HAARLEM'S DAGBLAD MIJN LEVEN EN KIJK OP HET LEVEN. ra. /I ;u FEUILLETON PAPIEREN ROZEN FLITSEN WOENSDAG 18 MEI 1927TWEEDE BLAD door BERNARD SHAW. Wat Shaw verder aan Archibald Henderson Vertelde. •..Copyright 1527. Anglo American Newspaper Servüce. /f Tfc I -■ +>4. 1 I' A>;> SHAW VAN HAARLEM'S DAGBLAD No. 899 NAAR BABY LUISTEREN ""1 De baby is eindelijk in slaap gevallen en je bereidt je voor op welverdiende rust je schrikt zenuwachtig op bij een vaag geluid concludeert dat het niet de baby was, maar een autosignaal in de verte uiten tegelijkertijd een gespannen sh'hh! dat geluid kwam toch uit? de kinder; kamer het geluid wordt sterker je fluistert als ze zich nu stil houden wordt het misschien weer rustig zitren bewegingloos, nauw durvend te ademen, terwijl het geluid zwelt, dan weer verflauwt, weer sterker wordt enz. op het kritieke moment laat je je bock vallen en tracht' te bewijzen dat hot je schuld niet was hierna verstomt het geluid cn blijft weg dc rust is weergekeerd. (Nadruk" verboden.) Een Amerikaansche vrouw goed gekleed, maar vol 2de rangsgedachten. Shaw in geest meer Amerikaan dan Engelschman. IToe werd hij socialist? Het manifest van de Fabian Society. De Amerikaan beeft geen tijd om iets goeds te doen. 'Bernard Shaw beteekent eigenlijk 'voor Amerika een groot verlies. In; dien verdienen het hoofdmotief van dezen man zou zijn, m.a.w. als zijn hoofddoel zou 'bestaan in het opstrij; Ik en- va® zooveel mogelijk geld, zou hij zich in de Verecnigde Staten hebben kunnen vestigen om daar werkzaam te zijn als leider der reclame^afdeeling van de een of andere grootsche on; derneming en een salaris van ettelijke snilHoemen jaarlijks opstrijken. Hij verschijnt zoo vaak hij dat verkiest op de voorpagina's der kranten. Ik heb eens een artikel geschreven, waar» in ik heb betoogd, dat Shaw in geest den Amerikaan, veel nader staat dan den Engelschman. Tallooze keeren is Shaw in zijn loopbaan 'in contact geweest met de Amerikanen. Voor zoover ik heb kun» men ontdekken heeft hij zijn eerste ar» tike! gepubliceerd in „Public Opinion" in het jaar 1S75. Hij protesteerde in dat artikel tegen de diensten die de Amerikaansche evangelisten Moody on Sankey in Dublin verrichtten. Deze ©vangelisatieswerkzaamhed'en droegen volgens zijn mee® in g geen godsdienstig •maar eer een wereldlijk, zoo niet een profaan karakter. In verband met de uitwerking, die hun „opwekkingen" op de bevolking hadden, verklaarde hij onomwonden: „De 'bedoeling is hen tot alleszins bruikbare leden der maatschappij te maken en in hun nog niet bekeerde vrienden het verlam» gen te wekken naar reactie, die of 6poedig plaats vindt of indien het resultaat uitblijft de bekeerde lang; zaam maar zeker doet terugkeeren in zijn vroegere, gebenedijde toestand. Op die wijze zijn vele jonge lieden uit hun loopbaan gerukt door mr, Moody's verleidelijke aansporingen. Het ge; vaar van dit alles is niet twijfelachtig want de verandering zit niet in den DE ROMAN VAN EEN CIRCUS» MEISJE Uit het Engelsch van RUBY M. AYRES. Vertaald door J. van der Sluys. (Nadruk verboden). 7) Neen, ik geloof niet dat ik u be; grijp. Wat hebt u er aan om groot en sterk en flink te zijn als u dergelijke dingen zegt? O, als ik eens een man was en tweehonderd pond bezat. Haar adem stokte bij de gedachte alleen. Wel, wat zou u dan doen? vroeg hij haar nieuwsgierig. Ik zou direct weggaan, naar Ame» rika, naar Australië, weet k het. naar 't andere eind van de weield. Werken mij zelf een bestaan scheppen. Wat een heerlijkheid zou dat zijn. Even was er stilte. Zco, zou je dat zoo heerlijk vin; den, zei de jonge Briton. Hij lachte nerveus. Wel, dan zal je ze hebben, Rosa» |lc. Voor mij heeft het geld toch geen aard der opgewondenheid, doch al; leen in den aard van 't sterfelijke individu", Shaw is tot het socialisme gebracht door een rede van den, Amerikaan Henry George, uitgesproken op 5 September 1883 in Memorial Hall lin Farringdou Street te Londen. In dis dagen voerde Henry George een grootc campagne over geheel Groot Brit; tannic. Hij bracht zijn hoorders tot een groot enhousiasme. Shaw, die ver» vuld was van de gedachten van Dar; win en Tyndall, van Shelley en Michel Angelo en Beethoven, had nooit voor; dien de sociale kwestie uit een cco; nomisch oogpunt bekeken. De auteur van „Vooruitgang en ar; moede" wist het wonder in Shaw te bewerkstelligen, en het vuur in zijn geest te ontsteken. George -was zelf geen socialist, ten minste niet van de Engelsch tak. Door toevallige omstan» digheden werd hij genoodzaakt op te komen voor het socialisme, dat hij wakker had geroepen. Shaw heeft eens in het openbaar verklaard: „Toen ik op die wijze plotseling geplaatst was midden in de groote socialistische beweging van 1883, kwam ik tot de ontdekking, dat vijf zesde deel der nieuwelingen, die tegelijk met mij wa; ren toegetreden, daartoe waren 'bewo; gen door de woorden van Henry George". Terwijl andere Engelsche socialisten wel eens hebben getracht den invloed van Henry George te verkleinen, heeft Bernard Shaw dc kracht, die er van de woorden van den Amerikaan uitging, nooit ontkend. Shaw trad 5 September van het jaar 1884 als lid toe tot de bekende ..Fabian Society" te Londen. Het instituut was toen nog slechts acht maanden oud. Hij ontwierp „Een manifest", het tweede van de serie, die door de Society zijn uitgegeven. Op de voor; pagina stond bij wijze van motto, dit citaat van den Amerikaan John Hay: „For always in thine eyes. O. Liberty N. R. Sh:nes that high light whereby the world is saved And though thou slay us, we will trust in thee". Karakteristieke gedeelten van het waarde heusch, niet meer dan een shilling voor jou zou zijn. Hartelijk nam hij haar hand. Het zal je in staat stellen dit leven vaarwel te zeggen en weg te gaan naar Amerika of waar je wilt. Ik zou je zoo graag hel; pen. Op deze manier kan ik het doen: tweehonderd pond is voor een meisje als jij een heel bedrag, dat je langen tijd op de been kan houden. Zij stond heel stil: zij liet haar hand even in de zijne liggen. Als ik er mee rond kan komen, kunt u dat ook, zei ze langzaam. Je begrijpt het heusch niet; er is een enorm verschil. Je bent jong, jc hebt niet geleerd veel cischen aan het leven tc stellen, weet weinig van de wereld. Neen, u weet weinig, viel ze hem haastig in de rede. Het is dom om te nraten als u doet, terwijl u jong en sterk bent. Uw heele leven ligt nog voor u en u praat alsof u een oude man bent, uie niets van het leven te verwachten lvwfi. Ik wil u nooit weer z en. Zij d-aaide zich om en liep weg over modderige veld. De jonge Briton bleef haar sprakeloos achterna staren. Hij was boos; hoe durf, de zij zoo tot hem spreken 'n piep; jong ding, ee narmoedig circusmeisje. Verachting had in haar stem geklonken. Verachting voor hem. Plotseling werd hij er rich bewust manifest waren wel de volgende zin; sneden: „Dat ieder mensch aandeel heeft in het bezit aan land en geld van het volk is een geboorterecht van ieder individu. Dat er onder de bestaande omstan; digheden geen welvaart kan heerschen zonder schande cn dat er niets kan verdwijnen zonder ellende. Dat het voornaamste resultaat van ons tegenwoordig systeem van natio; nale land» en kapitaalsexploitatie door particuliere ondernemingen is geweest 'de verdeeling van de maatschappij in vijandig tegenover elkaar staande klas; sen, met groote eetlust en gebrek aan eten eenerzijds en zeer veel eten en gebrek aan eetlust aan den anderen kant. Dat de huidige regeering even? weinig recht heeft zich ,,de Staat" te noemen als de rook van Londen recht heeft zich den naam „het weer" toe te eigenen". Shaw is herhaaldelijk uitgenoodigd tot een bezoek aan de Vereenigde Staten. Alle verleidelijke invitaties en vleierijen heeft hij tot dusver echter steeds van zich gewezen en naar alle waarschijnlijkheid zal hij nimmer het ,Xand of the Free and the Home of the Brave" met een bezoek vcreeren. Het tweede deel van deze betiteling der Verecnigde Staten wekt zijn er; gernis niet op, maar het eerste ge; deelte irriteert hem in, hoog-e mate. Hij vertelde mij eens, dat volgens zijn meening, Amerika minstens vijftig jaar in beschaving achter Groot;Brit? tannië aankomt. Dit was echter voor den oorlog cn deze woorden kunnen dus niet beschouwd worden als zijn oordeel op dit moment. Hij beschouwt de Vereenigde Sta» ten als een volk van dorpelingen voor het overgrootste deel 'bemoeizieke han; dels mensch en,. „Vrijheid", zei hij bij meer dan een gelegenheid tot mij, vrijheid bestaat er niet in jouw land". In antwoord op een verzoek van een beroemd Amcri; kaansch impresario om over te komen seinde hij: Waarom zou 'iemand, die •in Londen woont, wenscheen naar Amerika te gaan?.... Ik zit precies op de goede plaatsDe Amerika, nen- voelen niet, dat er bij hen geen vrijheid bestaatik heb er geen be; hoefte >aan het Vrijheidsbeeld tc zien... Zoover strekt zich zelfs mijn spotlust niet uit. Kort geleden heeft GrooUBrittannië Shaw beleedigd op oen wijze, waaruit overduidelijk kan blijken, dat daar al evenmin als in Amerika ware vrij? heid bestaat. Shaw was uitgenoodigd om aan het diner, dat ter gelegen» heid van zijn zeventigsten verjaardag werd gegeven door de Labour;Party, een rede uit te spreken. De voorzitter Ramsay MacDonald, ex»premier van Engeland, kon echter van de regeering geen toestemming krijgen om de rede door middel van de British Radio Corporation draadloos te doen uitzen; den, tenzij Shaw vooraf de verzekering zou willen geven, dat hij niet zou spreken over politieke of algemeen maatschappelijke kwesties. Kan er van iemand als Shaw, wien het polemi» see ren tin het bloed zit, groote r non» sens gevraagd worden? ,,Zij, die dat van mij vroegen", zei Shaw in zijn rede, die niet draadloos verzonden werd, „waren blijkbaar bevreesd, dat ik iets zou doen, dat geen Engelschman zonder schade te berokkenen aan zijn land kan doen". Verder gaf hij op het'geval nog deze commentaar, dat zeker niet spoedig zal worden vergeten: „Ze wenschtem, dat Ik mij van alle polemiek zou onthouden. WaaT blijft het recht van het vrije woord? Het bestaat toch zeker niet hierin, dat men in het open-baar mag con sta» te-ere®, dat er mijlpalen staan langs den weg naar Dover? Het is het recht te polemiseere-n, het is het recht de zaken critisch te beschouwen. Dat recht is de juiste basis van alle parle; mentaire regeeringen". In den loop van den wereldoorlog was ik de tusschenpersoon, die Shaw de uitnoodiging over bracht om naar Amerika te komen cn aldaar een be» perkt aantal lezingen te houden voor een honorarium, dat geloof ik wel hooger is aan er ooit voor een soort; gelijke onderneming werd aangeboden. Ik maakte hem op de groote 'beteekc; nisvan het oogenblik opmerkzaam Het was n.1. nog vóór het tijdstip waar; op Amerika zijn rol in den oorlog be» gon te spelen. In een brief uit Londen schreef Shaw mij: „Ik voel zeer wel de kracht van uw argumenten en ik voel me verplicht u dat te zeggen. Ik zie momenteel echter niet scherp wat mijn juiste weg is en ik hen er niet van 1 overtuigd, dat ik (behalve dan met het van dat het geen toorn was het ge; voel, dat hem dc vuisten deed ballen, maar schaamte. Hij was dwaas en laf geweest. Als een zwakkeling had hij zich dooi den eersten den besten klap van het nood; lot laten neerslaan. Ze had gelijk, dat ze hem verachtte, hij verdiende het Hij rend'e haar na en riep haar naam. Zij stond stil'en zei verschrikt: Shorny kan u hooren, wees toch voorzichtig. Laat hem. Ik ben niet bang voor Shorny. Neen, zei zij bevend. Maar ik wel. Jou arm, klein ding, zei de jonge Briton. Hij tastte door de duisternis en legde zijn hand op haar schouder. Hoe oud ben je, Rosalie? Achttien. Pas achttien? Ik ben drie;en;twin; tig. Hij voelde zich jaren ouder en toch was zij dapperder dan hij; zij had hem beschaamd gemaakt, zij had hem zijn mannelijk gevoel van e'genwaarde te» rnggegeven. Hij zou door zetten; hij zou zich niet onder den voet laten loo; pen door het noodlot hij zou zijn eigen weg zoeken.... en vinden; hij zou zijn teleurstelling te boven komen; maar zij hij zou haar moeten achter; laten in het ruwe leven, dat zij haatte bij dien deugniet Shorney en bij dien gebrekkige, tenzij.,.- Zijn vingers om» geschreven woord) m de Vereenngde Staten een taak te vervullen heb. Ge; durende een tijd van vier jaar is er de grootste aandrang op mij ui-tge» oefend om een tocht met lezingen door de Vereenigide Staten te willen ondernemen, maar de aandrang heeft mij niet zoo geprikkeld, dat ik tot de daad heb kunnen overgaan. Ik heb mij steeds aan den invloed, die er van de „tooverformules" uitging weten te onttrekken en ik heb nimmer een cent aangenomen voor het spreken in het publiek. Ik ben niet iemand, die ge; makkelijk een zóó lang record breekt. Eens inviteerde ik Shaw mij te bezoeken in mijn huis in het lieve dorp Ch-aped Hill, de ze-tel van d!e tevreden; heid van Noord;Carolina, dc oudste universiteit in de Verecnigde Sta; ten. Zijn antwoord was, als ik mij goed herinner, gevat in de volgende be; woordingen: „iMij-h waarde Henderson, Amerika is hard op weg tot het bar; barisme te vervallen. Ik waardeer uw uitnoodiging 'buitengewoon, maar ik kan er niet toe komen haaT te aan; vaarden. Ik zou willen komen in de verre toekomst, maar dan zal ik al lang overleden zijn. Als de Amerikaan een eigen type zal hebben verkre» gen. Als de roode kleur, de sterke kaakbeenaeTen en het wijkende voor; hoofd voor goed verdwenen zullen zijn als de mensch en zullen wandelen in een enkele rij en minder plaats noodfig zullen hebben om hun voeten neer te zetten en het geheele Amerikaansche volk, als het dan -toch onvermijdelijk is, meer is geworden dan een -troep onbeschaafde Indianen.. Ten aanzien van -o'e Amerikaansche vrouw is Shaw een ietsje meer com; plimenteus. „Zij gaat gewoonlijk goed gekleed, ziet er meestal goed uit en spreekt over 't algemeen -beter Engelsch dan de Engelschman, maar.... cn hier zit de 'bron van alle moeilijk; heden haar hoofd is opgepropt met tweede ran gsch gedachten en zij heb; ben geen ziel!" „De Amerikanen maken een reis om mij te zien", merkte hij eens op. Zij zijn buitengewoon vriendelijke men» sohen, maar zij dragen i-ets mee, dat zij betitelen met den naam „intellec» tucele ontwikkeling". Zij komen, en spreken met mij over de onderwerpen, waarover ik schreef toen i'k een jonge man was en hun hoofden zijn daarmee zóó gevuld, dat het moeilijk valt er nog iets oorspron» klemden haar hand zij stonden een oogenblik zwijgend stil in de duisternis. Lilian Fane zou nooit zijn vrouw wor; den, zij zou allang getrouwd zijn als hij zijn weg gevonden had dat hoofd; stuk v.T. zijn leven was afgesloten voor goed. Toen hij sprak klonk zijn stem ouder, ernstiger. Rosalie, wij hebben geen van bei; den vrienden. Ik ben nu net als jij, al; leen op de wereld. Ik moet mijn leven van voren af aan beginnen. Zou je zou je niet denken, dat het 't beste was als wij samen konden gaan, ^er weg? De hand, die haar vasthield, was nu rustig; hij koos zijn woorden met over» leg. Hij voelde haar vingers trillen in zijn greep; zij week achteruit, voor zoo ver zijn greep dat toeliet. Wat bedoelt u, vroeg zij; de woor; den klonken hijgend en heesch;gefluis; terd. Roderick gunde zich niet den tijd te denken; hij was als bezeten door zijn nlotselingen, heftigen impuls, Trouw met mij en laten wij samen naar een vreemd, nieuw land gaan. IV. Het was bijna middernacht, toen Ro» derick Briton dc auto terugreed in de stallen van het groote donkere huis. De staljongen kwam hem tegemoet, slaperig en geeuwend. Hij keek nieuws» 'kclijks ihife ontdekken. Zij vullen hun hoofd altijd met de gedachten van an; ■deren. De Amerikaansche vrouwen komen tot ons en zij dragen zeer vele tweedehandsch goederen met z>ich mee die zij zoo hoog mogelijk voor ons op; stapelen. Ik zou willen zeggen: „Dit zijn de dingen, die ik nu lang geleden verkocht. Laat mij het eigen bezit van de Amerikanen zien!" Bernard Shaw veroordeelt als so; cialist Amerika, omdat het een der beste voorbeelden is, van mafre-rialis; tisch standpunt, bezien van de werk; zaamheden van het kapitalisme. .Jullie hebt nu", merkte hij twintig jaar ge; leden op, „een beschaving -in Amerika, ■die bestaat 'in en door het bankkapb taal. ee® beschaving, die de slechtste en wreedste is welke ooit op aarde was gevestigd. Indien jullie Nebuka-dne» zar kon oproepen uit den dood en je zou hem tot alkenheerscher kunnen maken over Amerika, zou hij uitstc» kend bij jullie op zijn plaats zijn". Shaw verwijt altijd aan de Vereenig; de Staten hun sociale wreedheid, die zich het meest weerzinwekkend toont in hun, wetten op den kinderarbeid, de Ku Klux Klan, de lynchwet, de corruptie politiek, de crimineele statis; tieken, de exploitatie van de vrouw en een onoverkomelijk gemis aan fantasie. Zelfs de befaamde grondwet, merkte Shaw eens ironisch op. blijft enkel van kracht, wanneer zij niet door dollars ondersteboven gegooid of met va; cautie gestuurd wordt. Elke maat; schappelijke ontwikkeling, hoe zegen» rijik en onafwendbaar ook. uit het oogpunt van het algemeen belang be; schouwd, wordt niet logisch fin de sociale verhoudingen ingevlochten, maar wordt 'begroet als een of andere m on s ter»recl ame. Niet lang geleden probeerde ik voor Shaw aannemelijk te maken dat de Amerikaansche business nog niet zoo kwaad was, althans dik -betaalde. Zijn antwoord was: „Mijn waarde Henderson, de Amcri; -kaansche zakenman meent dat hij verbazend nuttig werk doet als hij en kel maar volkomen noodclooze tele; grammen verzendt. De Amerikanen hebben de meest volmaakte technische wonderen ter wereld, maar er is geen enkele Amerikaan, dlie zich om be» hoorlijke lectuur bekommert". „Maar mijn beste Shaw", protesteer» dc ik, „je zult toch toestemmen dat de Amerikanen geboren zakenlui zijn!" „O, ja", antwoordde Shaw, schouder» ophalend, „en daarom vinden ze nooit tijd om wat goeds te doen". gierig naar zijn jongen meester; zijn ge; zicht was zoo rood en zijn cogen had» den zoo'n vreemden glans, 's Morgens vertelde hij den stalmeester dat Mr. Roric dronken van Alperton tcruggc» komen was. De stalmeester gaf hem een klap om zijn ooren. Jij zoudt al dronken thuiskomen, denk ik, als jc ook maar half zooveel zorgen zou"3t hebben als Mr. Roric, zei hij. Het gebeurt niet iederen dag, dat een jonge man een fortuiu verliest. Neem je tong een beetje in acht. Maar het waren opwinding en een ge» voel van ellende geweest, waardoor in Roric's oogen zoo'n glans cn op zijn gezicht zoo veel kleur waren geweest. Het was hem alsof een nachtmerrie hem bekroop, toen hij van de stallen naar het groote huis terugkeerde. De bedienden waren allen al lang naar bed; één licht brandde laag in de hall. een grijze, korthartige herders; hond op de mat onder aan de trap hief zijn kop op en bromde toen de jonge Briton de deur opende. Daarop kwam het dier kwispelstaart tend naar hem toe. Roderick streek hem met een afwezigen blik liefkozend over den kop, hij hield van dieren en dat schenen zij tc merken. Scott stond naast hem cn jankte zachtjes van vreugde. De jonge Briton trok zijn schoenen uit cn hing zijn overjas opi INGEZONDEN MEDEDEELINGEN a 60 Cents per regel. W JIJ DE ANDROMEDANEVEE. 300 K.M. PER SECONDE. Een studie van den Amerikaan* schen astronoom V. M. Slipher, gepu» bliceerd in de rapporten van hef Low-etlbobservatoriuim, bevalt bijzon; dorheden over een waarneming gedw rende 3 1/2 maand van den beroem» den Andromodanevel, die verrassende resultaten hee-ft opgeleverd. Het on< derf zoek beeft het bewijs geleverd, dat dc Andiromed-arvel zich met do geweldige snelheid van ongeveer 300 K.M. per s-ecomde in het heelal in de richting van een onbekend doel voortbeweegt. Deze snelheid is de grootste die ooit aan den sterren; hemel is waargenomen. De met het ongewapend oog zi-chbarc geweldige Andromedanevel ontbreekt in dien bc; kenden sterrenatlas van Hipparch cn het is waarschijnlijk dat hij destijds zonder optische instrumenten nog niet kon worden waargenomen. Uit la'bcirc waarnemingen schijnt te blijken, dait dc nevel gedurende de Dcade afgc* loopen duizendtallen jaren ons zonme» stelsel meer cn meer is genaderd. De berekening van Karl Bohlin heeft in dien tijd tot resultaat gehad, dat de afstand op ongeveer 180 trillioen K.M. werd geschat. hij duwde zijn koude natte neus tegen de hand van den jongen baas als om diens aandacht te trekken. Toen Roric de trap opliep, kwam do hond hem na; hij bleef op dc onder» ste treden van dc trap staan, terwijl hij hem met zijn verstandige oogen nakeek. Roderick keek naar het dier. Koest jongen! blijf liggen, Scott. Dc aanhankelijkheid van het beest gaf hem een vreemd gevoel van dank; baarheid. Hij had er zich nog altijd op beroemd meer vrienden tc hebben dan hij wenschtc. Boven aan dc trap hing een levens» groot portret van zijn vader, het was kort geleden daar opgehangen; do zwaarvcrgulde lijst stak door haar glanzende nieuwheid sterk tegen dc andere portretten af. Roderick bleef staan. Hij lichtte den kandelaar, dien hij in zijn hand had, op, zoodat het kleine flikkerende vlammetje spook» achtige «lanzen wierp op het grim» mige, geschilderde gelaat. Zooals hij daar stond, was de gelijkenis tusschen de beide mannen, vader en zoon, die de oude Fergerson ook opgemerkt had, wel heel sterk: strenge oogen ke» ken in strenge oogen beiden hard, bitter cn zonder genade (Wordt vervolgd.)

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1927 | | pagina 5