HAARLEM'S DAGBLAD
DE DOMEINEN TE SOESTDIJK.
LETTEREN EN KUNST
STADSNIEUWS.
DONDERDAG 20 JAN. 1927
TWEEDE BLAD
De voorzijde van het PaJeU der Koningin-Moeder te Soeetdijk.
Wie van Baarn de mooie wandeling
langs brecde lanen naar Soestdijk aan»
vaardt of zich er door dat moderne ver»
voermiddcl, de autobus, in een kwar»
tiertje heen laat rijden, ziet al spoedig
rechts het hek dat het by het Paleis van
de Koningin»Mocdcr te Soestdijk onmid»
dcllijk behoorende terrein omringt en-
weldra ontwaart hij ook door het ge»
boomtc heen een groot wit gebouw: het
Lustslot, waar Koningin Emma nu gere»
geld elk jaar dc zomermaanden door»
brengt en de Koningin, Prins Hendrik
en Prinses Juliana dan altijd een paar
weken komen verblijven.
Het Palcis maakt, ofschoon het uit
munt door eenvoud, toch door dc rus
tige en zuivere proporties van het hoofd
gebouw cn dc daarbij aan weerszijden
in een flauwe bocht aansluitende, later
bijgebouwde, galerijen wel een statigen
indruk, zooals het daar in dc verte ver»
rijst cn het er vóór liggende breede
grastapijt afsluit.
Die voorname rust treft vooral ook
den bezoeker die het park inwandelt
en van de overzijde van den vijver, waar
van het water in een nauwer wordend
gedeelte zich als een watervalletje in
een beek stoA, den achtergevel van het
Paleis beschouwt, Hoe was aan die
bouwmeesters uit vroeger dagen het ge
heim der juiste verhoudingen geopen
baard! Dezelfde rustgevende harmonie,
die bij zoovele, helaas steeds in aantal
afnemende, huizingen op oude buitens
het oog zoo aangenaam aandoet, zal ook
den bezoeker van Soestdijk boeien en
menigeen zal onwillekeurig vcrgclijkin»
gen maken met het vele ongetwijfeld in»
tcTCSsante maar meestal niet in de eer»
ste plaats voornaam>statige dat vrij in
onze dagen van zoeken cn stryd om ons
heen zien.
Daartegenover staat dat het Paleis aan
wie onder de bekoring van het uiterlijk
is geraakt, van binnen niet meevalt. Bij
de zalen en vertrekken die zich in de
lengte aaneenrijen zijn er slechts enkele
di« ecnigszins imponceren. Veel
blijft er van het bezoek niet
bjj wat het eigenlijke gebouw betreft,
maar wel zal menigeen, die Soestdijk be-
zocht, nog met vreugde terugdenken aan
de mooie, oude meubelen die hij er zag
en aan de prachtige schilderstukken, die
de zalen sieren, want een der vroegere
vorstelijke bewoonsters, Koning Willem
IPs weduwe Anna Paulowna, liet in het
Paleis alles samenbrengen, wat betrek
king had op dc geschiedenis van het
Oranjehuis: de portretten/galerij de
Oranjes, dc groote schilderstukken van
PicncoHin die de veldslagen bij Quatre
Kras cn Bautcrsum cn Thicncn voorstel»
len, herinneringen aan Van Spcyk cn
den Tiendaagschcn Veldtocht als: de
mantel van Van Spcyk. zijn lamp, een
deel van dc vlag van zijn schip. Mooie
vazen van kristal en Sèvres, prachtige
marmeren pendules met condclabrcs sic»
ren dc vertrekken.
Een vrij groot vertrek is de
audiëntiezaal. rechts van de hall;
hierbij sluit dc \Vaterloo»zanl aan,
waarin het greote, ccn gchoc»
len muur beslaande, schilderij van den
slag bij Quatrc-Bras cn ccn prachtige,
kristallen kaarsenkroon. Want bet Lust-
slot heeft geen clectrisch licht cn al
leen gasaanlcg waar die in dezen tijd
niet meer ontbeerd kon worden; het
eigenlijke Paleis wordt met kaarsen ver»
licht De verwarming geschiedt door
porccleinen kachels.
Door een gang waarin een bronzen
beeld van Dc Ruyter. komt de bezoeker
nu in dc Prins Willems Kamer, waarin
een copie van het Standbeeld van Prins
Willem I. dat vóór het Paleis in het
Noordeinde tc 's-Gravcnhagc staat en
ccn zeer oud, met ivoor ingelegd ameu
blement. Hierna volgt de eenvoudig ge
meubileerde bibliotheek waarin, als dc
Koningin haar Moeder bezoekt, het vor»
ste'::k gezin altijd de maaltijden gebruikt.
In de nu volgende groote zaal, die
naar weerszijden ccn prachtig uitzicht
biedtop dc Koningslaan en op liet
park en den vijver achter het Palcis,
worden buitengewone diners gegeven; er
naast is dc audientie-kamer vau de
Koningin - M oeder.
Een serre geeft toegang tot dc eet
kamer voor dc Koningin-Moeckr cn dc
hofhouding; zijn cr gasten, dan eet dc
hofhouding hier afzonderlijk. Daarnaast
is de gemeenschappelijke salon voor de
dames en heeren van het gevolg. Door
een serie kleine vertrekken komt men
weer terug bij het punt van uitgang, de
ruime, marmeren hall, waarin rechts een
breede eikenhouten trap toegang geeft
naar een zestal zit- en slaapkamers bo
ven. die niet bezichtigd mogen worden
dan met speciale Aachtiging van de Ko
ningin-Moeder.
•Van het park zijn al eenigc der voor»
naaraste aantrekkelijkheden genoemd In
de nabijheid van 't Paleis is de Oranjerie
cn ook staat daar in de buurt, van den
straatweg af zichtbaar, de oude water
toren, die bij dit artikel is afgebeeld cn
van waaruit vroeger, toen er nog geen
waterleiding was. het water door kopc
ren buizen naar het Paleis werd geleid,
na eerst in een groot bassin te zijn op
gepompt.
Vcrdcrqp gaat het park. waarvan Ko
ning Willem III een gedeelte, het Emma
park. speciaal liet aanleggen, in bosch
over. Geheel achterin staan een boerde
rijtje en nog drie huisjes, waarin ccn
jager en tuinpersoncel wonen. Een dier
huisjes draagt nog den naam van bc?
„Pannekockcnhuisje" omdat daar in dc
dagen van Anna Paulowna Prins Hen
drik en Koning Willem III de jager W.
K. Knoppers woonde, wiens vrouw wijd
cn zijd beroemd was om de voortreffe
lijke pannekoeken die zij bakte cn die
door de bezoekers „ter plaatse" ver»
orberd werden.
Het Lustslot Soestdijk is nu ruim 250
jaar in het bezit der Oranjes.
Eenigen tijd nadat dc jonge Prins Wil
lem III in 1672 tot Stadhouder werd
uitgeroepen kocht hij, groot liefhebber
van de jacht, dc Baarnschc bosschen
aan. In die dagen stond op de plaats
van 't tegenwoordig Palcis een hee»
renhuizinge waarvan eigenaar was
Mr. Cornells de Graeff, verwant aan
het beroemde geslacht der Bickers, dat
aan Amsterdam den burgemeester Mr.
Joan Bicker leverde, die gehuwd was
met Agncta dc Graeff. In 1674 kocht
Prins Willem III dit buitenverblijf cn
liet het als jachthuis inrichten met dc
bosschen cr om heen. Dit jachthuis, dat
dus thans 252 jaren oud is, is het hoofd
gebouw (het middengedeelte) van het
tegenwoordig Palcis. Soestdijk werd
voortaan zijn geliefkoosde verblijf. Spoc»
dig droegen de Staten van Utrecht hem
ook nog Soest, Baarn, Ecmbruggc cn dc
beide Ecmncssen op als „Hooge cn Vrijt
Ambachtshccrlijkhcdcn", ook de recht
spraak. De Prins was nu dus van deze
gemeenten onbeperkt gebieder; een door
hem samengestelde Rechtbank sprak in
zijn naam recht cn velde zelfs doodvon
nissen. Zoo komt het, dat de tegenwoor
dige Koningin»Moeder nog altijd „Hooge
Ambachtsvrouwe van Baarn" heet.
In 1676 kocht de Prins ook dc bos»
schcn tusschcn den Arasterdamachcn
Straatweg cn het dorp Baarn aan (bc--
halvc het aan Mr. Joan Bicker behooren»
dc landgoed „Dc Eult") cn weldra liet
hij de thans nog bestaande Koningslaan
aanleggen, die loopt van het Palcis naar
den kort na den slag van Waterloo door
dc Staten»Gencraal ter cere van den
Kroonprins, den latcrcn Koning Willem
II, opgenchten Gedenknaald. (De kanon»
nen die aan weerszijden van den Naald
staan zijn door den Prins later in den
Tiendaagschen Veldtocht op dc Belgen
veroveid). Dezs laan werd ccn der
prachtigste beukenlanen uit ons land;
jammer genoeg begonnen dc zware oude
beuken na twee cn een halve eeuw gc
vaar op te leveren. Zij vielen onder den
bijl van den houthakker. Met haar
nieuwe beplanting heeft de laan nu weer
ongeveer hetzelfde voorkomen als vóór
250 jaar!
Nadat Prins Willem III in 1689 Ko
ning van Engeland was geworden, ver»
toefde hij nog slechts enkele malen op
het Jachthuis te Soestdijk. De Koning»
Stadhouder overleed in 1702 cn daamu
ontstond over het bezit van Soestdijk
een geschil tusschen den Frieschen Stad»
houder Jan Willem Friso cn den Koning
van Pruisen, dat eindigde met dc toe
wijzing (in 1711) van dc bezitting aan
dc weduwe van Jan Willem Friso: Ma»
rie Louise, in onze geschiedenis beter
bekend als „Marijke Meu", moeder van
den latcrcn Stadhouder Willem IV. Dc
vorstin bracht gaarne de zomermaanden
op Soestdijk door, liet het Palcis ver»
fraoico en de stallen, die bij den ingang
aan den grooten weg hadden gestaan,
naar de overzijde van dien weg vcrplaat»
sen, waar zij nu nog zijn. Ook kocht zij
•an dc Staten van Utrecht de Ambachts
heerlijkheden van Soest, Baarn cn Eem»
brugge aan, welke die Staten, na het
kinderloos overlijden van Prins Willem
111, weer aan zich hadden getrokken.
H-aar zoon, Prins Wifllcm IV, was
slechts kort Stadhouder: van 1747 tot
1751 Cn hij vertoefde slechts weinig op
Soest<4jjtk. N-a zijn dood -kwam zijn we»
duwe, Anna van Engeland. a-!s Voog»
des van baar zoon, den latcrcn Stad»
houder Prins Willem V, „d© Gouver»
nantc" bijgenaamd, vaak te Soestdijk
verblijf houden. Zij kocht in 175S ook
het landgoed „Dc Eult" aan cn liet
dc daarbij behoorende bosschen ver
fraaien. Uit dien tijd dagtccken-cn bij
voorbeeld de Li.ndckom. dc G-roote
Kom, Troon, de Bcrccaux cn de Co»
mcdic. die evenzoovelc aantrekkelijk
heden vormen van het Baarnsohc
Bosch. Dc Gomedie is een door hooge
linden omgeven open plek in hc:
bosch. in dc nabijheid van de genoem
de Koningvaan, waar vroeger wel
openlucht-uitvoeringen werden gege»
cn. In den afgeloopen zomer werden
dc „Landspelen" gehouden in de na
bijheid van deze plek.
In 1707 aanvaardde Prins Willem V
het Stadhouderschap. In dat jaar
bracht hij een bezoek aan Soestdijk met
zijn gemalin. Wilhehnina van Pruisen
Het vorstelijk echtpaar word cr toef
groote fcestolijkihedcn ontvangen. Twin
tig jaar later waren de toe-standen ge
heel veranderd. In den nacht van -6 op
27 Juli 1787 trok een legertje van 3lX)
Patriotten uit Utrecht naar Soest k
om het Paleis van den door hen geha-
ten Prins te overvallen en te plunde
ren. Maar door de waakzaamheid en
trouw van den tot de lijfwacht van den
Prins behoorenden Duitschen grenadier
Christoffcl PuEmann werd deze aanslag
verijdeld. Puilmann schoot, toen hij ge
sommeerd werd zich over tc geven,
zijn geweer af en wekte zoo zijn mak
kers in het Paleis, die nog juist bijtijds
kwamen om de aanvallers terug tc ja
gen. Ui: wraak schoren dc Patriotten
den wakkeren grenadier necT, vóór zij
op dc vlucht !\lpcgen. Tegenover het
bekende hotel Trier aan den Amstcr-
damschcn Straatweg te Soestdijk, op
dc® hoek bij den Paleistuin, staat een
eenvoudig houten gedon'ktcckcn. ge.
wijd aan Pullnvann's nagedachtenis.
Menig wandelaar blijft cr even staan,
menig wielrijder stapt cr oven af. om 't
opschrift tc lezen dat vermeldt, hoe
Christoffcl Puilmann het verlies van
zijn leve® verkoos boven het afgeven
van zijn wapenen en jaarlijks rn den
rroegen morgen van den 26stcn Juli
wordt een krans van levende bloemen
aan het monument gehangen door amb
o-naren van "t Domein.
Toen Prins Wülem V naar Enge»
tand was uitgeweken cn dc Franschcn
hier meester werden. was hct_Palcis
ccnigcn tijd ..logement" (in 1799 en
later stalden de Franschcn er hun paar»
den in.)
In 18D6r»am de nieuwe Koning van
Holland, bodewijk Napoleon, het in
bezit. In 180S kwam hij het bewonen,
maar hij hield het cr niet lang uit en
vertrok weer «spoedig naar Het Loo.
Twee juar later zette zijn broeder,
Keizer Napoleon, hem af en nam bezit
an Soestdijk. Het ccni-gc gebruik dat
de machtige keizer van de bezitting
maakte was dat hij veel oud geboomte
iet weghakken en naar Naardon ver»
•oerdc tot versterking der wallen.
Gedurende een korte spanne tijds
dus werden de betrekkingen tusschen
dc Oranjes en Soestdijk verbroken
maar reeds 3 weken na den slag bij
\V3tcrl00, op 18 Juni 1815 droegen dc
Stfltcn»Gcneraal aan den held van
Quatrc-Bras, Prins Willem van Oranje,
den latcrcn Koning Willem II. het
Palcis Soestdijk en alle daarbij behooren
de gronden en gebouwen in eigendom
op. Als Kroonprins woonde Prins Wi!»
!cm met rijn gemalin dc Czarcndochtcr
Anna Paulowna van 181S tot 1840 des
zomers op Soestdijk; twee zijner vier
ndcrcn. de Prinsen Alexander cn
Hendrik, werden er geboren. In het park
achter het Palcis staan nog twee
boomon, waarin de Prins dc namen van
die twee zonen sneed.
Van 1840 tot 1849'stcn-d Soestdijk zoo
goed als verlaten: als Koning verkoos
Willem II Het Loo als zomerverblijf,
maar na zijn dood. in 1849, betrok An-na
Paulowna weer het Lustslot bij de
Baarn-sohe bosschen. Na haar overlij
den in 1865. kwam Soestdijk aan haar
tweeden zoon. Prins Hendrik, gehuwd
met Prinses Amalia van Saksen—
Weimar en toen Prins Hendrik in 1879
overleed werd zijn broeder Koning Wil»
lem III, gehuwd met Prinses Sophie,
Princes van Wurtenbcrg, cr eigenaar
De oude watertoren in het park, waarop vroeger een molen »tond. Van hieruit
werd het water, toen er nog geen waterleiding was, door groote koperen huizen
naar het Paleis gevoerd.
andere jaar de zomermaanden kwam
doorbrengen. Sedert het -huwelijk van
Koningin Wilhelm ;r.a betrekt de Kon In»
gin»Moeder geregeld e!kon zomer Soest
dijk gedurende ongeveer vier maanden,
van eiod Mei af. Zij heeft het tweemaa!
doen restaureeren en verfraaien, en o.a.
de galerijen en zijvleugels van glas docr-
voorzien.
Van de Domeinen te Soes id ijk vormen
het Park cn he: Paleis slechts een
deel.
De Domeinen in hun geheel worden
aan den Zuidkant begrensd door den
Utrechtschen Straatweg cn de Praam»
gracht die tot de Eem loopt, aan den
Oostkant door den spoorweg naar
Amersfoort, aan de Noordzijde door dc
Generaal van Heutzlaan tot „De
Oranjeboom" cn verder door den
Amersfoortschen Straatweg tot aan
de spoorlijn AmersfoortAmsterdam,
terwijl dc Westgrens wordt gevormd
door de Domlaan cn den Hcssenweg.dic
de spoorbrug af in een groote bocht
naar den Utrechtschen Straatweg loopen
Zij beslaan in totaal een oppervlakte
n Ip.m. 600 H.A.. het bij het paleis
behoorende park is pLm. 200 H.A.
Deze Domeinen, die hoofdzakelijk
uit bosschen bestaan, op enkele plaat»
sen slechts afgewisseld door wat weide
en bouwlan-d, grenzen weer en dit
maakt juist d-c omgeving van, Baarn zoo
mooi cn aantrekkelijk aan andere
hoschrijke bezittingen, <n.-l. aan de Hooge
Vuursche van Jhr. van den Bosch, de
Lage Vuursche van de familie Bosch
van Drakensteyn, .Buitenzorg" van dc
familie De Jong van Schouwenburg, en
het buitcr. van den heer Ins.nger langs
den Utrechtschen Straatweg.
De bezittingen der Oranjes te Soest»
dijk waren vroeger nog grooter dan
thans. Om een leening van de Maat»
schappij Zeeland, voor den stoomboot»
dienst van Vlissingcn op Engeland, voor
welke Icen-.ng Prins Hendrik zich garant
gesteld had. af tc lossen, verkocht n.l.
Koning Willem III verschillende gron»
den van het Domein Soestdijk. Op
deze terreinen ontstonden in korten tijd
dc fraaie Baarnsche villaparken, als het
Prins Hendrik» cn het Amaliapark.
Koningin Emma stond later nog be
langeloos den grond af voor het Zieken
huis aan de PcKinglaan.
J. C. E.
DE
SPOORBAAN AMSTERDAM-
ROTTERDAM.
De extra»trein waarmede morgen
Vrijdag, een onderzoek wordt ingesteld
r.aar den toestand van het traject Am
sterdam—Rotterdam. zal. naar de Tel
verneemt, worden samengesteld u:t een
D-trcinrijtuig le en 2e k!.. een electrisch
treinstel en ccn aanhangrijtuig 3e k!.. ge
trokken door één der grootste locomo
tieven. Aan de nieuwe electrische rij
tuigen werden enkele technische verbe
teringen aangebracht om het hevige
schudden, waarover op de lijnen Rot-
ierdam-Den Haag—Schevenir.gen veel»
vuuldig was geklaagd, op te heffen.
Het onderzoek van morgen zal nu
dienstbaar worden gemaakt aan het con»
stateeren van dé wisselwerking, die de
weg op deze electrische rijtuigen en
deze rijtuigen op den weg uitoefenen
bij groote snelheden. Aangezien het
'lier een proefneming betreft, waarvoor
geen maximum snelheid geldt, zal op
sommige gedeelten de snelheid ook bo
ven de 90 K.M. worden opgevoerd.
Teneinde de proefneming zoo goed
mogelijk te doen slagen, is het personeel
opgedragen, alles in het werk te steller
om een regelmatigcn loop van den p-oef=
trein tc verzekeren en -de gewone
treinen stipt op tijd tc laten vertrekken
opdat deze den procftrcin niet zullen
hinderen.
KANTONGERECHT.
Dc Koning liet het Palcis tot 1 Jul
1886 onbewoond: hij woonde evenals zijn
ader gedurende diens Koningschap,
des zomers op Het Loo. Maar op den
genoemden da'.um betrok de'grijze vorst
met Koningin Emma cn de toen zes*
jarige Prinses Wilhelmina Soestdijk en
1888 werd dit bezoek herhaald.
Twee jaar later overleed de Koning
1 Soestdijk kwam aan zyn gemalin,
dc Koningin loeder Emma, die cr gc-
UITSPRAKEN
J. A. A. overtreding van art%4_ van
het Motor, cn Rijwielreglement f 5 subs
1 dag hechtenis. J. J- overtreding van
de verordening op dc winkelsluiting te
Haarlem 3 subs. 1 dag hechtenis. J
van N. het loopen over verboden grond
ƒ4 subs. 1 weck tuchtschool. K. H
M. straatschenderij 2.50 subs.. 1 week
tuchtschool. J. H K. het wettelijk als
getuige opgeroepen niet ter terechtzit
ting van het kantongerecht tc Haarlem
verschijnen 2 subs. 1 dag hechtenis.
J. P. het 's avonds met onverlicht rij
wiel rijden 2 subs. 1 dag hechtenis.
A. 11. J. B. het tc Velsen niet als eige
naar zorgen, dat zijn hond niet losloo-
pend op den weg wordt aangetroffen
2 subs. 1 dag hechtenis. L. H. K. het
nis rijwielhandelaar een rijwiel koopcD
van een persoon, welke persoon hem
verdachte, onbekend was 25 subs. 3
dagen hechtenis. J. H. overtreding va»,
het Vleeschwarcnbesluit 1924 S. 315
20 subs. 3 dagen hechtenis. P. P.,
idem f 15 subs. 2 dagen hechtenis.
P. idem, idem. P. P- idem 2 maal 15
subs. 2 dagen hechtenis voor elke bot»
te. H. T. overtreding van het Motoi*
cn Rijwiclreglcmcnt f 5 subs. 2 dagen
hechtenis. A. \V. het als bestuurder van
een rijwiel daarmede rijden op den
openbaren weg dc tc maken bocht naar
links te klein maken 10 subs. 3 dd»
gen hechtenis. K. P. het loop,en over
verboden grond f 10 subs. 3 dagen
hechtenis. \V. M. v. d. K. overtreding
van de Leerplichtwet f I subs. 1 dag
hechtenis. Th. P. G overtreding van
dc Motor» cn Rijwielwct 5 subs. 2
dagen hechtenis. J. H. het loopen over
verboden grond 10 subs. 3 dagen
hechtenis. H. G. A. J. het rijden op
een weg welke in ócn richting be
reden mag worden in tegenoverge
stelde richting 2 subs. 1 dag hcch»
tenis. B dc B. het 's avonds met on»
verlicht rijwiel rijden f 2 subs. 1 dag
hechtenis. J. H. D. P. het als bestuurder
van een rijwiel daarmede een bocht
naar links tc klein nemen f 0.50 subs.
1 dag hechtenis. J. C. S. het te Velsen
zonder vergunning met negotie langs dc
rcigeld met de jon-ge Koningin om bet huizen venten i subs. 1 dag hechtenis
MUZIEK.
DERDE KAMERMUZIEKAVOND
VAN DE AFD. HAARLEM VAN
TOONKUNST.
Liesel von Schuch.
Mevrouw Liesel von Schuch leerden
we, een paar jaren geleden kennen als
een eoloratuurzangeres van meer dan
gewone bekwaamheid. Coioraiuurstem-
men mogen, in het algemeen niet het bij
uitstek geschikte materiaal voor dc ver»
tolking van lyriek zijn: toch gaf Liesel
von Schuch in een liederavond, een
poos na haar debuut alhier, veel goeds
te hooren. Gisteravond nu heeft zij
aan de verwachtingen van mij en van
velen met mij niet geheel kunnen vol
doen. Beheerscht klonken stem en zang
techniek in den aanvang, doch er was
een tekort aan warmte en welluidend
heid: ook de zuiverheid was. vooral in
dc hooge tonen piet steeds volkomen.
Daar. in de hoogte, klonk de stem
vaak eenigszins gesluierd en was de in»
tonatio te laag. Het beste bevielen mij
de liederen van Weber welk een
geest en trefkracht in deze formeel wat
oudcrwetsche muziek! en van Max
Reger; van de laatste muntten „Ein
Tanzchen" en „Mausefangen" door
öccstige vjrtuooze voordracht uit, ter
wijl „Des Kindes Gebet" niet zoo goed
cn wat vlak klonk.
Met Schubert wist zij niet in die
mate tc overtuigen of te ontroeren, in
't bekende „Heidenröslein" en in „Dit
Hoffnung" zong zij meermalen te laag;
in „Bei Dir" en „Das Echo" wonnen
stemtechniek en dictie het pleit. Doch
verinnerlijking kwam bet niet, en
dus lieten ..der blinde Knabe" en
.Nacht und Traume" nog wenschen
onvervuld.
Nog minder voldeden de «4 bfbliscbe
Lieder" van Anton Dvorak; in no. 1, III
en IV daarvan zong de zangeres pie
geheel zuiver en ook de muziek daarin
zelve kon mij maar ten deele bevredi
gen. En de liederen van Herrn staatlich
Drcsdener Staatsopern-Kapellmeister
Kurt Stricgler bleken ook al niet in
staat om de hoorders in geestdrift te
doen ontvlammen. Het eerste er van
was geheel en al Wagner; in dc vol
gende werden moderner tonen aangesla
gen; „Abend im Moor" wekte nog
wel een zekere stemming, doch in het
volgende „Pilze" hinderde mij een
beetje de zonderlinge tekst (poëzie als
in de andere van den componist) die
paddestoelen laat gichelen en de overi
gen schijnen mij muzikaal wat dik en
overladen.
Louis Schnitzler begeleidde als ge
woonlijk volgzaam en accuraat; in het
tweede der Biblischen Lieder minder
mooi.
Alles bijeengenomen was de avond
niet zoo gelukkig als de vorige van
Liesel von Schuch en moeten wc een
minder goede dispositie der zangeres
veronderstellen.
Op den volgenden Toonkunst-Kamer»
muziek-avond wacht ons weer een ge
not van hooger orde: het Capet kwartet
zal dan spelen.
KAREL DE JONG.
HET TOONEEL.
VOORUITGANG.
ZIJN REVANCHE.
Onze tooneel-letteren zouden er niet
veel aan verloren hebben, wanneer de
Dordtschc auteur J. van Randwijk „Zijl
Revanche" maar in zijn portefeuille ha 1
gehouden. Zijn stuk is van het begin tct
het einde een bedenksel en d3n nog niet
eens een handig bedenksel.
De oude Van Es werd, na jaren lang
zijn beste krachten aan de fabriek te
hebben gegeven, door zijn patroon ont*
slagen, omdat hij wegens een zware
oogziekte voor zijn werk niet meer
bruikbaar was. In zijD donkerte Van
Es wordt volslagen blind vindt h j
een machine uit, die voor dc fabriek
van groot nut zou kunnen zijn cn met
de hulp van een machinist cn het geld
van een vriendelijken aannemer lukt het
hem deze machine te construcercn. Dat
is bedenksel nummer cdn! Ieder, die
eenig begrip van machines heeft, bc»
grijpt, dat zoo'n ingewikkeld waarde
vol instrument niet zoo maar eens even
tjes in de bijkamer van een klein bur»
gerhuisje door een enkelen machinist ia
elkaar wordt geknutseld. En de oude
Van Es mag ook wel van een bijzondc*
ren bof spreken, dat hij op zijn levens»
pad toevallig een aannemer ontmoet, die
goed genoeg is om daarvoor zijn geld
voor te schieten. Maar dit alles had dc
schrijver noodig om tot „zijn wraak" te
komen, want het spreekt wel vanzelf,
dat de firma Boom, die eens van Es zoo
schandalig behandelde, juist in de groot»
ste moeilijkheden komt, zoodra de door
den blinde uitgevonden machine gereed
is en dat zij enkel nog maar gered kan
worden, wanneer van Es zijn uitvin»
ling aan de fabriek zou willen ver»
koopen.
De schrijver heeft dit alles prachtig
pasklaar gemaakt en alles als een
aannemer precies op tijd afgeleverd
om Van Es aan zijn „revanche" te hel»
pen. Want van Es weigert natuurlijk!
Maar de heer Van Randwijk heeft er
iets op bedacht om het geval ingewik
kelder te maken. Hij laat den kleinzoon
van den onmcnschelijken patroon ver
liefd worden op de dochter van Van Es
cn nu staat de oude blinde tusschen
dc liefde voor zijn kind en de haat te
gen zijn vrocgeren patroon. Want ook
Lena, zijn dochter, bemint den fabrikan
tenzoon. die een brave jongen en dus
de antipode van den harteloozen Boom
blijkt te zijn. Natuurlijk wint de liefde
het van de haat dat doet zij op het
toonccl gelukkig altijd maar niet dan
nadat zij door den ouden Van Es danig
op dc proef is gesteld. Pas wanneer Jaap
Poom den ouden van Es beeft verzekerd
dat Ir'j zijn dochter ook neemt „zonder
machine" en de vader dus de overtui
ging heeft, dat Jaap haar om haar zelf
n niet tcrwillc van dc fabriek tot
rouw wil, geeft hij aan den kleinzoon
van den gchaten partroon zijn kind met
als huwelijksgift de heilbrengende ma
chine uit de bijkamer, die de fabriek
weer tot nieuwen bloei zal brengen.
Dit alles is men zal het uit dit
kort resumé wel hebben begrepen
louter bedenksel. Men voelt voortdu*
renrf bij het zien van „Zijn Revanche",
dat het in het gewone leven heel anders
toegaat dan in dit stuk. Voordat het
scherm nu het eerste bedrijf zakt, schud
je al ongeloovig jc hoofd, als je Van Es
aan zijn ergs ten tegenstander inge
nieur nog wel de teekeningen van
zijn machine ..ter inzage" ziet geven,
teekeningen, die een uitvinder als hij,
toch a tout prix achter slot en grendel
zal houden. En wanneer de jonge in»
genieur dan zoo maar met één opslag
ziet -dat daar wel wat inzit" en hij
terwille van het effect even daarna
dood-ecnvoudig zelf den koffiemolen
gaat draaien voor het kopje koffie, dat
Lena hem aanbiedt, dan weet je genoeg
en ben je gereed om je over niets meer
tc verwonderen. De heer Van Rand»
wijk blijkt een knutselaar, in wiens
werk je al even weinig vertrouwen
stelt als in de machine,, die Van Ea
heeft uitgevonden.
Toch kan niet gezegd worden, dat
de voorstelling, welke Vooruitgang
gisteren van Zijn Revanche heeft ge*
«even., het publiek niet heeft geboeid.
Integendeel! Men volgde met spanning
dat ..verhaal" en Het het na de verschil*
lende bedrijven niet aan applaus ont*
breken. Zelfs bij open doek klonk
eenige malen hartelijk handgeklap, ei
ken keer als de nobele figuren uit het
stuk van hun edele gevoelens de be
wijzen gaven. Vooruitgang heetf met
Zijn Revanche dan ook wel succes ge*
had en het is voor deze hard werkende
vereeniging te hopen, dat dit succes
ook tot uiting is gekomen in de pun
ten. waarmee de jury. die in het balcon
had plaats genomen, het spel heeft ge*
taxeerd. Wan* Zijn Revanche ging gis*
teren als concoursstuk van den wed»
strijd van den Bond van Arbeiders»too»
neeivereenigingen in Nederland. Daar*
om lijkt het mij beter om mij in dit
geval van een gedetailleerde kritiek te
onthouden. Hiervoor zal immers dc
jury wel zorgen. Alleen wil ik zeggen,
dat de leden van Vooruitgang ook gis*
teren weer het bewijs gaven het meest
in hun element te zijn, wanneer zij
eenvoudige meijschen kunnen weerge»
ven. De heer Van Dokkum behaalde
met den ouden blinden Van Es een
rechtmatig verdiend succes en ook
mevrouw Prinsenvan der Molen
toonde gisteren met haar expressief
spel weer. welk een waardevolle kracht
/ij voor deze vereeniging is. De groot
ste bijval was misschien nog voor den
zeer natuurlijk spelenden heer Van
Meeren in de rol van Van Willigen, den
gullen. hartelijken aannemer, wat voor
een groot deel ook kwam door de sym
pathieke rol. De heer Aalders beves
tigde in de ro! van Jaap den goeden
indruk dien hij bii een vorige opvoe
ring reeds had oemaakt.
Wij wenschen Vooruitgang van harte
een groot aantal punten en het daarbij
behoorend aantal fraaie medailles als
prijs van den avond van gisteren toe.
Dan zouden de leden van deze vereeni*
ging kunnen zeggen, dat de heer Van
Randwijk zijn stuk niet voor niets heeft
geschreven.
J B. SCHUIL.
ROYAARDS' VERJAARDAG.
Vrijdagmiddag zal de heer Willem
Royaards in de zalen van het gebouw
der Maatschappij „Arti et Amicitiae" ter
gelegenheid van zijn zestigsten verjaar*
dag recipieeren.
UITGAAN
GEMEENTELIJK ORGELCONCERT
Op het Gem. Orgelconcert, Vrijdag 21
Januari a.s. zullen orgelwerken van
Muffat Bach, Borowsk; en Boss!, viool-
werken van Vitali, Garcin en Glazau»
now uitgevoerd worden.
STADSSCHOUWBURG.
Maandag 24 Januari wordt in den
Stadsschouwburg opgevoerd de opera
Carmen" van G. Bizet. De Italiaan-
sche Opera had met Carmen dit seizoen
weder een buitengewoon succes. Er
treden in op Signorina M. Valverdi,
Signorina L. Lauri, O. Franzina, L.
Squarzina en de Signori F. Battaglia,
Piccioli, Baldo, Santolini, Parodi.
De muzikale leiding is toevertrouwd
aan C. Castagnino. Het ballet staat
der leiding van Signora Möria Gol»
ferini.
C. H. scheef in het Algemeen Han
delsblad over deze opvoering:
..De opvoering van „Carmen" door
de Italianen was schitterend. Dat kwam
in de eerste plaats door de voortreffe
lijks Carmen*typeering van Maria
Valverde.
Valyerde geeft Carmen zooals dat
moet, doch te zelden begrepen wordt:
een ongegeneerde woeste volksmeid,
maar ook een vrouw die van iemand
met volle overgave kan houden. Maar
ook vocaal kon de zangeres deze zware
partij absoluut aan. Het was in alle op»
zichten een pracht-prestatie.
De Escamillo van Piccioli was al
even frappant: een boom van een vent
en een boom van een stem.
De Don José van Battaglia was voor»
al vocaal opperbest.
Ook de bezetting der bijrollen was
goed, ongewoon goed zelfs. Ik hoorde
zelden een zoo senorc Zumza als van
Baldo een een Micaela als van Lauri.
Het kwintet in de tweede acte werd
'n virtuoos scherzo van onbekende pit
tigheid.
Dirigent Cartagnino bad weer geheel
het prachtpeu van het begin dezer
satgione; koor en orkest waren zeker
en soepel. Het ballet, geleid door Ma»
-'.3 Golferine was zeer charmant."
Het is zeker onnoodig de Haarlem»
sche muziekliefhebbers nog op te wek»
ken deze voorstelling bij de wonen,
want naar wij vernemen waren op den
eersten dag der bespreking de gaande*
rij, amphitheater en parterre reeds uit»
verkocht.
