DE FRANSCHE ROYALISTEN.
STADSNIEUWS.
DE VRAGENRUBRIEK van
HAARLEM'S DAGBLAD
LETTEREN EN KUNST
HAARLEM'S DAGBLAD DINSDAG 2S DEC. 1S2S
De Action Frangaise in discrediet.
NAUNDORFF VINDT ERKENNING.
Een aantal merkwaardige proeessen
trekt de aandacht van het public!
1 hans is t inïet alleen dc politie die
zich met de Fransehc royalisten bezi:
houdt. maar Rome. De Paus. r.a ceri
oen waarschuwing te hebben gestuurd,
heeft thans aan de Fransche Katholicl
ken verboden om nog langer dc Action
Frangaise te steunen of het orgaan
Orleans te lezen. Verkoop van he
ftlad van Daudet aan den uitgang van
de kerken is niet langer veroorloofd en
de Paus heeft alle bisschoppen uitge»
noodigd om hun ondergeschikten deze
booge bevelen te doen uitvoeren. Het
be* fd van de Katholieke kerk heeft de
Action Franfaise niet alleen veroor»
deeld omdat het orgaan de schande»
lijkste beleedigmgen aan 'r adres van
Rome zond (sedert eenigen tijd beschut»
digde Daudet Rome van den gepreten»
deerden moord op Philippe Daudet)
maar ook omdat de Paus elke rcvolu
tionnaire beweging, elke opstandigheid
tegen het Staatsgezag veroordeelt.
Het vonnis dat thans is geveld, bc»
teekent de doodstraf voor de Action
Framjaise. Na de eerste herderlijke
raadgeving scheidde De Castelnau met
z'r patriotren-vereeniging zich af van de
Action, van wie de vereeniging een om
derafdeeling was en de Action verklaar»
de daarop den oorlog aan de patriot»
ter. Thans volgt de genadeslag. Want
de heele Orleanistische beweging steur.;
de op de Kerk.
Hierbij komt nog iets anders. Men
weet dat de Hertog de Guisc ..troon»
pretendent" word ca den dood van den
Iieriog van Orleans. Hiermede vcrioor
de Action reeds vele aanhangers. Niet
omdat men den huidigen troonpreten»
dent minder achtte dan den Hertog van
Orleans, maar wijl de De Guises net
zooveel (of net zoo weinig) „recht"
hebben als de De Robans, de Montpen»
siers, de d'Aumales. de De Luynes. In»
eens waren er rieo. twintig troon-pretc-n»
denten die evenveel rechten haddCD
hij die 't eerst Frankrijk verliet en aan
dc Action Francaise verklaarde dat hij
dc erfenis op zich nam werd „officieel'
pretendent.
Zoo stonden de zaken, toen Prins Lcuh
de Bourbon in actie kwam. Een enorm
aantal legitimisten heeft zich tor hem
gewend. ïn het begin van dit jaar heb;
be- we hier reeds geschreven over Prins
Louis de Bourbon, den kleinzoon van
Lodcwijk XVII. die onder den naam
Naundorff in Holland kwam. Prins de
Bourbon is in particuliere audiëntie ont
vangen door den Paus. die hem de bc»
lofte beeft gedaan alle stukken te zul;
len overleggen die zich in het Vaticaan
bevinden, en die aantooncn dat Naun=
dorff werkelijk de zoon van Lodewijk
XVI en Marie Antoinette was. Inmid»
dels hebben de historici zich weer op
het „énigme" geworpen en thans kar
men niet alleen aannemen, maar ook
bewijzen dat Naundorff werkelijk Je
roi martyr" was. Ziedaar dus de werke;
lijke kroonpretendent.
En toch meenen we dat Prins Louis
de Bourbon zich zelf niet dc minste
illusies maakt nog eensKoning
van Frankrijk te worden. Trouwens,
gisteren heeft hij 't zcif in *t openbaar
verklaard: Je ne le désire pas.
N'iet alleen omdat hij blind is, niet al
leen omdat hij geen mannelijke nazaten
heeft, maar ook omdat hij begrijpt dat
de Republiek geconsolideerd 'X cn 't
Fransche v^lk niets meer van 't Koning»
6cbap zou willen weten.
Deze openbare lezing van Prins dc
Bourbon voor de Chtb du Faubourg, dc
groote debatingclub die duizenden leden
telt. is een revolutie voor dc menschen
geweest. Ten eerste omdat de spreker
het publick waarbij vele historici
overtuigd heeft van z'n these cn ten
tweede omdat men niet een „tyran"
tegenover zich vond. maar een man die
door z'n nobele van groote liefde voor
Frankrijk getuigende woorden aller
6ympathie won.
Typisch was 't moment toen iemand
hem vroeg:
En wat zoudt u met den vlag doen,
Monseigneur?
Voor mij persoonlijk, voor ons
Huis zou ik den vlag met de Bourbon;
lelies voeren, maar voor Frankrijk het
dierbare blauw-wlt-rood. waaronde:
Frankrijk glorie op glorie behaalde.
In zijn historische uiteenzetting ov
dc ;.zaak=N"aundorfP wees Prins dc
Bourbon op de offieiecle erkenning van
Nederland, Engeland er. Frankrijk
En tóch heeft Prins dc Bourbon den
vorigen dag mog een proces verloren
tegen de Action Francaise. De zaak
was deze: Mr. de Roux. dc advocaat
van dc Action, bad een serie artikelen
«epubildccrd over „valsche prctenden»
ten", en was natuurlijk woedend te keer
gegaan tegen Naundorff. Prins de Bour
bon achtte de nagedachtenis van zijn
grootvader belced:gd. diende een aan»
klacht m en een eisch tot schadcvergoc»
ding.
En ziet hier de uitspraak van de Xlle
Chambre:
Gezien etc. etc. kan niemand eischer
het recht ontnemen om zich Prns dc
Bourbon te noemen, maar dc Recht
bank acht de woorden van den- roman»
cier de Roux niet zoo belcedigeod en
kan de fantasie van een auteur niet ver»
oordeeleo.
Vele historici hebben zich in het
debat gemengd. Toen écn met de oude
logende van dc autopsie aankwam
kwam van drie, vier kanten recclis het
antwoord: dat de autopsie in den
Temple was toegepast op het onderge»
schoven kmd. Zelfs Lcnötxe, die geen
voorstander is heeft dat aan de hand
van de laatste archiefstukken n»u eerst
gopubliccerd, bewegen. Trouwens, alle
argumenten werden weerlegd. En wit
een indruk maakte deze verklaring o»p
hen die zich nimmer verdiepten in dc
zaak. toen men zcidc:
Naundorff meende dat het ccn
bewijs was dat bij op Lodewijk XVI
lee-k.
Neen, dat is ook geen bewijs, a'.
kan 't een aanwijzing zijn. Maar de
Natuur, die zich niet met intigucs bc»
zig houdt, kwam dc Bourbons op ar.»»
Jcrc wijze tc hulp. Naundorff leek op
Lodcwijk XVIprinses Amclic, Nauru
dorff's dochter was bet vofrnaaktc
evenbeeld van.... Marie Antoinette, een
zuiver Habsburgatypc.
En zou dc Natuur óók vergissingen
mogelijk maken.... waar prirjs Adel»
berth, de zoon van Naundorff niet op
Lodcwijk XVI maar op Lodewijk XVIII
leek? En zou de Natuur weer verraad
plegen waar de kleinzoon het even
beeld is van Henri IV?
Een tandarts mengde zich nu in het
debat.
Naundorff was geen prognate (de
ondertanden boven de voortanden) cn
het prognatismc is erfelijk van moeders»
zijde en "t was een kenmerk van dc
Habsburgs.
Pardon. Prognatismc is héréditair,
maar 't slaat soms enkele generaties
over. En Marie Antoinette was óók
leen prognate. Haar moeder, dc groote
Marie Thcrèsc heeft zelfs eens schert
send gezegd: zij is geen lid van de fa»
lie want ze is geen prognate. Maar...
prins Adelbcrrh, de zoon van Naun»
dorrf-Louis XVII was wel prognate!
Maar laten we ons nipt verder in
historische bijzonderheden begeven
Voor de groote menigte, geleid door de
historici, staat 't vaat, dat Prins Louis
de Bourbon de achterkleinzoon van
Lodewijk XVI en Marie Antoinette is.
En de legitimisten wenden zich dan
ook meer en meer tot hem. Maar of zc
ooit kans zullen hebben om nog eens
de Republiek ondersteboven tc gooien
weer eens Bourbon op den troon tc
helpen, dat betwijfelen wc met den
wettigen kroonpretendent.
HENRY A. TH. LESTURCEON.
Parijs. 21 December.
HET BOUWTERREIN AAN DE
K R UISTOCHTSTR AAT.
In de zitting van den gemeenteraad
van 25 Augustus is verworpen een
voorstel van B, en W. fot verkoop van
een gedeelte bouwterrein aan F. J.
Spec, gelegen aan de Kruistoohtstraat
voor het bouwen van drie winkelhuizen
bergplaats en drie bovenwoningen en
ccn afzonderlijke bergplaats cn werk;
piaats. Sinds dien kwamen bij den raad
adressen in die wij vermeldden met
verzoek te bevorderen dat door B. cn
W. opnieuw een voorstel zal worden
ir.gediend om den grond alsnog aan
adressant in koop af tc st3an. De
heer Spce ze-If zojsd mode een adres
aan den raad.
B. cn W. die den raad van prac-ad-
vies dienen, zeggen dat n-aar hun mee»
ning. na het raadsbesluit geen nieuwe
gezichtspunten zijn geopend. Zij vin»
den daarom geen termen aanwezig om
het gedane verzcc-k in te willigen. Ver
der dc-clen zij mede ook naar aanlei
ding van de vragen in <ie. raadszitting
van 15 December door den heer Roo»
den burg gedaan dat zij krachtens de
door den raad aan dc voorschotverlee»
ning voor den bouw van arbeiderswo
ningen verbonden voorwaarde „in dc
woningen der Vereenigio-g (Stichting)
mag. tenzij met bijzondere toestem
ming van Burgemeester en Wethouders
gaen bedrijf uitgeoefend" in en
kele gevallen toestemming hebben ver
leend om in een gewone woning een
winkelbedrijf uit te oefenen.
Hun mcening omtrent d't punt
neergelegd in de circulaire
COÖPERATIEVE WONINGVER»
EENIGING „EIGEN WONING"
B. cn W. werden indertijd gemaclv
tigd tot het verstrekken van ccn voor
schot en hot garant stellen van dc ge
meente voor eventueel bij derden op
te nomen gelden in verband met den
bouw van 32 arbeiderswoningen door
de Coöperatieve Woningverecrriging
„Eigen Woning". Bij de eindafreke
ning van dit bouwplan bbjkt dat de
stichtingskosten ad f 96000 waarvoor
bedoeld voorschot en de garantstelling
zijn verleend ongeveer f 3200 meer
zulkn bedragen dar. oorspronkelijk
werd geraamd, hetgeen voornamelijk
het gevolg is van meer rentovcriics tij
dens den bouw. Naar aanleiding daar
van stellen B. en W. den raad voor tc
besluiten genoemd bedrag van f 96000
met f 32Ö0 t<< verhoog en.
BASALT=»KADEML7UR LANGS
HET SPAARNE.
B. en W. deden den raad mede, da'»
de houten waJbeschoeiing langs het
Spaarnc aan de Friescbe Varkensmarkt
in een slechten toestand verkeert. Ver-
nicuwjnö van dp houten beschoeiing
geeft geen afdoende verbetering. Naar
aanleiding daarvan komt het hun ge»
wenscht voor aan dc Fricsche Varkens-
markt over een lengte van pLm. 158
Meter een basaltkademuuir te laten ma
ken. Dc kosten daaraan verbonden zijn
geraamd op f 20.000, Bij de bcgrootïng
voor 1915 is voor het maken van den
hiervoren bedoelden basaffmuur reeds
een bedrag van f 16.200 toegestaan
Met het oog op de toenmaal» sterk op»
ioopende eenheidsprijzen is dc bouw
van dien muur echter uitgesteld. Hc'
gevolg van een en ander is dat nu
slechts ces bedrag van f 3800 beschik
baar behoeft tc worden gesteld. Den
Augustus 1923 aan de besturen der WO- raad wordt voorgesteld con crcdiet tot
pirgboowvereeni^ipgen. dat bedrag aan B. en W, te
MIDDENSTANDS
CENTRALE.
UIT HET JAARVERSLAG.
Op dc Maandagavond gehouden ver
gadcrina der MuMenstandscentrale voor
Haarlem en omstreken bracht de secre
taris, de heer C. Ten Boom, het uitge
breide jaarverslag uit. De Secretaris be
gon met woorden van hulde te brengen
aan derr heer Van Tctering, voor alles
wat door hem in het belang van den mid
denstand is gedaan. Laat ons hopen, al
dus spr., dat het geklank van zijn hamer
nog lang in de ooren der Haarlemmers
moge klinken en wij hem mogen accom-
pagneeren zoodat men kan hooren dat
cr nog ccn Middenstand bestaat, die-
werkt en pal .staat cn een onmisbare
schakel vormt tusschen de andere
standen.
Voortgaande stelde spr. in het licht
dat dc samenwerking in liet bestuur
niets tc wcnschen overliet. Hij memo
reerde de toetreding der Blocmeiulaul»
schc MiJdcnstandsvereeniging en der
Heemsteedsche WïnkelicrsvcrecDiging
tot de Centrale, dc laatste met ingang
van 1 Januari 1927. Bij verschillende ge»
lcgcnhcilcn was de Middenstandscen»
trale vertegenwoordigd. Inlichtingen
werden verstrekt aan andere midden»
standsvereenigingen en Bonden. Zoowel
bij de He Ba als bij dc Elgawa gaf dc
Centrale blijk van haar belangstelling.
Verscheidene onderwerpen hadden de
belangstellende aandacht van het Be
stuur der Centrale als cadeaustelsel, het
rabat zegelstelscl, de vrachttarieven en
het inkoopen buiten de stad. In dc ver»
gadering der Centrale van 8 Maart had
den besprekingen plaats over dc al dan
niet wenschelijkheid van dc wettelijke
instelling van een borgen register. Er
werd een commissie benoemd om dit
raagstuk in studie tc nemen, die echter
met haar arbeid nog niet gereed is.
Met de Kamer van Koophandel en
Fabrieken in het ressort der Midden-
standscentralc had over cn weer een
aangename en vruchtbare samenwer
king plaats. Verschillende inlichtingen
werden aan het secretariaat der Kamer
erstrekt. Komende op dc verhouding
der Centrale tot de gemeente, wordt in
het licht gesteld, dat onder dc gemeen»
tcraadsleden die in het bijzonder op de
hoogte zijn van hetgeen de Middenstand
behoeft, inzonderheid bchooren de hee»
ren Klein Schiphorst. Van Liemt, Roo-
denburg cn Wolzak, die zitting hebben
in de Middenstandsccntrale. Dank
wordt betuigd aan deze raadsleden, die,
aldus het verslag, herhaaldelijk met an»
deren voor onze belangen op de bres
staan. Zeer is het tc hopen, wordt daar
aan toegevoegd, dat dc verschillende
kicsverccnigingcn in dc toekomst cr een
open oog voor hebben, dat de breede
schaar van Middenstanders die zulk een
groot gedeelte der inkomsten van de
gemeente moeten opbrengen, een recht
hebben op voldoende vertegenwoordi
ging in den raad onzer gemeente.
Wat aangaat de annexatie wordt op
gemerkt: Deze kwestie houdt in onze
stad en dc aangrenzende gemeenten dc
gemoederen steeds bezig. Voor ons is
het ccn gevaarlijke zaak daarover ccn
oordeel tc vormen. Ons Bestuur be
sloot zich daarmede niet bezig tc hou
den cn Uw Vergadering van II Octo»
ber keurde dit standpunt goed, al was
dit op ecnigszins andere gronden. Be
stuursleden der Centrale namen op ver
zoek van het gemeentebestuur zitting
als gecommitteerden in dc commissie
voor het afnemen van het eindexamen
der H.B.S. met driejarige cursus.
Vervolgens wordt opgemerkt dat wat
aangaat de verbinding met dc buiten
wijken in .hct college van B. cn W. geen
meerderheid is te vinden voor een ge
meentelijke exploitatie van autobussen
cn dat dc Centrale aan B. en W. heeft
verzocht bij een evcntuecle concessie-
verlcening in dc Voorwaarden te willen
opnemen dat bij dc aanstelling van per
soneel aan de werklooze llaarlemschc
chauffeurs dc voorkeur moet worden
gegeven.
Door Haarlem's Dagblad gaat het ver
slag voort, was onze aandacht erop ge
vestigd, dat, nu van Gemeentewege met
ijver wordt gewerkt om in dc binnen
stad verbetering te brengen in ons pla»
veiscl, de verhoogde voetpaden in zindc»
lijken toestand moeten worden gchou»
den. Wij brachten deze zaak ter sprake
in Uw vergadering van 8 Maart, waarin
besloten werd dit aan de particulieren
over te moeten laten en geen pogingen
aan te wenden, waardoor dc gemeente»
lijke uitgaven opgevoerd worden. Dat
er aan het schoonhouden der straten
van onze binnenstad iets ontbrak, kon
door enkelen niet bevestigd worden,
Haarlem's Dagbladdeelden wij ccn cn
ander mede.
De afd. Haarlem der Ncd. Banket
bakkersvereeniging vestigde op 28 Ja
nuari onze aandacht op het feit, dat
vergunning was verleend aan den hou
der van een nougatkraam op dc Ged.
Oude Gracht, terwijl deze artikelen ook
door banketzaken in dc KL Houtstraat
verkocht worden. Hierin werd oneer-
Akc concurrentie gezien, temeer, daar
dc bewoners dier straat veel schade ge
leden hadden door de asphalteerings»
werkzaamheden. Wij behandelden deze
klacht op onze Vergadering van 8
Maart, waarop de heer van Licmt ons
mededeelde, dat een dergelijke vergun
ning in den vervolge niet meer verleend
zal worden.
Gereleveerd wordt dc actie inzake
het particulier handel drijven door dc
gemeente. Dank wordt gebracht aan
den Haarlcroschen Commissaris van Po
litie en aan de inspecteurs der aangren
zende gemeenten voor dc medewerking
die de Centrale bij voortduring van hen,
mocht ondervinden. Voorts wordt stil
gestaan bij de actie tot steun van de
slachtoffers van den watersnood. Daar
bij wordt inzonderheid hulde gebracht
aan de voortvarendheid cn energie van
den heer Van Tetering.
De secretaris besloot zijn uitvoerig
jaarverslag waarin al de werkzaamheden
Ier Centrale zijn opgesomd, aldus:
De tijden kwamen cn verdwenen,...
Zij waren en zullen in dc toe kon t i
evenals in het verleden, bij afwissel:: j
zijn hoopvol en zorgvol.
Maar, hoe zij ook waren of zullen
zijn, zij vliegen daarheen!
Alle Abonnés van Haarlem's Dagblad hebben het recht, vragen
in te zenden op allerlei gebied, die door onze talrijke medewerkers
zullen worden beantwoord.
Dat antwoord wordt hun geheel kosteloosaan hun woning per
auto toegezonden.
Alles wat wij daarvoor noodig hebben is een duidelijk gestelde
vraag en duidelijk geschreven naam en adres.
Honderden vragen ontvangen wij iedere maand, duizenden per jaar
Als wij niet anders hebben dan het
tijdelijke, en het stoffelijke, dan zijn wij
arm.
Ik herinner U in verband daarmede
aan het woord, dat onze voortreffelijke
vice-Voorzitter, dc heer F. H. Smit, dc
President der Ilaarlcmsche Handelsvcr»
eeniging sprak, toen hij het Voorzitter
schap het vorig jaar aanvaardde: „Wat
baat het den mensch cl gewon hij de ge»
hcclc wereld en leed schade zijner ziel!"
Vóór dat wij den Oudejaarsavond
gaan vieren, hebben wij het heerlijk
Kerstfeest gehad, dat ons sprak van iets
„dat geschiedde", dat grond geeft voor
een levens» en wereldbeschouwing, die
ons vrede geeft bij de moeite cn dc ver
gankelijkheid.
Hebben wij dien Vrede, dan gaan wij
de nieuwe tijden met opgewektheid cn
moed tegen, cr kome dan wat wil.
Als niet alleen onze Middenstand,
maar alle standen en lagen van ons volk
daarvan vervuld zijn, zullen wij met
volle recht dat gedeelte van ons Volks
lied kunnen zingen, waarmede ik eindig
MUZIEK
BEETHOVEN-AVOND VAN PAUL
SCHRAMM.
„Mvn schilt ende betrouwen
„Syt Ghy. O Godt, rayn Heer;
„Op U soo wil ick bouwen
„Verlaat my nimmermeer."
Onder gTOote stilte werd dit verslag,
welks voorlezing ongeveer anderhalf
uur duurde, aangehoord. Aan het
de werd het krachtig toegejuicht.
De voorzitter zet uiteen, dat dc aan
dacht cn dc tijd, waarmede cn gedu
rende welken dit verslag is aangehoord,
in geen verhouding staan tot den tijd
duur welke ermede gemoeid is geweest
om het in dit verslag omschrevene tot
uitvoering te brengen.
Hij brengt, namens de heele verga
dering, een hartelijk woord van dank
tot den samensteller, den heer C. ten
Boom, die hiervoor nog den tijd heeft
weten te vinden, terwijl hij met ziekte
in zijn familiekring had te kampen.
Hierna bracht wederom de heer C.
ten Boom, ditmaal als penningmeester,
het financieel verslag uit over het
boekjaar 1926.
De penningmeesters der vier aange
sloten vcrccnigingcn. dc hceren J. H.
D. van Hemsbergcn, G. J. Bensink. 11.
J. L. Klein Schiphors en A. J. Stoel Jr.
werden in de conrolccommissie be
noemd om kas cn bescheiden na tc
zien en tc'controleercn cn in de ver
gadering van Januari 1927 daaromtrent
te rapporteeren.
Dc begrooting 1927 In ontvangsten
cn uitgaven werd vastgesteld tevens de
bijdrage per lid en per jaar der aan.
gesloten vcrccnigingcn.
Op de-ze vergade ringc had ook
:riaats het aftreden ven dien heer P. J
M. van Tctering als voonzittcr.
Spr. hield bjj deze gelegenheid een
toegpraak waarin hij herinnerde
hetgeen door hem was gezegd» boen
hij voor het eerst als voorzitter een
ergadering der Centrale leidde.
Voorts zeidc spr.. dat aSlcs wat rr
I92ó gedaan is, alleen cn uitsluitend gc»
schrcdde m de waarachtige orvertuiging
om het Midden sta n ds-b d an g. zoo vaak
bedreigd cn gesmaad, te dicnc-n, om
zijn zijak te bevorderen, welke óók B
een zaak van algemeen belang. Krach»
tig wekte spr. rjn dc middenytandsbc»
langen boog tc houden en om vooral te
Ict'^n op do middcnsfandsbeginseJen.
Hai.'Jhaaf cn verdodi^ zc in eigen
kring, en daarhurtcitr riep spr. allen
o.
Na woorden van dank aan zijn mede»
bestuurderen, besloot spr. met ccn op
wekking aan allen crm tg zamcrj te wer
ken in eendracht cn vriendschap om
den Handcidrijvcnden en Indusïrieelen
Middenstand weder terug tc brengen
om hem daarop fc handhaven, op het
plan. dat hij in ons maatschappeiijk ie»
ven behoort in to nomen.
De heer F. H. Smit bracht den heer
Van Tctering hartelijk dank voor alles
in 1926 voor den Middenstand gedaan
Spr. wilde den bijzonderen nadruk leg
gen op diens onberispelijke eerlijkheid
en goede trouw, vaD den heer Van Te»
tering, iets. wat zoo buitengewoon ge
respecteerd moet worden, omdat men
dat in deze dagen zoo bitter weinig
meer ontmoet. Dat is het. wat spr. in
de allereerste plaats in den heer Van
Tctering prijzen wil.
Dc heengaande voorzitter heeft er
aan herinnerd: „Partir, c'cst morir peu",
spr. hoopt, dat hij nog langen tiid zijn
uitnemende diensten aan onze Midden
standszaak zal willen verlecncn.
Hierop volgde een hartelijk applaus
der gansche vergadering.
Daar niemand verder van dc rond
vraag wenschte gebruik te maken werd
daarna deze gcanimcctde vergadering
icsloten.
RECEPTIE MANNENKOOR
CAECIL1A.
Op Zondag 9 Januari 1927, dan juisten
cïatum waarop het Mannenkoor Caeciiia
30-jarig be: taan hoopt tc herdenken
zal receptie worden gehouden in een der
zalen van het Gemeentelijk Concertge
bouw, des namiddags van 2i uur.
Over Schramm's soms de grenzen van
toelaatbaarheid overschrijdend, tot
grilligheid cn willekeur wordend sub»
jeefivisme schreef ik kort geleden naar
aanleiding van zijn eerste optreden al
hier; ook over de menigvuldige, vooral
bij Chopin's Sonate merkbare techni
sche- en gchcugcn^nvolkomenheden.
Begrijpelijkerwijze wekte zijn aangekon
digde Beethoven-interpretatie mijn be»
langstelling. Beethoven verdraagt geen
te groote persoonlijke willekeur. Ik
stipte dit ook onlangs aan bij ccn be»
spreking van Schafcr als Chopin-vcr»
tolker. Bij Becthovcns werken is hc'
architectonische element te belangrijk
dan dat de speler met ccn, al ware het
nog zoo interessante dctailarbeid, voor
zooverre die niet uit de groote lijn
zelve ontsproten en daarbij zich har
monieus aansluitend is, zou kun
nen volstaan. Maar in de eer
ste plaats wordt voor het spelen van de
werken van onzen grootsten toondich
ter gceischt: eerbied, piëteit, voor elke
noot, elke schakecring, elke aanwijzing-
In het besef van zijn eigen inheid
moet de vertolker het ontza.
nument, dat de Meester ons in zijn wer
ken heeft nagelaten, binnentreden. Eén
heerlijke roeping is het dan om andc»
ren de versluierde schoonheden tc
openbaren, doch eerst dient de vertol
ker zich van alles rekenschap te heb»
ben gegeven cn in de meest verborgen
hoeken doorgedrongen te zijn. En als
hij dan zelf ontroerd is en zijn begees
tering door ccn gecultiveerd technisch
vermogen zich onbeperkt uiten kan.
wel dan behoeft hij Beethoven slechts
zelve door zich te laten spreken. Zóó
heeft indertijd Hans von Bülow zijn
wereldroem als Beethoven-interpreet
verworven, zóó heeft Joseph Joachirr
het vioolconcert vertolkt en FchX
Wcingartner de symphonieën, zóó geeft
Capct dc kwartetten. En toevallig las
ik vóór enkele dagen in een der Am»
sterdamsche bladen een beschouwing
over Dirk Schafcr als Beethoven» en
als Chopin-speler, die mijn opvattiiïgcn
volkomen dekt.
Van dit standpunt uitgaande kan ik
:n Paul Schramm geen grooten Beet»
hoven-speler zien. Of hij geen eerbied
genoeg bezit voor het kunstwerk, dan
wc! dat zijn geheugen hem parten
speelt mag ik niet beslissen, maar een
feit is het dat dc voorgeschreven dy
namiek, phrasccring, articulccring maar
al tc vaak door hem genegeerd worden.
Bovendien speelt hij slordig. Ik zal dc
laatste zijn om ccn pianist bij dc cere-
braai-inspannende taak, die ccn recital
met zich brengt, een oogenblik van in
zinking, een aberratio mentis, een mis
slag tc verwijten, maar met wijlen Ho-
ratius zeg ik: „sunt certi denique fi
nes". cr zijn tenslotte toch zekere gren
zen. Wanneer, zooals gisteren, bijna
geen regel feilloos gespeeld wordt. wan.
neer men in ccn sonate als dc derde
van op. 10 zonder mocife ccn half hon
derd grooterc cn kleinere geheugenfou
ten, afwijkingen cn technische tgkort-
komingen zou kunnen aanwijzen, dan
mag ik die grenzen overschreden ach
ten. In op. 109 ware dat halve honderd
gemakkelijk tot ccn getal van drie cij-
Iers gegroeid.
Waarom dc pianist de aangekondigde
sonate pathétique door op. 109 verving,
is mij niet duidelijk, vooral omdat %vc
nu twee anti-chronologische program-
helften kregen: op. 109. op. 10 no 3;
daarna op. 78 cn op. 27 no. 1. Bij eer:
toondichter die zich, als Beethoven,
steeds in stijgende lijn ontwikkeld heeft
■is zulk een opeenvolging niet gewcnscht.
\Vant al staat niet elk later werk op zich
zelf hoogcr dan elk vroeger, toch was
dc persoonlijkheid die cr uit sprak
--n andere geworden.
Het genot van den avond bleef nu be
perkt tot momenten. Het beste gaf dc
speler in het capricieuze finale-rondo
van op. 10 r.o. 3 cn in de sonato op
"3, waarin de warme dichterlijke stem
ming niet ontbrak. Doch het heerlijke
Largo uit de Sonate in D klonk zoo dor.
en dc als door tranen vertroostend
lachende Menuet, die pas in het Trio
uitbundig wordt, zoo snel, dat de Sonate
als geheel ons toch niet over de vele
tekortkomingen in dc variaties van op.
109 troosten kon. Zoo onverschillig en
slecht van klank en slordig van tech
niek als gisteravond he>b ik deze nooit
gehoord.
In op. 27 no. 1 was de opzet, be
houdenis pcdaalgcbruik en nuancecring,
niet slecht; het Scherzo zelfs heel goc
het Adagio wat droog en bij den nzet
van de Finale dacht ik direct aan Wil
helm Busch: „Micke fett, das giebf
Malhör", want !>n dat tempo kan alleen
een pianola van ccn of ander fabrikaat
het nog zonder ongelukken. D e bleven
Jan ook niet uit, cn wat nog erger is
in het Slot-Prestö bleef de climax wc'
t, want het kruit was verschoten, dc
mpogrens al tc voren bereikt.
Dit aüc-5 is nu jammer, want Pau'.
Schramm heeft ruimschoots techniek
genoeg om alles goed te spelen, maar
hij zal eerst zich zelf moeten overwin
nen. cn dat is dikwijls heel lastig.
Er waren ook ditmaal zeer weinig
toehoorders, wat voor een speler niet
bepaald animeereod werkt. Toch gaf de
pianist nog een toegift: dc 6 variaties
op een origineel thema op. 76. Dit thema
heeft Beethoven een paar jaar later
gebruikt voor den Turkschen Marsch
in „Die Ruïnen von Athen". Het thema
is op zich zelve pikanter en oorspron»
kei jkcr dan de vrij gewone variaties,
doch Schramm wist door virtuose voor
dracht op dit vrij conventioneele werkje
een verrassend licht te doen vallen; zijn
capricicuzc speelwijze kwam hier ten
goede, zoodat de herinnering aan het
extra nummer tot de aangenaamste van
den avond behoort.
KAREL DE JONG.
HET TOONEEL.
HET HOLLANDSCH TOONEEL
DE FAMILIE LEHMANN.
Het ie nu welhaast 15 jaar gejeden,
<l*t ik re Amsterdam de première van
„Dc Familie Lehmann" bijwoonde. Het
was ccn prachtige voorstelling, waar
van men dadelijk zag. dat zij de ccrslc
van een £cer lange serie zou zijn. Me
vrouw dc Boervan Rijk als Lea, Her
mann Schwab ais oom Salomon, Lou»
Chrisrpijn als Siegm-und, Tilly Lus ais
Rachel zij voorai heed innig en mooi!
zij vormden om den ouden Sender
een sterk levend Joodsch mHicu. M«ax
boven alien uit ging toch Louis de
Vries als de oude Lehmann, voor hem
werd dc 4vond een triomf;»- door hem
werd die première een evenement!
Gisteravond zag ik, na zoo langen tijd.
in den schouwburg aan den Jansweg
Louis de Vries voor het eerst veer ak>
Sender Lehmann terug. Sender Leh
mann is nog altijd een der beste roöen
zoo niet de mooiste rol van Louis
de Vries cn daarom speet het mij voo>r
hem, dat er niet meer publick was op
gekomen om hem in het stuk van Rei»
chcnbach te zien. Louis dc Vries speelt
dezen ouder* vromen jood met een
ontroerende Innigheid en een steeds in
gehouden, maar .iuist daardoor voort
durend overtuigende kracht! Hij is de
geloovtge jood tot in de toppen van
zijn vingers, ccn patriarchale figuur in
de scène van het gebed, warm-mcn-
schclijk :n zijn verdriet sterkdevend
•n dc momenten van uitbarstende drift!
Geen oogcnhlik laat de Vries zich als
Sender Lehmann verleiden tot een te
veel. In de Familie Lohmann geeft
dc Vries ccn voorbeeld van voorname,
nobele tooncclspc.clkunst en gaat hij
ver uit boven dó creatie, die indertijd
Louis Bouwmeester in het stuk van
Rcichcnbach toen onder den tStel
Ketenen paf.
Dat dc bezetting van Het Hoi»
landsch Toonccl niet dc vcrge»lijking
zou kunnen doorstaan met die der pre.
micre was tc voorzien. Pine Beider is
een zeer knappe comédienne, maar mist
eigenlijk alles wat mevrouw dc Boer
-an Rijk mccbraoht om een oude Jood*
schc vrouw op hot toonccl tot leven te
brengen! Erfmann speelde oom Salo»
mon niet kwaad, maar aan zijn jood
zijn konden wij moeilijk gcloovcn. Be»t-
ty Vink was sympathiek als Rachel,
doch bij dc herinnering aan Tilly Lus.
vfel zij geheel in het niet Eigenlijk
was Louis de Vries in dit Joodsche
stuk de ccrvVge waarachtige Jood op 't
toonecl! Na hem konden wij hij Pierre
•Mols nog het meest aan Oostcnsch
hloed denken.
Zoo min als doze Joden uit Silezie
ware zonen cn dochtcren van Israël
waren zoo min waron dc militairen uit
het kleine gurniizoc<nsstadi'C officieren
van do oude Pruisische armée! Reeds
bij dc première 15 jaar geleden
deed de Familie Lcbmann als tooneel»
werk niet bepaald modern aan; nu
na den oorlog maakt het ccn bijna
prae-historischen indruk. Ma-ar het U
om Louis de Vries in zijn mooiste rol
tc zicij. dat men een voorstelling van
Dc Familie Lehmann moe-t gaan bijwo
nen! Dc Vries zorgt er voor, dat het
publiek voldaan en blijde om ccn
avond va»n sterk tooneelspcl naar huis
terugkeert. Dc weinigen, drt gisteren in
den schouwburg Jansweg waren brach
ten Louis de Vries staande een lange
cn zoo krachtige ovatie, dat het wel
sohccn. of de zaal vol me.nschcn was.
J. B. SOHUIL.
DE TRFKVOGELS.
Het kiiu.-»tenscmble „De Trekvogels"
-ocht Mnnndfluavond de Gimcente»
•ikc Concertzaal die zeer slecht bezet
was.
„De Trekvogels' zijn een groepje
van 6 menschen. die zeer uitccnloopcn»
tic artistieke neigingen vertoonden.
Niet bij allen hebben die neigingen
zich tot schoone daadwerkelijkheid om
gezet. Zij die waard genoemd mochten
