HAARLEM'S DAGBLAD
Ziekte en Pün
ZATERDAG 30 OCT. 1926 TWEEDE BLAD
STADSNIEUWS.
DE DOORGRAVING
VAN HOLLAND OP
ZIJN SMALST.
Lezing van Dr. De Boer
in het Koloniaal Instituut
(Van onzen eigen verslaggever).
In de prachtige aula van het Ko
loniaal Instituut te Amsterdam hield
Vrijdagavond dr. M. G. De Boer, leer»
aar aan het Gymnasium te Amsterdam
voor de leden der afdeeling Amsterdam
van de Nederlandsche Maatschappij
voor Nijverheid en Handel en genoodig»
den een lezing met lichtbeelden over
het in deze dagen van feesten ter vic»
ring van het feit. dat 50 jaar geleden
het Noordzcckanaal geopend werd, zoo
actuccle onderwerp: „Dc doorgraving
van Holland op zijn Smalst".
Geen breedc technische of financicclc
uiteenzetting wilde spr. geven, maar de
vraag behandelen: aan wie hebben wc
eigenlijk ons Noordzeekanaai te dan»
ken?
Te IJmuiden", aldus spr., „is een
obelisk opgericht en daarop zijn nog
drie open vakken. Ik heb candidatcn
voor die vakken. Ik zou er de namen
in willen griften van de drie mannen,
ean wie wij mijns inziens het Noord-
zeekanaal te danken hebben, n.l. W.
A. Froger, Joscphus Jitta en Thor»
beckc".
Er zijn verschillende plannen geweest.
Kor.ing Willem I „wees reeds met forsch
potlood Amsterdam zijn weg naar de
zee", zooals Thorbcckc het eens in dc
Kamer uitdrukte en in 1848 verscheen
er een brochtfte van Faddegon en
Kloppenburg, een vctfabrikant en een
scheepskapitein, die een fantastisch plan
hadden opgemaakt, waarin ook dc
droogmak.ng der Zuiderzee begrepen
was en he: Use!water naar Amsterdam
werd geleid. Het was een droombeeld,
maar deed toch aangenaam aan in dien
duffen tijd evenals het beroemde Gids»
artikel van Professor (later minister)
Vissering: „Ken uitstapje naar IJmui»
den", een aardig beeld van toekomst»
energie.
Maar ook dit artikel bezorgde Am»
aterdam zijn haven niet.
't Was W. A. Froger, eerst vcclbe»
fovend leerling van en daarna onbevre»
d:gd leeraar aan de Kon. Militaire
Academie te Breda, die meer bereik»
te.
In 1846 gaf Froger er zijn lceraarschap
aan en kwam naar Amsterdam, als
Inspecteur van openbare werken. Hij
kreeg daar verschillende opdrachten uit
te voeren o.ro. omheen plan te ontwer»
pen voor dc waierverversching van Am
sterdam. Tot dit plan behoorde ooi
een k.tnaal door het IJ naar dc Noord
zee. Later in 1S52 werkte hij dit ont-
wcip verder uit zoodat het kanaal ook
geschikt voor Oostdhd.c vaardcrs.
Dit pian werd de grondslag van het
Noordzcckanaal.
Op het kantoor van den door Froger
in het plan betrokken Mr. van der
Mcv» de Wij> da: n hetzelfde gebouw
was geves; als de Duinwater Maat
schappij, waarvan directeur waren Jacob
van Lenncp en diens schoonzoon Jhr.
Hartsen. maakte een kantoorbediende
Johan Gottlieb Jager, met het plan
lectins cn hij wist cr dc directeuren
van de Duinwjter Mij. cn nog cenigc
anderen in te betrekken. Er werd con
cessie aangevraagdvoor een plan
DE BOUWBEDRIJVEN
Het landelijk
collectief contract.
dat niet uit te voeren was, want het
miste afsluiting in het Oosten die Am»
sterdam niet wilde goedkeuren en het
kanaal zou dus 6poedig zijn dichtge*
slibd.
De anderen vielen langzamerhand
af, maar Jager hield hardnekkig voi.
Er was zeer veel verzet tegen elk
Kanaalplan, vooral te Amsterdam. Een
kanaal, werd gezegd, zou de zaken gc<
heel omkeeren, het ging in tegen dc
onverbrekelijke orde in de natuurlijke
gesteldheid van de kust, ja: de oude
zeehelden werden erbij gehaald. Toen
iater eens een aannemer zich bij
Thorbecke beklaagde over de tegen-
erking van Amsterdam, zeidc dc
groote staatsman: „Kom, kom; dat zal
wel beter worden, als er eerst maar
eens een schip door het kanaal is ge
varen!" „Neen", antwoordde de aan»
nemer, „want dan zullen de Amster»
dammers nog zeggen, dat het geen schip
is!"
Maar Amsterdam zag eindelijk in dat
cr een kanaal moest komen en keur»
de nu ook de Oostelijke afsluiting goed,
zoodat nu eindelijk door Jiiger de
concessie werd verkregen.
De zaak werd in cen wetsontwerp
neergelegd en Thorbecke hield zijn
merkwaardige rede in de Kamer tot
verdediging van .het plan.
De Kamer nam het aan. Maar nu
moest het geld er nog komen. Er
was 18 milliocn noodig en 5 milliocn
om dadelijk te kunnen beginnen. Maar
de haute finance bleef verre van de
zaak en toen durfden de anderen ook
niet. Er werd maar voor 8 inplaats van
voor 18 milliocn gctcekend. Dc koning
maakte bekend dat hij niet eerder Am
sterdam zou bezoeken vóór het be»
noodigde bedrag vol teekend was en de
vorst verdubbelde zijn bijdrage. Ten
slotte gelukte het Jager het kanaal te
financieren met Engeisch kapitaal
Maar nu was dan ook 27 milliocn noodig.
Met kunst en vliegwerk kwam dit geld
bij elkaar.
Froger werd leidend ingenieur, maar
hij werd spoedig verdrongen door
Dirks. daarna door Hawkshaw en ein
delijk hcclemaal afgescheept. Ook
Jager had spoedig afgedaan. Men
vertrouwde hem n:ct, hij stond bekend
als ccn concessicjagcr. maar hem komt
toch de eer toe. dat hij steeds in hef
plan is blijven gclooven cn nooit den
moed verloren heeft.
Dc man die dc zaak tot ccn goed
endc bracht was S W. Joscphus Jitta.
tweede voorzitter der Kanaal Mij. Hij
streed in den gemeenteraad van Am
sterdam voor de belangen van de
Kanaal Mij. cn in dc Kanaal Mij. voor
de belangen der gemeente Amsterdam
Veel smaad moest hij in den Raad
verduren. Amsterdam was lastig, het
dreigde subsidies niet te zullen uitbe
talen als het werk. dat door storm
zeer veel tegenspoed had ondervonden,
niet op tijd gereed was. maar Joscphus
Jitta won toch ten slotte, met de hulp
van minister Heemskerk en het Am»
stcrdamsch gemeenteraadslid, tevens
Kamerlid. Van Nierop cn hij mocht de
voldoening smaken bij dc opening van
het kanaal dc feestrede uit te sprc»
ken.
„Dc stad van d' Aemstel (lag) aan
zeel", zoo «Is Albcrdingh Thijm het
uitdrukte.
De lichtbeelden die dc spreker na
zijn interessante lezing vertoonde gaven
ons de portretten van dc genoemde
mannen, verschillende spotprenten, een
gc afbeeldingen van het werk en dc
openingsfeesten en enkele kaarten.
De thans geldende Landel.ijke collec
tieve Arbeidsovereenkomst voor dc
Bouwbedrijven loop op 1 Maart 1927 af.
In verband daarmede hebben de bc»
sturen van den Patroonsbond voor dc
Bouwbedrijven in Nederland en den
Ned. R. K. Bond van Bouwpatroons
aan de arbcidcrsbcsturen medegedeeld,
dat hun leden in het belang van het be
drijf .weliswaar verschillende wijzigin
gen inzake loon. werktijd, sociale bepa
lingen enz. noodzakelijk achten,doch dat
zij niettemin genegen zijn den leden te
advisecren de bestaande overeenkomst
voor een jaar tc verlengen.
De arbcidcrsbcsturen hebben nu de-
zer dagen medegedeeld met ongewij-
zigde verlenging niet accoord tc kun>
ncn gaan. Integendeel stclleji zij ver-
schillende eischcn tot verhoogingj zoo»
als loonsverhooging van 2 tot 5 cent per
uur (voor Haarlem 82 cent in plaats van
Verder stelt men voor: vacantic
van drie dagen met behoud van loon
en toeslag, verplichte invoering var
plaatselijke commission om „de nalc.
ving van de contractsbepalingen tc be
vorderen", opneming van beiers cn
voegers in dc ovcncenkomst enz.
De Landelijke Federatie van Bouw
vakarbeiders cn dc Ned. Neutrale
Tuinliedenbonde welke thans geen par
tij zijn bij het contract, hebben ver»
zocht ook aan de onderhandelingen over
een nieuw collectief contract te mogen
deelnemen.
Nu dc arbeidersbesturen wijzigingen
dc C. A. O. hebben voorgesteld
kunnen van patroonszijde alsnog wijzi
gingsvoorstellen worden tegemoet ge
zien.
In den brief die door de arbeidersbe
sturen aan dc werkgeversorganisaties is
gericht wordt o.a. gezegd:
Uw schrijven dd. 21 October heeft
in onze gecombineerde besturenverga»
dcring een ernstig punt van bespre
king uitgemaakt.
Algem.ccn was men verwonderd, dat
er schijnbaar onder uwe leden thans
nog ccn streven is, om ver$Jechtcrin2
in de arbeidsvoorwaarden in te voeren.
Zoo althans werd de betrekkelijke zin
snede waarin op de noodzakelijkheid
van verschillende wijzigingen betref»
fende loon. werktijd., sociale bcpa»
lingen, enz. enz. werd gewezen, door
ons opgevat.
O..L zijn de tijdsomstandigheden van
dien aard, dat van verdergaande ver
slechteringen in dc arbeidsvoorwaar»
den absoluut geen sprake meer behoeft
tc zijn, integendeel dat weer kan wor
den gewerkt in de richting van verbe
tering cn verderen uitbouw van dc
collectieve overeenkomst.
Het zal u ook niet onbekend zijn, dat
reeds vóór twee jaar de thans be
staande verhoudingen geen algemecne
instemming hadden, integendeel, dat
naar ons oordeel daaraan vele gebreken
kleefden. Dc pogingen om tusschentijds
daarin ecnigg verbetering te brengen,
welke tijdens de onderhandelingen in
uitzicht waren gesteld, zijn mislukt.
Voorgesteld wordt artikel 2 te lezen:
„De plaatselijke besturen zijn gehou.
den in onderling overleg de naleving
van deze overeenkomst te bevorderen.
Te doen einde zullen commissies uit
werkgevers» cn werknemersorganisa»
tics worden benoemd, welko speciaal
tot taak hebben,.overtredingen van dc
bepalingen der overeenkomst te voor»
komen of tc doen beëindigen.
Samenstelling en werkwijze der com»
missies zal in een kort reglement na»
'der worden omschreven.
Verder zijn partijien verplicht, we»
derkccrig dt ledenlijst der afdcclingen
te overleggen en de voorkomende ver»
anderingen daarin ten allen tijde op te
geven.
Na artikel 6 een nieuw artikel invoe
gen, waarin wordt omschreven dat het
aantal werkzame jeugdige, nog niet
volslagen arbeiders ten hoogste 20
zal mogen bedragen.
Dc loonen van deze arbeiders worden
in onderling overleg tusschen werkge
ver cn werknemers geregeld.
De eerste alinea van artikel 10 te le
zen:
Wordt op last van den patroon of
diens vertegenwoordiger^) in een an
dere plaats gearbeid, dan zal het loon
worden uitbetaald, dat in de plaats,
waarheen de werknemer wordt gezon
den, geldend is, mits minstens het loon
wordt betaald dat in deze overeen»
komst is vastgesteld voor de ge
meente waarin de patroon zijn bedrijf
is gevestigd.
Na artikel 15 een nieuw artikel invoe»
gen. luidende:
Jaarlijks zal, in de eerste helft van
Augustus, den werknemers drie dagen
vacantie met behoud van loon en toe
slag worden gegeven.
In artikel 22 onder de-geschoolde
groepen ook de voegers en de heiers
op te nemen en de loonnormen te ver»
hoogen met 2 tot 5 cent per uur, met
dien verstande, dat de verhooging van
2 cent per uur meer b#doe!d is voor de
hoofd», eerste en tw#ede klasse plaats
sen.
Verder in dit artikel de groep onge.
schoolden te laten vervallen benevens
dc zesde klasse.
Naast deze, door alle vier betrokken
organisaties gewcnschte wijzigingen,
wordt door den Nederlandschen
Roomsoh Katholieken Bouwvakarbei
dersbond en den Nederlandschen
Christelijken Bouwvakarbeidersbond
nog voorgesteld, een kindertoeslag in
tc voeren.
DE DOBBELSTEENEN.
B. en W. deelen den raad mede, dat
thans tot slooping der gemeentelijke
gebouwtjes ten noorden van de Groote
Houtbrug kan worden overgegaan. Een
Ier gebouwtjes is indertijd ingebracht
in het gemeentelijk woningbedrijf.
Daarom, opdat de afbraak van dit ge
bouwtje kan geschieden, wordt voorge
steld te besluiten dit terug tc nemen
uit het gemeentelijk woningbedrijf te
gen 3000 en zulks met ingang van
den datum waarop dit gebouwtje door
de bewoners zal zijn ontruimd.
TE VELLEN BOOMEN.
B. cn W. stellen den raad voor te
besluiten goed te keuren dat de hoo
rnen opgenomen in den navolgenden
staat werden geveld. Een beuk in den
Kleinen Hout die slecht is. eenige min
derwaardige boompjes in den Kleinen
Hout, die hinderlijk voor de beplanting
zijn, een beuk bij de Hendriklaan die
gevaarlijk staat, ccn beuk bij het voet
balveld die slecht is. een beuk bij het
monument in den Hout, die bijna dood
is, twee beuken bij het Proveniershuis
die slecht zijn, een kastanje bij het
Noordcr Buiten Spaarne die hinderlijk-
is cn 6 iepen die bijna dood zijn. Dit
maal is de lijst aanmerkelijk kleiner
dan andere jaren.
DE ST. THERESÏASCHOOL.
Naar aanleiding van een ingekomen
verzoek stellen B. en W. den raad voor
tc besluiten de medewerking te ver-
Iconen tot toekenning ecner vergoeding
volgens de bepalingen der L. O. wet
voor de kosten van aanschaffing van
vijf nieuwe banken voor het eerste leer
jaar der St. Thercsiaschool aa den
Kleinen Houtweg.
GEMEENTELIJKE AVONDSCHOOt
VOOR HANDELSONDERWIJS.
B. en W. stellen den raad voor aan
de gemeentelijke avondschool voor nij
verheidsonderwijs te benoemen tot tij
delijk leeraar de heeren B. Buis te Be
verwijk, P. J. van Hofwegen, J. G.
Teer en P. Bakker van Haarlem.
DE NASSAUSCHOOL.
Naar aanleiding van een verzoek om
gelden uit de gemeentekas voor de aan
schaffing van werktuigen voor bet on
derwijs in de lichamelijke oefening ten
dienste der Nassauschool in de Leid-
schestraat, stellen B. en W. den raad
voor tc besluiten daarvoor een bedrag
van 760 beschikbaar te stellen.
VOORDRACHT BENOEMING
ONDERWIJZERESSEN.
Voor de benoeming van twee onder»
ijzeressen aan sohool no. 32 bieden
B. en W. den raad de volgende voor»
drachten aan:
Eerste voordracht: 1. mej. C. J. Sang»
ster, onderwijzeres tc Beverwijk; 2.
mej. J. E. C. Vernout, idem te Haar»
'cm en 3. mej. E. C. M. P. Wijntjes,
idem te Santpoort.
Tweede voordracht: 1. mej. J. E. C.
Vernout, onderwijzeres te Haarlem; 2.
mej. E. C. M. P. Wijntjes, idem te
Santpoort en 3 mej. M. C. Heitlager
idem te Lutjewinkel.
DE WINKELSLUITINGVERORDE»
NING.
In een adres van de afdeeling Haa
lem van den Ned. Bond van Handels-
Kantoor- en Winkelbedienden „St.
Franciscus van Assisic" en der Nel.
Verecniging van Christelijke Kantoor-
en Handelsbedienden wordt aandacht
gevestigd op het bezwaar, dat naa:
meening van adressanten, gelegen is in
dc mogelijkheid om op de dagen, waar
op volgens de verordening de winkel
sluiting niet van toepassing is, de win
kels ongelimiteerd open tc houden. Er
wordt aangevoerd dat dientengevolge
het bedienend personeel ver over mid
dernacht nog zeer inspannenden arbeid
had te verrichten, waarbij het in enkele
gevallen zelfs halfdrie werd, terwijl be
trokkenen, zoo zegt het adres, den vol
genden morgen toch weer op gewonen
tijd aan haar werkzaamheden moesten
beginnen. Gevraagd wordt hierin te
willen voorzien, door bijv. het sluitings
uur voor die dagen te willen vaststel
len als op den Zaterdag, gelijk zulks
in de meeste Gemeentelijke verorde
ningen bier te lande het geval is merkt
het adres op.
B. en W. hebben te dier zake de
mecning van belanghebbenden ge
vraagd. Het is hun gebleken dat de
werkgevers en de werknemers het op
dit stuk niet eens zijn. Kunnen wij
cenerszijds de bezwaren der werkne
mers begrijpen aldus B. cn Wdaar
inderdaad de volkomen vrijheid om in
winkels te verkoopen tot een overma-
tigen arbeidsduur aanleiding kan geven,
anderszijds is niet te ontkennen, dat de
winkeliers schade kunnen ondervinden
van een voorgeschreven sluiting te 10
uur, vooral op 'de dagen voor het St.
Nicolaasfeest. Ten einde aan beide be
zwaren zooveel mogelijk tegemoet
komen zouden zij het stellen van het
sluitingsuur op 11 uur n.m. het meest
gewenscht achten. Het personeel mag
volgens de bepalingen der verordening
tot 11.15 in dienst worden gehouden.
Een uitzondering zouden B. en W.
echter wenschen te maken voor dc z.g.
„Luilakmarkt", welke, zeggen zij, door
het bepalen van een sluitingsuur het
eigenaardig karakter zou verliezer.. Zij
stellen den raad voor de rechtsgeleer
den commissie uit te noodigen in "dien
geest een wijziging van de verordening
op de winkelsluiting te ontwerpen.
Gen.-maj. H. L. la Lau i* bevorderd tot
lui tenant-generaal en benoemd tot leger*
commandant in Indië. Deze officier wu
zes jaar geleden nog kapitein en heeft
dus wel een buitengewoon snelle pro*
motie gemaakt.
MAATSCHAPPELIJK ONGE
SCHIKTE EN ONHANDIGE
MEISJES.
Als nazorg voor zwakzinnigen is van
gemeentewege een huishoudcursus op»
gericht, die ten doel heeft aan de maat
schappelijk ongeschikte en onhandige
meisjes, oud-leerlingen der scholen voor
buitengewoon lager onderwijs, eenige
geschiktheid bij te brengen voor het
errichten van eenvoudige huiselijke
bezigheden. Dat onderricht wordt se*
dert 1 September 1926 gegeven in de
Haarlemsche Huishoud- en Industrie
school door het onderwijzend perso
neel aan die school, krachtens cen met
het bestuur dier school getroffen over»
eenkomst.
B. en W. bieden thans den raad
een reglement voor dien huishoudcur*
sus ter vaststelling aan. Volgens dat
reglement worden tot den cursus alleen
toegelaten oud-leerlingen der buitenge
wone scholen, die binnen de gemeente
Haarlem wonen of daar vasten voort
durend verblijf houden. Voor zoover er
ruimte is kunnen echter ook meisjes
worden toegelaten uit andere gemeen
ten en voor zoover omtrent die toela
ting een overeenkomst met de gemeen»
te Haarlem is gesloten.
Voo: het volgen van den cursus zal
door de ouders of verzorgers der leer»
•lingen, behoudens in geval van onver
mogen, een tegemoetkoming in de kos
ten aan de gemeente Haarlem verschul*
digd zijn van hoogstens 12 per leer
linge en per cursus. Het bedrag der
tegemoetkoming wordt voor elke leer
linge naar draagkracht der ouders of
verzorgers bepaald.
VRIJZINNIGE HERVORMDEN
Donderdagavond vergaderde de Ver»
eeniging van Vrijzinnige Hervormden
alhier.
Tot lid van het bestuur werd geko
zen Dr. J. P. J. Goedkoop en tot lid
der Propagandacommissic de heer S.
Joustra.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Cts. per regel.
onts'aan door Gevat'e Koude, bestrijdt
men spoedig en goed met Miinhardl's
Sanapirin-tablelten
Glazen Buisje75ct. Bij Apoth. en Drogisten
Haarlemmer Halletjes
EEN ZATERDAGAVONDPRAATJE
„Als we niet oppassen", zei dc man.
paast wicn ik op ccn bankje in dc:i
Hout was gaan zitten om een praatje
te maken, ..als we niet oppassen, dtiq
wordt binnen honderd jaar dc maat
schappij geregeerd door de vrouwen".
Hij was ccn man van zocwat ze«ti2
jaar of cen paar jaar meer met een
grijzen krul'.ckop cn cen vaste roodc
kleur op zijn wangen, zoodat ik hem
eerst voor ccn aannemer in ruste ge»
houden had. totdat hij zei dat hij gc»
pcnsior.nccrd was. Een gewezen amb
tenaar dus. ccn onderwijzer dacht ik
eerst, maar hij liet af cn toe ccn dik
woord los en onderijzers vloeken
niet. Die zijn gewoon voor dc klas op
hun woorden tc passen.
„Geregeerd door de vrouwen", her
haalde hij met nadruk en sloeg
mcr dc rechtervuist op dc bank. waar
na hij ccn pijnlijk gezicht trok. omdat
dc bank blijkbaar harder was dan hij
verwachtte.
„Och kom", ze: ik.
„Och kom", bauwde hij mij na. „Ja,
dat hebben dc menschcn gezegd, zoo
lang dc wereld draaide: toen dc Fran-
schc revolutie op til was cn de men
schcn die goed uit hun oogen keken he:
voorspelden, zeiden dc machthebbers
van tóen: „och kom'." cn toen de revo
lutie op haar eind liep cn andere
scherpzinnige lui verzekerden; „nu
komt er gauw ccn éénhoofdig bewind
toen antwoordden de republikeinen al
weer: „och kom!" en toch verscheen
Napoleon. En is er toen Duitscbland
het sterkste leger schiep, dat er in dc
wereld ooit bestaan heeft, niet ge
waarschuwd tegen een algcmc-cnen
oorlog? „Och kom", zeien de mon*
schen weer. Maar hij is toch gekomen,
zou ik denken. En nu komt de vrou
wenheerschappij. dat verzeker ik u. Die
is cr bijna al. En u zegt: „och kom!
Hij zette daarbij cen gezicht vol diepe
minachting cn sloeg met de linkervuist
op de bank, waarna hij weer een pijnlijk
gezicht trok. want de bank was in dc
laaïste tien minuten volstrekt oiot
zachter geworden.
„Als u rondkijkt", zei ik op een rus*
lig betoogenden toon om hem tc kal-
mccrcn. „dan ziet u toch. dat wij man
nen in de openbare besturen nog altijd
de haas zi»n," ti
„Ja, in dc openbare besturen zei
hij „En hoelang nog. denkt u? Hoe
lang nog?" HU snauwde zoo. dat een
dood onschuldige musch, die stellig
over dc hccle vrouwenquacStic niet
dacht, cr van schrikte en in dc haast
om op tc vliegen zijn evenwicht ver»
loor cn omver rolde. „In dc Kamer ko»
men telkens meer vrouwen, in den
Raad van 's gelijke, in dc Provinciale
Staten dito dito. Als wij mannen in al
die colleges dc lakens uitgeven, dan
is dat omdat dc vrouwen er pas ccn
paar jaar mee begonnen zijn en nog
geen ervaring hebben. Ze durven
nog niet goed Maar wacht maar, over
cen jaar of wat stemmen ze zichzelf
ovcial in en ons mannen overal uit. Er
zijn al vrouwelijke professoren, ingc»
niet rs, architecten....''
„Nog geer. vrouwelijke ambachtslui",
zei ik.
„Wat wonder!" zei hij smalend. ..ze
gunnen best aan ons om op dc daken
te klimmen, zooals de loodgieters, dc
leidekkers cn de rietdekkers, op hoogc
ladders te timmeren, te schilderen cn
te metselen cn in tochtige huizen tc
stukadooren. Denk je, dat de strijd
komt tusschen dc democraten en dc
fascisten? 't Lijkt er niet op, dc fascis
ten blijven ver achter; dc groote strijd,
let op. zal gaan tusschen de mannen-
regeering cn dc vrouwenheerschappij
cn wc hebben die al half verloren".
„Och kom," zei ik weer.
„Och kom, och kom! Je zult het zien
komen, als jc maar tijd van leven hebt.
De vrouwen willen al meedoen aan de
justitie, aan dc politie en de mannen
suffen en zeggen: „och kom! Anders
trokken ze op in menigte en maakten
een eind aan dc vrouwenheerschappij".
„Met u als generaal!"
„Natuurlijk. Ik ben klaar". Maar
opeens zweeg hij en keek verschrikt
riar rechts. Daar kwam een klein
vrouwtje aangewandeld, dat recht
streeks koers zette naar ons bankje.
Zonder van mij notitie te nemen, zei
ze: „goed dat ik jc net tref; we zouen
vanclang immers nicht Dien felicitccrcn
met haar verjaardag cn je bent stille
tjes weggeslopen. Kom". En zonder
om tc kijken of hij wel volgde, ging ze
verder.
Hij was al opgestaan cn ging mee.
Ik bleef nog wel een half uur peinzend
op dat bankje zitten.
Toen ik onlangs bij een van mijn
kennissen op theevisite was. vond zijn
zoontje van twaalf jaar in de courant
een bericht over een ruzietje tusschen
den Raad en den burgemeester van
Kattcndijkc. dat hem ik weet niet waar
om scheen te interesseeren. want hij
vroeg met dc plotselingachtighcid van
dc jeugd, die jc aan een revolverschot
doet denken: „in welke provincie ligt
Kattcndijke?"
Moeder, die geacht wordt zulke din»
gen niet te behoeven te weten, keek
vader aan en vader, zijn zoon aankij*
kende, trok daarbij het gezicht waar»
ui: onfeilbaar blijkt dat je iets niet
weet.
„Weet u het niet?" zei zoonlief dan
ook onmccdoogend.
„Moet ik de ligging van al dc twaalf»
honderd Nederlandsche gemeenten uit
het hoofd kennen?" vroeg de vader
verontwaardigd cn door dezen vragen»
den vorm zijn zoon in het nadeel bren»
gcndc. Maar deze ontweek het ant»
woord, door zich tot mij tc wenden
met de vraag: „weet u het soms?"
„Maar Kees dan toch....*' kwam
moeder mij tc hulp, maar het was al tc
laat Hij had de onwetendheid al op
mijn gezicht ontdekt en mijn aarzelend
antwoord: „mischien wel in Brabant",
maakte mijn houding niet gelukkiger.
„Heb je hier geen Staatsalmanak?"
vroeg ik, daarmee in elk geval te ken»
ncn gevende, dat al wist ik het niet,
mij toch wel bekend was waar je het
vinden kunt.
„Wat zou ik met een Staatsalmanak
doen?" vroeg dc gastheer op zijn
beurt en kreeg op die vraag ook weer
geen antwoord; men moet er eens op
letten, hocvec' vragen er in het gc»
sprek gedaan worden waar niemand
antwoord op geeft. „Heb jij zoo'n ding
dan thuis?"
Daar gaf ik nu ook weer geen be»
scheid op. al was het alleen omdat het
ontkennend had moeten wezen en zoo
stapte ik naar de Stadsbibliotheek en
vond, dat Kattcndijke in Zeeland ligt.
Eenmaal snuffelend ging ik cr ccn
beetje mee door en vond een aantal
namen van gemeenten, die ik zonder
den Staatsalmanak evenmin had kun»
ncn thuisbrengen als Kattcndijke.
Weet u, waar dc tegenhanger Kat»
woudc ligt? In Noordholland en dc
andere dicrcnplaats Koedijk eveneens.
Maar Gcndt cn Kantens en Bclfcld cn
Stiphout? Als de beul van Haarlem
vóór mij stond cn zei: „je kop gaat
er af. als jc 't niet dadelijk zegt", dan
zou ik geantwoord hebben: „doe wat
je niet laten kunt". Want Gendt ligt in
Groningen cn Kantens ook en Bclfcld
in Limburg en Stiphout in Noordbra»
bant. We weten het nu en morgen zijn
we het weer vergeten. Als dc lezer
weet. dat Cothen. Jaarsveld en Tuil cn
't Waal in Utrecht liggen, is hij knap
per dan ik, wat mij trouwens toch niet
verwonderen zou, maar dat dc niets
zeggende naam Hoek die van ccn ge
meente in Zeeland is, weet hij waar»
schijnlijk ook niet. En waar zouden wij
gezamenlijk Anloo, Rietveld, Zoelen en
Klimmen zoeken? De alwijze Staats»
almanak verzekert ons, dat Anloo thuis
hoort in Drente, Rietveld in Zuidhol*
land, Zoelen in Groningen en Klimmen
in Limburg. Moesten we er een slag
naar slaan, dan zou het zeker allemaal
mis zijn geweest. Want raden is in dit
opzicht buitengewoon gevaarlijk. Toen
ik den naam Nederhorst den Berg
hoorde vond ik daar een Zuidhollandscli
klankje aan, maar dat is fout: die gc»
meente ligt in onze eigen provincie
NVf rdhoU.nd.
Het zoontje van mijn vriend, leven»
dc in cen wereld van namen en cij»
fers, zal in gedachten aan zijn vader
cn mij wel een 1 voor aardrijkskunde
hebben toebedeeld.' Gelukkig kwam hij
niet aan de geschiedenis toe, want o
wee, wat zou daarvan terecht gekomen
zijn! Ik had niets anders kunnen geven
clan dit vermaarde antwoord: „ik ken
alle jaartallen, maar ik weet niet wat
cr in gebeurd is''.
„Het is", zei mijn vriend van Stui
teren, „met de mcnschen cen moeilijk
geval. De een praat naar onzen zin te
ccl cn de ander te weinig. Heb jij in
Den Haag Revelman gekend? Die
praatte minder, dan ik ooit van mijn
leven iemand anders heb hooren doen.
Toen wij daar woonden kwamen wij cr
wel een enkelen keer op de thee, om
dat mijn vrouw de zijne goed kende,
maar ik vond zoo'n bezoek altijd een
bezoeking. Na de begroeting verzonk
hij in diep stilzwijgen en als ik ccn
woord van hem hooren wou., moest ik
hem uitdrukkelijk een vraag stellen.
,Ben jc in den laatsten tijd nog naar
de komedie geweest?" Dan zei hij:
„neen". Afgeloopen. Ging je door:
„hou jc niet van den schouwburg?"
„.Towel". Dan was het weer uit. Je gaf
het maar op. Ik hang liever schilderijen
op, dan gesprekken voeren op die mn»
nier. Later had zijn vrouw zich aan
gewend om het gesprek te voeren uit
zijn naam. Dan zei ze maar: „Willem
zou wel meer naar den schouwburg
willen, maar het wordt wat duur cn
"s avonds in een volle tram naar huis
gaan vindt hij ook niet prettig". Ik weet
niet of Willem zooiets wel ooit gezegd
had. maar hij sprak het niet tegen en
dus was het goed".
„Misschien dacht hij des te meer",
opperde ik.
.,'t Is mogelijk, maar dan begroef hij
zijn gedachten toch zoo diep in zijn
binnenste. dat niemanj er iets van
merkte. Hij was ambtenaar Toen hij
hoorde, dat hij bevorderd zou worden.
zei hij niets, zoodat zijn chef ongedul
dig vroeg: „heeft u het verstaan mijn
heer Revelman?"
„Ja mijnheer", zei Revelman. Meer
niet.
Toen hij onlangs wegens bezuiniging
nonactief werd, zei hij ook niemendal.
Den eersten dag dat hij niet naar zijn
bureau ging, vroeg zijn vrouw of hij
ziek was. Toen zei hij pas:
„Nonactief". Meer niet.
Voor bezoekers was het om wanho
pig te worden, wat het voor zijn goeie
rouw is geweest, durf ik zelfs niet bij
benadering te zeggen. Alles wat hij
door die stilzwijgendheid verkorven,
bedorven of verzuimd had, moest zij
weer goed maken. Zijn eenige liefheb
berij was hengelen en daar was hij een
meester in. Ik denk, dat hij aangetrok»
ken werd door de stilte en door de stil
zwijgendheid van de visschen; zij wa
ren de eenigen, die hem in het zwijgen
nog overtroffen. Ik ben eens mee gaan
hengelen en ik herinner mij nog goed.
dat hij een grooten baars ophaalde en
die met een onbewogen gezicht naast
zich neerlegde, want zijn gezicht was
al even weinig welsprekend als zijn
mond.
Ik ben anders niet zoo gauw ge
schrikt, maar dezen keer ben ik toch
een oogenblik van mijn stuk geraakt.
Zoo sprekend was de -gelijkenis tus
schen den visch en mijn vriend Revel
man. Precies dezelfde glazige oogen
zonder uitdrukking, precies dezelfde
mond. Hij had alleen géén vinnen.
„Maar de baars had toch zeker geen
haar op zijr. kop", opperde ik.
„Revelman ook nietop zijn
hoofd. Ik werd er een beetje angstig
van. Als Revelman op dat oogenblik in
dc vaart geschoten en als 'n reuzenbaars
weggezwommen was, zou het mij niet
verwonderd hebben. Maar hij deed het
niet en hengelde onverstoorbaar ver
der. Ik pakte mijn hengclspullen bij
elkaar om te vertrekken.
„Zeg, Revelman", zei ik, „begint die
stilte hier jou niet te benauwen? Ik
ga weg, 'k heb cr genoeg van, 't wordt
jou tijd ook. Als jc soms nog meer
baarzen vangt, mag ie er gerust ccn
paar aan mijn huis afgeven".
Revelman zei eerst niets, zoodat ik
al dacht dat- hij mij niet gehoord had;
toen deed hij langzaam zijn mond open,
precies op de manier van zijn baars en
zei: „nee". Toen deed hij zijn mond met
een slag weer dicht.
Toen ben ik zonder om te kijken ge»
vlucht. Achter mij bleef de volslagen
stilte heerschen".
„Jou Revelman is cen wanhoop, dat
wil ik graag gelooven, ,maar mijn neef
Gramberg, inspecteur van cen levens»
verzekering, is precies tegenovergesteld
en niet minder verschrikkelijk. Als ik
hem ontmoet, gaat hét zoo. „Bonjour,
Fidelio, hoe gaar het thu:s? Vrouw ep
kinderen goed? Ja, bij mij ook. Mijn
'rouw wordt wat hardhoorend. twee
an de kinderen hebben mazelen, verder
alles in orde. 't Heb het druk, er wordt
veel afgesloten. De beste maatschappij
van Nederland, weet je wel? Daar
moest iedereen bij verzekerd wezen, jij
ook. Wanneer sluit je eens een flinken
post? Laa> het jaar niet voorbijgaan,
zonder dat je het eindelijk gedaan
hebt. De vorige week is Kaüinga ge
storven. je weet wel, die van de
transportmaatschappij. Hij heeft cr wel
vier jaar over gedacht, cr kwam maar
niets van. Zijn vrouw blijft nu zoo»»
goed als onverzorgd achter. Waarom
talmen de menschen toch altijd zoo.
Begrijp jij het? Of ja. je begrijpt het
wel. want je bent precies zoo. Nou,
je moet het dan maar weten, je bent
geen kind meer. Sommige mcnschen
zijn anders. Gister heb ik cen jongen
man gesproken. Hij zei: „U komt voor
levensverzekering. Natuurlijk sluit ik
een verzekering, dat is mijn eerste
plicht. Je weet nooit wat er gebeurt".
En ik zeg je, Fidelio. hij zag er uit als
de blakende gezondheid zelf. Ben jij
in de laatste maanden niet al te wel?
Jc ziet zoo geel en je oogen staan
slecht. Niet dat ik iemand bang wil
maken of dwingen. Mijn verzekerden
doen het allemaal uit vrijen wil, als ze
gedwongen of overgehaald worden is
het toch 't ware nier. Afkoopcn of be»
taling staken, daar hou ik niet van.
Denk er nog maar eens over, de vol*
gende week moet ik toch in je beurt
wezen, dan kom ik wel eens langs.
Heb je me nog niets te zeggen?" (r.ota
bene, ik heb er nog geen woord tus
schen kunnen krijgen). „Enfin, vrijheid
blijheid, maar i k begrijp niet, dat de
menschen zoo tegen zichzelf kunnen
zijn. 't Is niet om aanmerking te ma
ken, maar je wordt ook veel te dik.
En dan die wallen onder je oogen.
Allemaal slechte tcckcnen, hoor. Na
derende ouderdom. Een beetje verkal
king. denk ik. Daar gaat Van der Crans.
ik moet hem even hebben Adieu, hou
je maar goed. Als je kunt!" En hij is
weg en na al die vriendelijke opmerkin
gen kom je thuis en kijkt in den spiegel
en slaap: dien nacht slecht. Weet je
wel, van Stuiteren, dat ;k mijn neef
Gramberg met plezier tegen jou vriend
Revelman ruilen wil?"
FIDELIO.
