Haarlem's Dagblad | 1926 | 13 november 1926 | pagina 5

HAARLEM'S DAGBLAD

STADSNIEUWS.

EEN KIJKJE IN EEN KERKORGELFABRIEK.

ZATERDAG 13 NOV. 1926 TWEEDE BLAD

HAARLEMSCH AARDEWERK OF DE
ONEENIGHEID TUSSCHEN EEN VADER EN
ZIJN ZOON. 1)

Dat een vader overhoop ligt met zijn
zoon, dat de een den ander aanklaagt,
is wel een droeve maar geen historische
gebeurtenis. En wanneer dit, zooals
hier, bijna driehonderd jaar geleden
is, dan is het wel een oude maar daar»
om nog geen belangwekkende geschic»
denis, waarvoor ik dc aandacht mijner
lezers zou durven vragen. Maar wan*
neer bij dit geschil het maken en be»
schilderen van aardewerk ter sprake
komt, en in de processtukken techni»
schc en andere bijzonderheden worden
genoemd, die onbekend waren, dan
wordt alles anders. Dan krijgt het per.
soonlijkc algcmcene bctcckcnis, een no»
tariccle akte de waarde van een diep
uit den grond opgegraven scherf, en
de familiegeschiedenis vormt een be»
langrijke bijdrage tot onze kennis vai.
het riaarlcmscnc, en. in dit geval, tot
die van de wordingsgeschiedenis van
het Delftschc aardewerk.

Hoe dikwijls danken wij de vermeer»
dcring onzer kennis aan een gelukkig
toeval Misschien zouden wij minder
weten van de eerste periode der Ne»
derlandsche aardcwerk«industrie en
van de plaats die het llaarlcmschc aar.
dewerk daarin toekomt, indien Willem
Jansz. Verstralen niet had gekibbeld
met Gerrit Wdlcmsjt., zijn zoon. Ei»
gcnlijk heette hij Dc Kut. maar bij zijn
komst hier ter stede, hetzij uit Frank»
rijk, hetzij uit de Zuidelijke Neder»
landen, had hij zijn Fransehen naan.
verwisseld tegen dien van Verstratcn,
een beleefdheid misschien tegenover
zijn nieuwe medeburgers. Willem was
eigenaar van dc „Gclcycr Plateel Bac»
kcryc" op het Begijnhof. De overheid
wist zulke vreemdelingen, die zich in
haar stad als fabrikant kwamen vcsti»
gen. te waardccren. Zij schonk in 1625
aan dezen plateelbakker een som van
duizend gulden tot voortzetting van
zijn bedrijf. Vier jaar later werkt h
roet veertig tot vijftig arbeiders ter bc»
c'lening van 2 ovens en drie molens.

Misschien was hij dc voornaamste op
zijn gcbtc<l. maar zeker niet dc eerste:

Adriacn Bogacrf vervaardigde reeds
in 1572 binnen Haarlem platcelgocd.

Of er nog voorwerpen of fragmenten
van voorwerpen uit dc fabriek van
Verstraten afkomstig of althans In zijn
dagen vervaardigd, bestaan? Een enke,
le maal worden wel eens schotels au
zoodanig te koop aangeboden, hetgeen
intusschcn niets bewijst. In den afgc»
looncn zomer zijn op het WaalsciJano
te Amsterdam, diep in den grond, een
groot aantal platcelschcrvcn gevonden.

«lie ongetwijfeld van vópr 1646 date*.
ren. En Dr. lludig acht het waar»
schijnlijk, „dut een gedeelte van het
hier gevondene uit Haarlem afkomstig
is, want uit dc documenten blijkt, da»

Amstcrdamsche kooplui in dezen tijd
hun waar uit Haarlem betrokken en
dat in Amsterdam schotels als Haar»
lemsch werden verkocht". Ik deel dit
mee, niet alleen om u tc overtuigen,
dat het Haarlcmsche aardewerk niet
spoorloos verdwenen is. maar ook om
u te laten zien. hoe allerlei vondsten
kunnen meewerken om licht te ont»
steken in deze duisternis. Hier gaan
scherf en document u voor op den
weg der kennis.

In 1642 doet de vader zijn hakkcrij
over aan zijn zoon. Zelf vestigt hij een
nieuw bedrijf aan het Spaarnc. Een
ovcrcenkomsj bepaalt welk product elk
van hen voOTtaan zal mogen vervaardi»
gen. Willem zal uitsluitend eenvoudig

1) Zie het opstel „Wapengoet en Por»
ccleyn" door Fcrrand Hudig. in „Oud»
Holland" 1926. aflevering 4.

plateelwerk bakken, Gerrit zal zich
toeleggen op het maken van nieuwe,
fijnere voorwerpen, die den naam
„llollants porcclcyn" dragen, waarbij
men aan eigenlijk porcelcin niet bc»
hoort te denken. De vader komt In de
processtukken dan ook voor als „pla*
tcclbacker" of „aerdcwcrckbackcr", de
zoon daarentegen wgrdt steeds „por*
cclcvnbacker" genoemd.

Waarin bcstund nu het onderscheid
tusohen het oudere en het nieuwere
aardewerk, tusschen het product van
Verstratcn Senior en dat van Verstra»
ten Junior? Wat de eerste mocht bak»
ken, heette in de wandeling „Straets
Goef, Wit Goct, Wapengoet of Pieces
Goet". „Straets" was alles wat door de
Straat van Gibraltar werd aangevoerd,
met „Straets" aardewerk bedoelde men
het Italiaanschc, in dit geval echter het
aardewerk, dat in Holland vervaardigd
werd, namaak dus. Het Italiaanschc
goed onderscheidde zich door een on»
doorzichtig glazuur, waardoor het mo»
gelijk was dc roode of grauwe kiel gc»
heel onder een glanzende, helder witte
of anders gekleurde deklaag te doen
verdwijnen Vooral het heldere wit was
hierbij een aantrekkelijkheid, en de le
zer begrijpt waarom men dus van
„Wit Goet" sprak. Toch was dit aar.
dewerk niet onversierd, en de teekc»
ning bestond veelal in een wapen, het*
zij van een familie, hetzij van een
stad. in blauw, geel, oranje of groen.
Een cn ander werd door de Nederland*
schc aardewerkbakkers overgenomen
in het Nederlandsch Museum voor Ge,
schicdcnis cn Kunst te Amsterdam
kunt ge bewonderen een potje in kleu
ren versierd, met de wapens van Am.
sterdam cn Haarlem en dc naam
„Wapengoet" blijkt dus niet slecht gc*
kozen tc zijn.

Het maaksel van den zoon moet fij»
ner van baksel zijn geweest, ook was
het „geheel over endc vol geschildcrt.

Verder fabriceerde hij „clapmutsen
met rooien in het midden, ende nieuwe
cantcn" cn „coppen, zijnde midden
met rooscn cn boven met cant". Zulke
details treffen den lezer misschien niet.
cn ik deel van 't onderscheid tusschen
het fabrikaat der beide contractanten
dan ook nog slechts mee. dat onder de
tc Amsterdam gevonden scherven
twee soorten duidelijk te onderschei»
den zijn: scherven van grover materiaal
gemaakt en scherven van dunne bord»
jes cn schoteltjes, welke soorten bo«
vendien verschillen in het glazuur cn
de tcekcning. „Wij kunnen dus aannc»
men", zoo besluit Dr. Hudig, „dat deze
twee uitersten dc soorten vertegen*
woordigen, waar vader en zoon Ver*
straten op doelden, toen zij in hun con»
tract van 1642 vaststelden, welk pro»
duct elk van hen voortaan zou maken".

Dc lezer heeft reeds bemerkt dat cr
aan zoo'n simpele oneenigheid tusschen
ccn vader cn zijn zoon, van kunsthis»
torisch s»anapunt bekeken nogal iets
vast zit. En dat jc, om die te kunnen
hegrijpen, met meer dan gewone kennis
van dc dingen waarom het hier gaat,
moet toegerust zijn. Het vervolg der
zaak leert, dat cje beido Vcrstratcns
zelf niet goed wisten waaraan zc zich
hadden tc houden. Hoe moeilijk moet
het dus zijn zht nu nog uit tc maken.
Toch is het den schrijver van ..Wapen»
goet cn Porcclcyn" gelukt. „Het ver*
schil", zoo verklaart hij de zaak, „dat
vader en zoon Verstratcn hij het ma»
ken van hun contract op het oog had»
den. lag dus ongetwijfeld in het maak»
scl. Aan dit verschil in maaksel zullen
beide fabrikanten zich wel gehouden

hebben. De geschilderde patronen wa»
ren oorzaak van de oneenigheden. Beur»
telings beschuldigen vader en zoon cr
elkaar van, dat zij wapens op het „Hol*
lants Porcclcyn" cn porceleirvpatronen
op het „Wapengoet" laten schjjderen."

De teekeojng, daarom ging het.

H. E. KNAPPERT..

EEN TOLLENKWESTIE,

Ged. Staten van N. Hol*
land tegen tollen.

In de jongste vergadering van den
Polder Heer*Hugowaard werd verslag
uitgebracht van de conferentie van het
Polderbestuur met Ged. Staten van
Noord»Holland ten einde de wcnsche»
lijkhcid en noodzakelijkheid te beplei»
ten van tolheffing door den Polder.
Voor het beter bevaarbaar maken va»
dc waterwegen worden de harde we»
gen betrekkelijk weinig gebruikt door
de Ingelanden of hun pachters, terwijl
het onderhoud juist groote sommen
kost ten gevolge van het zware door»
gaand verkeer. Hoewel Ged. Staten
een spoedige oplossing door dc overnc*
ming der primaire wegen zeer gc»
wenscht achten, zullen zij de tolheffing
tegenwerken. Aangeraden werd door
dit College om de wegen goed te on»
derhouden, daar dit bij dc overneming
door de provincie van groote betecke*
nis kan 7,;jn.

De vergadering besloot niettemin
aldus dc Tel., in een gedocumenteerd
schrijven op den onhoudharen toe»
stand te wijzen en het besluit tot tol»
heffing alzoo te handhaven.

VOOR DE PATIëNTEN.

Donderdag 18 November zullen leer»
lingen van dc solozanglesscn en van
de koorklassen van mevrouw Sybrandi»
Halbcrstadt een uitvoering geven voor
de patiënten van Bethesda en Sarepta.
Mevrouw Wilhelmann zal declamccren
cn mevrouw Koopman»Plicster bege»
leiden.

HET BAKKERS». CHOCOLADE EN
SUIKERBEWERKINGSBEDRIJF.

Door de afdeeling Haarlem van den
Bond van Arbeiders in het Bakkers».
Chocolade en Suikerbewerkingsbcdrijf
werd Donderdagavond in het gebouw
„Dc Centrale" een goed bezochte ver*
gadering gehouden.

De heer A. Hillebregt uit Amster*
dam, Bondsvoorzitter hield een inlci*
ding over het onderwerp „Gaat het in
de Haarlemsche bakkerijen wel goed?"

Spreker meende dat het toch eigenlijk
in sommige bedrijven niet geheel in
den haak is en van dc verschillende
moeilijkheden die zich voordoen zijn
voornamelijk jeugdige arbeiders de du*
pe, doordat zij met alle mogelijke loo»
nen worden afgescheept. Er is reeds
meermalen gepoogd om een collectieve
arbeidsovereenkomst tot stand te bren»
gen doch dc patroons willen hier niet
van weten, althans niet op die wijze
als door den bond wcnschclijk wordt
geacht.

Op dit moment zijn er weder onder»
handelingen mot de patroons hierover
loopendc.

Het is echter de vraag of men tot
overeenstemming zal komen daar dc
werkgevers wel weder met het voorstel
van loonsverlaging zullen komen, wat
door den bond om tal van redenen
niet kan worden aanvaard.

Ook in de cacao»industrie zal moeten
worden opgetreden.

Spreker memoreerde voorts de tot
standkoming van ccn commissie van
werkgevers en coöperatiebesturcn in
welke commissie de werking van de-
arbeidswet voor het bakkerijbedrijf zal
worden besproken.

Gaarne heb ik aan de uitnoodiging,
om de kerkorgclfabrick van de fa.
Valckx Van Kautcren en Co., gc*
vcstigd te Delftshaven tc komen bezich»
tigen gevolg gegeven cn het verheugde-
mij daar zooveel werkkrachten te zien
arbeiden om de Nederlandsche Indus*
trie hoog te houden. Want wat de or*
gclindustric betreft, staat Nederland
hoog aangeschreven. Weliswaar bouwt
men niet zulke enorme werken als b.v.
in Amerika waar een 3 klaviersorgcl iets
heel gewoons is. maar wat kwaliteit en
afwerking aangaat!,-staat zij zeker gc»
lijk. zoo niet boven het buitenland. Dit
mocht! cenigen tijd geleden weer blijken,
daar, voor een te bouwen orgel ook but*
tcnlandcrs hadden ingeschreven en aan
bovengenoemde firma het werk gegund
werd. Het is werkelijk zeer interessant
zulk een bedrijf eens te bezichtigen,
doch voor hen die niet in de gelegen*
hcid zijn dat tc doen. wil ik het ccn en
ander van mijn bezoek medcdcelen.

In dc ruime cn flink van licht* voor*
ziene fabriek staan, behalve ecnige
machinerieën ccn groot aantal werk»
banken, waaraan dc ijverige en uiterst
bekwame vaklieden het hun opgedragen
werk verrichten. Dc heer Vaickx was
zoo vriendelijk mij rond te leiden. Al*
Icreerst kwamen we bij dc afdeeling
pijpenmakerij. Deze worden gemaakt j
van kwastvrijc houtsoorten (Ahoren oi
Archangels grenen, al naar het vereisch
te klanktimbre) en van metaal. (Vóór
de 13e eeuw gebruikte men koperen pij*
pen. Ecnigen tijd hierna werden deze
gemaakt van lood vermengd met een
weinig tin. Vervolgens is er een periode
geweest waarin men o.a. bordpapier,
glas, klei, tin, koper, zink, goud cn zil*
ver gebruikte, waarvan alleen dc meng*
seis tin cn lood. zink en hout thans nog
toegepast worden).

De metalen pijpen worden aldus gc*
maakt. Op een Iar.ge, zeer vlakke ta*
fel (1) loopt' een soort wagentje (2).
dat van onderen een verstelbare opc*
ning heeft (3).

tal aanvoer* of voedingsbalgen (2). (Dit
indien er geen ventilator is cn er dus
nog „getrapt" moet worden). Deze bal*
gen worden van Archangels grenenhout
gemaakt, het vouwbare gedeelte van het
beste soort Fransch schapenleder, het*
welk niet barst cn toch den druk, welke
in de balgen komt1, kan weerstaan. Van
binnen worden de balgen nog met een
speciale pakking luchtdicht afgesloten.

Daarna kwamen wij bij de afd. „Wind*
Iaden".

Men doet het vloeibare mengsel in
het wagentje (2cn schuift van B. naar
A. Het gcgotcnc blijft daarop liggen tot'
het afgekoeld is. waarna het op maat
afgesneden wordt. De nu verkregen
plaat wordt rond gebogen en aan elkaar
gesoldeerd, zoodat een buis gevormd
is, waaraan later do voet! gemaakt
wordt. (Voet is de naam voor het co*
nisch gevormde gedeelte der pijp (1),
het andere gedeelte heet corpus (2).

De bovenrand van den voet wordt
naar voren een weinig ingedrukt (3) cn
van insnijdingen voorzien. Dit bevordert!
de goede aanspraak der pijpen.

De houten pijpen zijn vierkant. Van
kwastvrij hout vervaardigd, worden zij
van binnen met een porfënvullcnde
emulsie behandeld cn van buiten ge»
vernist tegen vocht on on-J»»re nadeeli*
gc invloeden.

1 is het corpus.; 2 de windkamcr,
waarin de wind komt uit! 3.

Naast de afdeeling pijpen is de fa»
bricagc van de balgen. Om het orgel
an voldoende wind tc voorzien gc»
bruikt men meestal ccn groote reser*
of magazijnbalg (1) en ccn twee*

Dit is een lange, uit kurkdroog, recht*
dradig ArchangeLs grenen vervaardigde
koker (1). waarop dc pijpen staan (2).
Door nu op toets (3) tc drukken schuif?
de sleep (4) naar links, zoodat, de wind
welke zich in 1. bevindt door een gat
in dc sleep (5) den pijp doet spreken.
Laat men den toets los, dan wordt door
ccn veer (6) de sleep (4) teruggehaald
cn spreekt de pijp niet meer. (Dit geldt
alleen voor mechanische orgels). v

Wij gingen verder langs een afdeeling
waar meer kleinere onderdcelen ge*
maakt worden en stonden in de speel*
tafclmakerij. Zoo met den eersten oog*
opslag was het een gekrioel van draden.
Van links en rechts gingen al deze dra*
den de speeltafel in. zonder dat men
zag welke werking zij daar deden. Dc
heer Valckx was echter zoo vriendelijk
om mij de teekening te laten zien en
liet duidelijkheidshalve de klavieren er
af lichten. Toen zag ik wat zoo'n enkel
draadje vermag. Het waren n.m. de dra*
den van dc vaste combinatieknoppen
(Vaste combinatie is een inrichting
waardoor men zonder de registerknop*
pen in te schakelen, bepaalde groepen
van registers gelijktijdig, door slechts
één knop in tc drukken, kan inschake*
Icn. Meestal heeft men in de klavierlijst
6 van deze knoppen zitten en wel pp.,
p., mf, f, ff en T.) De meeste onderdee*
len worden hiervoor zelf gemaakt. Zoo
wordt toets voor toets vervaardigd, de
witte toetsen van rechtdradig hout en
belegd met elfeniet en de zwarte uit eb*
benhout. Om aan te toonen hoe kost*
baar het ebbenhout is. liet men mij
een stukje zien. ongeveer een halven me
ter lang, wel zéér zwaar en dit kostte

pl.m. 50.De bewerking van dit

harde hout vergt veel tijd en ook breekt
daar nogal eens een zaag op af. In de
toetsen komt aan den onderkant een
gleuf (a) welke gevoerd woidt i

Deze is geheel van dc fabriek afgesloten
opdat dc mcnschcn aan deze afdeeling
geen last hebben van timmeren enz.
Hier wordt elke pijp een voor een ge»
intoneerd, d.w z. aan elke pijp wordt
het karakter (timbre) gegeven, waarvóór
ze bestemd is. Alleen een uiterst fijn
gehoor en een goede smaak zijn hierbij
noodzakelijk en dit werk mag dus als
een voorname en kunstzinnige werk*
zaamheid beschouwd worden.

Het kantoor is zoo geplaatst, dat de
directie in de oogenblikken welke zij
hier vertoeft, toch nog controle kan uit*
oefenen op haar personeel. De heer
Valckx die van kind af reeds in het
vak zit, werkt zelf hard mede aan de
belangrijkste orgeldeelen. Er gaat geen
stukje werk van de fabriek af of het
is gecontroleerd door de firmanten. Om
een overzicht te krijgen hoeveel werk
er is diene dat alleen deze firma onge*
veer om de veertien dagen een orgel
aflevert. In een volgend stuk hoop ik
over de werking van het kerkorgel .t»
schrijven.

F. P. KUYT.

NIEUWE SIGARENZAAK.

De heer C. Brokaar, die hier ter stede
reeds een sigarenzaak heeft, opent Za*
terdagmiddag in het perceel Groote
Houtstraat 94. waarin te voren een
boekhandel gevestigd was, een tweede
zaak.

Het perceel is hiervoor, ook wat
den gevel betreft, geheel vernieuwd.
Vooral van binnen heeft een keurige
restauratie plaats gehad. Alles :s op»
niéuw 5n een lichte kleur geschilderd,
zoodat de winkel vooral in de avond*
uren met zijn nieuwe electrische instal»
iatie een mooien aanblik zal bieden. Er
is een trapsgewijze etalagekast gemaakt,
zoodat reeds van buiten te zien is, welke
merken sigaren eo sigaretten de heer
Brokaar verkoopt, o.a. alle soorten van
Karei I, Aida, Victor Hugo, Van OI*
denbarneveli enz. Hij heeft ook een
uitgebreide sorteering sigaretten van de
beste huizeer, en wel niet minder daa
ruim 600 merken.

Ook in den winkel staat een hoogc stel*
lage tegen den muur, waar dc sigaret»
goed overzichtelijk zijn uitgestald.

FRANSCH*NEDERLANDSCHE
VRIENDSCHAP.

In het „Journal des Débats" vertelt
de heer Ernest Seillière een en ander
over de viering van den tienden jaar*
dag van de stichting van het Genoot»
schap Ncdcrland*Frankrijk in Den Haag
waar hij zelf bij tegenwoordig is ge»
weest.

Vol waardeering spreekt hij over het
geslaagde fpest, en knoopt er eenige be*
schouwingen aan vast over uitbrei*
d:r.g van Den Haag, de nieuwe woon»
wijken, over het Frans Hals Museum t©
Ilaarltm en dc reorganisatie der Am*
sterdamsche musea.

LEGER DES HEILS.

In de afgeloopen week werden er irv
de Tehuizen voor dakloozen Spaarne
92 en 102, 1540 porties voedsel en 385
nachtverblijven verstrekt.

INGEZONDEN MEDEDEEL1NGEN
a 60 Cts. per regel.

Onder dc toetsen 1> komt een
plankje (2) met z.g. lcidstiften (3), op»
dat de toets bij het neerdrukken recht
naar beneden gaat cn er dus geen moge»
lijkhcid bestaat dat deze tegelijk een
andere medeneemt. Tenslotte viel nog
de Sutovecr afdeeling te bezichtigen.

PASTOR REHR UIT
BERLIJN

Een van Duitsc*hland's vooraanstaan*
dc Prcdikantei) spreekt D.V. van Maan*
dag 15 tot en met 22 November in
gebouw „Salem", Bakenessergracht 65,
over onderwerpen als:

Dc groote dag des Heeren,

Geheime Machten.

Drieërlei Opstanding, enz.,
telkens om 8 uur 's avonds, beginnen*
de Dinsdag 16 Nov. iederen middag om
3 uur verdiepingsure, onderwerp:

De volheid der genade in Christus
Jezus.

Het Kerkkoor verleent medewerking.

N.B. Geen Entrees. 20

Haarlemmer Halletjes

EEN ZATERDAGAVONDPRAATJE

Mr. Albert Willem de Wilde van
Maarseveen verveelde zich doodclijk.

HU zat in zijn kamer in „Hotel Magni»
Hque" in Den Haag cn keek naar bui»
ten. Het regende, het regende al van
den morgen af. dat wil zeggen voor
zoover die in het oog van Albert dc
Wilde begonnen was Vroeg opstaan
was zijn gewoonte niet. Te halfticn
had hij zich nog eens omgekeerd cn
zoo omstreeks tien uur was hij. omdat
men toch niet den geheclcn dag in zijn
bed liggen kan, maar opgestaan. Toen
had hij. zoo langzaam mogelijk, zijn
bad genomen in dc daarvoor keurig
ingerichte toiletkamer, zich aangekleed
en zyn ontbijt op dc kamer besteld
Het smaakte hem niet. Noch het zach:
gekookte eitje, toch geheel naar zijn
eigen voorschrift, noch dc zorgvuldig
gc/ctte thee. evenmin het fijne brood,
konden hem bekoren: hij belde dus den
kellner om het ontbijt weg tc nemen,
stak ccn cigarette op en ging in den
grmakkclijken stoel zitten, om te over
denken wat hij dien dag eens zou uit'
voeren. Vanzelf gingen zijn gedachten
terug naar wat bij tot nu toe in dc
wereld tot stand gebracht had cn die
overpeinzingen waren niet bijzonder
aangenaam.

Zijn vader was planter in de Oost
geweest en had ccn groot kapitaal in
dc suiker verdiend. Zijn moeder was
vroeg gestorven, hij zelf in Nederland
opgevoed. Zonder moeilijkheden had
hij het gymnasium afgeloopen cn was
op tijd gaan studccrcn. Overhaast had
hij zich nooit, omdat daar geen aanlci.
ding voor was. maar toen hij 24 jaar
was. stond hij toch buiten dc deur van
het Lcidsche Academiegebouw, met
zijn doctorstitel in den zak cn dc bc»
vocgdhcid om de verworven kennis in
dc maatschappij prnctisch tc gebruiken.
„Gelukkige vent", had ccn van zijn
piranymfen op het promoticdincr tot
bcm gezegd, „voor jou staat dc hcelc
wereld open".

Dat was ook zoo. Misschien stond ztj
wel tc veel voor hem open. want om»
dat zijn keus niet beperkt was. raakte
hij cr in verbijsterd. Na ccn paar jaar
in Europa gereisd te hebben, vond hij
bij zijn terugkeer in het vaderland geen
van dc oude academievrienden meer
terug: zij waren naar alle kanten heen»
gestoven en de correspondentie vlotte

niet. De oude banden waren wel voor
goed verbroken. Familie, behalve verre
neven cn nichten die hem onvcrschil»
ig waren, had hij niet cn zoo moest hij
op een morgen toen hij zijn positie
overzag, tot de conclusie komen, dat
hij rijk was, maar eenzaam cn ver»
laten.

De ecnige van wlen hij nog advies cn
sympathie verwachten kon, was zijr.
vader cn ofschoon dc jarenlange schei»
ding de familieband hcelwat losser gc»
akt had. schreef hij naar Indic ccn
uitvocrigen brief, waarin hij den toe»
stand uiteenzette en om raad vroeg.
Het antwoord was een ware verrassing.
In warme woorden toonde dc vader,
dat hij niets liever wou dan weer aan»
sluiting zoeken bij zijn cenigen zoon
cn met dc energie van den ouderdom,
die weet dat hij voor talmen wel eens
geen tijd meer zou kunnen hebben,
seinde hij: „ben aan boord gegaan, sein
nader dag van aankomst in Neder*
!and". Maar terwiji zijn zoon de weken
telde, bcgccrig naar ccn fami!ie»gene»
genhcid. die hij in al die jaren niet ge»
kend had. kwam dc vinger van den
dood tusschcnbcide; het was dc zwaar»
stc slag in zijn tot nu toe zoo gcmakhc»
crloopcn leven, toen ccn koud tclc»
gram hem voor het feit stelde, dat zijn
ader in de Roode Zee op het scb -i
aan een hartaandoening, waarvan de
zoon niet eens afwist, bezweken was.

De tijding sloeg hem in de eerste dn*
-cn met moedeloosheid. Toen nam hij
het oude middel van verstrooiing tc
Saat cn ging op reis. maar zooals altijd
baatte bet weinig: tegenover al die af»
wisseling van mooie landen en streken
bracht hij altijd zijn onrust cn zijn on*
oldaanhcid mee; op ccn morgen pak»
e hij zijn koffers cn was binnen een
uur op weg naar Holland. Daar vond
hij allerlei te regelen voor dc nalaten»
schap van zijn vader. Hij moest aller»
lei besluiten nemen cn antwoorden op
ccn voorstel van dc commissarissen der
onderneming, dat hij als grootste aan»
dcclhouder met medewerking van ccn
vakman de leiding op zich nemen zou.
Een week lang was hij in tweestrijd
Toen bedankte hij voor het aanbod.
Hij zag tegen verantwoordelijkheid op
en vreesde voor de toekomst, die hem
voor dezelfde moeiliikheden zou stellen,
waaronder hij geleden had: was een*
maal een gczm gesticht, dan zou hij.
evenals alle andere Europecschc ouders
in Indic de kinderen voor hun opvoc»
ding naar Europa moeten zenden cn
daarmee het contact verliezen.

Na de weigering gevoelde hij zich
als van een last ontheven, maar in
sombere oogenblikken begreep hij heel
goed. dat het alleen lafhartigheid ge»
weert was, die hem tot afwijzen van
het voortstel had aangespoord. Zoo was
hij door wat zijn vader hem nagelaten
had, rijker dan ooit geworden, maar
een levensdoel had hij nog net gevon»
den. Aan aanbiedingen ontbrak heit wel»
iswaar niet. Allerlei menschen die voor
oprichting of uitbreiding van ooderne»
mingen geld ooodig hadden, kwamen
met voorstellen van dinecteursfunctics
of compagnieschappen, maar zoodra hij
door zijn notaris liet onderzoeken, bleef
cr van de mooist© voorspiegelingen
weinig of niets over. Men raadde hem
aan, een ambtelijke loopbaan te kiezen,
maar het denkbeeld, dat hij op een duf
bureau onbeduidend werk zou moeten
doen, schrikte hem af. Op een avond,
toen de wind loeide en negen vlagen
tegen de ruiten van zijn kamer kletsten,
'legde hij tegenover zichzelf de beken-
teovs af: „Ik ben niets en niemand heeft
mij noodig".

Hij zei het hardop cn bij de klank
van zijj eigen stem schrikte hij en keek
angstig rond, of iemand dc woorden
gehoord had Maar hij was alleen, ais
cïtoos. Dc stilte benauwde hem. Hij
gevoelde behoefte om die te on-tvluch»
•cn, ging de straat op. dwaalde rond
tot hij voor een schouwburg kwam cn
ging binnen. Het stuk beviel hem niet.
hij keerde weer in het ïvovemberwecr
terug en ging ten slotte, vermoeid en
ontstemd, naar bed. Eerst na een paar
uur sliep hij in c-n nu zat hij dan met
dc cigarette die hij gedachteloos rookte
in zijn gc-makkdijken fauteuil, over»
gelaten aan zijn triest-ige gedachten.

Toen kwam plotseling een herin-nc»
ring bij hem boven.

Het was in St. Moritz, dat hij ecnigen
tijd had doorgebracht voor wintersport.
Een oud vrouwtje, uit medelijden door
de hoteldirectic aangesteld cn behouder,
die zijn kamer in orde hield,
scheen een zekere moederlijke toegc»
negenheid voor hem opgevat te heb*
ben. Vriendelijk van aard maakte hij
altijd een praatje met haar, als hij haar
ontmoette, maar het was haar niet ont»
gaan, dat hij niet opgewekt was. Op
een morgen had zij gevraagd, of hij
van plan was nog een poos te blijven.
„Ik weet niet", had hij lusteloos gezegd,
„misschien wel, misschien niet, het is
mij onverschillig". Toen had het oude
vrouwtje hem ernstig aangekeken e-n

half schuchter, als om excuus te vra»
gen voor haar vrijpostigheid, gezegd:
„U moet aan het werk gaan alleen
met hard werken kan een mensch gc*
lukkig en tevreden zijn".

Hij zag haar. zooals zij daar voor
hem stond, half verlegen, half verwij»
tend; hij hoorde zelfs duidelijk haar
oude, klanklooze stem: „arbeiteo,
arbeiten, damit Sic glücklioh und zu«
frieden sein werden". Hij had geglim*
lacht, en haar een flinke fooi gegc»
ven uit dankbaarheid voor de goede
bedoeling, maar nu lachte hij niet meer.
„Werken, ja, maar wat?" zei hij hard»
op, cn ging de kamer op en neer.
Onwillekeurig 6tond hij stil voor dc
boekenkast, alsof die redding brengen
kon en greep werktuigelijk een boek u-it
dc rij. Het was ccn deel van een ency*
c!opaed;e. Toen legde hij het op dc
tafel, deed de oogen dicht, sloeg het
op goed geluk open en prikte op het
gevoel met een speld in dc bladzijde.
Toen keek hij er naar: do speid was
door het woord LEVENSVERZEKE»
RING gegaan.

Dc geheele handeling was het werk
van een plotselinge opwelling geweest.
Niet voor dch eersten keer had dc
Wilde aldus het lot over zijn handeling
laten beslissen. Duidelijk herinnerde hij
zich. hoe hij vroeger wel op reis gegaan
was zonder vooraf plannen te maken,
eenmaal zelfs in Zwitserland in den
eersten den besten trein gestapt was
niet wetende waar hij zou heengaan
Het resultaat was gunstig geweest,
maar hü ontveinsde zich achteraf niet.
dat het ook anders had kunnen zijn.

En nu zou hij zich dan aan dc levens
verzekering wijden. Dat had het toeval
in den vorm van een speldeprik een
maal uitgemaakt en dien wc? zou h
ook volgen. Als eerste daad schelde hi;
zijn notaris, den cenigen man in den
Haag dien hij goed kende, op en ver»
zocht om een onderhoud op dcnzelfdcn
dag. Een naar uur later zat hij in hc-
eenvoudige kantoor van notaris M m»
keiman. die na hem een si«aar tc her
hen aangeboden rustig afwachtte wat
zijn cliënt hem te zeggen had.

„Notaris, ik denk in het verzeke*
rin^svak te gaan".

„Een mooi vak. een heel mooi vak"
zei dc notaris deftig. „Directeur, presi
dcnt-commissaris?"

„Volstrekt niet. ik heb cr geen ver
stand van cn wil mijn kost er in ver
dienen."

„Uw kost?" Winkelman keek ver*
wonderd. „Maar neem mij niet kwalijk,
u bedoelt toch niet als inspecteur?"

„Nog veel te hoog".

„Als ag^nt dan?" Er klonk groote ver*
bazing uit de stem van den notaris.

„Juist. Ik denk van onder af te be»
ginnen. Daarom kom ik juist bij u.
Zooals ik u zeg: ik weet niemendal van
het vak af. Kent-u misschien iemand
die mij zou willen onderrichten? U kijkt
zoo verwonderd."

„Als ik mijn mcening ronduit zeggen
mag...."

„Daarom hen ik hier. Zeg precies "v at
u denkt. Daarmee doet u mij een
groot genoegen."

„U wilt den kost gaan verdienen.
Maar dat is toch niet noodig."

„Dat is het wel. Ik wil werken."

„Dat strekt u tot eer. Maar het is
een moeilijk vak. vol teleurstellingen".

„Ik weet het. Wel tienmaal heb ik
zelf ccn verzekeringsman bij mij gehed,
maar altijd is hij ongetroost heen ge*
gaan."

„Denkt u niet, dat u dat werk dade*
lijk zult opgeven als u toch niet van de
provisie behoeft te bestaan?"

„Ik zoek juist de moeite en de m*
spanning. Deze werkloosheid is een
gruwel, ik voel, dat ik er op den duur
aan tc gronde zou gaan."

„Er zijn honderden arme menschen.
die de provisie noodig hebben om van
tc leven. U niet, u neemt hun dus het
brood uit den mond."

„Die opmerking verwachtte ik", zei
dc Wilde. „Volgens die redeneering zou
iemand, die van zijn geld kan be*
staan, heelcmaal niet mogen werker
Maar ik heb het overdacht: alles wat ik
verdien zal ik geven aan een pensioen*
fonds voor vcrz.ekerings*agenten of een
dergelijk goed doel. Maar daarbij moet
het niet bl'ivcn."

„Wat wilt u dan verder nog?"

„Ik wil u verzoeken, mij iedere
maand ccn klein gedeelte van de rente
van mijn kapitaal te zenden, waarvan
ik leven kan. Hoeveel verdient de
agent van een verzekeringsmaatschap*
pij naar uw oordcc' gemiddeld?"

De notaris glimlachte. „Het is meest
alles provisie, een goede agent ver*
dient dus meer dan een slechte."

„Stuur mij dan dertig gulden per
week, of honderd twintig per maand
cn verdeel de rest onder liefdadige in*
stellingen, die ik u opgeven zal. Waar*
om lacht u?"

„Ik dacht aan uw manier van leven
tot nu toe. Meent u met dat bedrag

toe tc kunnen?"

„Het moet. Mijn kamers in het hótel
heb ik opgezegd. Ik ga heel eenvoudig
leven. Het is mogelijk, dat ik al dade*
lijk geld te kort zal komen. Flet is ook
mogelijk, dat ik u zal vragen om meer.
Ik.verzoek u. neen ik gelast u, mij dat
niet te geven."

„Wat bedoelt u?" zei de notaris, die
een oogenblik dacht, dat zijn cliënt
niet goed wist wat hij zei.

„Ik bedoel dit. Als u mijn 'eerste
briefje ontvangt, antwoordt u niet. Als
ik voor den tweeden keer hetzelfde
vraag antwoordt u weer niet; eerst als
ik den derden keer schrijf, stuurt u
het. Begrijpt u nu de bedoeling? Ik
wil niet dadelijk toegeven aan zwakke
oogenblikken. Help mij daarin."

Getroffen keek de notaris den ver»
wenden jongen man aan. Toen vroeg
hij: „Dus is het wezenlijk ernst?"

„Ik ben nooit ernstiger geweest"

rDan kunt u on mij rekenen."

Allerlei bijzonderheden werden be»
sproken. Denzelfden dag vertrok Mr.
Albert Willem de Wilde van Maarse*
veen uit Hotel Magnifique naar een
kamer in een van de nieuwe wijken.

„Begrijp jij er wat van?" vroeg de
portier aan den oberkellner, toen de
gast die zoolang m het hotel gewoond
had, in een taxi vertrok en als nieuw
adres een eenvoudige straat opgaf.

,.'t Is nog al duidelijk" zei dc ober*
kellner. „Er zijn wel vaker hoogc boo»
men omgewaaid. De man is op."

„Dat geloof ik niet. Hij heeft mij bij
het afscheid nog honderd gulden ge*
geven."

De ober haalde de schouders op. Hij
zou nog veel verbaasder zijn geweest,
als hij gezien had. dat bijna al de kof»
fers werden afgeladen in het kantoor
van den notaris, die alles op zijn zol*
der liet bergen cn dat Mr. Albert Wil*
lem de Wilde van Maarseveen, mil*
lionair, met de noodzakelijkste klee»
dingstukken op zijn eenvoudige zit»
slaapkamer aankwam en aan de juf*
frouw van het pension eenvoudig zijn
naam opgaf als ..Albert de Wilde, vei»
zekeringsagent."

De gedaanteverwisseling was begon»
nen. Voortaan moest dc millionair zijn
kost verdienen. Zelf had hij zijn schc»
pen achter zich verbrand.

FIDFLTO.

(Wordt