VAN CROYDON NAAR SCHIPHOL. HET VISIOEN. AMSTERDAM EN EUROPA. DE ROMANTIEK VAN ONZE EEUW. HERINNERINGEN AAN MEDEREIZIGERS. Het was twee uur *s middags. We zaten in luie rieten stoelen, de hoogte* meter wees drieduizend voet, diep be* neden ons lag de Belgische kust. De luchtommibus zette koers naar Hol* land. Boven Engeland hadden we onder een dikken fog gevlogen, erg laag. Ne* genhonderd voet wees de bibberende naald. Dat was wel aardig. Je zag al* les goed. daar beneden. Sussex is een mooi graafschap. Ook speelden ze er* gens een cricketmach en de ouwe Ier naast mij, die in Holland bloembollen ging koopen, zei iets van „that ball was too short", waarop de Engeischman vóór me zich natuurlijk nijdig om* draaide cn den Vrijstater tegensprak. De overige drie passagiers, Hollanders hielden een gesprek over hun vorige luchtreizen, die talloos schenen te zijn, over stormen en ..bumping", over „ik ben nooit luchtziek" cn „ik ga nooit meer me: de boot", etcetera. Maar dicht bij Dover raakten we een beetje aan den dans, en toen zei niemand meer :ets behalve de Ier, die naïevelijk aan den Hollander met den blonden baard vroeg „of het nu ge* vaarlijk was". „Nee", antwoordde de baard, en wees op het ironische bordje onder den half* zichtbaren rug van den bestuurder. „D'r is een nooduitgang". Boven het Kanaal klommen we tot drieduizend voet. en keken naar de minuscule stoombootjes en het zacht* rimpelende watervlak diep beneden. De 'motor dreunde, de zon scheen fel naar binnen in de kajuit. De ouwe Ier kan zijn mond niet houen. Hij vertelde mij. da: hij alleen was gaan vliegen omda:*:e thuis toch altijd in gevaar zat. Hinderlagen, waarin*:e zoomaar om den haverklap viel. Rebellen. Revolvers. Daarom v!oog*ie ncu. Voelde zich meer „3: home" dan op de boot. Ik- zei hum. Deze Ier kneep 'm. Maar boven die Belgische kust werd het vervelend. Het duurde te lang, we ■vioger. te hoog, het was als*maar du:* nen en zee, en zee en duinen. Niets anders. Af en toe een badplaats die je niet herkennen kon. Ze leken allemaal op elkaar. De blonde baard verdiepte zich in een boek, de Engeischman bestudeerde met onbewusten humor een kaart van de Londensohe Underground Rail* ways. Hij werkte aanstekelijk. Alle vier de overige passagiers haalden kranten te voorschijn, vouwden ze uit en begon* nen te lezen. Ik ook. Gladjes en schok* loos snorden we door. Ik was net aan de laatste alinea van een leader in de Times toe, toen de blonde baard zich omdraaide, en sprak omlaag knik* kend door 't raampje: „Zeebrug* ge". „Nou pas?" vroeg de d:kke voor* aan, die er uitzag als een dorpsnotaris. „Dpt kost me m'n trein naar Zwolle". Vliegen op drieduizend voet hoogte, zonder „bumping" is merkwaardig*vrij van alle gevaar*sensatie. De Engeischman viel in slaap. Ik ben er zeker van dat*ie werkelijk sliep. Hij snurkte zoo natuurlijk. Boven Walcheren meende de Ier, dat het wat lang duurde en zei iets van de nachtboot, waarin je sliep en niet merkte dat het tijd kostte. Wij landden precies vijf minuten te vroeg op Schiphol. Twee uur en veer* ::g minuten geleden hadden wij Croy* don verlaten. Binnen tien jaar worden alle lucht* omnibussen voorzien van draadlooze ontvangers, die conecrten uit*toeteren en misschien ook wel van cinema's. Let u maar eens opl Ik moet hieraan toevoegen, dat, toen we Schiphol verlieten in den auto van de K.L.M., en dit vehikel met een koenen zwaai het smalle dijkje van de ringvaart opdraaide, de Engeischman een kreet van ontsteltenis uitte. Hij schrok voor 't eerst. Wij lachten. We voelden ons „at hofne". De Ier ook. R. P. DE GEEST VAN OUD-HAERLEM. DE K. L. M. IN 1926. WAT IN KORTEN TIJD TOT STAND KWAM. Een warme zomernacht. In de straten 1 doodsche stilte. Schaduwen hangen loom. zwaar, onbewegelijk en ondoor* zichtig. Voetstappen klinken als doffe dreunen die snel zinken in de klemmen* de stilte. Om Louwtje straalt een mysterieus licht. Transpireerend heft hij zijn steenen arm. Met donkere muilen gapen Koningstraat en Grootc Hout* straat. De Groote Kerk is een zwarte berg. Haar contouren, anders zoo teer, grijpen grof in de dikke zware lucht er achter. De atmospheer ademt me» lancholic; hitte en duisternis zijn narco» tica die bedwelmen. Gij spoedt u voort. U wilt verdwijnen in de Groote Hout* straat. Op de Markt schijnt het niet pluis te zijn. Bij de trap van het Stad* huis wilt u oversteken. Plotseling houdt u den adem in. U blijft roerloos staan, klemt de tanden op elkaar en spert de oogen wijd open. Het angstzweet komt op uw voor* hoofd. Daar, boven op de blauwe hard* steenen stoep, staat een lange man, ge* huid in een zwarten mantel. Dc doodc oogen staren groot, in de richting van het Klokhuisplefn. Zij zien u niet. U wilt wegsluipen. Maar het spookachtig wezen wendt het witte gelaat en ziet u lang aan. U voelt zich erg gerustgesteld door dien blik, die meer van wanhoop dan van kwaadaardigheid spreekt. Uw spieren ontspannen zich langzaam. U durft weer ademhalen, uw handen glij* den terug langs uw lichaam dat zich naar boven buigt om beter te kunnen zien. Uw vrees is verdwenen. De sombere man op de trap spreekt: „Kom nader, zet je naast me". In de tastbare stilte galmt zijn stem als een contra*bas. U durft natuurlijk niet tc weigeren en uw hart begint weer in uw keel te kloppen als u de trap be* stijgt. En als u naast hem staat, klein, onaan* zienlijk en bang, herneemt de myste* neuze: „Herken je mij dan niet? Hoe zou je ookIk ben de geest van Oud* Haeriean!" „Aangenaam prevelt u verrast, mijn Toekomstbeeld: Groote Markt. naam is Piets" laat u er fluisterend op volgen.... ..What is in a name?" bast de geest moedeloos, vooral als je Piets heet". •.Zwijg maar burger. I k heb behoefte om te spreken. Het doet er niet toe met wien. Eeuwen heb ik gezwegen. Ik had het dan ook te druk om te praten. Ja. druk b> 1 ik het in mijn hoedanig* heid van dsgeest wel! Het was mijn bezigheid op de schoone dingen der stad m ij .1 stempel van schoonheid te drukken. Zoo 'goot ik een groot deel van mijn wezen in dc oude gevels van de smalle straatjes. Ik be*„ziel"*de in den waren zin van het woord alles wat mijn geest verdiende. Ik hulde de Ba* kenessergracht in een antiek waas bij dag cn in een teere schemering bij nacht. In het voorjaar klom ik in de, geurende lindeboomen die daar langs de huizen staan en ik keek naar de men* sclien die genoten van mijn werk.Op de Groote Markt dacht ik voor immer mijn zegel te hebben gedrukt. Haar schoonheid zou onvergankelijk zijn^ Maar mijn geestesoog ziet een recselijkc toekomstIk hoop dat ik overdrijf in mijn angst. Maar stiet ik niet al honderd malen mijn doorluchtig hoofd tegen die vervloekte ijzeren paaltjes die in. zoo grooten getale op mijn heerlijke Grootc Markt en langs mijn' kostelijkste domein, de Bakenes* sergracht door Uw Overheid geplant zijn. Die ellendige paaltjes, hard rood, akelig wit, brandschoon, met die grijn* zende letterteekens VERBODEN IN TE RIJDEN? Brandde ik onlangs mijn geestelijke vingeren niet, toen ik, levens* moede wandelend langs de transen van uw ouden Sint Bavo. misleid werd door die felle ELGAWA lichten? Maar wat klaag ik ik ben wellicht lijdende aan artistieke verteedering.doch toen ik mij treurende naar het rustig Proveniers* huis wilde begeven kwam mijn astrale lichaam in zeer disharmonisch contact met een afgrijselijk licht*reclamezuiltje dat daar onder de oude eerwaardige kastanje is geplant. Zoo werd ik ver* jaagd van de plaatsen die mij het dier* haarst waren. In een fraaien nis in het 'stadhuis, waarin ik mij dikwijls te rus* ten begaf, staat nu een zonderling we* zen 'da't mij schrik inboezemt. Van het Prinsenhof verdrong mij de Moderne Geest, die ook in de Kruisstraat naast een oud Heerenhuis zoo te keer ging. Waar kon ik arbeiden, waarop kon ik nog mijn blijvende schoonheidsstempel drukken. Men kan toch niet van mij verlangen dat ik mij in de Kommiezen» huisjes ofwel „Dobbelstcencn" zal gaan vestigen? Nee, die zijn me te kaal, te onverzorgd en te armoedig Een diepe zucht.... dan: Waar zijn de dagen dat ik ontspanning zocht op de Koekamp? „Als het daar nu maar bijgebleven was, herbegon de geest luijJer en harts* lochtelijker. Maar iederen dag/ verloor ik meer van mijn oude rechten. Dage* lijks davert hier motorgeronk door de lucht. Dat maakt mij nerveus en roept vreeselijke visioenen in mij op, van din* gen. die nog komen zullen. Die visioenen hebben mij het laatste vertrouwen be* nomen. Als goed bijgeloovig geest ge* loof ik in mijn droombeelden. Zij heb* ben mij vernietigd.De geest kreunde en snikte. Hij hief zijn rechterarm op, waaraan als een zwarte-vlag zijn lang kleed hing. Hij prevelde vreemde woorden, zijn oogen doorboorden den nacht. Toen gebeurde er iets heel vreemds. De fantasieën, de visioenen van toe* komst, die spookten in het geestesbrein, begonnen te leven. Een fel licht kwam over de Grootc Markt. Louwtje was gepromoveerd. Hij stond hoog en droog op een verkeerstoren. De vischhal was vlieghal geworden. Het gedonder van motoren vervulde de lucht. Op de glad* de daken van de ranke Groote Kerk lichtten verhcerspijlen op.... Onze fotograaf zweefde aan, in zijn gevleugelde Buick. Hij landde bij Brink* mann. si aide zijn geïmpiovisecrde één* dekker (hij is een handig man, onze fotograaf, en hij staat voor niets) in de vlieghal, en maakte het overzicht dat u hierboven ziet. De geest was verdwe* nen. Ten ondergegaan aan zijn eigen wilde fantasie- Zijn zwarte mantel lag leeg op de blauwe hardsteenen stad* hui strap. F. A. Het hart van de organisatie. In het verblijf van den chef van don vliegdienst op Schiphol hangt deze muurgroofce kaart. Het hart van de or* ganisatie. Centraal punt is Amsterdam Van daar strekken dikke roode lij* nen zich uit naar alle windstreken, HamburgMaLmö, Berlijn, Bazel, Rot* terdam, Parijs. Lyons, Marseille, Rof» terdam. Londen. Dit is het gepro* jecteerde vlak van een ontzaggelijk Europeesch luchtgebied dat doorkruist wordt door de toestellen van de K. L. M., Imperial Airways, Air Union. Far* man Air Lines. Deutsche Luft Hansa enz. Door middel van pionnen van verschillende kleuren kunnen ac routes en de stand van de vliegtuigen in die routes, van deze kaart worden afgele* zen. Elk station dat een aviateur pas* seert wordt gerapporteerd, en onmid* dellijk op de groote kaart met een pion aangegeven. Op de tabellen die aan de kaart hangen wordt het aantal passagiers en de bagage vermeld. Zoo* doende weet men in het centrale punt steeds hoeveel passagiers er onder weg op tusscbeiïstations bijgekomen en hoeveel plaatsen er voor andere pas* sagiers nog open ter beschikking zijn. Met één blik overziet de chef van den vliegdienst op Schiphol dus den stand van zaken. Ook deze droge kaart wordt bij nadere be schouwing nog een in* terc.ss.ant en levend deel van het be* drijf. Men ziet er uit welk een belang* rijk punt Amsterdam (Schiphol) vormt in het internationaal verkeer door de lucht. En als men zich dan nog even indenkt op hoeveel lijnen de hierboven genoemde trajecten weer aansluiting direct of indirect geven, dan kan men eerst goed beseffen wat Holland aan de KXJVI. uit economisch oog* punt heeft te danken. Om den lezer het 'beeld te verduidelijken geven wij hieronder een overzichtje van be* staande maatschappijen, die regehnati* ge diensten onderhouden. Behalve de groote maatschappijen die hierboven worden genoemd, staan in de Internationale Luchtgids de vol* gende instellingen vermeld: L'Aerona* vale (Antibes. Ajaccio. Tunis). Aus* trian Air Service (Züiich. Miinchen, Weenen. Budapest) Deruluf: Co., Rus* sische diensten; (Moskou, Smolensk, Kowno, Koningsberg, Dantzig, Ber* lijn). Compagnie Intern, de Naviga* tion Aerienne (Van Parijs over tal* rijke tusschenstations, naar Budapest, Warschau en Constantinopel). De: Danske Luftfartselskab (Kopenhagen. Keulen en Londen), Latécoère Co. (Toulouse, Marseille, Perpignan, Bar* celona, Alicante, 'Malaga, Tanger, Ra= bat en Casablanca). Ook beslaat er reeds een dienst van Casablanca naar Dakar! De Polska Linga Lotnicza (Dantzig, Warschau. Lemberg. Krakau. Weenen). De Poolsche Aéro. De Zwilsersche Ad. Astra Aéro (Zurich —Budapest). De Societa 'Italiana Ser* vizi Aerei (Triest—Venetië, Milaan, Turijn) en de CzechoSlovakia Lucht: dienst (Praag, Krakau. Warschau, Ma* rienibuTg, Pressburg, Kaschau). Dit onzaggelijke luchtnet heeft zich dus in weinig jaren over een wereld* deel verbreid. Eenige maanden gele* den vermeldden wij nog dat de treinen des nachts de taak van de vliegmachine overnemen. Ook dit is al niet meer zoo. De Deutsche Luft Hansa bijvoor* beeld vliegt in één reis, va* Berlijn naiaT Moskou. Het vliegtuig vertrekt des nachts te twee uur van het Tem* pelfaoferfeld bij Berlijn Onbegrensde mogelijkheden. En een toekomstbeeld dat de stoutste fantasie niet zal kunnen benaderen. Een eeuw geleden reisden rijke Ne* derlanders per diligence naar Parijs. En zij verwonderden zich over de snel* heid waarmede dit geschiedde, als zij goed twee dagen later la ville lumière aan den horizon zagen verschijnen. Eenige maanden geleden sohreven wij een tweetal artikelen over dc be« teekenis van de Koninklijke Lucht* vaarfcmaatschappij voor Holland. In een interview met den lieer Deliaert, die toen chef was van het vliegterrein Schiphol, schetsten wij dc grootschen atbeid die K.L.M. verricht in het in» rernationaal luchtvaartverkcer. In de eerste plaats dat Amsterdam de exploitatie van het vliegveld Schip* hol zou aanvaardon. Dit is inmiddels geschied. Schiphol is een gemeentelijke Luchthaven geworden en dc heer Del* laert werd ambtenaar. Hij heet nu havenmeester. In zijn plaats werd de heer H. Nieuwenhuis chef van den vliegdienst op Schiphol. De heer Bouw* man werd aangesteld als adjunct*chof. Met hem maakten wij een wandeling over de terreinen op Schiphol, waar op het oogenblik hard gewerkt wordt aan de uitbreidingen. Wat de adjudant» jhef van den vliegdienst vertelde. De dienst is dit jaar geheel gecentra» Iiseerd. Schiphol is middenpunt gewor* den en heeft alle takken van dienst on* der zich vereenigd. Rotterdam is nu tusschenstation. Op Schiphol is thans ook gevestigd de centrale radio* dienst. De telegraafdienst gaat over een eigen lijn. Dat kost,de K.LjM. duizenden per jaar! Sinds .het begin van 1926 heeft de maatschappij haar materiaal uitgebreid Vijf kleine Fokker*vlicgtuigen werden aan Zwitserland overgedaan. Zes groote toestellen doen nu dienst. Zij bieden miet aan 5, maar aan 8 passa* giers plaats. Het zijn geheel nieuwe vliegtuigen. Vijf er van werden dit jaar afgeleverd. Het eerste kwam in de maand September van 'het vor:g jaar op Schiphol. Zij kunnen 21/2 maal zooveel lading, innemen als de oude toestellen en zijn bovendien 30 K.M. sneller. Buitenlandsche toestellen leggen het zonder onderscheid tegen de Holland* sche Verkeersvliegtuigen in snelheid af. A. H. G. Fokker Nog maar eenige weken verkeerde het landingsterrein vóór dc groote han* gar in vrij slechten staat. Het zwarte sintclterrein was smerig, dikwijls irtod* derig en altijd onoogclijk, voor de passagiers onaangenaam, voor het bc* drijf lastig. De groote oppervlakte is op 't oogen* blik bedekt met een prachtig beton* nen platform. Tegenover den ingang van het vlieg* veld, eenige honderden meters van de oude hangar, is een nieuwe gemeente* hangar verrezen. Dc zoogenaamde semi permanente Bessonneau geconstrueerd, uit hout, staal en zeildoek. Dergelijke hangars, waarin de grootste toestellen kunnen worden ondergebracht, doen al sedert een tiental jaren op Crovdon dienst. Op Schiphol, waar met eigen monteurs gewerkt moest worden'stond de Bessonneau in 6 weken overeind. Eigen monteurs van de fabriek doen denzelfden arbeid in 14 dagen. De Bessonneau is een sierlijk onder* deel van Schiphol. De monumentale koepel keert zijn geweldige bolronde rug naar den kant waar dc sterkste stormen vandaan komen: Het Zuid* Westen. Het'gevaarte is zeegroen cn teekent zich licht en groot af tegen den achtergrond van de lucht. Achter de Bessonneau ligt een wijde schoone vlakte. Terrein dat door de gemeente Amsterdam is aangekocht. Hectaren groot.Zcs hangars zulle" dn.r. gebouwd worden. De bouw van één dezer Is reeds aanbesteed. Naast den inzwcef* hoek tegenover Fckker's werkplaats cn hangar, ligt ccn oude groote hoev;. Ook deze wordt opgeslokt door dc k. L. M. Het wordt een :noder"c v.o* ning voor de hccren Nieuwenhuis cn Bouwman. \'oor A. H. G. Fokker wordt dicht bij den inzwecfhock die voor landing natuurlijk open moet blij* ven, een flinken lap grond gereser* veerd. De wegen om en bij Schiphol zijn of worden verbeterd. Dc groote oprijlaan van dc aart naar het vliegterrein is aanzienlijk ver* breed en verhard. Dit is in korte trekken wat de heer Bouwman van Schiphol in het laatste stadium van ontwikkeling, vertelde. Als de lezers een oordeel willen vel* len over de prestaties van dc K. L. M. n.oeten zij in aanmerking nemen dat deze ma:r-c*>apoij 1/4 van 'e sub..* dies krijgt die bijvoorbeeld jan een Engelsche Maatschappij wor.it uitge keerd. Dat dit bedrijf in alle grifdir.gen een Hollandsch bedrijf is. da; net "en wereklieputatie geniet cn di: Fckker's toestellen die dienst doen bij dc K. L. M. door de mannen van h.t vak als dc beste worden geroemd. OP EN OM DEN AARDBOL. Och war is de aardbol schoon, zei Paiiietcr. Heel de iueht was gevuld met het geluid der schroef, 't Was als* of ;j er op gedragen werden. Pallieter zijn zie! groeide van geluk, zóó op de openlucht te zitten, een deel van den wind te zijn. doorzinderd en omringd te worden van licht en iucht en er doorheen te schuiven als een pijl op weg naar iets eeuwigs. Hij was als zat van ruimte. En daaronder lag de we* reld zoo schoon en innig van zon en koleur. zoo vol zoo volstrekt machtig en heilig, ais het einde aller dinger.. Paii-cter was er ontroerd van en zei vioekend: Hoe schoon.-.-. Hoe schoon., en dan O dank mijn* heerke God dat gij mij od aarde heb: geblazen! (Uit: Pallieter)." Eeuwen geleden: De romantiek. Onze voorouders droomden van chimera's en andere gevleugelde draakachtigen: van ce W alküren die op dolle wonder* paarden door de luchten suisden om het doodsiot te verdeelen en de geval* lenen volgens Odins bevelen naar he. V. alhalla te leiden. De eenvoudiger, van geest fantaseerden van heksen die op bezemstelen in den stikdonkeren nacht boven de daken dansten. In de mer.schen leefde het streven om zich van de aarde los te maken cn zich zij het door primitieve fantasie in de lucht te begeven. Die romantiek :s in menigerlei opzicht realiteit gewor* der. En nu noemt men die werkelijk* heid Materialisme. Gelukkig zien veler di» het verstdoorgevoerde maierialis* me nég romantiek. Zij voelen zich machtig aangegrepen door het razende streven van de menschen die zich brutaal los maken van den aardbol, ruimte zoeken met kabels ea antennes, radio en luchtvaart, die met races om de Polen, een tweede wereld óm de oude wereld hebben veroverd, er in het niets een verdieping bij gebouwd hebben. Zij zien dat het eerwaardig aangezicht van Globe in een bad van trillende electriciteit gedompeld is. Als een ouwe*juffrouwen*gelaat ondergaat het schoonheidsmassage. En datmaie* rialisme zc'i niet romantisch zijn?Maar kan de autiek*romantische heksensab* bat wel op tegen de moderne dito? Verliest de Walpurgisnacht op de Broeken het niet van onze bommen* werpende Zeppelins, van onze stik* lach»traan* en gifgassen? Het is niet zoo verwonderlijk dat ons de woorden van Felix Timmer* mans door de gedachten scho* :cn. toen wij boven Haarlem e" omstreken vlogen. Ook op dien middag was de lucht open en door* zinderd van licht. Ook onder ons lag de wereld zoo schoon en innig van zon en koleur. Het Spaarne was als zil* ver op groen émail van weilanden. Spaarndam was knus neergezeten aan den kronkelenden dijk, en langs kanaal C met glanzend groen rechts en links, gleden de speelgoedbootjes in de rich* ting van het Noordzeekanaai. Haar» lem is een mooie stad. De Groote kerk, haar kern. is een donker juweel in kruisvorm. Van boven gezien is de stad niet groot. Maar zij schuilt in schoonheid. Zij is gedoken in bosch, weiland, water en duin. Tot aan de zee. die als een lichtblauwe klaarte naast het vaste land licht is het tapijt van <Je natuur in niet te beschrijven schakeeringen ontrold. Als de palmen van open handen blinken duinpan* nen in het witte licht. Zoo is het niet altijd. Wij herinne* ren ons een voorjaarsmiddag, boven Amsterdam en langs de Zuiderzee; bo* ven de aarde iag een doorzichtige pa* relgrijze nevelsluier. De onmeetbare lucht boven ons was diep blauw, de Zuiderzee lag paars onder de dunne damp en Amsterdam... was de oude stad diep onder de zee, kleurenvaag als een visioen, en zeer Tustiig. Zij maakten zich En weer anders: Een jaar geleden, bosschen. Felle licht* en schaduw*par* dere, jagende wolken. Grauwe wolken, drijvend in grijze damp. Af en toe het land, met steden, treinen, rivieren. Boven België. Rechts, links, boven, on* tijen. Soms plotseling door barstend een stortzee van zon. Twintig minuten later de zee, grijsgroen: de Schelde plat en wit; de Hollandsche wateren, de Waal grauw; Rotterdam, in smook en roet; dan de landing op Waalhaven. Drie passagiers die tickets hebben voor Schiphol geven op. Hun gezichten zijn los van de aarde.... bleek, hun voorhoofden klam. Een man van Waalhaven komt in de cabine met een emmer water, omdat de passagiers die het opgaven gebruik vergaten te maken van de papieren dubbel gevoer* de zakken die in de hut aanwezig zijn en waarop gedrukt staat: Für Luftkrankheit. For Airsickness Voor Luchtziekte. F. A,

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1926 | | pagina 10