HAARLEM'S DAGBLAD
EEN ZEER VREEMDE GEBEURTENIS
TE AMSTERDAM.
STADSNIEUWS
LETTEREN EN KUNST
DONDERDAG 23 DEC. 1926TWEEDE BLAD
1001 Jackie Coogans.
„DE HOOP VAN HET VADERLAND".
De metamorphote van kind tot Coogan of een verkleedpartij ia het
R. A. I-gebouw.
Zóó ie£s mals heb ik in tijden niet
bijgewoond! lOül.-Jack'c Coogans is
wei lichtelijk overdreven. Volgens offi*
ciecle gegevens waren het cr maar ruim
700. Daar het zeer moeilijk ii in het
buitengewoon groote R. A. I .«gebouw
hoeveelheden te schatten was het ook
niet mogelijk on» da; getal te controlcc»
ren. Maar 't was ten massa. Allemaal
„joggics met buitensporig groote klep»
pen aan Jc schceve petten, buitenge:
woon wijde slobbcrbrockcn om de vee!»
al onaanzienlijke spillebeentjes, en ver»
der cenigc vrcemJc lappen waarvan de
oorsprong niet na tc vorschen was, om
de lenden. En toch.... 't spijt ons 't
tc moeten zeggen er was werkelijk
niet één zoo een Uevc, groot» cn don»
kcroogige zwartlokkige Jackie Coogan
als dc echte Jackie.
Daarmee willen wij niets-onvriende»
lijks zeggen aan het adres van dc tal»
rijke pa's cn ma's d:c hun en haar kin»
deren kwamen vertooncn. O neen.
Icdcr's kind was natuurlijk het mooiste
kind. Er waren lieve, guitige, brutaal»
komische, komisch'ondcrnemcnde, sym»
pathiek»bcschciden. en licftallig»aanmin»
nige kinderen. Maar geen twee kindc»
ren zijn 't zelfde; cn Jackie Coogan (dc
origmccle) is een heel bijzonder cn ar»
tistiek kind, en oie liggen niet voor 't
opscheppen. (Men vergeve deze
weinig toepasselijke quulificatic). Bo«
vendien was 't erg zot dat al deze sol»
licitanten voor dc betrekking film»ster»
millionair zich in dc beroemdste klce»
ding van 't AmcriVaansche jongetje
hadden gestoken. Dat getuigde voor
aanstaande beroemdheden toch al van
weinig zin voor oorspronkelijkheid.
Na deze algemeen overzichtelijke in»
leiding wordt het hoog tijd dat de Ie»
zers weten wat oi s aanleiding gaf om
deze scnsationcele koppen boven dit
artikeltje tc schrijven. Dc quacstie is
deze: Dc Mctro»Goldwyn Mayer Comp.
zoekt omdat Coogan tc veel op leeftijd
geraakte een anderen Coogan. In 14
landen zoo zei men ons roept men
op zekeren dag sollicitanten op voor dc
vacante positie. Dc mooiste maken een
kans. Deze zéér vreemde gebeurtenis
greep Woensdagmiddag tc Amsterdam
plaats. Een Jury had zich gevormd; als
haar leden merkte men op Jordaan.
Barbarossa. Theo Frenkel, den heer J.
C. E. Sand en Mr. F. Kokosky.
Rechts en links in het geweldige gc*
heel leegc R.A.I «gebouw vielen twee
groepen op. Dc rcchtscheeen hoop
vaders en moeders cn persfotografen in
den laatenden witten lichtgloed van den
Jupiter studio lampen, vormend ccn
kring om een kleine open pivk. fel be»
schenen, waarin twee Jackies beiden
2 turven hoog, verdwaasd, uiterst
jeugdig, uiterst koddig elkander aan 't
bekijken waren tot uitbundig vermaak
van dc omstanders en laaiende trots
van de desbetreffende moeders. Elk der
persfotografen cn filmoperateurs wensch
te den fijnsten stand, den oolijksten
blik. vast te leggen. En zij allen stortten
ccn vloed van voornamen in den kring
van blinkend, stralend licht: Pietje bé
Klaasje. Jaap. Jantje, Hein hé, hier naar
toe kijken, Henkic, Koossic, Krelisje
Netfel Hé.
Nclis trof doel. Naar dezen naam
scheen één der Jackies in 't dagclijkscb
leven te luisteren. Hij zette althans een
schuchter«verbaasd oog. naar dcn foto»
graaf die Nelis gekreten had. toen
barstten dc pcrmcnschcn los in ccn
enthousiast vroolijk: Ne'is! Nelis!!
NelisUl
Wat het gevolg had dat Nclis Coogan's
gelaat dank zij zijn elastische capaci»
teilen 3ó verschillende expressies in 6
seconden vertoonde. Voorwaar een
goed teelten! Dc fotografen namen dc
36 kansen waar. Nclis besloot zijn
prachtige mimische demonstratie me:
een firsch ingezet gekrijt. een gebulk
uit ccn wijd opengesperden mond
De groep links in bet R.A.I «gebouw
bestond uit dc Jury. die het ongelooflijk
druk had. de belangstellenden cn dc
aanstaande sterren, die één voor ccn
langs de oordcclvellendc hccren def;»
lccrcn moesten. Barbarossa scheen deze
spotternij of sotterrij zeer ernstig op tc
vatten. Hij bekeek de hoop van het
Vaderland met critisch stekende oogen;
Theo Frenkel voerde met groote stem»
ve-heffing de nood ge woorden
Een allerwonderlijkst déf Daa-
waren Coogans. ouder en langer, dan dc
te onde echte, er waren vele Jacqueline
Coogans die een kans waagden, er waren
allerdolst toegctakclden, die hun tong
tegen dc jury uitstaken om meer in de
gaten tc loopen. ach er waren ook tra»
gischc mededingers. Bleckc, armoedige.
zelfs verlegen uit dc krachtgegroeidc
jongens met spiliebeencn. Er waren vi
ders. afgejakkerde mannetjes, met ve:
baasde dreumesen aan dc hand
in groot Coogans»tenue. Moeders die hun
Kinderen verkleedden, hun de in kof»
fertjes mecgebjachtc plunje van The
Kkl aantrokken.
Op een gegeven oogenblik werd cr
door den coach«hoorn geschreeuwd. De
optocht moest in elkaar gezet worden.
Alle Coogans twee aan twee hand in
hand door de lichten van de Jupitcr»
lampen, langs dc lenzen der camera's
Jc had zc moeten zien oogen»knippen
al d:e Jordanertjos. Eén jongmcnsch,
van omstreeks 10 jaar had klaarblijkc.
lijk een snoezig gezicht met ccn lieven
glimlach ingestudeerd.
HET DUO COOGAN. Twee van de 1001
Gedurende ccuige uren demon»
strccrdc dc knaap nu al het resultaat.
Dc qualitcit var. zijn creatie ging cr
daardoor niet op vooruit. Toen einde
lijk 't moment aangebroken was,
waarop hij met zijn confraters
langs den filmoperateur moest gaar.
was cr op 7,ijn bolle wangen een trek
van opperste berusting cn tegelijk inni»
ge vreugde gedaald. De verstarde glim»
lach voltooide dit stemmitysbccld. Al.
leen dc lichtblauwe, min of meer lod»
dcrigc oogen keken lichtelijk verstoord
onder dc vlassige werkbrauwen van»
daan. Hetgeen bewees dat het jong»
mcnsch zelf niet bijzonder met zijn
:aak ingenonjen was, en dat zijn ouders,
voogden of vcrzorgcre waarschijnlijk
dwang hadden uitgeoefend. cn xnct
strenge hond de regie van Coogan had»
den gevoerd.
Een poging om tot de jury dooi tc
dringen faalde. Dc hccren hadden hc-:
.c druk. En om ccn uur of drie toen
ccn meneer schreeuwde dat 't afgcloo»
oen was. cn dat dc uitvcrkoicncn ccn
briefkaart zouden krijgen, was zij reeds
spoorloos verdwenen. Vele moeders
gingen op dat tijdstip haar spruiten
weer in rocnschwaardigcr pakjes ste»
ken. Het R. A. I.»gcbouw zal nooit
meer toonceltjcs als die zich nu afspeel»
den, aahschouwcn. Een vrouwtje van
ongeveer 24 jaar tobde met drie jon
gens. waarschijnlijk een drieling,
knulletjes met gitzwarte haren, bruine
wangen, en roHcnde oogen, alic drie
exotisch getint, die m.i. met z'n driccn
cenocg talent voor een trio*Coogan aan
den dag legden. Een ..dame" vertoonde
mij zegepralend ccn meisje, waar»
ijk een juweeltje van ccn klein meisje,
.lat ccn faux air van Jackie Coogan
bad. De eigenaresse -"-ecs haar doch-
'crjc als volgt aan: „O. meneir, sc het
al een keer in 't Leve gestaan, hè-
schat? Sc mot maar an dc film. hc
snoes? Loop maar'cs naar die mcncir.
die sal jc fast wel kickc!"
Toen het gebouw al zoo goed als leeg
was stapte een jongen van een jaar
of achttien., die zijn broertje Jackie
Coogan aan dc hand leidde. de zaai
binnen. Hij wendde zich tot ccn sup»
poost en vroeg netjes: Meneer zijn zc
al begonnen en waar kan ik een nom
mertje voor me broertje krijgen? Toen
dc groote broer hoorde, dat het afgc»
oopen was. was bij stil van leleurstcl-
'in* en verbazing. Eén illuzie minder.
veel iiluzies werden Woensdag
middag gemaakt! Die Coogan heef
wat op z'n geweten! In 't R.A.I.«gebouw
heeft'ic gisteren tenminste dc. hcclc
boel op stelten gezet.
F. A.
DE WEG AMSTERDAM-HAARLEM.
In het Hbld. wordt een cn ander mc»
dcgedceld over 'Jc werkzaamheden aan
den straatweg Ams>tordam(of liever
Sloterdijk)«Haarlcm, wflkc weg, naar
kan worden verwacht, vóór de Olynr
piadc geheel gereed zal zijn. Eén van
dc stukken welke nog in behandeling
ware®, was het gedeelte vlak bij Slotcj.
dijk.
De werkzaamheden daar vorderen
thans zeer good cn een belangrijke ver»
betering zal weldra -tot stand zijn gc»
bracht. De stop» cn wisselplaatsen van
dc E. S. M. zullen worden verplaatst
van de Noordzijde naar de Zuidzijde
van den weg.
Aan genoemde Zuidzijde ligt reeds
het nieuwe drievoudige spoor. Een
breed en lang perron, met lieve wacht
huisjes is er naast gebouwd.
Een and.cre nieuwigheid, welke echte;
niet met den toestand van den weg
beeft te maken, Is deze, dat dc ijzeren
draagpalen voor het bovengrondsche
net vervangen zijn door zuilen van bc»
ton.
Het verplaatsen van dc stop» cn wis»
sclplaats naar de overzijde van den weg
heeft verschillende voordeden. Dc
auto's voor voertuigen geldt trou»
wens hetzelfde komende uit dc rich:
ting Haarlem, moeten tot nu toe bij
Sloterdijk tweemalen het tramspoor
kruisen. Dc westelijke van deze krui
sing vooral is gevaarlijk. Als de werk
zaamheden geheel gereed zijn zullen
voertuigen naar Amsterdam gaand
(over den Admiraal dc Ruytcrweg)
met dv tramsporen niets meer te
ken hebben. Voor dc voertuigen uit de
stad komende, blijft cr, als voorheen
één kruising bestaan, maar op een min»
der gevaarlijke plaats.
Thans nog wordt door de wachten»
de tramwagens aan dc zuidzijde van
den weg. het vrije uitzicht in de rich»
ting Haarlem zeer belemmcrd_.Dat zal in
dc naaste toekomst niet meer het ges-
zijn.
Op de plaats waar nu nog dc trams
stoppen, komt het rijwielpad, dat een
paar honderd meter verder reeds ge»
reed i».
Als de werkzaamheden bij Sloterdijk
voltooid zijn zal het traject Amstcr
damHalfweg behoorlijk zijn: een
flinkAreede weg, ccn mooi fietspad,
geen hinder metf van dc tram. Althan
ccn gQ^d begin!
Mooi, uit ccn aesthetisc-h oogpunt is
dc weg anders niet. Op den achter»
grond draaico lustig twee fraaie molens
maar dit schouwsoel wordt verstoord
door de warreling van draden boven
den weg en thans ook boven den spoor»
dijk aan dc overzijde van de vaart.
CONCERT IN DE GEVANG-FATS
Op den tweeden Kerstdag zal dc
R^K. Mandolineclub „Santa Lucia" in
de strafgevangenis alhier een concert
'teven met medewerking van een dub
bel mcisjeskwnrtct uit het R *K. Dames»
koor ^.«Caccilia".
„DE STOMME AANKLAGER".
Voor een Dieren«Asyl.
Ten bate van dc stichting „Dieren»
Asyl voor Haarlem cn omstreken" werd
Woensdagavond in de groote gemeen
lelijke, Concertzaal een filmvoorstcl»
l-no gegeven.
Dc zaal, <ljc 1400 menschen kan be»
vatten, was wel lang niet geheel vol,
maar over gebrek aan belangstelling
kon toch niet geklaagd worden cn: wa
geboden werd was inderdaad belang»
stelling waard.
Eerst wat allerlei, zooals dat nu een
maal bij een filmvoorstelling hoort
hcc! mooie natuuropnemingen uit Cal
fornië, ccn zoogenaamde „variété.at
tractie" cn nog ccn paar aardige num
mertjes.
Maar toen kwam dc clou van den
avond: het optreden van den vicrvoc»
tigen film«artist. den herdershond Pc»
ter, in dc waarlijk mooie cn boeiende
film: „De stomme aanklager".
Het geluk van een verloofd paar
wordt verstoord door dc slechte daden
van ccn jalocrschen medeminnaar, die
zelfs ccn moord begaat cn zijn tegen»
stander cr dc straf voor laat on-der»
gaap..
Maar is er één getuige geweest van
den verstandigen en trouwen herders»
man, die onschuldig dc gevangenis
gaat cn nu bestaat bet verdere ge»
dcclte van de film uit dc hardnekkige
vervolging van den moordenaar door
den verstandigen cn trouwen heders
hond en de pogingen die het meisje
met behulp van den slimmen cn dap»
peren viervoeter waagt om haar aan
staanden man uit de gevangenis te la
:cn ontvluchten.
Deze pogingen worden mct_ succes
bekroond en dc film eindigt met de be»
kentenis van den door den hond in he:
nauw gedreven moordenaar cn het ge»
luk van twee jonge menschen. waarin
natuurlijk ook de trouwe Peter deelt
Bewonderenswaardig is het „spel"
van Peter in deze rolprent. Wat anders
hij ccn filmvoorstelling nooit gebeurt
»cbcurdc nu: Peter kreeg twee fcecr een
open doekje! Wel een bewijs dat het
publiek meeleefde cn.... uit dicrcnvrien»
•jen bestond!
Wat een spanning was cr, toen Pc»
ter den sprong over ccn brecde kloof
waagde bii dc vervolging van zijn aari
vijand cn npg juist tegen den rand vi
de kloof, waaraan hij met de voornoten
was blijven hangen, kon opklauteren!
En wat ccn vreugde. als hij telkens dc
bewakers van Jc gevangenis wist tc
verschalken!
Hoe genoten de toeschouwers van
Jc telkens wisselende „gclaatsuitdruk
king" van Peter.
Waarlijk deze hond is als filnvartist.
cn niet alleen in die ..functie"! goud
waard cn men had peen betere propa
ganda kunnen bedenken voor een asyl
voor dc verzorging van Peter's soort
■"cnooten en andere huisdieren dar
•uist deze prachtige en boeiende film
waarin mep eenipe kleine onwaarschijn
iijkheden gaarne over het hoofd ziet.
Een klein orkest zorgde voor een
nummertje muziek gedurende dc pauze
cn voor dc muzikale begeleiding van dc
film.
HET TOONEEL.
CREMER EN VAN LENNEP.
DE GROND EN DE SCHANDE.
Er was groote belangstelling bij Crc*
mer voor de voorstelling van „De
Grond" door Varia uit Vlaardingen. Ln
dat niet alleen bij de Crcmerdcden! Wij
zagen in de zaal ook verscheidene leden
van Jacob van Lennep, die dc opvoering
bijwoonden. Had Varia niet met dit»
zelfde stuk cenigc jaren geleden Crcmcr
cn Van Lennep in den wedstrijd tc
Utrecht verslagen en was Varia ook
niet dc tegenstandster op een concours
in dit seizoen? -Met meer dan gewone
spanning werd deze opvoering dan ook
door dc vele aanwezigen gdvolgd en
aan het warme applaus na elk bedrijf
was het wel merkbaar, hoe zeer het spel
rende scène" niet redeneert. Hij heeft
zijn „sloteffect", wanneer vader cn doch»
ter in eikaars armen liggen, hij is zeker
van zijn applaus, maar hij brengt daar»
mee den toch al niet stevig gctcekenden
Smolders geheel om hals.
Schcffer geeft in zijn stuk meerma*
len toe aan zijn verlangen naar tooncel*
effecten. Zoo bijvoorbeeld het toonecl
van dc joelende cn de kamer binnen»
dringende bende in het derde bedrijf.
Kom, kom zeggen wij onwillekeurig,
zouden de menschen van het platte:
land zoo'n heibel om 'n „ongelukje"
maken, vooral als zij weten, dat dc jon.
kcr van het kasteel cr mede schuld ean
heeft? Heel dat standje is cr enkel in»
gebracht, omdat een tierende menigte en
brekende ruiten nooit hun effect op het
toonecl missen. En is ook dc eisch van
den landheer aan Smolders om Licn
op het kasteel tc hebben, als „pand
oor zijn pachtsom", niet een weinig.
an de Vlaardingcrs door de leden ean ,nMjtnccllWK.]t Zoo'
premer werd gewaardeerd. Natuurlijk
mag ik thans op dit spel niet verder
ingaan cn moet ik de bespreking hier-
over uitstellen tot aan mijn eindverslag
van den wedstrijd.
Het was wel merkwaardig „Dc
Grond" zoo onmiddellijk na „De Schan»
de" tc zien opvoeren. Zooals ik reeds
schreef in mijn kritiek van gisteren is
cr in deze twee stukken groote overeen*
komst. Schcffer laat als Geert Teïs zijn
tooncelspel in het boerenmilieu spelen;
in beide stukken is de hoofdpersoon een
boer, die niet van zijn hoeve kan en
wil scheiden. In het stuk van Teis is
het de liefde voor den grond, die Jobk
Dost aan het erf van zijn vaderen kluis»
tert. De grond is als het ware een stuk
van hem zelf. In De Schande is het lou»
ter ijdele trots, die Hein Smolders aan
dc Bcverhoeve bindt. Op beiden stormt
het noodlot met evenveel geweld los;
maar de strijd van Jobk Dost, die één
oogenblik dreigt toe te geven uit lief»
dc voor zijn kinderen, gaat om veel no»
bclcr motieven dan bij Hein Smolders.
En hierin ligt tegelijk het meest kenmer»
kende verschil tusschen beide stukken.
Dc Groninger schrijver is veel conse»
quenter dan zijn Overijselsche collega.
Dc liefde voor den grond beheerscht
heel het stuk van Teis. Jobk Dost is een
bijna patriarchale figuur. Zijn grond is
Jczên boer heilig. Voor zijn grond wil
hij leven en sterven. Door deze gedachte
wordt het stuk gedragen. Jobk Dost is
cr zoo vol van, dat hij cr altijd maar
weer cn onder alle omstandigheden
over praat en redeneert, om niet tc zeg»
gen over „zeurt". Dat is zijn zwak en
ook het zwak van het stuk! Teis laat
wel door dc handeling ons de liefde van
dezen boer voor zijn grond voelen, maar
hij had hem er niet zooveel over moeten
laten praten, altijd weer in dezelfde Ier»
men, zonder veel variatie, zoodat je ge
neigd bent op het laatst te zeggen: „Nou
ja, man, nu weten wij het wel!" liet
stuk van Teis, dat uitstekende kwalitei»
ten bezit, zou cr zeer bij winnen, wan*
neer dc schrijver er toe kon komen
minstens ccn kwart van al die redenee»
ringen tc schrappen. Dc Grond valt
nu cn dan wel heel lang door de herha»
lingen van den schrijver en het trage
tempo, waarin het stuk om de juiste
sfeer en stemming te verwekken
moet worden gespeeld. Dat is het groote
gebrek van De Grond. Maar er is in de
figuren, die Teis tcekent, iets waarlijk
grootsch, iets hcroicks; zij zijn dc dra
gers van een idee! Dit cn de ontroe
rende wijze, waarop Teis het familiale»
ven van deze boeren schildert doet
het stuk uit het Groninger boerenmi»
lieu ver uit gaan boven het werk van
Schcffer, al bleek dit laatste bij de op»
voering het publiek dan ook meer te
boeien cn te amusccrcru Dit komt voor»
namelijk, omdat Scheffer in zijn stuk
meer afwisseling brengt cn meer plaats
geeft aan den humor.
Het stuk van Schcffer hetwelk niet,
zooals dat van Teis in streng geloo»
vigc kringen speelt is meer gemou»
vementeerd; er is meer leven en bc»
weging in. Truus, dc struischc fabricks»
meid, die alles maar zegt. wat haar voor
den mond komt, is een zeer dankbare
tooncclfiguur cn ook in dc tcckening
van dc andere bijpersonen is Schcffer
gelukkig geweest. Maar de hoofdpersoon
is bij lange na niet zoo belangrijk als
in het stuk van Geert Teis. Wij missen
in Dc Schande dc diepe gedachte en de
groote lijn, waardoor De Grond zich on
derscheidt. En wij kunnen ook niet zeg»
gen, dat Schcffer in dit boerenstuk
als Teis consequent is geweest.
De hoofdfout van Dc Schande ligt wil
in dc teekening van dc hoofdfiguur, den
pachter der Bcverhoeve. Een koppige,
trotsche'bocr, die op zijn hoeve wil blij
ven ondanks alles en ei zich zelfs voor
vernedert dat zou een belangrijke
tooncclfiguur hebben kunnen worden.
Maar deze Hein Smolders, die buigt
voor zijn landheer en aan het slot zelfs
nog onderdanig kruipt voor dc men»
schcn, die zijn dochter in het ong.-.luk
hebben gestort, is dat allerminst. Da
een boer zijn dochter, die zich vergaten
heeft, zóó hondsch behandelt als Smol
ders doet, kunnen wij aannemen. Da
gebeurt meer! Maar het wil er bij ons
niet in, dat deze trotschc boer, die
gebukt gaat onder de schande, zich zóó
zeer vergeet, dat hij als het ware dc
voeten likt van den man. die zijn kind
ten val heeft gebracht. Smolders zal toch
ook wel begrijpen, dat hij daardoor door
heel 't dorp met den nek zal worden
gezien, ln ieder geval verspeelt Hein
Smolders daarmede alle belangstelling
als hoofdpersoon. En hoe komt het, dat
Hein Smolders aan het slot plotseling
verandert cn tegenover zijn dochter, die
hij tot op dat oogenblik zoo grof be
handelde, op eens omkeert? Heeft
Schcffer niet begrepen, dat hij met dat
slot dc heelc figuur onderste boven
gooide? Die „omdraai" had dan toch
ccnigszins voorbereid en gemotiveerd
moeten zijn, bijvoorbeeld door een
gioote liefde van Smolders voor zijn
dochter, die wij door het heele stuk
hadden moeten voelen. Maar van die
liefde hebben wij niets gemerkt Schef.
fer laat Smolders zijn keer nemen, zoo
maar „mir nlchts dir nichts", enkel cn
alleen om aan zijn stuk een pakkend
slot te maken. Hij weet wel, dat het pu:
bliek in een schouwburg bij ccn ,,roc»
INGEZONDEN MEDEDEELINGEH
a 60 Ct». per regel.
KERSTGESCHENKEN 2
is cr veel in het
stuk van Scheffer. dat wij onmogelijk
zoo maar zonder kritiek kunnen aan
vaarden. Hierdoor staat het als geheel
ver beneden het eerlijke werk van Teis.
Maar in zijn schildering van 't boeren»
milieu vooral van Truus is Schef»
fer gelukkig geweest cn het was dat mi
lieu. dat dc aandacht vast hield, zóó da»
nig, dat het succes van De Schande bij
het publick grooter werd dan van De-
Grond! Wat Geert Teis zich niet bc
hoeft aan tc trekken als een „schande"
J B. SCHUIL.
VLAAMSCH VOLKSTOONEEL.
LUCIFER.
W as het wel Lucifer van Joost van
Vondel, dat wij gisteren op den eersten
tooncelavond van de Verecniging
„Kunst aan het Volk" in den schouw
burg aan den Jansweg te zien er> tc
hooreu hebben gekregen? Had het pro»
gramma eigenlijk niet moeten luiden
„Lucifer van Johan de Meester, met
toepasselijke woorden van Vondel en
tooneelmuziek van Karet Albert?
Wij weten dat Jacob van Lennep in
ApoBo Lucifer in de vorige eeuw liet
spelen i-n Tok cn witte da> en dat dc
toeschouwers bij het hoo-re.n van Von»
dcl's verzen alleen zich reeds in den hc»
mcl waanden. Een dergelijke voorstel»
ling zou het publiek van
r-hans allerminst boeien. Johan dc
Meester is wel tot een heel ander
uiterste overgegaan. Hij laat ons Óen
hemel zien in ccn half kubistisch, half
futuristisch décor, met Belzcbub, Belial,
Apollion en dc Luciferisten in de meest
fantastische kleed ij en hij geeft Luci
fer in een zeer bewogen, druk spel, vol
felle actie als een sterk levend meio»
Jrama onder het roodc, groene en blau-
we licht van dc schijnwerpers.
Toen het doek opging en wij Belzc»
hub zagen in zijn bruinen mantel over
het groene blikken kleed, staan
de boven op zijn stelling; geflankeerd
in de diepte door Belial in het rood en
Apollion in het groen deze vooral
zeef mooi was dc eerste impressie
verrassend, in het bijzonder voor hen,
die nog no.oit een stuk onder Johan dc
Meesters regie hadden gezien. In het
half*licht£, waarin het toonecl tocai was
gelaten, maakten dc figuren tegen het
donkere fond*doek in dit fantasti»
sch-e, gestyleerdc décor ccn sterken in»
druk.
En dc verwachtingen waren, toen
Bclzebub sterk beeldend cn met een
scherpe plastiek dc eerste regels van
VondeFs Lucifer begon te zeggen,
hooggestemd. Maar al heel spoedig
volgde de teleurstelling. Toen het too»
nccl in het witte licht kwam te staan,
was óc illuzie tegelijk gebroken. Wat
eerst fantastisch scheen, bleek in bet
felle licht al heel nuchter en kaal. Was
dit het paradijs van 's -Hemels Stede»
houder, dit nuchtere, -houten staketsel,
dat me.cr van een stellage van een met»
sclaar met een duiventil in het mió»
den dan aan den hemel deed denken?
Kon dit met donker doek omsloten
décor met de houten zolóertrapjes ons
dc gedachte aan hemeische regionen cn
oneindigheid geven? Wij weten, dat
Johan de Meester evenals Leopold
Jessner te Berlijn cn dc Russische mo»
demc regisseurs een sterke voor»
keur heeft voor den verhoogden too»
ncelbouw en wij ontkennen ook niet,
dat de effecten zoowel in de groc»
pecriijgen als in de bewegingen bii dc»
zen trappen»-bouw soms veel sterker
zijn dan bij het vlak toneocl, d-och dat
nuchtere houten samenstel van kcpt»
ten en kisten bleek op den duur
vooral, wanneer bet in het felle licht
kwam te staan doodend voor dc
illusie.
Toch jjou ons dit misschien nog niet
gehinderd hebben, wanneer de Mees»
ter en de zijnen ons met Vondels
machtige ta3l den hemel hadden bin»
nengevoerd. Maar hiervan was heel
den avond geen sprake. In een drukke,
zeer bewegelijke actie gaf Johan dc
Meester ons Lucifer meer als hyper»
modern kijkspel dan als Vondcl's
klassiek treurspel. Het vers van dezen
dichter»koning. kwam bij deze fel*bc*
wogen actie geheel in het gedrang. Ja-
eigenlijk bleef er van de taal van Von»
del soms niets maar dan ook abso*
luut niets over. Om nog niet eens
te spreken van sommige spraakgebrek»
k gen, die als de aartsengel Gabriel
ons met het vermoorden der ver»
zen regelrecht op de vlucht dreigden te
j/igen. Het deed waarlijk physïek pijn
VondeFs verzen zoo te hooren massa»
creeren.
Eigenlijk was er van heel dc spelcrsrij
maar écn. die bleek Vondels verzen tc
kunnen zeggen. Dat was Judith van
Gelder, die èn in de reien èn als dc
aartsengel Rafaël dc eenigc was, die ons
van Vondels taal deed genieten. En
St3f Bruggen beeldde ook nu en dan
VondeFs taal vrij sterk, al kwam ct
van het rhytme der verzen ook bij hem
maar weinig terecht. Was het daarom
van Johan de Meester wed verstandig
om met deze spefere zich aan VondeFs
meesterwerk te wagen? Want tenslotte
is toch niet dc dramatische actie maar
het vers uoor ons in Lucifer hoofd
zaak.
Maar zelfs al waren de leden van het
Vlaaraschc Yoikstooneel uitstekende
verzenzeggers geweest, dan vrees ik
no". dat bij deze regie van Johan de
Mets ter vc^l van Vondel's vers verfo
ren zou zijn gegaan. ondel s werken
cischcn nu eenmaal rust cn stijl in de
uitvoering. V#n rust en- stijl nu was in
deze opvoering "een sprake.
Lucifer cn Wiel zwaaiden hun anmen
soms als molenwieken, in de rondte en
zelfs de reien moesten hun prachtige
verzen dc mooiste, die misscinen
ooit in onze jaal geschreven zijn zeg*
gen al hippend en tip.pcn-d langs kip.
oen rennen en met ajTnverdraanngcn,
die jc zeeziek maakten. Die bewogin.
■'cn zouden ons zelfs hébben afgcieidj
al waren dc verzen volmaakt gezegd.
Het was cn hiermee is de vertpo*
ng het meest veroordeeld totaal
Hoe heeft men bijvoorbeeld sommige
gedeelten van dit Renaissances erk
de reien r.og wel! durven laten „on*
dersteunen" door dc nuehter»klinkende
magere tonen van een PIANO? Is Von»
del niet een cn al muziek? Heeft deze
goddelijke muziek nog steun van een
schraal klinkende piano noodig? Het
was eigenlijk niet veel minder dan hei»
ligschennis! Men zou even goed Bach's
Matthcus»Passion tot meexdere po.
pulariseering van Bach's werk in
opera»stijl 'kunnen trachten te geven,
als VondeFs Lucifer in zulk een melo*
dramatische vertooning. Want melo»
dramatisch werd dc actie bij wijlen
bijvoorbeeld in den strijd tusschen Lu»
cifer cn Rafael in IV met volmaakte
negatie van het vers.
Ik wil niet ontkennen, dat er
„picturaal'' in deze vertooning dikwijls
veel tc genieten viel, dat de Meester
ook gisteren nu en dan zijn groote fan»
tasie toonde, zooals in het tooneel met
dc optrekkende Luciferisten en het ge*
styleerde slot! Ook in de costuums van
dc omgeving van 's Hemels Stcdenhou*
ders viel veel te waardeeren, al deden
dc Luciferisten mij meer aan uit het
water opduikende duikers dan aan hc»
mclbcwoncrs denken en al vond k het
kleed van Lucifer met zijn harem*broek
allerminst gelukkig. En wat tc zeggen
van de engelen, die deden denken aan
metselaars die in dc kalk hebben ge»
werkt! 'Maar aan kleur was cr in deze
vertooning zeer veel moois. Jammer al»
leen, dat hij hiervoor Lucifer heeft mis»
bruikt. Hoe gaarne hadden wij te
Haarlem eens Tyl gezien! Want voor
zulk modern werk is de Meester de
aangewezen regisseur. Doch van Von»
del moet hij voorloopig maar afblij»
ven.
Tenslotte nog „la note gaie" van
dt opvoering. „Hé," hoorden wij een
dame na dc eerste acte in allen ernst
zeggen: „Hoe komt Napoleon toch In
Lucifer?" Dc Vlamingen hadden met
hun „Apollion" deze blijkbaar niet
klassiek aangelegde dame geheel in
dc war gebracht.
J. B. SCHUIL1.
MUZIEK
HAARLEM'S ZANGGENOT.
„Haarlem's Zanggenot" is, na „Zamg
cn Vriendschap" zeker wel een onzer
oudste liedertafels. Zij werd in 1868 op»
gericht en bestaat dus reeds bijna 60
jaren, en ondanks dien respectabelen
leeftijd zullen wellicht nog velen in 't
onzekere verkeeren omtrent de beteeke.
nis van haar naam. Ongetwijfeld geeft
zang den zangers cn goede zang ook de»n
hoorders in den regel genot, en ze
iedere liedcrtafel, die naar hooger streeft
eer» en ook (de concoursen bewijzen 't)
wel eens een beetje ijverzuchtig, maar
wc mogen toch deze respectabele ver»
cenigi-ng niet van een hoogvaardig
exclusivisme verdenken, dat zijn uiting
zou vinden in een naam dk een mono»
po lie van het vocale genot van onze
stad zou beduiden. Evenmin mogen
we aannemen dat het zanggenot dezer
verecniging, door uitspraak of tongval
een specifiek Haarlcmsch cachet zou
hebben en dat dus de geapostrofeerde
s abusievelijk de bijvoegelijk»naamwoor*
delijke sch verving; de verwisseling
komt menigmaal voor, maar de uit*
spraak van het Nederlandsch is bij
Haarlem's Zanggenot, zeer behoorlijk.
Rest dus de veronderstelling, dat de
naam alleen als onderscheidend kenmerk
tegenover andersteedsche Zanggenot»
ten bedoeld is; ik herinner mij dat in»
dei daad op het hier in den zomer van
1925 gehouden zangconcours meerdere
s :ct»Haar!emsche Zanggenietingen mede*
dongen. What 's in a name? Onze
Hollandsche degelijkheid ziet er on*
gaarne de vlag in die de lading dekken
moet; wc doen verstandig meer waarde
aan de cargo zelve te hechten'en ook aan
dc zeewaardigheid van het scheepken
dat zc vervoert. E>e deugdelijkheid van
dit laatste wordt voor wie nog in dubio
mochten verkeeren, duidelijk gedemon*
streerd door een ba-nier die de behaalde
zegeteckencai nauwelijks torsen kan en
waaraan een trits van zilveren lauwer*
kransen als evenzoovele certificaten
van de hoogste klasse van Llovds regv-
teT schittert. De lading voor deze rc.^
was een gemengde: stukgoederen, koren
en ballast.
Ik wil met de ballast beginnen. Er
zfjn koorwerken, en hun aantal is niet
gering, die den uitvoerenden zanggenot
verschaffen en den muzikaal eeciigsz-ins
ontwikkelden hoorders ergernis of vcr<
