ren weg aanleggen langs de forten,
dwars over den dijk, verder door den
Spaamdammer polder naar zijkanaal B.
Ilier kan over dit kanaal dat bijna niet
bevaren wordt een vaste brug gelegd
worden.
De gronden die noodig zijn voor de
wegvcrbrceding zijn rijks»eigendom.
zoodat alles zonder veel kosten kan
gaan.
Zeker zal de Prov. Waterstaat dit"
nieuwe plan bestudeeren.
De Kolksluis tijdelijk afge»
sloten.
De Kolksluis moet hersteld worden
Binnenkort zal met dit werk ocgonnen
worden. Daarvoor zal het noodig zijn
dat die slui.g ongeveer 8 maanden bui»
ten gebruik gesteld zal worden. Al het
scheepvaartverkeer zal dan gaan door
de grootc sluizen.
De Kolk en omgeving zullen dus de»
zen zomer stil en verlat n zijn. Een
typisch stukje dorpsleven te Spaarn»»
dam voor vreemdelingen heeft de
schippersdruktc in de schilderachtige
Kolksluis veel aantrekkelijkheid ver»
valt daarmee v^>orloopig.
Voor de neringdoenden aan de Kolk
s de sluiting der Kolksluis ook zeer
nadcclig. ómdat de schippers goede
klanten waren!
Nu de sluis verbreed wordt verdient
het ook aanbevel.ng de smalle sluisbrug
er kan slechts één auto tegelijk over
de brug! te verbroeden. Maar Rijn»
land let alleen op de belangen van het
verkeer te water..
De landophooging met vuilnis.
Twee raadsleden van Spaarndam
hadden bij Gcd. Staten geprotesteerd
tegen het raadsbesluit om het terrein
van de oude haven op te hqogen met
vuilnis om den grond daarna te bestem»
men voor den bouw van 30 arbeiders»
woningen.
Ged. Staten hebben evenwel beslist,
dat er geen reden is om tusschcnbcide
te komen. De ophooging met vuil gaat
dus door en de arbeiderswoningen zul»
len gebouwd worden.
Over enkele weken zal met het stor»
;n van Haarlems vuil opgeh oden
orden. Daarna wordt het vuil met
een laag zand bc-dekt en kan met den
bouw begonnen worden.
Nog een wegverbetering.
De weg langs bet Spasme in en bij
Spaarndam is ook te smal. Het voor»
nemen is evenwel om dien weg te ver»
brceden. In het Spaarne zijn al paaltjes
geslagen om aan te geven wa3r het
water gedempt za! worden om den
grond te gebruiken voor wegverbree»
ding.
De nieuwe dokterswoning.
Hieronder een cliché van de nieuwe
dokterswoning die aan de Kolk ge»
bouwd wordt. Er is in den gemeente»
-aad heel wat te doen geweest voor het
besluit tot den bouw gevallen is. Maar
Spaarndam krijgt nu een Hink en aar»
dig huis voor zijn dokter.
Het huis is van buiten klaar, van
binnen moet het nog afgewerkt worden
Over ecnige maanden zal de dokter het
kunnen betrekken.
De Spaarndamsche nieuwtjes werden
ons medegedeeld door deD burpemees»
ter van Snaamdam. met wien wij een
onderhoud hadden over Spaarndam»
sche gemeentezaken. Er staat nog
meer op het programma, want wij
schreven het reeds de burgemeester
is actief en waar het kan staat hij op
de bres om de belangen van zijn ge»
meente te bevorderen.
C. .T. v. T.
HET WELDADIGE LICHT
Zooais ik in een vorig schrij'ven uit»
ccnzcttc heeft het zonlicht een gewei»
dige waarde voor der mcnschen ge»
zondheid. ten eerste om zijn prikke»
lende, stimulecrende werking op onze
eigen lichaamscellen en ten tweede om
zijn sterk kicmcndoodend vermogen.
Wetenschappelijk onderzoek heeft de
waarheid hiervan met zekerheid aan»
getoond; maar reeds lang te voren
hadden, instinct en ervaring den
mensch in dezen geleid en den juisten
weg gewezen. En wie zijn gezondheid
beid lief heeft, zoekt de zon. Toch
wordt ehlaas ook tegen de zon veel ge»
zondigd en velen kennen hun eigen
heil oiet of treden dat van anderen
met voeren. Ik bedoel met de eerste
categorie hen. die wél in de gelegen»
held de weldaden van de zon te ge»
nieten, daarvan toch geen gebruik ma»
ken. met de tweede soort degenen, die
of door het houwen van onhygiënische
zonloozc woningen of op andere wijze
ar.Jcrcn beletten de voordeden van
zonlicht en zonbcstraling te onder»
gaan.
Zoovclcn zijn er die angstvallig dkc
zonnestraal uit hun woning weren. (Ik
hedocl dit natuurlijk in letterlijken
zin, innnr men lette er even op hoe de
figuurlijke hctcckcnis van den zin. mijn
beloog sterk steunt). Tc dikwijls kom
ik ;n woningen waar door allerlei gor»
dijncn, te veel om nader op te noemen
en soms bovendien door blinden, ja»
louziccn of marquises elk direct zon»
licht wordt buiten gesloten. Soms zijn
de meubelen gedekt door hoezen en
.iis ge binnenkomt treedt een muffe
lucht uit de/c kamers u tegen- In on»
dcTc gevallen wonen mcnschen, die
'een lichte zonnige kamer op het Zui»
1 den bezitten, aan den Noordkant van
hun huis, waar nooit zon komt.
Dit zijn de mcnschen die hun heil
niet kennen. Helaas gelukt het slechts
uiterst zelden zulke mcnschen tot bc»
ter inzicht en tot den zonnecultus te
brengen. En soms zelfs is het mij voor
gekomen dat de verblinden (maar
niet door het licht!) den mad van hun
dokter ongepast vonden en boos wer»
den.
Nu izijn er echter ook heel veel men»
schen en wei vooral in de arbeiders»
klasse die wel een zonnige kamer heb»
ben in hun huis, maar een die voor
hen onbewoonbaar is.
In het gewone type arbeiderswoning
zooals wij ze bier te Haarlem kennen
in de Lcidsche buurt, bet Rozenpricël.
de Amstcrdamsche Buurt en ook in
het Schoterkwartier. bestaande uit
voorkamer, achterkamer, keuken 'en
bovenverdieping, is de achterkamer de
woonkamer, terwijl het voorkamertje
in den regel te klcrn :s voor hewo»
ning, bovendien door het gemis van
schoorsteen niet te verwarmen en
daardoor althans in den winter geheel
onbruikbaar is. Voorzoovcr deze wo>
ningen hun achtergevel naar het Noor»
den hebben, leven de bewoners daarin
altijd in het halfdonker. Zon komt in
de woonkamers dezer huizen nooit.
Ook in nieuwere buurten zijn nog
vele woningen gebouwd naar het
oude schema: aan de straat een klein
onbruikbaar voorkamertje (ingericht
j:s een salonnetj'e. waarin d.in zoo nu
en dan een petroleumkacheltje wordt
gebrand), achter een wat ruimere woon»
kamer, aansluitend aan de keuken.
Eerst in den allcrlaatstcn tijd zijn
huizen verrezen, waaraan incn bemerkt
dat hoofd en hart van een bouwmeester
hchben gewerkt. Terwijl al van ouds
villa's zijn gebouwd zoodanig dat
zooveel mogelijk kamers aan de zon»
zijde liggen, terwijl hotels het als een
aanbeveling beschouwen hun kamers
aan de zonzijde te hebben en ieder
graag 3a.n de zonzijde wil leven, bc»
merkt men van een streven om het
N'ederlandschc volk als geheel, dat toch
in overgroote meerderheid in arbeiders»
woningen leeft, aan de zonzijde te laten
leven, helaas maar bitter weinig. Wel
komt i" den bouw der woningen üi
den laatstcn tijd een grooterc vrijheid
van ideeën tot uiting, wel wordt aan
uiterlijk schoon en aan gericfelijkhoid
meer gedacht dan vroeger en blijkt men
ook meer Tekening te houden met
plaatselijke toestanden, doch van een
algemeen streven om ons xolk te doen
genieten en profitcoren van de goede
gaven van ons aller moeder Zon, is
geen spmkc.
Zou het niet mogelijk zijn in de
bouwverordeningen een bepaling op te
nemen dat geen bouwplan ral worden
goedgekeurd wanneer de aanstaande
besyoners het te bouwen huis daar»
in niet aan de zonzijde kunnen lc»
ven?
Om nog iets meer te kunnen zeggen
over den houw van huizen in verband
me» de I:cht»toetreding daai n wil ik
hier eerst een en ander over scholen
meededen.
Teneinde in scholen ruim licht te
verkrijgen wordt algemeen gcëischt dat
de ramen zoo dicht mogelijk tot het
plafond moeten doorloopen.
Het licht komt van den hemel en om
nu te kunnen voldoen aan den c'sch
dat van elke plaats, door eiken leerling
de hemel moe; kunnen worden gc/'en.
moe te a de vensters tot zoo hoog mo»
gelijk worden duorgetrokken. De/c
ebch vau goede verlichting der school»
lokalen geldt ook alweer niet alleen
om de leerlingen in staat te stellen
goed en gemakkelijk te zien, maar
heeft bovendien de biologische waarde
dat door bot hemellicht de schoolioka»
len worden gedesinfecteerd, ontsmet.
Gordijnen zijn in de school, meer dan
ergens anders, contrabande. Nu en
dan is het gebruik van gordijnen noo»
dig. om schelle of al te warme zonnc»
stralen huiten te sluiten. Doch wat mij
dikwijls verwondert is. dat men zoo»
veel op Woensdag, en Zaterdagmid»
dagen, en op Zondagen en in de \ac.in»
tics. wanneer het hemellicht en de di»
rcctc zonbcstraling slechts goed en heil
zaam kunnen zUn. (in de school is men
toch niet bang voor „verschieten!"),
dat <lan zoo vaak alle gordijnen in on»
ze scholen zorgvuldig dichtgetrokken
zijn. Juist in die tiiden zou het licht de
school zoo heerlijk weer kunnen ont»
doen van allerlei kiemen, die de leer»
liegen er hebben gebracht.
Voor scholen zijn natuurlijk altijd
zeer strenge hygiënische cischen
gesteld, daar deze door zooveel
personen bevolkt worden, die nog bo»
vendien veelal door den staat gedwon
ken worden (leerplichtwet) om de
school te bezoeken.
Voor arbeiderswoningen moet echter
op dezelfde gronden hetzelfde geëischt
worden. Arbeiderswoningen worden
bij duizenden gebouwd en de bcwo»
ners hebben geen keus ergens anders
te wonen. En om den dwang dus en om
het 'grootc aantal mcnschen wier ge»
zondheid hier in het spel komt. moeten
voor arbeiderswoningen minstens de»
zelfde cischen gesteld worden als voor
scholen. Welnu. dan worde ook ge«
cisch, dat in die woningen de vensters
groot en tot het plafond doorgc'.rnk»
ken moeten zijn. opdat ook da-rin het
licht ruim kan indringen. Helaas schij.-
nen sommige moderne kunstopvattingen
inee te brengen om kleine raampjes1 te
maken en dan bovendien nog een eind
van het plafond ut.
De bovenhelft van de kamers
in deze huizen blijft altijd half
donker en hoe knusjes vele dezer huis»
jes er van buiten mogen uitzien, van
binnen ziet men den hemel niet. En
zoo goed als men voor eiken scholier
verlangt dat hij van zijn plaats de hc»
mei kan zien, evengoed mag men dien
eisch stellon voor de vele anderen, die-
hun leven moeten doorbrengen in wo»
ningen op «vier bouw zij geen invloed
hadden.
oor zoover dan de woningen door
den bouwmeester waarlijk goed, in hy»
giënischen zin. gebouwd zijn moeten
wij verder hopen dat de bewoners
hun eigen heil zullen kennen en die
woningen ook op gezonde wijze zullen
bewonen en dat zij niet door overma»
tig veel en te zware gordijnen of op
andere wijze het licht uit hun huizen
zullen verdrijven.
Wanneer wij ook hierin bedenken
d.it voorkomen beter is dan genezen,
dsn zullen allerlei maatregelen, die
nu achterna genomen moeten worden
om ziekten te genezen zeker ten dcele
ovjrbodiy worden. Vele kinderen, die
na i ar Vacantiekolonics worden ge»
ge/or.den of die naar buiten, naar de
boeren worden gestuurd orn daar te
genu ten van licht en lucht, die aan
zee of op de hei hun verzwakte ge»
zondheid gaan verbeteren, zullen bij
een gezonde levenswijze in lichte zon»
nlgc woningen rustig thu s kunnen blij»
ven en vele huismoeders die dag in.
dag uit, leven in slecht vcri chic. som»
here kamc:s zouden als zij meer aan
de zonzijde en zoo mogelijk ook meer
ui de buitenlucht, in het volle heme!»
licht leefden, zonder twijfel veel ge»
zonder zijn. Onze Sanatoria en 1 i g ha!»
len (die rret Hetzelfde recht li.chthil»
len genoemd mogen worden) waar i-n»
mcrs naast de rust vooral het licht
/ouden minder noodig zijn. wanneer
dc mcnschen in hun eigen huis en h
hun gewone leven beter gebruik maak»
ten van de heilzame zon.
Niet van kuren moeten wc genezen.
Van kuren moeten we niet het heil
verwachten, maar ons gewone, dagclijk»
scjie leven moet zoo zijn, dat we ge»
zond blijven. Althans daarnaar moeten
wc steeds streven-
Herhaaldelijk reeds ben ik in dezen
en in mijn vorigen brief door de over»
diachtelijke betcckcnis van verschillen»
de woorden en uitdrukkingen (een
plaats in de zon, aan de zonzijde, enz.)
en van andere die zich hierbij laten
denken (een zonnig leven, het zonnetje
van 't huis) gekomen op een gebied
dat meer geestelijk dan lichamelijk
schijnt-
loch mag de dokter, de hygiënist;
2ich niets van dit gebicj laten ontne»
men. Het geestelijke staat in zoo innig
verband met bee grover lichamelijke,
dat geen scheiding mogelijk is. De wis»
sclwe.king.cn dezer twee hei/ten van
het leven zijn zoo vele dat do ljjfarts
voortdurend met het geestesleven van
zijn zieken in aanraking komt.
En voor zoover invloed op den geest
heilzaam kan zijn voor het lijf. moet
ieder voor zich streven naar een gezon»
den geest om een gezond lichaam te k-u»
gen. En zoo blijkt dan de oude. door
gymnasten zooveel gebruikte spreuk
„Mens sana in corporc sano". waYtvj
mt-n t.achj door het lichaam gezond en
krachtig ie maken tevens den geest
te vcbeteren. ook :n oingckccrden z n
bru khaarCorpus smum e menie
sana Een gezond lichaam door een
gezonden sccsr. Moeë dan de gezonde
geest in verband met het bovengc»
zegde begrepen wo den nis een h'lj»
moedige, een opgewekte, een zon»
ng e geest.
DR. C. TI MULDER.
