DE PPUZEN VAN
IilBliC ARGENTA- HALFWATT"
lï^l ARGATnYACU UMLAMPEN
ZUN PER 16DECEMBER VERLAAGD
lil
TWEEDE KAMER.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN k 60 CENTS PER REGEL
n
154
15 December.
Het Lager Onderwijs. De oude klachten.
Moeten de kloosterlingen*onderwijzers even veel
salaris ontvangen als andere onderwijzers. De com
missie- Rutgers.
De schote: l Hors d'oeuvre» was
vandaag heel uitgebreid.
Stemming over moties* een poging tot
heropening van afgedane discussies, be*
handeling van eer. Waterstaatsartikcl.
Daarna kabbelde de begrootingsbe»
handeling rustig langs de legisi>ijeve
beddingen, waarop vrijwel alleen, vmder*
wijsbelangstellenden stonden te staren.
Onze lezers weten, dat vannacht nog
twee amendementen verdedigd zijn, een
van den heer Kuiper, het ander van den
heer van Braambeek.
Het amendement Kuiper vroeg uit»
keeringen op pensioengerechtigden leef»
tijd aan gewezen ambtenaren en beamb*
ten van de H.IJ.S.M.. die onder de
voormalige pensioen-bepalingen wegens
betrekkelijk kleine vergrijpen oneervol
rijn ontslagen.
De heer Van Braambeek had op dit
amendement een sub=amcndcment in»
gediend; dat ook dc weduwen en weezen
van dc door den heer Kuiper bedoelden
insloot.
Dit sub»amendement aanvaard zon»
der hoofdelijke stemming.
Maar het dus gewijzigde amendement
viel met 4136 stemmen
Cccn scherpe tegenstelling.
En dat voor een onaannemelijk ver»
klaard amendement'
Scherper tegenstelling bij het amen»
dement-van Braambeek. Dit amende»
ment wilde ook voor oud.-gcpensior.»
r.ccrdcn bij de Spoorwegen uitvoering
geven aan dc op 27 Me: j.l. aangenomen
motic*Drcsselhuys. betreffende de oud»
gepcrsionncerclcn bij den Staat.
Ook dit amendement viel. let 4830
stemmen.
De heer Duymaer van Twist heeft
daarna gepoogd dc beraadslagingen tc
heropenen over ccn volkomen normaal
afgehandeld artikel van dc Waterstaats*
bcgroot:ng. Dit artikel liep over een
belang, uit 's hccrcn van Twist's vroc*
gcr kamerdistrict, over d£ bemaling van
het waterschap Vollcnhovc.
Volkomen begrijpelijk, dat de voorzit*
ter van dc Kamer het heropeningsver»
zock moest afwijzen. ..Waar gaan wij
heen?" riep dc president min of meer
pathetisch uit. maar hij had gelijk!
„waar gaan wij heen, wanneer toeval»
lige meerderheden over ccn of ander
artikel, dat afgedaan is en waarbij niets
bijzonders gebeurde, hetwelk een exeep»
tionecle maatregel wettigen zou. discus»
sieheropening verkrijgen kunnen".
De heer Duymaer van Twist poogde
ook mondeling nog iets tc bereiken,
maar zijn poging ging onder in gelach
en rumoer, hetwelk bewijs genoeg was.
dat de heer van Twist zijn doel niet
bereiken zou. Het voorspellende rumoer
kreeg gelijk: het verzoek viel met 727
stemmen. De 7 stemmen waren stemmen
van antbrevolutionnairen, wier vriend»
schap héél ver ging.
Het Waterstaatsartikel, waarover nog
moest gesproken worden, vroeg aan dc
Kamer goedkeuring van het samengaan
met den A.N W.B, (waaraan 4 jaren
aaneen een subsidie zal worden gege»
ven) om door borden bij den ingang der
gemeenten tot plaatsaanwijzing te ko*
men voor den toerist.
De zuinige hcy van Gijn wees op
het aanbod van de een of andere auto»
maatschappij, die voor niets de plaats^
aanduiding voor haar rekening wilde
nemen. Ja. maar. kwam de heer Van
3:aambcek. bij wien de minister zich
aansloot, dat „niets" moet zoo worden
opgevat, dat wel reclames op de borden
moeten worden toegelaten. Wat nu mei
bepaald tot verhooging van de schoon»
heid der gemeenten zal strekken en
een gevaarlijk precedent beteekent voor
nakomende auto*, benzine* of banccn*
handelaren. Op dc A.N.W.B.*borden is
het maken van reclame deelde de bc»
windsman Dr. de Visser, die daarnaa-
hccl verstandelijk informeerde. abso*
luut uitgesloten.
De Kamer schaarde zich met 63—1(1
stemmen achter den minister.
Daarna ging de Kamer aan het La*
gcr Onderwijs voort.
Het reeds meer gehoorde over 'net
48*leerlingen*stelsel over de assistenten,
over het besluit van Gedeputeerden
van Noord*Brabant om geen openbare
school te Viancn te stichten. wij ko*
men straks op dit alles nog terug
kw?m opnieuw ter sprake.
Wc moeten echter allereerst wijzen
bij deze behandeling van het L. O. on
de rede van den heer Lingbeek zooals
gebruikelijk la.
De heer Lingbeek drong weer san op
een im'eilen door de overheid van dc
Chr. school met den Bijbel. Het over:
heidsonderwijs mag niet godsdienstloos
zijn. beoogde hij. met ccn beroep op
dc cenhod in religieus opzicht van
oude tijden. „Bedoelt ge" vroeg la*
coniek de heer van Wijnbergen „de
Middeleeuwen?" Neen. antwoordde de
heer Kersten voor den heer Lingbeek.
niet de Middeleeuwen, maar de tijd van
de eenheid vond de aloude Gerei.
Leer. Maar dan eischte de heer Kersten
ook van de overheidsschool niet te zijn
ccn Chr. school met den Bijbel, maar
een school, volgens de Gereformeerde
belijdenis.
Dc heer Lingbeek vroeg voor dc
Rijkskweekscholen lessen in godsdienst»
onderwijs, waardoor de latere onder»
wijzers in staat zijn den bijbel tc bc*
grijpen, den bijbel te kennen.
De auteur der geldende L. 0.*wet.
Dr. de Visser, deelde mede, dat dit de*
sidcratum reeds werkelijkheid is door
art. 11 van het reglement op dc Rijks*
kweekscholen, waardoor de directeuren
erplicht zijn de leerlingen tot bijwo»
ning te nopen van de lessen der aan dc
Rijkskweekscholen verbonden gods»
dienstkeraren, die daarvoor door dc
ouders zijn a-ngewezen.
Verder maakte de heer Lingbeek be*
zwaar tegen een gelijke salariecring
voor kloosterlingen*onderwijzcrs of »on*
dcrwijzeressen cn anderen. Hij diende
ccn motie in, waarin hij er van uit»
gaat, dat dc subsidies aan bijzondere
scholen alleen mogen gebruikt worden,
dat zij daarvoor ook alleen gegeven
zijn, om werkelijk gedane uitgaven te
bestrijden. Zoodat Dr. Lingbeek geen
gelden wil „voor zijdelingsche voordec»
len aan de kloosterorden", omdat
nog altijd is de heer Lingbeek aan het
woord de kloosterlingen voor hun
lerhoud ^el minder noodig hebben,
dan anderen. De motie eindigde met
het uitspreken van den wpnsch, dat dc
salarissen der kloosterlingen»onderwij»
zers worden verminderd.
Uit welwillendheid werd de motie
door verschillende Kamerleden .onder»
stcund.
Maar in behandeling, tegelijk met
dc ondcrwijs*begrooting, kwam dc mo»
tic niet. Dc president liet haar stille»
tjes naar dc nog behandelde stukken
glijden... „Ik stel voor deze motie op
een ander te bepalen dag te behande»
len" aldus de heer Ruys de Becrcn*
brouck. Hamertik! Het besluit was ge*
nomen. Dc heer Lingbeek keek wat bc»
duusd.
Dc uitschakeling uit het debat maak*
te dat er over het idee van den heer
Lingbeek niet veel meer is gezegd.
Slechts hebben dc hccrcn Dr. Mollcr
cn Van Wijnbergen den heer Lingbeek
van antwoord gediend over fijn uitin*
gen over de kloosterlingen. Beiden
bicken 't cr over eens te zijn, dat de
heer Lingbeek niet op dc hoogte was
van het leven van kloosterlingen cn zij
hielden hem voor. dat ieder toch moet
weten hoe hij zijn geld besteden wil,
hetwelk voor goeden arbeid Ontvangen
wordt.
Over het Lager Onderwijs hebben
vandaag ook nog heel veel heeren ge*
sproken.
We mogen dc sprekers even opsom»
men. Het waren de heeren Gerhard.
Van Zadclhoff, Ketelaar, Bulten. Ling*
beek (maar var. dezer, afgevaardigde
zeiden we reeds alles), Mollcr, Tilar.us,
van Wijnbergen. Dr. de Visser, Ker*
sten. Boom en Bijlevcld.
Wie spot daar: „Des Guten zuviel!"
De heeren Zijlstra (deze gisteren) en
dc heer Tïlanus hadden in 's ministers
mcdcdee'.ingen over de werkzaamheid
van de Staatscommissic»Rutgcrs iets
gevon'den van toezicht oo dc besteding
der gel<ipn door schoolbesturen, toe*
zicht door rijk en gemeente. Hebben jc
schoolbesturen dit verdiend? werd ee*
raagd. Ik bedeelde zeidc dc minis*
•cr geen verwijt aan dc Bijzondere
School, het gaat slechts om het feit.
dat dc Bijzondere school teveel heeft
san dc'subsidic. berekend naar het ge*
middelde der kosten voor den openba*
:cn leerling.
Vele der afgevaardigden we noc*
mer, dc hccrcn Gerhard. Ketelaar. Be!»
»cn klaagden over dc assistenten
'hunne verschijning in het onderwijs
-'.leen r-eds. bleef hinderen), en over
bet stelsel van 48 leerlingen per klas
se.
Toch ?ccn verandering hejoofdc de
minister. Wanneer er iets kan gedaan
worden om tot verbetering tc komer
'dc minister, die zijn onponentcn steeds
heel kort bcantwoordj. gelooMc ook
dat naar het critiekc jaar f30 ïoc
wanneer de bezuinigingen hebben uit*
-'ewerkt. geleidelijkheid van overgan"
moet befnacht worden) dan moet a!
Icrcerst zoover als mogel::k wirdcr
"cgaan met doorvoering der 7»jar'g'
'eerveml'chfhig.
De gedachte van den beer Ti'anu*
om 1. 2 en 3*mm*«»eholen. die in d'
beneuwiheU ritten om onderwn?
krach ten gebrek, te helnen met asv«
'enten, dip de bulnacte bezitten, wil dc
mmister overwegen.
De oplejj'.r is steeds een dmfch*
mngepakt c- 'crwc-n bij dc ondcrwiis-
bcgrooting. Mej. Westerman onze
lezers weten 't wilde dc opleiding
voor onderwijzer beperken. Dc minister
maakte dc logische opmerking, dat bij
het nemen van maatregelen cr steeds
om gedacht moet worden, dat zij steeds
eers* over 4 jaar gaan werken: dc
kweekschoolopleiding duurt immers 4
jaar. Dit wettigt dus reeds van den
aanvang af voorzichtigheid. En nu
heeft dc minister een bereken njetje,
opge.zet, waardoor het hem als ecu
groote onvoorzichtigheid duidelijk
werd, de opleiding in tc perken.
Over de toepassing der L. 0.>wct
werd geklaagd, door de heeren Gcr*
hard. van Zadelhoff en Boon. Ten aan.
zien van dc openbare scholen te Viancn
en Pcursum, die zijn opgeheven en over
het willen stichten van een bijzondere
school te Akkrum.
De minister heeft vele opmerkingen
die over de werkzaamheid der staats
commissieaRputgers gemaakt zijn. niet
beantwoord. Eerst het rapport afwach»
ten. De heer Ketelaar waarschuwde den
minisler nu niet alles aan den kapstok
der commissie op te hangen.En de hec-
ren van Wijnbergen cn Tilanus bleken
min of mee_r sceptisch te zijn over de
linancieeie resultaten van een'nieuw
stelsel, dat immers gezocht wordt, om*
dat het huidige stelsel zoo duur is. Dc
minister troostte zich met de gedachte,
dat wanneer de commfssic*Rutgcrs dan
Diet groot werk zou doen. zij toch par»
tice.Ic maatregelen van veel beteekenis
zou kunnen voorbereiden.
Ook de minister staat niet svmpa
thick tegenover de assistenten. Moet
hij ze als onderwijzers betalen, wan»
neer zij de acte hebben d*n schrap:
tie minister ze liever uit de wet.
Tot algeheele herziening der salaris
sen waarover de heer Van Zadel»
hoff sprak is de minister niet ge*
neigd, omdat de gelden nic_t aanwezig
zijn.
Naar aanleiding van een vraag van
den heer Tilanus over het vanwege dc
inspectie verhinderen van het onderwijs
geven door een Nederlandschc aan ccn
Duitscfce school.- deelde de minister
mede heel de positie van de buiten
landsche scholen te zullen overwegen:
deze positie moet waarschijnlijk in
Kon. Besluiten worden geregeld.
Morgen dc artikelen.
En de afdceling „Kunsten cn Wc»
tcnschappen".
Daarbij de subsidie aan dc Co»opera
tie.
En aan dc Haarlcmschc Orkest ver
cenigmgl
INTLMUS.
LETTEREN EN KUNST
HET TOONEEL.
JUBILEUM-
LOUIS DE VRIES.
Aan Louis de Vries' persoonlijkheid
cn aan zijn schoone schepping van Pi»
randello's Hendrik IV wijdde onze me»
dewerker de heer J. B. Schuil reeds
cenigc artikelen. Ons blijft dus op 't
oogenblik niets anders over dan to ver»
tellen van dc officiccle huldiging, die
Woensdagavond in den Stadsschouv.
burg plaats vond.
Gelukkig was dc Schouwburg zeer
goed bezet op alle rangen. Dit is immers
op zichzelf de beste hulde die den acteur
gebracht kan worden.
Pirandello's meesterwerk genoot dc
vertolking waarover onze criticus zich
zoo gunstig uitliet. Tot in alle onderdee*
len was er in dc Vries' creatie schoon»
hcid tc vinden. Hij liet in dc meester»
lijkc taal het onbetwistbare groote ta
lent van den auteur schitteren: wij allen
in den Schouwburg werden machtig aan»
gegrepen door dc Pirandello'schc wijs»
hcid en kunst, die in Louis dc Vries 1c»
vend werd.
Bij zijn eerste verschijnen op het too*
nccl viel den acteur reeds ccn ovatie
ten deel cn na eik der bedrijven werd
net groot enthousiasme geapplaudisseerd
Nadat in het laatste bedrijf het gordijn
gevallen was voor dc troonzaal waar het
wonderbaarlijke spel van zinsbcgoochc»
ling en realiteit had geleefd, beklom het
feestcomité de planken en schaarde zich
achter Hendrik dc Vicrdc's troon dit-
nu bezet was door fraaie bloemstukken
Gearmd met ftnc Beider, (dc Markie
zin Mathflde Spina in Hendrik IV) bc»
trad Louis dc Vries het toonccl. Alle
aanwezigen in den Schouwburg verhic*
ven zich van hun zetels om hem een
lange ovatie tc brengen. Nadat dc rust
weergekeerd was trad dc voorzitter van
het feestcomité Prof. Dr. P. H. van
Moerkerken naar voren om den jubilaris
toe tc spreken. Dc schrijver van Moer»
kerken i? ccn goed redenaar, zijn woor*
den waren veelzeggend, terzake dienen*
dc. cn niet allcdaagsch.
Nadat de spreker aan zijn persoon
lijkc bewondering h2d uiting gegeven,
zeide hij dat dank zij zijn qualiteit als
feestredenaar door hem vele stemmen
spraken. Doch in u luisteren ook velen.
In de eerste plaats natilurlijk luistert
in U dc kunstenaar, cn wie zijn verder
in u? Ik wil zoo vervolgde Prof. san
Moerkerken ccn opmerking in'Piran»
dcllo'schcn stijl maken: Als ik mij af»
vraag wie is moet ik dan antwoor*
den Louis de Vries? Ja. Maar u is ook
zoo vele anderen. U is Shylock, Dc wan»
delende Jood, Pancras Duif, Androeles,
Sachcl, Kaïn en meer nog. U is al die»
genen, die U schiep, en daarbij is U
toch ook Louis dc Vries". In dezen
geest ging i'rof. van Moerkerken
voort. Hij stelde in het licht wat de
diepe beteekenis van Pirandello's wcr»
ken is: 't beschouwen van de mensche*
lijkc ik-hcid, in al haar wanen cn in»
bccldscls. Hij was Louis dc Vries dank»
baar dat hij dit minst problematische cn
beste van Pirandello's werken voor zijn
juhilcum»tourncc had uitgekozen.
Tenslotte sprak Prof. van Moerkerken
den wcnsch uit, waarin hij aan het al-
gemccnc verlangen dat Louis dc Vries
nog veel ook in Haarlem met
succes voor het toonccl mag doen,
uiting gaf.
Een vriend van Louis dc Vries, was
dc tweede spreker. Hij is tevens sccrc»
taris van dc afdceling Haarlem en om»
streken van het Nederlnndsch Toonccl-
verbond, Dr. Tjebbo Franken haaldc
herinneringen 'op uit den langen tijd
waarin Louis de- Vries cn hij veel vroo*
lijks hebben meegemaakt. Wel sloeg bij*
/onder in het verhaal dat Dr. Franken
eens van Louis dc Vries had gehoord
cn dat hij nu als toepasselijk cn geestig
genoeg herhaalde. Is. Qucrido en de-
Vries waren op zekeren dag dc Jordaan
ingetrokken om ccn studie object van
den e-erstcn. een ocr»typc Jordancr tc
bezoeken. Qucrido had dezen man
op den schouder geslagen en had
gezegd: En weet jc nu wie deze mijn»
heer is?'Waarna hij Louis dc Vries aan
zijn Jordaanschen vriend had willen voor»
stellen. Deze had echter in zijn moe»
dcrtanl vlug geantwoord: „Joa, ik sjel
doar Louis dc Vries niet kennel"
Na dr. Tjebbo Franken sprak als oud
collega cn als directeur van don Stads»
schouwburg, dc heer C. van Hees; hij
huldigde Louis de Vries als acteur cn
sprak den wcnsch uit, dat Louis de Vries
nog veel in Haarlem zal spelen.
Dc jubilaris ontving respectievelijk
van dc drie woordvoerders een bij»
dragc voor het jubileurasfonds, cn
fraaie bloemstukken.
Daarna mocht hij zelf het woord voc»
ren. Na den dank. dien hij aan sprekers,
aan leden van het Comité cn aan het
publiek .bracht, zeide Louis dc Vries,
dat hij de laatste jaren niet meer zoo
veel gespeeld had, omdat men hem blijk»
baarniet meer noodig had. (protest
in dc zaal). Doch nu hadden critiok cn
publiek hem gunstig onthaald. Met zijn
kameraden, die hij nu om zich had ver»
zamcld, zou hij gaarne ccn nieuwe troep
vormen, die zou trachten mee tc gaan
met den smaak van dezen wonderlijken
tijd, cn dus nieuwe stukken zou gaan
opvoeren. Louis de Vries memoreerde
het overlijden van ccn van zijn beste
helpers, aan wien hij het meest tc dan»
ken heeft: wijlen den heer M. Mcrens.
Hij richtte zich tot dc cchtgcnootc van
den overledene, die in dc zaal aanwezig
was. cn zeidc tot haar: „Mevrouw Mc»
rens ik wcnsch U geluk met het feit
dat U zoo ccn man in uw leven naast
l heeft gehad." Vervolgens zeidc Louis
dc Vries dat hij voor zijn plannen re»
kende op dc medewerking van zijn
vriend Jhr. A. W'. G. van Riemsdijk.
„In ieder geval zal ik in het volgend
seizoen in een stuk van hem optreden",
besloot Louis dc Vries. Hij wendde zich
nogmaals dankend tot het publiek cn
het feestcomité. De officiccle huldiging
was er mee geëindigd..
DE TWEEDE
SCHOOLVOORSTELLING.
DE VIOLIERS.
„Eindelijk dan toch eens een modern
stuk! Het eerste op een schoolvoorstcl*
iing!" zei mij in de pauze een leeraar,
zichtbaar verheugd.
Wij leven vlug cn het is tc begrijpen,
dat men in dezen tijd spoedig vcr-»rc\
maar geheel juist was deze opmerking
toch niet. Ik herinnerde hem am dc op»
voering van Hcycrraan's „Dc Wijze
Kater" van ccnige jaren geleden. En
ook Multatuli's „Vorstenschool" hoeft
evenzeer of wil men „even weinig"
recht op dc classificcering „modern"
als Schürmann's tragücomcdic!
Hoe zeer de opvoering van een stuk
uit het hedendaagsch repertoire door
dc bezoekers van dc schoolvoorstcllin»
gen gewaardeerd wordt, bewees wel de
stampvolle zaal. Onze Stadsschouwburg
hlcck Woensdagmiddag evenals D:ns
dagavond bij de volksvoorstelling
weer eens veel te klein. Met „Dc Vio*
liers" tc laten geven voor dc leerlingen
der scholen heeft de heer Van Hees
ccn in veel opzichten gelukkige keuze
gedaan. „Dc Violicrs" behoort nog
steeds tot de sterkst gemouvementeerde
speelstukken van het Nederlandsch rc»
pertoire. Het is door zijn Violicrs in de
.erste plaats, dat dc *e vroeg gestorven
ralcntvolle Willem Schürm.snn in onze
littcratuur.-gcschiedeni» zal blijven voort*
leven. Na Heyermans wat Willem Schür
mann de auteur roet het ipeeste ,,too*
ncelblocd". Wanneer men zijn Violiers
na ccn langen tijd weer cens ziet, val;
dat v. cl heel stc-k cp. Hoe krachtig too*
necl in deze tragi=comcdie! En litterair
ongetwijfeld van veel booger waarde
dan het werk van een Fabricius, al staat
het letterkundig —weer beneden dat
van mevrouw SimonsMees.
Men zou cén bezwaar tegen de keuze
\an Dc Violicrs als schoolvoorstelling
kunnen opwerpen en wei deze, dat de
schildering van dat Joodsch milieu door
Willem Schürmann wel zeer eenzijdig
is. Maar dit bezwaar is slechts betrek»
kclijk, want dc leeraren en leeraressen.
die het stuk dan toch voor de opvoering
met hun leerlingen hebben besproken,
zullen wel niet hebben nagelaten, op
die eenzijdigheid tc wijzen. Zij zuilen
wel terdege cr den nadruk op hebben
gelegd, dat Schürmann met De Violiers
cc.n zeer apart soort mensehen dat
even goed hij dc Christenen wordt aan*
getroffen dc „Ramschcrs" zooals
hij zijn stuk ook oorspronkelijk had gc*
doopt heeft bedoeld. Dat in De Vio*
iiers dus niet het Joodsch milieu maar
ccn Joodsch milieu wordt weergegeven.
En in dc tcckcning van zijn groote lief»
de voor zijn kind, dat hij niet kan ver»
vloeken heeft Schürmann in Mark Vio»
lier zooveel warme innigheid gelegd, dat
dc figuur hierdoor vooral aan het
slot - stijgt tot het algemeen mensche»
lijkc.
Een stuk als Dc Violiers is wel gc»
schikt om liefde voor het tooneel bij
de jeugd te wekken en te versterken.
Schürmann wist wel evenals Heyer*
mans dat dc lach cn dc traan dc
meest zekere elementen voor succes bij
een gemengd schouwburgpubliek zijn.
Het was in deze zaal vol jeugd, die zoo
uiterst gevoelig is voor het humorist!»
schc, dat het komisch element vooral
levendigen en luidruchtigcn bijval vond.
Cccn humoristisch gezegde, geen ko
mische nuance ging in deze zaal verlo»
ren. Maar ook de tragiek van Schür*
mann's stuk vond bij de jeugd een gc*
vocTigcn klankbodem. Het slot maakte
op deze schoolvoorstelling ook weer
zichtbaar indruk.
Zoo heeft ook deze langzamerhand
wel sterk gewijzigde familie Violicrs
het jeugdige publiek veroverd. Voor
ons. die herinneringen van vroegere op»
voeringen hadden, had de familie In den
loop der jaren wel veel van innerlijke
kracht ingeboet. Waar waren de oude
Roos, Van Dam en Maurits van Keulen?
En dc avondvoorstelling tc Amsterdam
leidde nu en dan tot sneltrein wat
zeg ik. blikscmtrcinvaart! Wat niet bc*
lette, dat men dc spelers aan het slot
stormachtig toejuichte.
J. B. SCHUIL.
TOONEELVEREENIGING
TOONEEL VOORUIT.
Deze vcrccniging is 10 November op*
gericht. Het bestuur is nu als volgt sa*
mengcstcld: dc hccrcn J. A. Jonker,
voorzitter. Jac. v. Dijk, secretaris. Jas.
v. Dijk, penningmeester. W. v. Baten»
burg. alg. adjudant (Blocmendaal). J.
Damiaans, commissaris.
Dc vcrccniging geeft op 15 Januari
haar eerste uitvoering in 't gebouw
„St. Bavo".
MUZIEK
H. O. V. CONCERT.
Van Haydn een symphonle (Pauken*
schlng) cn het ccllo*concert en* van
Saint'Sacns ook een ccllcconcert en
ccn „Suite Algérienne". De pauze dien*
dc om dezen afstand van honderd jaren
tc overbruggen. Zijn het eigenlijk wel
collega's. Haydn en Saint.Sacns, dc
een buigend voor koningen cn alles wat
adellijk is. dc ander gefêteerd door dra»
gers van dezelfde titels. Ook hun mu*
ziek. dus niet alleen hun levensloop,
wijst dit verschil aan. Haydn schreef
muziek „pour faire plaisir". Saint Sicns
daarentegen om zcif tc genieten, of
nadat hij genoten had. Zoo heeft zijn
,Suitc Algérienne" tot ncvcntitel: „lm
pressions pittoresques d'un voyage cn
Aleérie".
Dit verschil in wezen wordt ook wel
met dc namen klassiek en romantisch
aangeduid. Het zijn echter maar bena
mingen. welke voor dc muziek kunst
\ccl.il slcchi's chronologische betecke»
nis hebben. Om tc komen tot juiste
waardebepalingen moet de tijd zelf
waarin kunstwerken zijn ©n'staan bloot
gelegd worden, dc levenshouding der
kunstenaars nagegaan cn het probleem:
kunstenaar cn samenleving, zoo scherp
mogelijk worden gesteld.
Hier kan niet verder op doorgegaan
worden, het hooren der muziek is trou»
wens van oneindig me^r belang. Toch
krijgt dan weer één vraag groote be*
teekenis: hoe staan wij namelijk tof
deze muziek? Is zoo'n „Paukcnschlag"»
svmphonie voor ons nog genietbaar, of
zijn wc zooals „monsieur Croche'"(Dc*
bussy!) tegen iedere verrassing gevrij
waar*", vervelen we ons misschien ook
net eer. beetje?
Dit beetje" kan naar believen ver*
ander worden in „veel" en „verschrik*
kclijk" a! raar gelang der ontwikke*
iing op muzikaal gebied en der per*
soonlijkhcid.
Iedereen heeft het recht om zoo'r
symphonic vai den meester der
.Schöpfung" mooi te vinden, wat niei
wegneemt dat de eerste drie deelen cr
voornamelijk het Andante (Thema con
varianlone) tegenwoordig geen groote
belangstelling meer verdienen.
Zoo ook hef bekende cello*conceri
dat zich handhaaft door de schitteren*
de thematiek van het eerste deel. Hoe
zwak is daar tegenover het slotdeel cn
per saldo ook het Adagio. Haydn zelf
schreef eens:
„Mcin Fürst (zie boven!) war mit
allen meinen Arbeiten zufricden",. Zoo
zonder eenig voorbehoud tevreden
kunnen wij niet meer zijn. Ook niet
over Saint.Saens. die door Jean Cocteau
auteur van ,.Le rappel h l'ordre" heel
oneerbiedig een „pompier" genoemd
wordt. Zoo erg is het nu wel niet, doch
gezien uit een bepaalden gezichtshock,
cn wel critisch moet ook zijn „Suite
algérienne" veroordeeld worden om 'e
quasi»Oostersche sfeer, om het totaal
«gemis aan psych.sch contact met de
Orient. Zoo zen wc op de Vermis
„echrfe" Turken, echte slangenbezweer»
ders
De heer Karei van Leeuwen—Bbom»
kamp speelde de beide concerten.. Dat
van Saint Sacns was zeker dc beste
prestatie. Havdn's Adagio klonk wat
eentonig cn ook waren cr hier en daar
cenigc technische ongelukjes.
Zijn toon is overigens schitterend,
vibrcerend, weck, aandoenlijk, soms
even sentimenteel.
Wat dc opvatting van Saint*Sacns'
cello*conccrt betreft: deze is geloof ik
niet tc verbeteren. Een spel van
waar.de. Ook de begeleiding was in
Saint*Saëns betc.r dan in Haydn. Het
.allegro" schommelde merkbaar en het
allcgj-o moderato vertoonde verschil
van opvatting. Dit werd echter ver»
■*ocd door df zeer soepele cn klank»
schoo^p begeleiding van Saint Sacns*
concert.
Ook de „Suite Algcrlcnnc" genoot
een zeer geacheveerde yertolking. Dc
diverse trekje* gelukten uitstekend.
Men voelde de bedoelingen van den
heer Gerharz zeer goed aan en zoo
kwam het dat de ..March militaire
Frantjaise" tot een effectvolle apotheose
opgevoerd werd.
HpN'K DIE BEK
KUNST BIJ DE FIRMA
BOSKAMP, OVERVEEN.
Dc firma vierde dezer dagen haar
veertigjarig bestaan, onder andere met
dc inwijding van ccn paar nieuwe expo*
siticruimtcn, die er in alle opzichten zijn
mogen, cn die. zoowel naar oppervlakte
als naar indceling cn aanklccding, met
dc uardigstc grootsriscdschc inrichtingen
van dien aard kunnen wedijveren. Zijn
beneden dc verschillende kleine, in el»
kaar loopende expositieruimten bchou»
den. wpnnccr men den hier onverwacht
breed 'opgezetten trapopgang bestijgt,
na een door Jozef Cantré vloeiend gc*
sneden trapzuil bewonderd tc hebben,
dan is men over de uitgeslYckthcid cn
overzichtelijkheid dier nieuwe ruimte
verrast. Hier is met ccn niet te over»
vlocdigc, maar met inzicht gcarrangeer*
de verzameling meubelen cn kunstrijke
gebruiksvoorwerpen een geheel samen»
gebracht, dat veelal aantrekt door een
originaliteit die niet in het gezochte cn
moedwillige verloopt, maar van ccn gc»
zond cklektischcn smaak van den in
richter getuigt, die modern weet te zijn
zonder bizar te worden. Het is voor
deze verdieping dat dc firma Boskamp
dc laatste schilderijen van Herman
Kruyder benut heeft om een wandvcr»
siering te kunnen toonen, die. uit mo
dern inzicht geboren, met het overig
samenstel van het interieur in harmonie
leeft. Dit is zeer zeker niet onjuist
gezien, waar het Kruvdcr's door nvj
zeer gewaardccrdcn arbeid betreft. Deze
laat zich niet' geheel zuiver in ccn tra»
ditionccle omgeving genieten. Toch biijft
dc picturale verdienste van deze schil»
derijen iets geheel op*zlch«zclfstannds
cn heeft zelfs in haar uitbundigheid een
clement dai! met het wcbovcrwogcn
meubel contrasteert In haar gecon*
strueerdheid vindt men echter weer ccn
aanknoopingspunt met dc interieur»
kunst zooals die dooi de moderne
kunstnijveraars beoefend wordt cn zoo
„doen" die, door velen nog imracr bc»
lachen uitingen van een Yoch primair als
vrij.schilder voelend artist, in deze om»
gevind het zeer wel. Er ligt voor den
schilder allicht een aanwijzing in tot een
opnieuw te betreden pad. waarbij hij
voor zijn uitingen ccn nauwer verband
tot dc meer versierende kunsten zoeken
gaat". Geheel vreemd zou dat voor
Kruyder niet zijn. Wie wc* eens gezien
heeft hoe origineel hij eigen woning
versierde met dc primitiefste hulpmid
delen. cn hoe hij met niet veel meer
zeer curicusc resultaten behaalde, o.a. in
dc werkkamer van Mr. Tidcman. die
weet dat ook fn die richting Kruyder
tot schooncn en allicht? meer loorrenden
arbeid in staat is. De tijd zal moeten
leeren hoe deze zeer afzonderlijke fi*
guur onder dc jongere kunstenaars
van Holland zich uit eigen drift verder
ontwikkelt. Wie zijn mooie, laatste
werk nog niet van vroegere expositie-
kende, vindt thans gelegenheid het bij
Boskamp in ccn omgeving van daarmee
althans niet vijandige elementen tc zien.
En dat zegt reeds veel, want het zal
cr per slot mede hlijvcn gaan a's met"
veel aanvankelijk onbegrepen dingen..
wie ze kan aanvoelen heeft het kader
er nic-t bij noodig cn v.-icn ze vreemd
cn lachwekkend zijn, dien onthullen ze
ook thans niets.
Parterre v:ndt men werken van Kees
Koeman en litho's van Jan Vo.-rman: dc
ccratc exnoseerde meermalen in der.
!iuize Boskamp en werd hier dan bc»
sproken; von den tweeden zijn dc tech»
msch zoo buitengewoon goed verzorg*
dc werkstukken voldoende bekend, zoo*
dat thans blootc vermelding volstaan
kan.
J. H. DE BOIS,
