Haarlem's Dagblad | 1926 | 8 april 1926 | pagina 5

HAARLEM'S DAGBLAD

VAN HET POLITIEKE
TOURNOOIVELD

UIT DE GESCHIEDENIS VAN
NEDERLANDSCHÏNDIÊ

DONDERDAG 8 APRIL 1926 TWEEDE BLAD

EERSTE KAMER

Avondvergadering. Een tweede regeerings-
verklaring, die niet veel nieuws brengt.
Nieuwe leden. Hulde woorden en woorden van
medelijden en nagedachtenis. Geen algemeene
beschouwingen.

Avondvergadering in de Eerste Ka*
mer.

Gewoonlijk van niet grootc bctcckc*
nis. in avondvergadering komt de
Eerste Kamer meestal alleen bijeen tot
regeling van werkzaamheden.

Thans echter van meerdere beteekc»
nis, omdat de nieuwe regeering zich
aan den Senaat kwam voorstellen.

Lang was de Kamer niet bijeen ge*
weest. Er was veel gebeur*.. Een der
leden, het zeer geziene lid, Jhr. van
der Macsen dc bombrcff was overle»
den. En een ander lid, Prof. Slotema*
ker de Bruine was minister geworden.
De hiaten waren spoedig weer gevuld.
Vanavond werden hunne plaatsvcrvan*
gers „pleehtiglijk" in «Jen Senaat ge*
schiedt dit altijd met meer decorum
dan in dc Tweede Kamer, dc nieuwe
heeren verschijnen altijd in rok ge»
installcerd.

De opvolgers, dc heeren Jhr. MI»
CHIELS VAN KESSKN1CH en Jhr.
DE SAVORN1N LOHMAN namen,
gecomplimenteerd door hunne mcdclc»
den zitting.

De Kamer was lang niet bijeen ge.
veest.

Men gevoelde 't goed toen de Voor*
zitter. BARON VAN VOORST TOT
VOORST woorden van herdenking
wijden ging aan het huwelijksjubileum
der Koningin en aan dc overstroomings
ramp van het begin dezes jaar».

De VOORZITTER wyst, toen hij
enkele huldcwoordcn sprak jeeens dc
Koningin en den Prins, op het feit, dat
talrijke Nederlanders hebben gejuicht
om het geluk dat de Konink. Familie
is te beurt gevallen. Niet alleen land.
genooten hebben rocdcgcjubeld, uit
Oost en West klonken juichtonen op
en het buitenland liet zich niet onbc*
tuigd. Het kan ook niet anders
racende dc president het Kon. Huis
decide in lief cn leed. dc belangen van
volk cn vorstenhuis vloeien samen.
Met voorbeelden behoefde dc heer van
Voorst tot Voorst dit niet te staven.
..mdat c'.k der leden daarvan was
hij overtuigd de bewijzen had onder*
vonden Dc president riep Gods zegen
in over het Koninklijk gezin, vooral
snor Prinses Juliana. En eindigde met
het uitspreken van den wensch, dat de
Eerste Kamer nog vele jaren getuige
moge zijn. van bet geluk van het Ko*
ninklijk Huis.

Applaus klonk op van dc leden, die
staande dc. rede hadden aangehoord.
Dc s.id. volksvertegenwoordigers had*
den zich niet van hunne zetels verhc»

Dan wijdde de VOORZITTER nog
enkele woorden van medelijden aan de
slachtoffers van de ramp, die ons land
voor dc wisseling des janrs heeft ge»
troffen. Hij huldigde dc opoffering,
waarvan allcrzijds gebleken was, dc
zelfopoffering van hen, die ter hulp
zijn gesneld. Hij sprak van deernis met
de slachtoffers, over dc verloren men.
schcnlcvcns cn dc grootc verliezen, die
geleden zijn. Maar gelukkig het leed
is door ons volk gezamenlijk gedragen.
De voorzitter hoopte, dat onder Gods
zegen de strijd om -iet bestaan met
succes zou mogen worden voortgezet.

Dc heer VAN VOORST TOT
VOORST dc krasse grijsaard had
heel wat redevoeringen moeten voor»
bereiden. Immers, ook dc heer Slotc»
maker de Bruine, oud.K«mcrlni>minis*
ter moest worden toegesproken met
©enige vriendelijke woorden. De Se*
naat zei. de president betreurde

het vertrek van den heer Slotcmaker,
maar deelde tevens in de hooge onder»
scholding hem te beurt gevallen. Hij
hoopte, dat dc Kamer den heer Slote»
maker nog dikwijls in haar midden zou
mogen zien.

Daarna werd den MINISTER.PRESL
DENT gelegenheid gegeven enkele
woorden tot dc Kamer te zeggen, een
tweede r egc e r i n gs v orkTa r in g,
die een vriendelijk woord was. maar
niet veel nieuws gebracht heeft. Zij
luidde aldus;

Mijnheer dc voorzitter.

Nu het tegenwoordige kabinet dezen
«vond voor de eerste maal de eer
cn het genoegen heeft in deze Kamer
aanwezig te zijn. zult u mij wel willen
vergunnen een enkel woord te zoggen.

In dc vergadering wan dc Tweede
Kamer op Donderdag 11 Maart jl. is
namens het Kabinet een verklaring af»
gelegd, waarin dc aanleiding cn dc
figuur van zijn optreden, alsmede zijn
plannen voor dc naaste toekomst zijn
ontvouwd. Ik moge mij op dit oogen*
blik aan die verklaring conformceren
cn tevens, teT nadere toe richting, wijzen
op het daarop gevolgd debat cn met
name op het tijdens dat debat door dc
regecring gesprokene.

Ik vertrouw, dat een en ander een
voldoenden grondslag zal leveren voor
een nadere kennismaking óok met
dit Huis.

Het Kabinet doet een beroep op dc
leden der verschillende partijen ook
an dc Eerste Kamer, om in dc buiten*
gewone omstandigheden, welke tot zijn
optreden hebben genoopt, aanleiding
te vinden het minder naar zijn parlc»
mentairc positie dan naar zijn daden
te beoordcelen.

Wellicht zal dit nan deze Kamer
zelfs oog iets minder zelfbehcersching
kosten dan aan haar zuster aan dc
overzijde van het Binnenhof, in zoo»
ver door de eigenaardige plaats, die
dc Eerste Kamer in ons Staatsbestel in*
nt, zij reeds van nature iets minder
geneigd is tot het accesitueeren van po»
litickc shibboleths- Dc geschiedenis
deze hooge vergadering wijst uit,
dat dit meer dan theorie U. Om mij
tot dc laatste kwarteeuw tc bepalen
meermalen heeft in dat tijdsver»
loop de. Eerste Kamer een andere poli»
ticke samenstelling gekend dan die van
Tweede Kamer cn in verband daair»
mede die van het zittend Kabinet. Tc»
en is dit gedurende 11 jaren van
dc 25 het geval geweest. Tot grootc
politieke conflicten heeft dit het ééne
geval van 19(14 uitgezonderd nooit
geleid.

Zoo wetsontwerpen verworpen wcr»
den. geschiedde dit steeds bij gemeng»
dc stemming en niet juist bij voorkeur
onder een andersdenkend Kabinet.

Reeds deze houding, in het verleden
tegenover opvolgende, ook niet»gecst«
erwanten. parlementaire Kabiuetten
aangenomen, wijst cr op, dat het van
dc Eerste Kamer allicht niet een buiten»
gewoon zwaar offer zal vergen, zich
aan tc passen aan de sfeer, waarin dit
extraparlementaire Kabinet wcnscht
te leven en te werken.

Dc bedoeling van deze opmerking is
natuurlijk allerminst, het Kabinet tegen
controle of critiek te vrijwaren. In»
tegendeel, hoe meer het weet slechts
naar zijn daden tc zul'en worden be»
oordccld. des tc zwaarder cn ernstiger
/al liet zijn verantwoordelijkheid gc»
voelen. Beoogd wordt slechts, tc doen

uitkomen w.-arom. naar het vertrouwen
van het Kabinet, zijn abnormale positie
op zich zelve :n deze Kamer het ge»
meen overleg nk-t /al bemoeilijken.

Nog in een ander opzicht wcnscht
het Kabinet speciaal op dc Eerste
Kamer een beroep tc doen. Onder dc
belangen, die ook oit Huis zeer zeker
ter harte gaan en waarvoor het heeft
tc waken, behoort dc gaafheid onzer
parlementaire instellingen. Wanneer
zich eerlang in de Tweede Kamer
weder een politieke meerderheid mocht
blijken tc vormen, dan zal zoo stel
ik mij voor. ook cn vooral deze Kamer
het haar plicht kunnen achten dc aan»
dacht van liet Kabinet voor dat feit
te vragen. Zij zul dit kunnen doen zelfs
dan wanneer dc in de Tweede Kamer
zich vormende meerderhcid een zoo»
danige mocht zijn als waarvoor in de
Eerste Kamer vooralsnog d* gegevens
niet aanwezig zijn.

Met het uitspreken van dc hoop,
mijnheer de voorzitter, dat het gemeen
overleg tusschen de Regecring cn dc
Eerste Kamer ook onder het tegen»
woordig kabinet, zoolang dc politieke
omstandigheden zijn aanblijven
plicht stollen, goede vrucht zul dragen
in het duurzaam belang van ons volk,
meen ik dit korte woord tc mogen bc»
sluiten.

Daarna heeft dc VOORZITTER
diepgevoelde woorden van nagcdach»
tcnis gewijd aan den overleden volks»
vertegenwoordiger v. d. Macsen dc
Sombrcff, die geschetst werd als een
sympathiek, minzaam, rechtschapen en
arbeidzaam man, vol plichtsbesef. Blij»
vend zou dc Kamer wijlen den heer v.
d. Macsen herdenken.

Dc heer DE GEER sloot zich namens
dc regecring aan bij deze woorden.

Dc Kamer heeft dc hccrcn Van Lan»
schot, Slingcnbcrg. dc Vos van Steen»
wijk, Vcrkoutcrcn cn Anema benoemd
tot voorzitters der afdcelingcn.

Na afloop der beschouwingen rond
dc rogcermgsvcrklaring, die morgen
zullen aanvangen en vermoedelijk
dan wel beëindigd zullen worden
gaat dc Kamer in dc afdcelingcn. Tot
onderzoek der begrootingsontwerpen.

Dc voorzitter drong ernstig op bc*
jerkin© aan, opdat zoo groot moge»
Ifjkcn spoed zou kunnen worden be»
tracht.

Dc voorzitter sprak namens DE
CENTRALE SECTIE Van algemeene
beschouwingen repte hij met geen
enkel woord. Onder algemeene in»
stemming schijnen deze dus dit jaar
tc zullen achterwege blijVen.

INTIMUS.

STADSNIEUWS

INTIEME MUZIEKAVOND VAN
HANS DE BOCK

Men schrijft otis: Op Zaterdag 17
April zal Hans de Bock een inticmcn
muziekavond geven in Hotel Den
Hout- Medewerking hebben tocgc»
zegd de pianistilecraar van het conscr»
vatoiium te Rotterdam Anton v. dc
Roodcrc cn mcj. Jeanne Emmcrick tc
Rotterdam (zang). Voor piano zullen
gespeeld worden: Debussy Eau ré,
Piernê cn Hans dc Bock (vierhandig),
drie vierhandige stukjes voor kinderen
gecomponeerd door Hans dc Bock. uit»
gevoerd door Rooicrc tn dc Bock.

Voor zaag vermeldt het program»
raa Dcbussy-Duparc. oud»Italiaanschc
liederen cn vier humoresques van Hans
dc Bock.

DANSKAMPIOENSCHAP NEDER»
LAND.

Het comité „Nationaal cn Interna»
tionaal Danskam^.oenschap Neder»
land" heeft ook in Haarlem op Don»
derdag 22 April in het Gcm. Concert»
gebouw een wedstrijd uitgeschreven.

liet doel is het scheppen van ccn
Ncdcrlandsche danscultuur door bcvor»
dering van dc beoefening der dans»
kunst in Nederland in het algemeen cn
dc verfijning en beschaving van den gc»
zclschapsdatis in 't bijzonder.

Dc jury bestaat uit: Herbert A. Po»
lak, B. Lccfson, Juul Monnscli, J. R. v.
Hinte en mevr. Bosboom Yardaz.

Dc rcgclingscomité uit: G. dc Lange
H. Kwckkcboom en Th. Micgiclse tc
Haarlem.

Dc wedstrijd omvat vier verplichte
dansen, die, om voor het kampioen»
schap in aanmerking tc komen met den
zelfden partner moeten worden uitgc»
voerd. Dc vier dansen zijn Foxtrot, Bos»
ton. Blues en Tango.

GRATIS-VERZEKERING VOOR
DE WEEK-ABONNéa VAN
HAARLEM's DAGBLAD.

Art. 3 van de vcrzckcringsvoorwaar»
den vermeldt o.a. het volgende:

De uitkecringen bedragen:

300 Gulden, indien het ongeluk (val»
lende binnen dc grenzen van dc polis)
de efnigc cn rechtstrcck.schc oorzaak
is van dc levenslange ongeschiktheid
van den verzekerde, waaronder ver»
staan wordt dc amputatie van twee le»
de maten, hetzij beide voeten of beide
handen, dan wel één voet cn één hand.
boven den enkel of den pols. of onhcr»
atclbaar gezichtsverlies uit beide oogen
(totale blindheid), een en ander binnen
tien dagen na den datum van het on»
geval.

400 gulden indien het ongeluk (val»
lende binnen dc grenzen van de polis)
dc eenige en rechtstrcekschc oorzaak
is van den dood van den verzekerden
geabonneerde, hetzij onmiddellijk of
uiterlijk binnen driemaal vierentwintig
uren na het ongeluk.

200 gulden, indien het ongeluk (val
lende binnen dc grenzen van do polis)
de eenige en rechtstreeksche oorzaak
is van de amputatie van één hand of
cén voet boven den pols of enkel, of
van het onherstelbaar gezichtsverlies
uit één oog (totale blindheid van
oog), een cn ander binnen 10 dagen na
den datum van het ongeval.

100 gulden, indien het ongeluk (val»
lende binnen dc grenzen van dc polis)
dc eenige en rechtstrcekschc oorzaak
is van dc amputatie van beide leden
van een duim, binnen tien dagen na
den datum van het ongeval.

00 gulden, indien het ongeluk (val»
lende binnen dc grenzen van dc polis)
de eenige cn rechtstrcekschc oorzaak
»s van de amputatie van alJc leden
ccn wijsvinger binnen tien dagen na
den datum van het ongeval.

15 gulden, indien het ongeluk, (val»
lende binnen de grenzen van dc polis)
de eenige en rechtstreeksche oorzaak
is van dc amputatie van alle leden van
een anderen vinger, binnen tien dagen
na den datum van het ongeval.

35 gulden. Indien het ongeluk (va!»
lende binnen dc grenzen van dc polis)
dc eenige en rechtstreeksche oorzaak
:s van dc breuk van een boven» en/of
onderarm of van dc breuk van een bo*
en/of onderbeen.

VIJFTIENJARIG BESTAAN VAN
„NIEUW LEVEN".

De G c heelton thoudc rs*toonecl vereen i»
ging „Nieuw Leven" werd op 7 April
1911 opgericht. De herdenking van het
15»jarig bestaan zal op feestelijke wijze
plaats vinden op Zaterdag 10 April
192*3 in dc Gemeentelijke Concertzaal.

Dc zaal wordt voor deze gelegen»
hc:d bijzonder feestelijk aangekleed
Eerste»k'.assc artitisten zullen optreden
o.a. Alexander de Haas. Larcttc, Mar»
gic Morris, Rod: Roctcrs c a., onder
auspiciën van het Thcater»Bureau Max
in Gelder, Amsterdam.

Op dezen avond zal tevens gelegen»
hoid bestaan, voor hen die daartoe den
wcnsch tc kennen geven, de vcrecniging
met een enkel woord te complimentcc»
n.

Entre»actc»muzick wordt gegeven
door dc „MusicaLlellows" leider de
heer J. P. F. Regter Een en ander
wordt gevolgd door ecu bal onder lei»
ding van de heeren Kwekkeboom. De
babmuzick wordt geleverd door den
heer Stoeken. Het geheel belooft ccn
mooie avond te worden,

NEDERLANDSCH TOONEELVER»
BOND.

Cabaretsavond afdeeling Haarlem
en omstreken.

Dc afdceling Haarlem en omstreken
van bet Nedcrlandsch ToonecIverbond
-ft ccn cabaretavond georganiseerd
„Modern" op Vrijdag 9 April tc 8.30
r. Optreden zullen een Argentijnsch
Zang» en Dansgezelschap. Margie Mor»
ris, cn Speenhoff Jr. (Dc laatste als
conférencier).

NEUTRALE MANDOLINECLUB

„CON AMORE".
De neutrale mandolineclub „Con
Amorc", directeur Joh. Court, geeft
Zaterdagavond 10 Apr een qitvoe»
ring in den schouwburg Jansweg met
medewerking van het bekende man*
nenkwartct Euphonia. onder leiding
an den heer Nico Hoogerwcrf. Na
floop bal.

KET DIER VOOR HE LENS

HET EERSTE KUSJE

Het stekelvarken uit Noord»Afrika
woont titans ook in Griekenland, Cala»
brie, Sicilië en dc Campagna van
Rome. Over dag leeft het ongezellig in
lange, zelf gegraven gangen. Des nachts
zoekt het zijn plantaardig voedsel. Al
de bewegingen van het dier zijn lang»
zaum cn onbeholpen. Het is volkomen
onschadelijk cn bijna geheel ongc»
schikt om zich actief te verdedigen,

zoodat het tegen iederen handigen
vijand bezwijken moet. In gevangen»
schap wordt het stekelvarken tam, hoe»
wel het vreesachtig blijft. In Artis zijn
eenige exemplaren van het Noord»
Afrikaansche stekelvarken. Onze foto»
graaf moest langen tijd geduld oefenen
voor hij dc dieren in deze pose kon
verrassen.

KANTONGERECHT

UITSPRAKEN.

B. B. overtreding der Motor» cn Rij»
wiclwet f 75 subs. 10 dagen hechtenis.
B. A. B. overtreding van het Motor
en Rijwiclrcglcment f 3 subs. 3 dagi
hechtenis. P. C. overtreding van de
Motor» en Rijwielwet f 25 subs. 5 da»
gen hechtenis. W. v. d. Z., idem f 100
subs. 10 dagen hechtenis. J. de M., het
als bestuurder,van een met een paard
bespannen wagen rijden over den open»
baren rijweg daarmede de vrijheid en
veiligheid van het verkeer ïd gevaar
brengen door in dc scherpe bocht naar
links met te grootc snelheid rijden
f 15 suhs. 5 dagen hechtenis.

A. F W. overtreding der Veiligheids»
wet f !0 subs. 5 dagen hechtenis; W.
D. overtreding van het Motor» en Rij»
wielreglemcnt f 3 subs. 3 dagen hechte»
■nis; C. K. het in staat van dronken»
schap vcrkccrcnde de orde verstoren
f 20 subs. 5 dagen hechtenis: L. G. de

G. het con motorrijtuig des avonds
niet verlicht hebben f 10 subs. 5 dagen
hechtenis; W. G. overtreding der Ar»
heidswet f 10 subs. 5 dagen hechtenis;

H. S. het als moeder van een kind, die
daarvoor aansprakelijk kan worden ge»
steld, niet zorgen dat dit kind als leer»
ling op een lagere school geplaatst en
nog niet buiten dc leerverplichting val»
lende, die school geregeld bezoekt f 2
suhs. 2 dagen hechtenis.

E- K.. het als bestuurder van een
rijwiel, daarmede over den'weg rijden
op zoodanige wijze, dat de vrijheid en
vcilgheid van het verkeer op dien weg
wordt ingevaar gebracht 8 subs. 8
dagen hechtenis- G- W overtreding
der Motor» cn Rijwielwet 44 subs
4 dagen hechtenis cn 1 subs. J dag
hechtenis- J. B. als bestuurder van een
motorrijtuig daarmede over een weg
rijden met zoodanige snelheid, dat de
vrijheid cn dc veiligheid van het ver»
keer op dien weg wordt in gevaar ge»
bracht f 15 subs- 5 dagen hechtenis-
\V. C. R overtreding der Motor» en
Rijwielwet 3 en f 10 subs- 3 dagen
cn 10 dagen hechtenis. J. dc W- het
/under vergunning loopen op verbo»
den grond f 6 subs- 6 dagen hechtenis-
I v- B- vrijgesproken L. P- K- het te
Heemstede als een bestuurder van een
voertuig langs een stil staand op rails
geplaatst tramrijtuig -rijden aan de
zijde waar passagiers ;n» of uitstappen
1 subs. 1 dag hechtenis.

DE ZEGF.I .FAR»» TG AGE TE
HAARLEM.

Ruim ccn jaar geleden is door den
Minister ccn commissie benoemd, die
de opdracht had om te onderzoeken
naar dc wcnschclijkheid om dc gcheelc
zcgelfahricagc. die thans bij dc firma
Enschedé geschiedt, over tc brengen
naar 's Rijks Munt tc Utrecht: in ons
nummer van 3 Maart 1925 hebben wij
daaraan een artikel gewijd en de over»
brenging ontraden.

liet rapport van deze commissie is
eenige weken geleden ingediend Het is
een uitvoerig stuk en wij hebben ge»
gronde reden om tc veronderstellen dat
dc conclusie niet gunstig is ten aanzien
dc overbrenging naar Utrecht, zoo»
er alle kans bestaat, dat de fabri»
cage blijven zal waar zij thans is.

LANGS DE STRAAT

Op het schavotje

In een vrij snel tempo naderden eetl
hoop rammelende bcstanddcelen. die
den indruk vestigden van blik te zijn,
wat planken, een motor, die dc ramme»
lende massa in beweging bracht, en
eenige wielen, die wonderlijke boch»
ten beschreven. Toen de ijlende chaos
binnen gezichtskring gekomen was,
bleek dat hier sprake was van een rao,
dern, niet onbekend voertuig. Op het
onderstel dat bij echte auto's chassis
heet was een vloer gebouwd van twee
en een half bij vier meter (naar schat»
ting), Rondom dit plankier was een gam»
mei hek opgesteld. En zóó geleek de
instelling die bij echte auto's carros»
serie heet op ccn grootc, eeoigszins
landelijke baby»box.

De inhoud van deze box was in veler»
lei opz ehten bepaald merkwaardig-

Op het schavotje stonden in gezelH»
ge beslotenheid een tafeltje en een zes
tal stoelen (onderscheidenlijk keuken»,
huiskamer» cn voorkamerstoclcn). Op
die stoelen zaten een lieve oude opoe,
een alleraardigste opa, een vader, een
moeder, een zoon en een dochter, welke
laatste een baby op haar schoot ge»
plaatst had Op het schavotje zat vérder
een lief klein meisje, geleund tegen het
hekje. Alle die menschen hebben -wij er
van verdacht, stiekum tc zijn weggcloo»

Kn uit één van Heyermans' beste Falk»

idjes. Zij waren nu ongetwijfeld op
weg naar dc bloemenvelden. Zij geno»
ten zeer. Maar zij hadden af en toe met
moeilijke oogcnblikkcn te kampen.
Want in dc Julianastraat ziin de kuilen
buitensporig diep Het geval rammelde
uitbundig vroolijk door dit kwartier.
Bij dc diepste kuil sprongen de stoelen:
en het tafeltje twee voet omhoog van
het schavotje. Opa cn opoe dansten»
Dc kinderen en dc ouders dansten hoo»
ger dan hun wippende stoelen. De ge»
zichten der toeristen stonden in ang
stige strakheid gespannen, maar
klaarden weer op toen vlakker ter»

en babybox verder. Kuil in, kuil uit.
Stoelen wipten. Menschen schokschou»
derden

Eerst bloemenvelden zien, dan ster»!
cn!

R-=K. DRANKBESTRIJDING
De algemeene vergadering van he£
diocesaan Kruisvcibond in het b-isdom
Haarlem Zal dit jaar gehouden worden
tc Scheveningcn op Maandag 7 Juni.
Aan de beurt van aftreding zijn de be»
stuursledcn, de heeren J. G. Pothorst
cn G. P. Bon. die zich beiden weer
herkiesbaar stellen-

PERSONALIA
Dc heer W. A. Dingcinans. gediplo»
meerde van de afd Werktuigbouw»
kunde der Middelbare Technische
School te Haarlem, is benoemd tot
technicus bij dc Bataafsche Petroleum»
Mij ter standplaats Pladjo© (Suma»
tra).

De berichten omtrent den overval m
de onder»aideeling Tapatocan op Sum*,
tra's Westkust, waarbij kapitein Paris
het leven verloor, heelt weer eens dc
■indacht gevestigd op dat sinds men»
schenheugenis woeligste deel onzer
Oost»Indische bezittingen: Atjeh.

1

KAPT. PARIS.

De Str ijd in Atjeh

I De aanleiding tot dezen overval is
nog niet bekend, maar men meent haar
tc moeten zoeken in de actie van het
bcmdchoofd Tjoct Ali, tot wiens arres»
tatic dc brigade van kapitein Paris was
uitgetrokken.

Later zal wel volledig opgehelderd
worden, welke omstandigheden tot deze
betreurenswaardige gebeurtenissen heb»
ben geleid, wij willen thans dc gelegen»
heid benutten om het een en ander te
vertellen van dc geschiedenis der ver»
wikkelingen tusschen Hollanders cn
Atjincczcn.

Wanneer wij, voor het begin van dit
beknopte overzicht teruggaan tot het
begin s an dc 17c eeuw dan zien wij ten
opzichte van Atjeh, hoe de krachtige
sultan Iskandar Mocda (16071636) zijn
gebied sterk weet uit te breiden. Hij
veroverde dc plaatsen op Sumatra's
Westkust tot voorbij Indrapocra, Perak,
Kcdak cn andere nederzettingen op het
schiereiland Malakka kwamen in zijn
bezit, op de Oostkust reikte zijn invloed
tot voorbij Dcli. Zoowel Engelschen als
I.'ortugcezen en Nederlanders trachtten
hem hierin te dwarsboomen en Jan Pie»
terszoon Cocn voorspelde: „de Atchijn»
der mag wat wupsteerten, stoffen en
blutsen, tc sijnder tijt moet hij er ook
aen".

Deze minder elegante dan duidelijke
uitspraak scheen in vervulling te gaan,
toen na Iskanda's dood 't rijk, dat hij 1

naliet te groot bleek voor zijn opvolg»
ster cn dochter. Dc Hollanders, verte»
genwoordigd door de Oost Indische
Compagnie verwierven tal van privile
ges, maar dc rapporteurs bleven toch
klagen dat zij „in plactsc van thin cn
peper slechts schone woorden cn een
vriendclijck gclact" kregen. Toen ook
het vriendelijke gelaat verdween cn toen
in 1651 in Pcrak Ncdcrlandsche k»x>p»
lieden werden vermoord, bctcckcnde dit
de oorlog Weliswaar werd in 1659 dc
vrede hersteld, maar daarmee niet het
vertrouwen cn dc toestand bleef onrus»
tig en dc Compagnie toonde zich niet
afkeerig van verzoeken van door Iskan»
dar onderworpen plaatsen om hulp tc
verlccnen bij het afschudden van het
Atjchsche juk. In het jaar 1667 werd
door belangrijke verdragen met dc hoof»
den van Sumatra's Westkust cn Dcli dc
invloedssfeer van de Compagnie in deze
streek belangrijk uitgebreid.

Deze enkele gegevens over dc oude
dagen, voor wij naar ccn korter achter
ons liggende periode - overgaan. Atjeh
was in de tusschcnliggcnde twee eeuwen
ccn roofs laatje gebleven, meestal
slecht bestuurd cn daardoor ccn gevaar

voor de veiligheid van personen en goed.
Zijn strategische ligging aan den gro»>-
ten handelsweg naar het Oosten maak*
te het onvermijdelijk dat vroeger of 1"
ter een Westerschc mogendheid moest
ingrijpen.

Toen Engeland ons in 1824 onze Oos»
tcrsche bezittingen na de periode
Raffles teruggaf, behelsde het tractaat
van Londen dat den overgang regelde
ten opzichte van Atjeh een artikel,
waarbij Nederland de verplichting op
zich nam, met eerbiediging van Atjeh's
onafhankelijkheid onze verhouding tot
dat rijk zoodanig tc regelen, dat dit

overeenkomst met Engeland gesloten,
waarbij de beruchte bepaling van 1824
werd teniet gedaan en Nederland vrij*
beid van handelen op Sumatra verkreeg.
Voorloopig hoopte men echter nog door
waarborging der Atjchsche onafhanke»
lijkheid de vriendschap met dit land tc
verwerven en het verzoek van verschil»
lende kuststaten om onder Neder»
lar.dsch bestuur te worden geplaatst
werd in dc lijn van deze politiek afge*
wezen. Helaas, de hoop bleef ijdeL Ter»
wijl dc Atjehers roet de onzen onder»
handelden, riepen zij opnieuw dc hulp
van vreemde mogendheden in. ditmaal
niet minder dan van Amerika, Frankrijk

i Italic.

Deze houding leidde tot het zenden
schepen en troepen naar Atjeh

Iandschc rijk „den zeevaarder en hande» toen dc verlangde genoegdoening achter»
laar die bestendige veiligheid zou aan» j wege bleef tot een oorlogsverklaring in
i1873.^h

bicden, welke er niet scheen tc kunnen
bestaan zonder een gematigde uitoefi
ning van den Europceschcn invloed".

(Neerlands Indië: H. Colijn).

Het kwam hierop neer, dat Nederland
zorg moest dragen voor de veiligheid
langs de Atjehschc kust en tevens de
onafhankelijkheid van dezen staat moest
respectecrcn.

Dit bleek spoedig wel wat al tc veel
gevergd te zijn. Zeeroof was aan dc
orde van den dag. Dit misdrijf werd
met tuchtiging bestraft, waar men echter
niets verder mcc kwam, omdat men
geen maatregelen kon nemen die her»

Haling onmogelijk maakten. De Neder»
landsche vloot gaf dit onbegonnen werk spoedig ontbrandde dc strijd opnieuw,
spoedig geheel op en het eenige resul» 'len koste van geweldige geldelijke of»
laat was een soort verdrag m 1857, dat fers werd in 1879 eindelijk de daadwer»
middellijk door dc Atjincczen als kelijkc verovering van Atjeh een feit.
scheurpapier werd behandeld. Wel verre dat opnieuw door een fout gevolgd

i zich aan de vriendschap die dit werd. Tc spoedig werd de sterke troe»

rdrag" beoogde, to houden, werd hetpenmacht teruggenomen en na enkele
optreden der Atjehers steeds vijandiger jaren moest een deel van het zoo kort»
cn zelfs werd in 1868 dc hulp van Tur» geleden veroverde gebied weer worden
kijc tegen ons land ingerApen. prijsgegeven. In 1893 was men nog niets

Zoo kon hei intusschcn niet voort» \e:dc-r ccn belangrijke troepenmacht;
uin. want dc Ncdcrlandsche regecring /al als het w.irc opgesloten in een ring
kon zich niet veroorloovcn het tractaat j van vijanden co Toekoe Oemar, die
van Londen als een „vodje papier" tc eerst verraad pleegde jegens zijn land»
beschouwen. In 1872 werd een nieuwe I genooten door voor ons te vechten,

Eerst dc tweede expeditie had succes,
wat echter naar later zou blijken, slechts
ccn schijnsucces was. Men wilde den
Sultan dwingen tot het sluiten van een
tractaat. doch toen dc Kraton veroverd
was, bleek dc sultan reeds overleden.
Bij proclamatie werd het volk bekend
gemaakt, dat tot opvolger van den Sul»
tan was aangewezen: de Ncdcrlandsche
regecring. Onmiddellijk werd het land
gereorganiseerd, zonder 'dat men zich
nckommerdo om dc toch waarlijk niet
geringe omstandigheid, dat het Atjeh»
sche volk zich nog geenszins onderwor»
pen had. En het dacht hier

pleegde nieuw verraad jegens ons door
zich drie jaar later weer bii onze tegen»
standers aan tc sluiten. De schermutse*
iingen (van een oorlog valt niet te spre»
ken) van 1874 tot 18% gevoerd, hebben
dc moeilijkheden in Atjeh eer ver*
zwaard dan opgelost cn schatten geld
gekost, om niet tc spreken van nog
veel kostbaarder mcnschcnleveos.

De gebeurtenissen na 1896 liggen nog
te versch in het geheugen om er lang
bij stil te staan. Majoor, later generaal
van Hcutsz. heeft dc gehecle tactiek ten
opzichte van Atjeh grondig gewijzigd,
en in zeer korten tijd net succes bereikt,
waarnaar zoo lang cn onoordeelkundig
was gestreefd.

In 1898 ontwierp hij met Dr Snouck
Hurgronje een model van Atjchsch zelf*
bestuur, dat door den Gouverneur Gc»
ncraal van der Wijck en den Minister
van Koloniën J. T. Crcmcr na eenige
wijzigingen werd aanvaard en bekend is
geworden als dc „korte verklaring".
Hierin verplicht de vorst zich tot op*
volging van ajle bevelen, hem door onze
ambtenaren gegeven cn verklaart hij het
bestuur over zijn land uit handen van
den Gouverneur Generaal te aanvaar»
den. Later is deze vorm van zelfbestuur

honderden staatjes in onze Oost van
kracht geworden.

Wij zullen ons niet begeven in dc cri»
tiek die van vele zijden op bet Neder»
landsche optreden in verband met Atjeh
is geleverd. Wanneer wij een bcschou»
wing willen geven over de vraag of Ne»
dcrland het recht had Atjeh door over»
macht tot aanvaarding van toezicht, con»
trole of bestuur te dwingen, dan dienen
wij feitelijk terug tc gaan tot dc landing
van dc eerste Ncdcrlandsche ontdek»
kingsreizigers in den Oost»Indischca
Archipel, tot het principicele wezen van
dc koloniseerende Westerschc Mogend»
heid. En dnt is in dit bestek niet moa
gcljjk,