TWEEDE KAMER.
BUITENLANDSCH OVERZICHT
HAARLEM'S DAGBLAD ZATERDAG 18 DEC. 1926
17 December.
De vreemde taal op de Lagere School Oude
U. L. O.-scholen. De minister lijdt een échec, dat
te voorkomen ware geweest Beide wetsontwerpen
worden verworpen. De Indische begrooting.
Kamerpresident en Regeering huldigen de nagedach
tenis van Mr. Dresselhuys.
Er hing bij het begin van de laatste
vergadering dezer week een droevige
sfeer. Wat gisteravond nog slechts bc»
kena was aan de we.nige bijwoners
van de behandeling der oorlogsbegroo»
tirg, was thans aa~ ieder bekend ge»
worden: de voorzitter van den Vrij»
heidsbond was overleden.
Hoe hoog geacht boe zeer gezien nu
wijlen de heer Dresselhuys. was. het
bleek wel heel dureiijk uit het .du
meir.onam" dat de Kamerpresident uit.
sprak.
Hij zei o-a.:
Veelzijdig als weinigen, toegerust met
«en zeldzame werkkracht en een groote
scherpzinnigheid heeft hij in de Kamer
aan de behandeling van menig onder»
werp in openbare, afdeelings» en com
missievergaderingen meegewerkt.
In de Interparlementaire Unie was
hij een geziene figuur.
En buiten het Parlement heeft hij
vooral in de laatste jaren aan tal van
instellingen in het algemeen belang wer
ker. cf zijn krachten gegeven.
Als een beroep op zijn medewerking
werd gedaan, was weigeren hem moe:
Ifjk. zoo niet onmogelijk.
En zoo is hij heengegaan, nog eenige
maarden geleden naar het uiterlijk eer-
krachtig man. van wiens arbeid in
's Lands belang nog veel te hopen viel.
Zijn verscheiden zal zoowel in deze
vergaderzaal als in menigen kring daar.
buiten, ten zeerste worden betreurd.
De herinnering aan zijn werkzaam
leven moge velen tot navolging aan»
sporen*.
De minister van Onderwijs sprak na»
mens de regeering het volgende:
..Ook de regcenng heeft met diep
leedwezen kennis genomen van hef
overlijden var. het lid dezer Kamer, mr
Dresselhuys. Ik beschouw bet dan ook
als mijn plicht om namens haar mij
aar. te sluiten bij de woorden van eer
biedige hulde door u aan de nagedach
tenis van den overledene gewijd. Met
Mr. Dresselhuys is heengegaan een man
van buitengewone bekwaamheid, die
niet slechts als iid der Tweede Kamer,
maar ook in tal van andere ambten en
functies aan land en volk onschatbare
diensten bewezen heeft. De regccring
zal steeds zich herinneren zoowel zijn
persoon als zijn werk".
Beide redevoeringen werden in diepe
stilte door dc Kamer staande aange
boord.
Toen had het voortkloppendc leven
weer invloed. De discursies over het
wetsontwerp over de vreemde taal op
de Lagere school moesten voortgang
hebben.
Terwijl de heer Braat het ontwerp
aanviel, omdat hij de kosten duchtte
van nieuwe leeraars de plattelander
scheen niet te weten, dat de onderwij
zers zelve het onderricht geven ont
dekte de Kamer den jongen meester
in de rechten Duijs. Uitgestoken han
den. vriendelijke oogen waren er
oogenblikkelijk vele rondom de zit»
plaats van Doctor juris Duys.
Hulde en droefenis: het leven is een
lach en een traan.
Onderwijl was de heer van Wijnber
gen aan het woord gekomen. De R.»K.
afgevaardigde verklaarde zich ook te
gen het ontwerp: hij wilde de cursus»
sen in de vreemde talen wettelijk orga-
niseeren. Dan nog twee voorstanders-
de heeren Rutten en Beumer. de laat
ste om de meerdere vrijheid. d!e het
ontwerp zou brengen voor het Lager
Onderwijs.
En toen de minister.
De bewindsman had volkomen gelijk
met wat hij in den aanvang van zijn
rede zeide. Dit namelijk, dat over de
materie geen nieuwe argumenten wa»
ren aangevoerd, omdat het onderwerp
was doodgepraat. Hij geloofde dan ook
niet dat hij van één tegenstander een
voorstander zou kunnen maken. Het is
hem ook niet gelukt!
Waarom is het ontwerp thans noo»
dig? Omdat de fatale termijn van het
„Fransen op de Lagere Schooi"' met
rasse schreden nadert, antwoordde Mr.
Waszink.
Waarom is het ontwerp noodig in
het algemeen? Om aan den ongeregel»
den roestand van thans een einde tc
maken zette de minister uiteen.
Noodig voor ieder. De vreemde taal
is noodig voor aller., die het voortgezet
onderwijs volgen en dat zijn niet alleen
de kinderen uit de gegoede knngen.
Neen zeide de minister de leer»
Kngen van H. B. S. en Gymnasium ha»
kn het gebrek aan voldoende onder
grond wel in. maar het zijn juist de leer
lingen van de H. B. S. met 3»jarigen
cursus, van ie U. L. 0.»scholen. van
de Handelsscholen en HanJeiscurssen.
wien nadeel wordt berokkend. Die
leerlingen komen uit de ..lagere" klas»
sen.
Laat men niet denken, dat de vreem
de taal het onderwijs schaadt. Hoe kar
dat bij het gering aantal bezwaren, dat
aan de vreemde taal besteed wordt.
En mede betoogde de bewindsman, dat
de regeering te ver gaat door van bo
ven af te decreteeren. dat men de
vreemde taal niet onderwijzen mag.
Teveel vrijheidsbeperking!
De minister waarschuwde tegen de
verwerping.
Om de kosten ook.
Want, verwerpt de Kamer het ontwerp
dan rijst de vraag of de bestaande cur
sussen onveranderd kunnen worden ge
handhaafd. Dan zullen er maatregelen
moeten komer. om een goeden overgang
tusschen het Lager Onderwijs en het
voortgezet onderwijs te verkrijgen. Hoe-
vee: geld zal dat r.u weer n :t kosten
informeerde Mr. Waszink.
Bij de artikelen werden slechts enkele
terloopsche opmerkingen gemaakt. Dc
stemming kwam spoed.g.
Onder diepe stilte werden de namen
afgeroepen.. Onder diepe stilte, wan:
het schijnt het fatum te zijn van de
kwestie van bet Fransch. dat steeds
met kieme meerdAheid wordt verwor»
pen of aangenomen.
Het fatum werkte ook vandaag.
Tot het laats: bleef 'de steimn.ng on
beslist.
Dc uitslag bleek 37 stemmen tegen het
on:werp. eo 36 voor het ootwerp te
hebben gebracht.
Eén stem mecrdcrhekL
Wat niet het geval had behoeven te
rijn. Want de naam van den heer Lang
man werd afgeroepen hij bleek nic:
aanwezig. Nauwelijks was dc stemm ng
afgeloopen of hii trad binnen, voorstan
der van het ontwerp.
Hij had kunnen stemmen hij had
voorgestemd en bet on:werp had Dins»
dag opnieuw m stemming moeten ko«
men. omdat de stemmen gestaakt had
den.
Maar ook die kans was verkeken.
De heer Lang man werd door ziir
partijgenooten. om zijn absenteïsme
blijkbaar zeer gekapitteld.
Onder eerige discussie (die dan ook
overbodig zou geweest zijn) kwam het
ontwerp, dat den overgangstermijn voor
de oude uJ.o.» en m.u.l.o «scholen wild-,
verlengen, nu eens niet mer écn jaa-
maar met drie jaar. in stemming.
Hier was de tegenwind nog sterker
Dit ontwerp viel ook. Met 39—35 stem
men.
De minister leed een échec. Hij bleef
lang nog in dc Kamer aanwezig, spre
kende met velen, zichtbaar onder den
indruk.
Wel begrijpelijk, nu de zege voor bem
zoo dichtbij was.
Daarna zette de Kamer zich aan dc
door-werk.mg van het gebruikelijke des
sert der begrootingswerkzaamheid: de
Indische begrooting.
De s.d.»afgevaard:gde Cramer was dc
eerste spreker. Deze afgevaardigde had
dea indruk gekregen, dat de nieuwe
minister van Koloniën eigenlijk zelve
niet wist, wat hij wilde.
Hij kon nog altijd niet begrijpen
vaarom den heer Fook zooveel lof is toe;
gezwaaid geworden. Deze voerde im-
mers „de politiek van het hakmes". Waf
wel het vertrouwen der bevolking
moest wegnemen, het vertrouwen moest
verspelen. De belastingdruk was sterk
en nu wordt in eens belastingverlaging
ingevoerd Is dat geen dolle politiek?
vroeg Mr. Cramer
In het geheel niet kon hij jubelen
over den economischen toestand van
dc inlaodsche bevolking. Dat er niet gc
noegzaam voor haar werd gedaan, zag
de mgenieur Cramer als dc oorzaak van
veel verbittering onder de bevolking
Vandaar ook de groei van het commu
nisme.
Dc heer Cramer riep de Indische be
volking toe: „Ga niot tot het commu
nismc over. Uw groote doel, de onaf
han-kelijkheid van Indië is nimmer doo;
deze beweging te bereiken, zij stort In.
die in de grootste ellende".
Maar aan de andere zijde waar
•.chuwde hij de regeering niet tot ver»
keerde maatregelen over tc gaan. nie
te provocecrcn door b.v. de employé's
aan de suikerondernemingen toe te
staan zich te wapenen. De regcerin
moet daarentegen alles doen om der
economischen .toestand der bevolking
te verbeteren. door veel welvaarts
maatregelen te nemen. Dan groeit
het volk.
De heer van Boetzelaer van Dub»
bc.-dam. al dacht hij dan over dc oor
zaken van de communistische troebc-
en anders dan de heer Cramer, was he:
toch roet dezen afgevaardigde eens. Ha:
steeds voorzichtig moet opgetreden
worden bij de communistische actie
dat geen onschuldigen worden gestraft
en da: Nieuw-Guinea nu n:$t dc mets:
gezonde plek is om daar geïnterneer
den heen te brengen.
De heer van Boetzelaer trad den mi
nister vriendelijk tegemoet: hij had
vertrouwen in Hen bewindsman, in den
huidigen landvoogd voor wie hrj 't be-
:reurde. dat hij onder zulke onaangena
me omstandigheden zijn bewmd zag
aanvangen en roemde het bcw:nn van
den oud»gouvcrneur»generaal Fock van
wien nu wel geblekej] was. dat hij niet
bezuinigd had om te bezuinigen, maar
alleen om de harde noodzakelijkheid,
waaruit de begrooting voor 1927, door
hem nog opgestefd reeds van ruimere
opvattingen tegenover de Indische bc»
volking bleek.
De heer Van Boetzelaer hoopte, da?
Je regcering alles zou doen om hc:
communistisch streven te beteugelen
maar ook doqr maatregelen vooruit
maatregelen, die de economische ophef
fin* van Indië ten doel zouden heb»
ben.
Bezwaar maakte de oud*zendingsman
tegen de opiumpolitiek der regeerin''
hij scheen den indruk te hebben, dat dc
regeering in concurrentie trad met der
smokkelhandel.
Onder de kleine aangelegenheden bc-
handelde Dr. van Boetzelaer van Dub
beldam de vraag of het ooed zou zijr
Jat Kamerleder, oo 's Rijks Icostcn stu
diereizen naar Indië zouden ondernt
-nen. Voordeden zag hij daarin voor
d i e le-den. die Indië doo.r hunne werk
zaamheid vroeger reeds kennen.
Dr. Lovink behandelde drie punten
dc financiën, de controle op de iands»
kassen en de agrarische politiek tegen»
over de inJandsche bevolking gevolgd.
ïn de eerste plaats kwam de heer Lo
vink tegen dc gedachte op. dat de ra
niingcn der laatste jaren met een be
paalde tendvnz zouden zijn ongesteld
Dat achtte hij onmogelijk, omdat ver
meerdering of vermindering van in
komsten niet te voorzien ziin geweest"
de cijfers toonden groote schommelin
gen. Evenmin achtte hij het juist, da:
door de bezuiniging vitale belangen
van de bevolkino jouden geschaad
rijn.
Hoewel dan nu eenige verbetering in
den toestand te eonstateeren i«: uitga
ven-beperking. voorzichtigheid oor
deelde de oud'directeur van den Land
bouw in Indie nog zeer noodig: de ren
ten en pensioenlasten namen sterk toe
verdubbelden, verdubbelden de zorg.
Dr. Lovink pleitte voor voorlichting
ri den Indischen landbouw, ook voor
Ie groote culturen.
Dipsda- reizen we verder door het
groote Oostcrsche eilandenrijk.
INTIMUS.
Dreigende staking »n de Engelsche mijnen. De
onlusten in China. De Bulgaarsche vluchtelingen
leening. Hertzog's terugkomst in Zuid-Afrika.
Er dreigt weder een staking in de
F.ngclsche mijnen.
Volgens de ..Dailv Heraldhebben
dc mijnwerkers in het gebied van
Rhondda in Zuid-Walcs. besloten om
tenzij zij met Nieuwjaar voldoening
hebben gekregen wat betreft vele hor
derden gevallen van beweerde slacht
offering en andere quaesties. met veer
tien dagen opzegging het werk neer tc
leggen. Intusschen zullen de arbeiders
niet de plaatsen innemen van arbei
ders. die nog werkloos zijn.
Ter zake van de
Binnenlandsche onlusten
in China
in de N. R. Ct. een brief door een in-
wooer van Rotterdam dezer dagen uit
Tsjingtsau. een plaatsje iets ten zuiden
van Hankow ontvangen. Daaruit blijkt
weder eens. aldus de N. R. Ct.. hoe
voorzichtig men moet zijn met het Ch'
ncesche nieuws en hot* weinig men op
al te stellig oordeelvellingen en voor
spellingen aan kan. De schrijver komt
fen minste ronduit voor zijn betrekke
lijke onwetendheid uit al zit hij dan
midden tusschen de militaire bewegin
gen.
„Wat den toestand hier betreft, moet
ik je ronduit bekennen", aldus de brief-
schrijver, „dat wij er ook geen touw
aan kunnen vastknoopen. Misschien
kunnen wij uit de courantenberichten
hier beter de leugens proeven en dus
zal ik er maar het een en ander over
vertellen".
Hij vertelt dan o.m. het volgende:
Dit is het ongelukkigste in dc.
zen binnenlandsohen oorlog: niet alleen
dat het land in vijandelijke partijen ge
splitst is, maar de gelijkgezinde bevel
voerders trachten allemaal elkaar een
vlieg af te vangen om des te beter tc
kunnen klimmen, vandaar dat het zoo
moeilijk is om er achter te komen, wie
op een gegeven oogenbük de man van
den dag is. Hieruit b'ljkt wel. dut zij
zich n:e* doo" vndc'landslicfde laten
.ciJcn. Deden zij dat maar. dan was
dc oorlog gauw uit. thans is het niet
anders dan een re-ks duels tusschen
heerschzuchtige bc- elvoerdcrs om dc
1 noeste macht tc veroveren, benevens
ccn middel voor velen om hun zakken
tc spekken,
„In sommige streken is men nog al
op de Engelschen gebeten, maar over
het algemeen gaat dat nog al. Overi
gens moet men niet vergeten, dat die
gebctenheid niet anders dan opstokcrii
is en bij gebrek aan brandstof gauw
verdwijnt.
En wat verder op schrijft hij:
„Waar zij altüd door maar hc» geld
vandaan halen voor dat vechten, is
mij een raadsel. Nog dagelijks ziet mcr.
jongens en jonge mannen aannemen, in
uniform steken, van wapens voorzien en
naar het front sturen De vooroefe
ning heeft niet veel om het lijf. maar
dat behoeft ook niet. want het vcch
ten zelf heeft ook niet veel te betcc
kenen. De uitsla? van het gevecht is
toch altijd gevole van verraad en een
dubbelt jesquaestie.
„Als de troepen ergens binnentrek
ken, leggen zij de bevolking een brand
schatting op en la'tn die betalen door
hen, die zij denken nog iets over heb
ben. Als dus een streek achtereenvo!
gens door de verschillende legers bezc»
wordt, is de bevolking goed af want
dan wordt zij behoorlijk afgetapt".*
Bij de indicnjig in de Bulgaarsche
lamer der overeenkomst aangaande de
Bulgaarsche vluchtelingen»
leening
en de voorstelling inzake de regeling
der voorschotten in 1912 en 1913 door
dc Banquc de Paris et des Pays»bas
verstrekt, gaf de minister van Finan
ciën een korte uiteenzetting van de on
derbandeüngen, welke deswege zijn ge
voerd. De regeling der buitcnlandschc
schulden van Bulgarije werd door den
minister ter sprake oebracht en rs vol
gens hem van eoodanigen aard. dat dc
oplossing van de financieele vraagstuk
ken door den oorlog geschapen e- wel»
kc den vooruitgang van Bulgarije rem
den. wordt bevorderd.
De minister gaf in dit verband uit»
drukking aan zijne overtuiging, dat dc
schulden aan Duitschland ook spoedig
op bevredigende wijze geregeld ;ullcn
worden.
Wat de vluchtelingenleening aangaat
wees de minister er op. dat de voor
waarden uiterst voordeelig zijn en daar
door wordt aangetoond, dat Bulgarije
op de internationale 4capita3lma£ktcji
een zeer tegemoetkomende behande
ling ondervindt.
Deze voordeelige voorwaarden dank-
Bulgarije aan de regeering van Enge»
iand zoowel als aan den "ouverneur Her
circulatiebank en aan de Londenscnc
financiers.
Terwijl hij de Kamer tot spoedige
bekrachtiging der overeenkomsten op
wekte wat hij ook verwacht be»
'.oot de minister met de beteckcnis lc-
"ccning in het licht te stellen voor Bul
garije. dat zich met al zijn eenerg-
lan bet herstelwerk kan wjjden.
Ten opzichte van
Herfzog's terugkomst in Zuid»
Afrika
wordt gemeld dat de generaal op zijn
reis van Kaapstad naar Pretoria ver
schillende redevoeringen heeft gehou- i
den. wpario hij de beteekenis van d.
besluiten derRijksconferentie uiteenzet
ten en deed uitkomen dat Zuid-Afrika
verkregen had wat he® wenschte. zoo
Jat men nu verder dc quaestie der af
scheiding wel kan laten rusten.
Intusschen echter weet dc oorres
pondent van de „Times" te Kaapstad
:e vertellen, dat de verklaringen cn uit
leggingcn van generaal Hertzog in het
kamn van dc aanhangers der National
Partij volstrekt met onverdeelde in
stemming vinden en dat er nog altijd
een minderheid is. die met hetgeen ter
Rijksconferentie ia verkregen niet tevre
den is.
Volgens den genoemden correspon
dent zou dc bekende Maritz, een der
leiders van de „rebellie" van 1914 die
drie iaren geleden in de Unie terug
keerde uit Angola, waar hij toevlucht
had gezocht, thans onder de boeren
van het „achterveld" propaganda ma
ken tegen Hertzog en Ticlman Roos. die
de zaa_k der Hollandschc Afrikaanders
zouden hebben „verraden".
Maar de corespondent zelf ver
meldt dat bericht slechts onder voor
behoud cn voegt cr bij. dat het indien
het waar mocht zijn. slechts dc Britschc
Afrikaanders vertrouwen zou kunnen
geven in Hertzog's goede bedoelingen
Dezelfde correspondent weet oofc tc
vertellen van mceninasvcrschillon in
het Zuid»Afrikaansche kabinet over dc
vlaggenquaestie. Zoo zou de 'neer TicL
man Roos de vlaggewet willen laten
rusten en zou daarentegen dr Malan
de minister van binnenlandsche zaken
de behandeling er van in den Volks»
-aad willen doorzetten.
Met spanning zou men nu in bet Brit»
-ehe kamp dc beslissing van generaal
Hertzog afwachten wiens houding dan
een aanwijzing zou zijn „van oprech:
'ieid ten aanzien van rasscnverzoening"
De gewone eenzijdige Britsche opvat
ting omtrent rassjtnverzoening. die men
in Zuid»Afrika gewoon is.
GEMENGD NIEUWS
DE AVONTUURLIJKE DAME.
Een paar dagen geleden werd er mei»
ding gemaakt van den overval door ccn
jonge dame op een bank te Buda
(Texas), waarbij dc lieve juffrouw,
Rebecca Bradley gcheeten, ccn der beste
studenten der universiteit van Texas,
met de revolver in de hand den dircc»
tcur en een beambte van die bank in
bedwang hield cn er met 2500 dollar
buit van door ging.
Toen men de jeugdige misdadigster
roeg. hoe zij tot haar daad was geko»
men. waarmee zij ineens heel haar toe»
komst vergooid heeft, gaf zij ten ant
woord. dat zij eens wilde ondervinden
welken indruk men opdeed, als men
ettelijken mannen den schrik op het
lijf joeg.
Intusschen loopt mej- Bradley gevaar
dat het avontuur haar slecht z-al be
komen De wet van Texas bepaalt im
mers. dat iedere poging tot d efstal. ge
wapenderhand gepleegd, met den dood
kan worden gestraft.
DE UITGEBROKEN
GEVANGENEN.
Het is de politie te Bochum gelokt
de vier uit de gevangenis uitgchroke
gevangenen te arresteeren. Dc inspec
teur der strafinrichting is als gevolg
van de emoties in verband met de ont
snapping plotseling overleden.
ZILVEREN KOGELS.
Reuter seint uit Amooi: Dc Kanton»
ncczcn winnen in de provincie Fockien
meer door omkooping dan door vcch-
ten.Ook in .le andere provinciën was
dat de methode der Knntonnee/en ge*
wcest. Dc/e laatstcn verstrekten field
•an de soldaten en officieren van dc
tegenstanders om hen te laten desertcc»
ren.
EEN ANTI-ZELFMOORD-
VEREENIGING.
Tc Zurich bestaat sinds vijf i*ar ccn
door dc stad gesubsidieerde anti-zeil -
moordverecnlging.
Het bestuur der vereeniging doet in
dc bladen herhaaldelijk een beroep op
de lezers om hun medewerking te ver»
lecnen, welke dan daarin bestaat, dal
zij naam en adres opzenden van perso
nen van wie zij vermoeden dat zij plan
nen koesteren een eind aan hun Icventc
maken. Zij zorgen dan voor dc rest.
Wanneer zij zoon naam tc hooren
kriificn gaan twee bestuursleden den bc
trefrenden man of vrouw bezoeken,
trachten dc reden van hun sin;ster plan
'c achterhalen en zien hen er toe te
brengen het leven van gëzondcr cn bree
der standpunt te bezien. Ligt dc oor
/aak in armoede, dan wordt geldelijke
steun verstrekt en passend werk gc*
rocht.
De vereeniging boogt er op. dat zn
gedurende dp v'if jaren van haar ar-
hcid 560 personen voor zelfmoord heeft
behoed.
3PZIENBARENDE ZAAK TE
BRESLAU.
Uit Breslau wordt aan de Tel. gc
meld:
De officier van justitie te Breslau heeft
een vooronderzoek ingesteld tegen den
bij de rcgeeringsafdecling voor domei
nen en bosschcn te Breslau werkzamen
regeeringsraad Von Heidebrand und dei
Lasa. die cr van verdacht wordt., schub
dig tc zijn aan den moord op zijn ge
scheiden vrouw, weduwe van Von Zo-
heltitz cn geboren Von Lekow. Dc
regceringspres Hcnt heeft Von Heide
brand tot na afloop van het onderzoek
n zijn ambt geschorst.
Mevrouw Von Heidebrand was eigc
r-ares van een landgoed van 3000 mor
gen. dat haar door haar eersten mar
^as nagelaten. Een jaa; later huwde
zij met Von Heidebrand. D.t huwelijk
was ongelukkig; dc echtelieden scheid
den van elkaar. Op 10 October J.I. zou
■n de woning van Von Heidebrand een
bijeenkomst plaats hebben. Het kwam
tot een heftige woordenw.sseling; cr
weerklonk een schot en men vond me
vrouw Von Heidebrand met een scho:
aoor de slaap dood »n bed.
Aanvankel jk werd aangenomen dat
zi, zelfmoord had gepleegd. Of de ern
stige verdenking, welke men tegen Von
He.debrand koestert, gerechtvaardigd
is, zal uit de resultaten van het onder
zoek blijken.
DE WET TEGEN DE
PRIKKELLECTUUR.
De Duitsche Rijksraad heeft zich ver
ccnigd met de wet ter bescherming van
de jeugd tegen prikkellectuur.
GEZANTENCONFERENTIE TE
BELGRADO.
Naar de .Information" verneemt, heeft
de Joegos'avische regeering haar gc
zanten te Rome. Parijs. Angora e© Ti
rana naar Bcgrado ontboden ten einde
ïe beraadslagen over den politicken toe
stand.
OMWENTELING IN LITAUEN?
DE REGEERING TE KOWNE
GEARRESTEERD.
Wolff seint uit Memel van Vrijdag:
Naar de ..Memeier Dampfboot" uit
betrouwbare bron verneemt, is heden
nacht de regeering te Kowno te« va
gebracht en gevangen gezet. Gehcc
Litauen is in staat van beleg ver»
klaard.
KOUDEGOLVEN.
Westelijk Canada wordt bezocht doo:
een van dc langdurigste koudc-golvcn
welke in de laatste jaren zijn voorge
komen. Op sommige plaatsen was de
temperatuur zelfs 35 graden onder nu!
De komst van den winter heeft zich
tot zelfs in Florida gemanifesteerd door
'net snel dalen van de thermometer, ter
wijl het in somm-'ge streken van Florida
zelfs gesneeuwd heeft. Dc koudegolf
die uit het Noordwesten komt, beeft
ch overal in het zuiden der Ameri»
kaanschc Unie doen gevoelen,
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Cent» per regel
Een Kerstgans geurt bij menig
«et aai den Kerstmis-Sist#. een
Maar Franken's Kerstbrood is er
Omdat 't bereikbaar IS.
Want Franken's Kerstbrood WO!dl
lo malen, irool eo klem, ter("
Daardoor Kal Franken'» Kerstbrood
og ieders latei w.
wèl
weer
LETTEREN EN KUNST
MUZIEK
GEMEENTELIJK ORGELCONCERT
Jac. van Kempen solist een wèlgc»
vulde zaal. als natuurlijke cn nood»
wendige consequentie. Al laat dc gang
bare mecning den profeten in eigen
land weinig recht wedervaren, ohm.
Blocraendaalschc tenorzanger behoeft
zich gelukkig over gebrek aa».
waardccring in eigen cn naburigen
kring niet tc beklagen. Eigenlijk is het
niet juist, zijn zang met profetieën te
vergelijken. De ouden roept bij
meestal voor ons op. cn blaast, met
zijn voortreffelijk bchccrschte adem»
techniek, hun werken nieuw leven in,
maar ook de nicuwcren vinden in hem
bijwijlen ccn kundigen cn succesvolle»-
vertolker Zoo zong hij gisteravond
eerst Bach, den vader cn den zoon. en
net geviel dat ditmaal de zoon den
vader overtrof. Dc hymne „Cross ist
der Hcrr" van Philip Emanuel Bach
overschaduwde dc heide voorafgegane
zangen van Johann Sebastian, die geen
van beide grootcn indruk vermochten
te maken cn verwekte in Van Kempens
machtige vertolking groote geestdrift,
die zich niet onbetuigd liet. Het
nieuwere gat hij later op den avond.
Merkwaardig genoeg, dat het lied uit
dc opera „Die tote Stadt" van Erich
Wolfgang Korngold, (die omstreeks
1910 als I3«jarig cultuurphenomcen.
dat den modernen orkeststijl met vol
komen meesterschap bchccrschte, dc
muzikale wereld verbaasde), vrij ouder,
wctsch klonk. Zoet maar gezwollen,
mclodiues maar middelmatig leek deze
muziek, cn zonder dc fluwcclen hoogc
bes des zangers zou zc niet zooveel gc»
daan hebben. In „Winterabend" van
Alexander Schwarz verraste dc stij»
gende orgelaanloop bij den tekst „Dl:
sinkende Sonne" maar verder is dc
bouw var. dit lied toch lang niet slecht
cn het refrein, waarbij de organist de
vox humana gebruikte is mooi aangc»
bracht. Ook nu was er climax in lie»
deren cn vertolking; de Fransche geest
won het ditmaal door middel van „Les
feuillcs sont mortes" var» Gustave
Dorct
En ook bij de orgelwerken won
l'esprit Gnuloiv Bach was vertegen»
woordigt door zijn Postorale. die ik
niet tot zijn helangsrijkste werken kan
rekenen, al zit er (natuurlijk) veel con.
tr.<punctische knapheid in. Maar juist
die knapheid manifesteert zich minder
als specifiek pastoraal, of het moest
een weide na langdurige droogte ver
zinnebeelden Met Roger Ducusse bic»
ven we in de pastorale sfeer; hij vangt
in denzelfden toonaard als Bach aan
maar leidt ons in gedachten door gc»
bieden met meer verscheidenheid van
egetatie en aspect. Doch het eerste
Choral van César Franck. dat met dc
hoogste kunst opgebouwde variatie
werk voerde ons ver boven pastorale
cn andere liefelijke aardschc geneug
ten rechtstreeks den hemel in, waar
c slechts de goddelijkheid in gouden
glans zien. Dit was de schitte
rende climax van den avond waar,
voor we den bekwamen orgairist
George Robert warme hulde brengen
KAREL DE JONG.
HET TOONEEL.
VER. ROTTERDAMSCH-
KOFSTAD TOONEEL.
DE WREKENDE GOD.
Een dctectieve»stuk moet je nooit
voor een tweede mini g»»n zien. Wil
blijft cr nog van over. Minneer je er
alle spanning aan ontneemt. Het geeft
je een gewaarwording, of je ctiam*
pagiic drinkt, die tc lang gelegen heelt.
Alle kracht is cr uit. Inplaats van met
een knal. tipt dc kurk van dc flesch
zonder geweld, zonder pang. als n
rookwolkje uit een lippen-tuit! Het is
suikerwater geworden inplaats van
monssccrcndc wijnl
Een zelfde teleurstelling gaf mij liet
weerzien van „Dc Wrekende God En
nu voldoet dit dctcctive-stuk van Ed.
Veterman nog wel aan alle cisehcn,
welke men aan zoon spel mag stellen.
Maar als jc zoo'n stuk terug ziet, zon»
Jcr dat cr pog een enkel geheim voor
je in verborgen is, dan merk jc wel,
dat het eigenlijk zoo dood is als ccn
pier.
Nu moet ik bekennen, dat dc voor»
Stelling door Het Hofstad»Tooiucl ei
ook niet op betekend wei om De Wre
kende God nieuw leven in tc blazen.
Dc opvoering was voor ccn deel niet
licht en voor ccn ander deel niet zwaai
genoeg. Het spel was over het alge»
.neen tc mat en dc spelenden gaven
daardoor niet hetzelfde relief aan het
stuk als de leden van het tc vroeg
ontbonden Odcon»Thcatcr. Zoo was
mevrouw Chrispijn—Mulder zeker hcci
verdienstelijk uls dc stupicdc hertogin,
maar mevrouw dc VosPoolman Mas
in die rol toch veel geestigerI Qok nu
miste deze aardig geschreven rol niet
haar effect, maar in den mond van me»
vrouw de Vos kreeg elke bétise toch
nog ccn heel ander, ccn veel lichter en
daardoor raki^r accent. Doch het was
vooral Mr. Kingstonc, de detective, in
wien wij de lichtheid en vlotheid mis»
ten. Maardqor Nico de Jong zoo uit»
muntte. Louis Gimbcrg speelde hem
als ten deftig, gewichtig heer. gcntlc»
man op cn top. maar zijn spel was veel
tc zwaar. Nico dc Jong was dc politic»
man, ruwer en meir autoritair daar»
door was al dadelijk dc tegenstelling
met dat deftige gezelschap veel komt»
schcr van werking cn hij jongleerde
als het waren met zijn geest, zijn
schranderheid cn zijn speurzin. Toen
hij zijn conclusie trok uit het menu
tchatcrdc heel dc zaal- Bij Gimberg
kwamen Mij nauwelijks tot een glim-
lach.
Het slot van III toen Mr. King,
stone getroffen werd door den dolk in
zijn rug werd, zooals de Jong het
speelde, een evenement, het hoogte»
punt van het stuk. Nu deed het door
tc weinig voorbereiding bijna niets.
Gimbcrg speelde Mr. Kingstonc, alsof
hij zich zelf erg gCMichtig vond. Nico
dc Jong wist door zijn geestig spel Dc
Wrekende God tot ccn spel van ver»
nuft op te voeren.
Daartegenover stond, dat dc andere
spelers niet dc sfeer van het geheim»
zinnige, het mystcrieuse waarvoor
zij hadden tc zorgen om zich heen
wisten tc scheppen. Welk een verschil
bijvoorbeeld tusschen Dirk van Veen
en Theo Frcnkcl in dc rol van lord
Wultonshire. Dirk van Veen maakte
iets prachtigs van deze episodische rol!
Een sinistere figuur, die met het ver»
haal van zijn avontuurlijke autorit, on«
middellijk stemming wist te maken.
Theo Frcnkcl deed meer denken aan
een professor uit een Duitsche klucht.
Ook Schwab kon in de rol van Sir Ro«
bert Highhill niet vergeleken worden
bij Loui^ Chrispijn. Het was, of
Schwab voor dc rol heel weinig voelde
en hij speelde haar dan ook erg vlak
cn kleurloos, waardoor vooral het slot,
wanneer Sir Henry toch van angst ver»
teerd wordt al zeer weinig indruk
maakte. Een kleine rol als dc butler
door Rcb dc Haas voortreffelijk ge»
spceld kreeg in de vorige opvoering
beteekenis. Hij was een figuur, die
door zijn optreden ook één der ver»
dachten werd. Wie dacht daar gisteren
aan bij het slappe spel van Huvsman.
Dc eenige, die in deze bezetting ster»
kcr spel tc zien gaf. was Louis van
Gasteren. Hij speelde dc rol van Mai»
koffo, den kaffer, met min of meer roe»
Iodramitischc kracht, geheel In den
toon, d:en dit stuk van Veterman in dc
tooncelen. waarin Maiknffo optrad,
vcreischte. Dc eenige opmerking, die
k moet maken. is. dat hij tijdens zijn
•pel het accent van den vrccmA ling
dat hij in I bad geheel liet «ren
Toch. ondanks dc zwakkere bezet»
ing, boeide ook nu dit dctectlvc-stuk
bet publick zeer. De mcrl bezette zaal
volgde het spel met blijkbare spanning
en beloonde de spelers aan hc\ slot
met warm applaus. Zoodat dc directie
van den schouwburg aan den Janswcg
tevreden kan zijn over haar keuze van
het stuk.
J. B. SCHUIL.
