OM ONS HEEN
STADSNIEUWS.
HAARLEM'S DAGBLAD ZATERDAG 31 DEC. 1926
No. 3624
NIEUWJAARSBESPIEGELING.
Vandaag oudejaarsdag en morgen de
eerste dag van het nieuwe jaar. maar
wanneer wij dan weer opstaan, is er
niets veranderd. De kromme eik in het
plantsoen in de buurt is nog even
krom. de kuil in de straat, waar je altijd
je teenen aan stoot op donkere avon»
den is nog steeds niet opgehaald cn
wanneer wij op oudejaarsavond met
geldgebrek naar bed zijn gegaan.*wor-
den we op den Nieuwjaarsmorgen niet
roet een goed gevulde portemonnaic
wakker. Heusch niet! Als Je maat*
schappelijke orde er niet was, die ons
noodzaakt van uur tot uur te weten
hoe laat het is, zouden wij best, als de
nomaden uit vroegere eeuwen kunnen
leven op de aanwijzingen van de zon,
maar die orde bestaat en ze cischt, dat
wij ons leven indeelen in uren, dagen,
maanden, jaren, waardoor wij den over»
gang van het eene jaar in het andere
Toch beschouwen _ls een hek dat dicht
en een deur die opengaat.
Rust een weinig denken we. al zeg
gen we het tot anderen en ons zelf
zoo niet. Rust een weinig, kijk eens om
en kijk daarna eens voor u uit. Dat
wil ik ook eens doen, niet voor mijn
„particuliere belangen die u niet aan
gaan en ook niet kunnen schelen, maar
voor onze algemeene belangen als be
woners van Haarlem. Of interesseeren
die u niet? Zijn er in onze stad, heb ik
wel eens een zwaartillend man hooren
vragen, eigenlijk wel algemeene belan
gen? Bestaat er bij ons wel een gevoe-
van saamhoorighcid als bewoners van
de stad. van do streak? „Wij verpiaat.
sen ons te gemakkelijk beweerde de
man dien ik bedoel, ..in een uur zijn wy
ver weg van huis en hof en vóórdat
we het weien zelfs over de grens van
het vaderland heen". En daarop voort
bouwende redeneert hij: ..liefde yoor
de stad der inwoning was goed. zoolang
we er. op enkele zeldzame gevallen na
bleven, bleven van 1 Januari tot o!
December; nu niet meer, nu wij weg
vliegen. wegstoomen, wegstroomen'
(daar meende hij de electrische drijf
kracht mee) „en even rustig te kooi
gaan in een logement ergens :n een
andere stad of in een ander land, a*3
in ons eigen huis". Zoo op het eerste
gezicht kan daar wel wat van waar we
zen, maar op den bodem van de zaak
ligt toch wat anders. Daar is toch nog
gehechtheid en toegenegenheid voor de
plek waar wij wonen, waar onze kin
deren opgroeien, waar wij de meeste
van onze gelukkige oogenblikken en
vooral ook, waar w ij de meeste van
onze tegenspoeden moeien ondergaan
en trachten te boven te komen. Kort
om. er is nog liefde voot onze woon
plaats, voor onze stad en voor ons
dorp.
Het kan dus niet waar wezen, dat
onze algemeene belangen zich bepalen
tot verlaging van de plaatselijke belas
ting, al is het waar, dat een van onze
gevoeligste Iichaamsdeelen in 1926 onze
portemonnaie was en in 1927 zal zijn.
Als we dus, na den terugblik, pas ge
geven in den vorm van drie artikelen,
ook even vooruitzien naar wat wij wen
schen dat komen zal, dan is daaronder
ook wel stellig de wensch naar belas
tingvermindering. Niet zoozeer, omdat
wij het bedrag van die vermindering
dan denken over te houden, maar om
dat wij het dan zelf naar ons eigen wel
behagen kunnen r itgeven; het hinder
lijke van belastingen is nu eenmaal, dat
een ander ons komt zeggen: „ik moet
zóóveel van je hebben cn ik zal het
besteden zooals ik goed vind". Zelf
heb je daar niet den minsten invloed
op, nu ja, behalve dat je mee kiezen
moogt de menschen, die het op de
beste manier zullen uitgeven, maar dat
is veel te indirect om indruk op je te
maken.
Minder belasting is dus een van ervze
wenschen voor 1927. En dan ook dat
de grensregeling eindelijk tot stand zal
worden gebracht. Ik vrees, dat die
wensch met minder geestdrift zal wor
d-en gekoesterd dan die over de belas
tingen: de zaak heeft al zoolang ge-
Sleept. de frischheid is er zoo af, ze is
zoo beduimeld en verfoniaaid. Bijna
niemand loopt er meer warm voor. Bo
vendien hebben de openbare besturen
en personen kans gezien, al knedende
en kervende, stampende en stompen
de. het plan tot grensregeling grondig
te ixderven, zoodat het nu een earica-
timr :s geworden, waar niemand meer
mee ingenomen is. Grensregeling is
toch al. in de oo-gen van vele burgers,
eigenlijk in hoofdzaak een strijd rus-
schen stadhuizen, een soor: van duel.
waarbij Gedeputeerde Staten aan den
eenen en het cenartcment van Binnen-
landsche Zaken aan den anderen
voor secondanten fungeeren. Maar
er is toch één argument voor algemeene
belangstelling van de burgerij. Name
lijk de wensch dat er nu een einde aan
komen zal. Niet uit bezorgdheid voor
de waardigheid van de open'bare be
sturen die in een grcnsrcgclingsproce-
dure wat energie er. practisc'nen zin be
treft. ;och altijd hopeloos wordt gebla
meerd en dus ook in dit geval nee*
meer te redden is. maar omdat een han
gende quaes tie van deze beteeker.is al
les remt en tegen houdt wat partijen
willen ondernemen. En niet enkel dc
bc-sturen. maar ook de oarric'Jiiereri
Als wij den hecren d:e bet voor 'f
zeggen hebben, een Nicarwjaarswemsch
mocs'cn sturen, zou het ^rze ziin: ,.gc
feliciiccrd met uw onwrikbare kalm'e
(wanneer u dat plezier kan doenó
maar maak er nu een eind aan. hor
dan ook maak er in vredesnaam eert
eind aan,"
Dat ik persooni"k. oo grond van oir-
delooze te'curstelrngen. on dit ooger.-
bl-k nog niet aan een afwikkeling van
de qua-srie oeloof. doet er weinig toe
Onze Haarlemsche gemeenteraad re
ken' Cr op da* de z«ak :n het ce-s*r
half iaar van 1927 haar beslag krijg'
Je ziet dat aan de besprekingen of on
derhandelingen of om het uiterst voor
zicht b» uit te drukken, aan dc voor
bereiding van besprekingen en onder
handelingen over de aanstaande wet»
houdersverkiezingen Daarbij wordt al
gerekend op wijziging zus cn veran
dering zoo, door stukken van Heem
stede. Schoten cn Haarlcmmerliede, cfiic
bij Haarlem s grondgebied zullen wor
den gevoegd, precies alsof de beer (oen
armoedig beertje) al gesehoten was.
Optimisme siort den mensen en wan
neer wij het nieuwe, jaar daar niet mee
beginnen, hoe zouden wij Jan het einde
halen! Misschien hebben vooral de kie
zers van deze toebereidselen tot de
wc.houders verkiezing ietwat vreemd
opgekeken. Want van wethouderabc-
r.ocmingen kan pas spr&ke wgze-n, na de
Raadsverkiezingen.
Hoe die afloopen zullen is op dit
oogenbhk zeker nog met hekend. Ot
moeten wij het zóó beschouwen, dat wij
kiezers door dc onvolprezen, maar den
persoonlijken wil en wensch to Ja al
wogvege&de, evenredige vertegenwoor
diging zoo netjes in hokken en vakken
zijn vastgezet, dat wij niet heen of
weer kunnen, als paarden, koeien ol
varkens, die per boot o! spoor ver
voerd worden, zoodat dc veel bespro
ken uitdrukking van Rutgers van Ro
zenburg: stemvee aldus een nieuwe
toepassing krijgt?
Soms trappen paarden achteruit en
wi« in de buurt is, moet dan liever op
dc vlucht slaan. Maar wij verdiepen ons
daar niet verder in en zien met leed:
wezen, dat eenige leden van den Raad
nu al van plan zijn. voor een hcrbcnoc-
rning te bedanken. Het is niet gema&>
kelijk uit te maken, of een enkele daar:
toe een wenk heeft gekregen of mis*
schien zijn kansen voor herkiezing on
zeker acht cn daarom liever de eer aan
zich wenscht te houden. Bij sommigen
raeenen wij evenwei te kunnen vast
stellen, dat zij wenschen af te treden
omdat het lidmaatschap van den Raad
ncn niet meer voldoet. Er wordt wel
eens smalend gezegd, dat Raadsleden
te veel aan hun zeccl kleven, maar het
komt mij veel bedenkelijker voor, dat
zij daarvan zoo gemakkelijk afstand
doen. Is dan de geestdriit waarmae zij
het ambt aanvaardden, in vier jaar
tijds gedoofd? Hebben zij zich zelf niet
voldaan of heeft de functie hen niet
bevredigd? Ziedaar vragen, waarop een
antwoord nuttig is voor het algemeen
bclar.g, want al is het noodig noch wen.
schclirk, dat alle Raadsleden naar één
model zijn geknipt, het algemeen be
lang brengt mee, dat zij allen met geest
drift voor de gemeente werkzaam zijn.
Zijn er voor 1927 nog dingen tc
wenschen, die het algemeen belang van
Haarlem voorschrijft? Als dit een ver
langlijst was als voor een bruiloft ol
voor een verjaardag met redelijke kans
van verwezenlijking, dan zette ik een
nieuw concertgebouw bovenaan. Wie
dc schenker zou moeten zijn: de ge
meente of de burgerij is een vraag van
de tweede orde en ongetwijfeld is het
laatste beter, maar of cr kans is een
paar ton van de ingezetenen bij eikaai
:e krijgen op een mooi gedrukte obli
gatie, maar met een toch altoos on-
zekeren coupon, zou ik niet durven
zeggen. Zoolang het niet ernstig ge
probeerd is, mag niemand het tegen
deel beweren. Zelfs niet, dat de 'ge
meente haar financieele medewerking
zou onthouden, omdat zij daardoor in
de positie van een ongunstig geplaat
sten concurrent komen zou. Öp den
duur ligt de bestemming van het 'stads.-
concertgcbouw toch in een heel andere
richting., geen muzikale noch chorco»
graphische. maar een typografische
richting. Nu 's lands financiën cr wat
beter voorstaan is ook vandaar mü»
schien steun te verwachten.
Verbetering van den singel-overgang
aan 't einde van de Groote Houtstraat
cn van de toegangen in die omgeving
is geen nummer van de verlanglijst
meer. Het staat voor de deur, sedert
het verzet in Den Haag tegen de weg
ruiming van de Suyssiaansche steen
blokken bezweken is. Voortzetting van
de asphalteering in dc stad sluit daar
bij aan; dat die halverwege eindigen
zou nu zij onder leiding van wethouder
Reinalda zoo flink begonnen is, vreest
niemand. Flinke voortgang in den bouw
van arbeiderswoningen is zeker 'n zaak
van groot algemeen belang: het begin
van alle welvaart, dat woord in
ruime bcteekenis opgevat, is een goede
woning en Ln weerwil van wat de wet
houder hiervoor al deed, komen er nog
woningen te kort.
In dezelfde gedachtelijn ligt de ex»
nloitatie van industrie-terreinen aan
het Noorder Spaame. Eertijds werd
Haariem beschouwd als een woonplaats
voor rijke lieden, met mooie nlantsoe-
ncn, goede scholen, aantrekkelijke con
certen en zoo meer; burgemeester
Sandberg was daar indertijd nog een
oorstander van. Zulk een beweging
loos paradijsje is ons ideaal niet meer.
Wij zijn er van overtuigd, dat een flinke
nijverheid (en handel) noodig is om
welvaart in een stad te brengen, recht
streeks en door wat zij vanzelf mee
brengt ook indirect. Goede woningen
zijn heel mooi, maar wanneer er voor
her. die daarin wonen zullen, geen loo»
nende arbeid is, ontbreekt er aan den
toestand een belangrijk element.. Als
dc bitterheid van de werkloosheid door
dc exploitatie van het industriekwar-
ticr kan worden weggenomen (en dat
geloof ik) dan moet daarnaar met ener
gie worden gestreefd- Natuurlijk is
daarvoor optimisme noodig Maar wie
heeft ooit gehoord, dat pessimisten iets
tot stand brachten?
Zoo zijn er vele zaken, waarbij dc
bewoners van Haarlem algemeen be
lang hebben: die van de Groote Hout
straat en van de Nieuwe Gracht cn
van het Amsterdamsche kwartier en
van de Leidschebuurt en overal., he:
zou wel een steun zijn voor den Raad
en voor het dagblad (inderdaad ook
voor de pers) wanneer de ingezetenen
daarvoor belangstelling toonden, meer
dan zij tot nu toe hebben gedaan. Men
kan toch ook het algemeen en het per
soonlijk belang niet van elkaar schei
den. als twee helften van een koek
worden doorgesneden met een mes. Die
twee belangen loopen in elkander over:
zeer zeker het algemeene in het parti>
culicrc. Al bespeuren kortzichtige lie
den het verband dikwijls niet. Zoo
zijn bijvoorbeeld de H. O V. en dc
asphalteering een voordeel voor oen
winkelier in cachcnez in de Kruis
straat cn voor een sehilderspatroon in
het Schoterkwartier; wie dat niet be
grijpt moet zijn hersens voordat 1921
begint. ecns flink opschudden. Daarna
zal hij cr zelf nog wel duizend soort,
gelijke voorbeelden aan kunnen toe
voegen.
- J. C. P.
HET SCHEIDSGERECHT.
DE BESLISSENDE EED.
Wij lezen in Kweekersblad:
Het Scheidsgerecht voor den Bloem»
bollenhandel heeft een geschil berecht
tusschcn de Firma Wed H. Kimman,
te Wijk aan Duin, als gedaagde, en
Gebroeders Koelman, te Wijk aan Duin
als eischer, betreffende een koop en
verkoop van een partij Spaansche iris
sen, afgesloten in 1925.
Eischer (Koelman) stelt verkocht en
geleverd te hebben 175.000 stuks Spaan
sche Irissen a 1 top. en I volgens
een vooraf overeengekomen soorten
lijst, met eenige spelling, doch onder
de gehoudenheid om de duurdere soor
ten in evenredigheid te leveren van dc
minder dure soorten.
Bij de afrekening in Mei 1926 wenscht
gedaagde (Kimman) 130 in te houden,
op grond, dat eischer te kort van de
duurdere soorten heeft geleverd en on
der ontkentenis van de afspraak bij de
transactie dat duurdere en goedkoo»
pere soorten naar verhouding geleverd
zouden worden.
Eischer verklaarde niet in staat tc
zijn door getuigen of op andere wijze
de afspraak van het evenredig leveren
van de betere soorten aan de goedkoo*
nere tc kunnen bewijzen, en vroeg het
Scheidsgerecht aan gedaagde een eed
op te leggen, dat deze afspraak niet
was gemaakt
Het Scheidsgerecht verklaarde een
eed beslissend, en vroeg of gedaagde
bereid was die eed af te leggen.
Deze verklaarde er de voorkeur aan
te geven niet zelf de eed af te leggen,
doch deze terug te wijzen aan eische-
resse, in dier voege, dat door beide fir
manten van eischcnde partij de eed in
tegenovergcstelden zin zou worden
afgelegd.
De beide firmanten (Koelman) heb
ben toen in tegenwoordigheid van ge
daagde de navolgende eed afgelegd:
„Ik zweer, dat bij dc op 19 Juni 1925
door ons voor de Firma Gebroeders
Koelman met de Firma Wed. H. Kim
man afgesloten koonovereenkomst van
diverse Spaansche Irissen is overeen
gekomen. dat de Firma Koelman aar
rle op het koopbriefje vermelde aantal-
len niet gebonden zou zijn, doch dc
vrijheid zou hebben veel minder dan.
die aatitallen te leveren, mits zij slechts
in verhouding ongeveer evenveel van
de duurdere soorten leverden als van
de goedkoopere.
Hierop werd gedaagde (Kimman)
veroordeeld om tegen kwijting tc beta
len 130 plus 20 als kosten, vallen
de op de berechting van het geschil.
HET SPOORWEG
PERSONEEL.
Eenige wenschen.
Voor de binnenkort te houden alge
meene vergadering van de N-eder-
landsche Veceeniging van Spoor en.
Tramwegpersoneel zijn een groot aan
tal wenschen als voorstellen geformu
leerd en aan het hoofdbestuur toege
zonden, Oa. komen op den beschrij
vingsbrief verschillende voorstellen var.
de afdeoling Haarlem voor:
Van het locoraotteFpeTso-ncci kwa
men o m. de volgende voorstellen:
a. De vergadering drage bet bestuur
pp het noodiigc tc doen ter invoering
van een vo-ilcdag' dricplocgenstelscl ir.
den rangeerdienst in dier voege, dat
achtereenvolgens vroege», late* er
nachtdienst verricht wordt.
b. De vergadering drage het hoofd
bestuur op het noodige te doen, dat
bij uitbreiding der electrische tractie,
wat vermindering van stoomtractic ten
gevolge zou hebben, bij eventueel tc
werk stellen van loc. personeel op de
electrische treinen, dc k>onen en pro»
motie-kansen voftr dit personeel ge
waarborgd zijn.
c. De vergadering drago het hoofdbe
stuur op het noodige tc doen. ter ver*
krijging van een regeling, waarbij dc
promotiekansen voor het locomotief»
personeel vast geregeld zijn, door in»
voering van de volgende regeling; Dc
Iccrlmg»machinist wordt na vier jaar
vaste aanstelling in de gelegenheid ge
steld examen te doen als onder-machi-
n-ist.Bij slagen volgt aanstelling als zoo»
danig, echter niet eerder dan op 25*ja»
rigen leeftijd. Onder-machinisten wor
den na 4 jaar bevorderd tot machinis
ten.
Van het treinpersoneel vermelden Wt
het volgende voorstel:
De vergadering drage het bestuur op
:cn onderzoek in te steijc-n naar de be»
djenrag door 1 man op dc treinen, zoo-
a's dit b.v. op het traject Haarlem—
IJmuiden het geval is cn te trachten
an de hand van dit onderzoek de bc»
dicivng door twee man te doen plaats
vinden.
Van het personeel Weg en Werken
De vergadering drage het H.B. op e-
voor te ijveren, dat het aantal losse
wegwerkers worde verrnrndcd, even
wel met dien verstande, dat het kade
es- personeel worde uitgebreid.
Als toelichting wordt gezegd: Dc
alrijke ongevallen hebben wel ccr
schril licht geworpen op het ondeskun
dig onderhoud van den weg en hc1
lang voor het publiek het personeel,
dat hieraan zoo spoedig mogelijk een
einde komt.
Van het stations», tractie» en het de*
pötpersonecl:
De vergadering drage het bestuur op
het noodige te dopn, dat bij ontsporin»
gen enz. de dagtaken van het perso
neel niet al te veel worden opgevoerd
Door Haarlem werden de volgende
candidaten gesteld voor hq| Landelijk
bestuur:
Voor het werkplaatspcrsoneel: W.
dc Geest, ploegbaas alhier.
Voor het statioospersonecl belast
met de veiligheid: J- W. H. Prins, le
Seinhuiswachter en J. Roos rangeer
der. beiden alhier.
Voor het stationspersoncel niet hc*
last met de veiligheid: W. P. Bruijns.
arbeider te Haarlem.
LETTEREN EN KUNST
MUZIEK
FEESTCONCERT TER EERE
H. W. HOFMEESTER.
H. W. Hofmeester.
Een zeer verdienstelijk stadgenoot is
gisteravond op hartelijke wijze gehui-
oigd; een man. populair in den besten
zin des woords, doch bescheiden
weinigen, de heer H. W. Hofmeester,
ie alom bekende dirigent van Harmonie,
Crescendo. Nog in een andere, meer
officicele functie kennen wij hem, of
liever zijn spel. want als gemcentc-
bciaardic-.r blijft hij zelf aap ons oog
pnttrokkcr wanneer hij onder he:
voortzenden zijner welluidende klank-
golven onzen gce3t omhoog voert
Doch niet de hooggeplaatste muziek»
autoriteit gold de huldiging, wèl den
immer modesten. immer hulpvaardigcn
leider, die nu gedurende een kwart
Lcuw de heerschersstaf over Harmonie:
Crescendo zwaait. Dit feit wilde men
terecht herdenken want de Muziekver-
ceniging Harmonie-Crescendo speelt tr
ons openbaar muziekleven een belang-
iijkq rol. Hoevelc nationale feestdagen
heeft zij reeds door hare bclangeloozc
medewerking opgeluisterd; op hoevelc
Zondagen hebben de leden met hun
directeur rust versmaad cn zioh inspan
ning getroost om m bosch of tuin de
muziekliefhebbers ir» menigte tc ver
meien! En ontegenzeggelijk treft een
harmonie corps daar beter doel dan een
door zijn rdlaticf zwakke klank in dc
r>pen lucht zeer beperkt bruikbaar sym*
nhonie-orkest. Ook aan vele andere ver
ecni2rngcn op kunstgebied heeft Har
monie-Crescendo vaak daadwcrkelijkcn
teun concerten verleend, cn in de
r.amcn van hen die zich bij het jub:
icum d«s directeurs tot een cerccomité
-ddcjx vercenigd, spiegelden zich dc
ramen der corporaties, die dc heer
Hofmeester met zijn corps aan zich
had verplicht. Daar zag men dc namen
Burgemeester en secretaris van
Haarlem, van het raadslid v. d. Kamp.
van een lid van dc directie der Ned.
Spoorwegen, van ceo bestuurslid van
..Koninginnedag" van den directeur cn
den hoofdredacteur van Haarl. Dag
blad, van bestuursleden van tal van
ercenigvngen op muziek* en tooneel»
gebied.
Het fccstconccrt. slechts voor genoo*
digden toegankelijk werd geopend met
een niet onaardiger. „Florcntincr
Marscli" van J. Fiicik. Titels zeggen bij
zulke werkjes niet veel en hebben zei»
den programmatische bcteekenis, maar
het goede samenspel. het pittige
"rhythmc, de beschaafde klank die on»
danks dc besloten ruimte geen oogen-
blik hard of scherp werd, cn waarbij
vooral de sonore bassen te roemen wa
ren, stemden de hoorders terstond
gunstig. In de daarop volgende Ouver»
ture van F. von Suppé was dc onder
linge stemming niet steeds onbcrispclijk
en het potpourri»achtigc werkje heeft
ook op zich zelve niet zoo groote
charme als de tweede Arlésicnne Suite
aarvan slechts het Intermezzo voor
harmoniebezetting niet zoo geschikt
lijkt; in de Menuet werkte dc fluit zeer
lofwaardig cn de Farandolc bood aan
illc instrumentengroepen dc gelegen
heid een gunstig oordeel te verwer
en.Evenzoo de „Scènes bohémicnncs",
eveneens van Bizet; hier troffen in het
Prélude dc cornets-A piston door hun
mooien klank, terwijl tevens der cla-
rinctten haan victorie kraaide; in den
Marsch frappeerden dc deugden der
trombones, en in dc Danse bohémien-
ne de fluit met de als nizzicati klrnken»
de clarinettenstaccati. Van de Ballet
muziek uit Faust moest ik door 't ge-
orderde uur afzien.
Ter afwisseling speelde dc Amstci-
d.imschc violist Boris Lcnsky een aan
tal solonummers, met mooien toon en
enkele niet geheel gemotiveerde maat»
vrijheden. Daar zijn begeleidster plot
seling ongesteld geworden was, had
mei. Schuitmaker bereidwillig die taak
overgenomen, cn zij redde er zich ovci
"t algemeen aardig door, hoewel in dc
Romance van Beethoven geen cenhc'd
bereikt werd. In de stukken na de
pauze was dit aanmerkelijk beter; Hin*
docsch, Spaansch en Hongaarsch wa
ren toen dc melodieën, doch de voor
dracht had wat meer rassentcmpcri»
ment kunnen dcmonstrcercn. De vir
tuositeit des violisten lokte nog twee
toegiften uit.
In de pauze kwam het eere-comitc
den heer Hofmeester huldigen. Eerst
sprak de vicc-voorzitter van „Zang cn
Vriendschap", die ook meedeelde dat
de cerc*voorzittcr tot zijn spijt verhin
derd was om tegenwoordig tc zijn. Hij
prees de muzikaliteit, de hulpvaardig
heid en de bescheidenheid van den ju
bilaris, dien men niet gemakkelijk had
kunnen overhalen om zioh voor huldi
ging beschikbaar te stellen, noemde
Harm.-Cresccndo een der beste corp
sen VBn ons land, en bood hem namens
het eerc-comité een ameublement aan,
waarvan de foto aanwezig was. Daar
na sprak de ccrc*voorzittcr van Har
monie-Crescendo cn offreerde namens
de werkende leden een ruststoel en het
lidmaatschap van verwenste. Een der
oprichters van Harmonie-Crescendo, dc
heer J. van Esch, eerelid en lid van het
eerecomité bracht zijn hudle en groo»
ten dank aan den heer Van Bil*
derhcck (den ecrc«voorzitter), cn sprak
verder woorden van eer tot den jubt»
laris, memoreerde dc geschiedenis der
vereeniging, en hoe I lofmccster haai
eerste prijzen heeft doen behalen. Be
sturen van bevriende vcrecnigingen bo
den fraaie bloemenmanden, de eere
voorzitter ook nog cene namens een
fanfarecorps, cn gelukwenschen namens
„Caccilia". cn hierna gaf hij het woord
aan den jubilaris, die in eenige welge
kozen woorden zijn dank betuigde. Ver»
melden mag ik nog dat hem bij den
aanvang van het concert namens dc
werkende lctlcn een groote lauwerkrans
aangeboden was.
l::dcrdaad, gisteren is een verdien
stelijk en bescheiden man waardig ge
huldigd.
KAREL DE JONG.
HET TOONEEL.
HET NIEUW NEDERLANDSCH
TOONEEL
DE OPSTANDIGEN.
Ik durf het nauwelijks bekennen, maar
als waarheidlievend mensch mag ik het
niet verzwijgen: ik heb den roman „pe
Opstandigcn" niet gelezen. Ik schaamde
mij in dc pauze wel 'n beetje, toen ik dc
felle pro's cn contra's om mij heen hoorde
van de velen, die van de lectuur van
Jo van AmmcrsKüller's roman geno»
ten hadden. En toch was ik tijdens dc
voorstelling blijde, dat ik „De Opstan-
digen" niet kende. Ik zag nu niet
zooals het mccrcndccl der toeschou:
wers in dc verschillende tafcrcclen il
lustraties van het boek. kon het stuk
van Jo van AmmersKüllcr en Dcfrcs»
nc nu onbevangen qua tooncclwcrk bc-
oordeclen. En dan moet ik dadelijk zeg
gen. dat het als tooneclwerk cn ik
nxccn mij uit dc voorberichten in dc
Amsterdamsche dagbladen voor dc eer
ste voorstelling te herinneren, dat zoo
wel dc schrijfster van den romnn als dc
bewerker het als op zich zelf staand
tooneclstuk beschouwd wcnschtcn tc
zien vrij zwak is. Het stuk draagt ge
heel dc sporen van uit een -oman ge
trokken tc zijn. Het is wel zeker, dat
noch mevrouw Van AmmcrsKüllcr
noch Defrcsne dit gegeven, wanneer dc
roman niet had bestaan, in een oor»
spronkelijk tooneclstuk zoo in dezen
vorm zouden hebben uitgewerkt. Het
tooneclstuk zat geheel aan den roman
vast.
Dc verschillende personen, die zeer
waarschijnlijk in den roman in het volle
licht staan, blijven allen zonder uitzon
dering in het tooneclstuk schimmen. De
frcsne moest nu hij een lijvigen ro
man, die nog in 3 verschillende tijdper
ken speelt, in een beknopt tooneclstuk
moest bewerken, wel met zevenmijls
laarzen door die tijdperken heenstappen.
Nemen wij bijvoorbeeld 'dc eerste
twee tafcrcclen, waarin 't tijdperk van
1842 dnt naar ik van vele kanten
hoorde, in den roman het best geslaagd
moet zijn is behandeld. Ifct eerste
tafereel geeft niet veel meer dan een
amusante schildering van dc familie
Coornvclt met den hccrschzuchtigen bo
dewijk Coornvclt in het midden. Wij
zien, hoe alle Coornvclts buigen voor
den wif van vader Lodcwijk cn begin-
hen ecnigszins te vermoeden, dat het
pas gearriveerde Parijsche nichtle in dit
milieu moeilijk aarden zal. De hcclc
schildering is nog ui grof gepenseeld
de figuren zijn vrij sterk «.ingezet. In
het tweede tafereel wordt in dc slaapka
mer van Lodcwijk Coornvclt dan heel
het eerste deel van den roman „ver
werkt In één groote vrij geforceer
de familicscène krijgen wij tc hooren,
dat Nicolaas een blauwtje gcloopcn
#hccft bij Miebetje, dat Hendrik allen
reden had to bidden tegen dc „verzoe
kingen des vlccschcs", dat David dc
door hem zoo teer beminde Miebetje
op bevel van papa Coornvclt onmiddcb
lijk zonder ccmg verzet laat schieten,
dat Kcejctjc tegen haar wil met den ons
onbekenden dokter Wijsman gaat trou
wen cn dat Saartjc den toorn van haar
gestrengen vader op haar hoofd heeft
geladen, omdat zij zich bijna had laten
schaken, om nog niet tc spreken van
den strijd van Lodewijk tegen machi
nes, spoorwegen, liberalen, Thorbcckc
cn andere „producten van dcnSatan", het
vertrek van Miebetje cn het wel heel
zonderling aandoende familiogebed aan
het slot. Ik construeerde uit die overla
den scène heel den roman cn ik begreep,
dat wit i lï/ÏÏ flltr In r, l- r. 11.
euvel verbonden aan een groot aantal goede techniek, doch ook met een
losse menschen. Tiet is een groot be» cenigszins overdreven fortamento en
was die scène heel handig, qua tooneel
was zij overladen en zwak.
Wat is in het tooneclstuk dc liefde
van David voor Miebetje cn omge
keerd? Niets! En deze liefde is toch
waarschijnlijk dit bleek ook uit het
tweede bedrijf een der fundamenten
van den roman. In het tooneclstuk krijg
je ccn diepe minachting voor David,
die Miebetje zoo maar bij de eerste
waarschuwing loslaat, met geen woord
zelfs voor Miebetje opkomt cn tijdens
de hartstochtelijke verdediging van het
jonge meisje als ccn houten klaas cr bij
staat. Hoc is het mogelijk vraag je
je zelf af dat de levendige Miebetje
ook maar één oogenblik op dezen sulli»
gen jongen verliefd is geweest cn het
valt je moeilijk tc gclooven, dat Mie»
betje zelfs 30 jaar later nog aan deze
liefde zoo ernstig terugdenkt.
Natuurlijk is in den roman dit alles
veel meer uitgewerkt cn zij, die het bock
van Jo van AmmersKüllcr gelezen
hebben, denken zich dat alles bij het
zien van het tooneelstuk er bij. Zij vul»
len met dc herinnering van wat zij gele
zen hebben onwillekeurig aan. Maar dat
deze aanvulling beslist noodig is, wijst
op een belangrijk te kort in het tooneel
stuk. Zoo is er ook in het tweede bedi ijf
heel veel, dat voor iemand, die het bock
niet kent, .zeer vaag blijft. Heel dat ta
fereel in de salon van Saartje Berkhout
zou in ccn „niet bewerkt" tooneelstuk
toch moeilijk te aanvaarden zijn, waar
wij niet eens wisten, dat Saartje Coorn
vclt met een majoor Berkhout getrouwd
was geweest, laat staan, dat zij weduwe
cn moeder van vier kinderen was ge
worden. Het was geheel en al ccn „los
tafercel" uit een roman. En wat waren
voor ons al die socialisten, die in den
roman zeer zeker ccn belangrijke plaats
innemen, doch waarvan wij in het too
neelstuk enkel maar hooren praten.
Zoo stonden wij ook in het laatste
bedrijf weer tegenover menschen, die
slechts heel schetsmatig gctcckcnd wa
ren. IToe kon ons het verdriet van Do*
rothee over den ontrouw van haar man
cn haar mislukten strijd voor de vrouw
ook maar iets doen, waar wij van Doro»
thee totaal niets afwisten cn haar maar
in één tooneel hoorden zuchten en kla
gen. Neen, als tooneelstuk zou „Dc Op»
standigen" onmogelijk den toets van de
kritiek kunnen doorstaan.
Maar als zoodanig heeft het publiek,
dat gisteren onzen Stadsschouwburg tot
dc laatste plaats vulde, het stuk ook
niet willen zien. Zij, die den roman had
den gelezen en dat waren immers
bijna allen vonden hun vreugde er
in het gezin der Coornvelts nu eindelijk
in deze wel zeer fraaie decors in leven
den lijve tc mogen aanschouwen. Daar
was in dc eerste plaats dc strenge, oude
Lodewijk Coornvclt, wiens wil voor
vrouw en kinderen wet was, voortref
felijk gespeeld door Oscar Tourniaire,
daar was dc gedweeë Aagje, verper
soonlijkt door Antoinette Sohns, daar
waren de drie jonge Coornvelts, de
kwezel Hendrik, door Gobau nog wat
sterker naar de caricatuur getrokken
dan de schrijfster misschien heeft be
doeld, Nicolaas met dc groene oogklep.
goed gespeeld door Van Praag en
dc verliefde David, die door Louis Saai-
bom studentikoos en zwierig werd inge
zet, maar door den wil van de schrijfster
cn den bewerker al heel spoedig als een
zoutzak in elkaar schrompelde, daar wa
ren dc gehoorzame Kcejctjc Hen»
riëtte van Kuyk die met dokter Wijs
man cn dc al even volgzame Saartje
Maric Meunieur die met den offi
cier Berkhout moest trouwen, daar was
die oude. onderdanige sloof van een
Pietje, zoo kostelijk, raak getypeerd
door mevrouw Van BcemKapper en
vooral de jonge, lieftallige Maric Elisa
beth Sylvain, gedoopt tot Miebetje, pè»
tillant, frisch en vol charme gespeeld
door mevrouw RoyaardsSandberg.
Aan hen, die het bock van mevrouw
Van AmmersKüllcr kenden, schonk
dc opvoering van De Opstandigcn onge
twijfeld groot genot, al zal het hun bij
de tooncclvoorstelling misschien sterker
dan bij dc lezing van den roman zijn op
gevallen, dat in de contrastwerking tus
schcn het oude en het nieuwe wel sterk
met uitersten en felle kleuren werd ge
werkt. Als ccn der beste tafereclcn mo
gen wij wel de nutslczing met Nico
laas Bccts als ccn der hoofdfiguren
noemen. Hierin vooral trof mij het voor»
treffelijke, voorname spel van mevrouw
Royaards, die cr als dc 30 jaren oudere
Miebetje, hoogst intelligent, aristocra
tisch cn welbewust uitzag. Zij maakte
van deze strijdster voor dc vrouwen»
.mancipatic iets zeer bijzonders.
Het tafereeltje tusschcn dc 3 broers
cn Sara Berkhout deed wat erg opzette
lijk cn in dc teekening vooral van den
hofpredikant nu en dan ook wat
grof aan.
In de laatste 2 tafcrcclen kregen wij
het heden even sterk gekleurd als het
verleden. Tc oordcelen naar dat heden,
vrcczcn wij dat ook het verleden wat
opzettelijk kras is geschilderd. Knnv dc
Lccuwe. lïelcnc Trecp en Maric Meu»
nier speelden althans dc twee eerst*
icnocnidcn dc jeugd met den ver»
cischtcn modernen overmoed. Oscar
Tourniaire gaf levendig den boksenden
papa met dc polygame neigingen, So»
nhic dc Vries had wat haar niet kwa-
lijk was tc nemen meer moeite met
Dorothcc cn mevrouw Sablairolics speel
de „tante Dokmet een mc!o»r!-imn-
isch accent, wat in het wel zeer Oen.
tralc cn voor iemand, die het bock
niet gelezen had, wel heel onveryaehte
slot zijn verklaring vond.
Ik schreef reeds, dat dc schouwburg
tot dc laatste plaats bezet was. Dc voor
stelling boeide ook door de uitste
kende aanklccding zeer cn het suc
ces was heel groot Het is wel zeker, dat
Dc Opstandigcn liici tc Haarlem no"
op ccnigc volle zalen kunnen rekenen.
J. B. SCHUIL.
dat wat wij daar in enkele minuten hoor
den vertellen, in het bock van mevrouw
Van AmmcrsKüllcr ccn zeer belang»
rijke plaats innam. Maar wat was deze
roman in vogelvlucht qua tooritel voor
iemand, die het bock niet gelezen had?
Immers niet anders dan ccn vertelling!
doörICkét"c„" Quamrl1n"crtctog''5^t«llcc?k1^ Lddcn."
MONUMENT VOOR JAN STEEN.
Nanr het TTb!cl. verneemt is de com,
missie voor dc dezen zomer te I.c:dcn
gehouden Jan Steen tentoonstelling
voornemens, om het batig saldo v;;n ciiü
tentoonstelling t'e bestemmen voor ccn
