EEN CAUSERIE OVER FILMKUNST
EN IN
HET BIJZONDER OVER
HET DETAIL
ZIJN DE BEGRIPPEN KUNST EN
FILM VEREENIGBAAR?
AMERIKA EN DE FILM
ROLPRENT EN
AMUSEMENT
Eén dezer dagen hield Jèrdaan, de
bekende teekenaar en filmrecensent een
lezing voor de Volksuniversiteit over de
ontwikkeling der kunstfilm gehouden,
waarin deze zinsneden troffen: De film
mag niet zijn gefotografeerd toonecl en
evenmin geïllustreerde tekst.
Inderdaad dit is onloochenbaar. Ja
renlang was de film dus juist wat zy
niet moest zijn. Het heeft jaren geduurd
alvorens men ontdekte dat de film een
eigen taal vermag te spreken, een origi
neel uitdrukkings middel is dat aan geen
andere bron zijn bestaansrecht ontleent
dan aan zichzelve. Dit is dus het bewijs
dat de cinematografie een zelfstandig
gjtingsmiddel is.
Ja, zelfs ml. even zelfstandig ais blj-
A *"foorbéel<r scnilSêren "of een "instrument
bespelen. Wij zullen straks zien waar
om.
Daartoe zullen wij eerst die belangrijk
ste aHer factoren in de film bespre
ken die Woensdag ook door Jordaan
zijn aangeroerd, namelijk het detail en
de tonaliteit, de geraffineerde toepassing
van het zwart en wit.
Wat het detail betreft: inderdaad, de
film heft er, wat de zuivere en volledige
weergeving betreft, het monopolie van.
O ja, in de meeste gevallen is het detail
op het tooneel ook van het grootste ge
wicht. Wij behoeven maar te denken
aan spelers als Rooyaards, Bassermann
en Till a Durieux en de Russen. Zij
richten zich naar het psychologisch
detaü vooral. Doch de camera is het
Instrument, dat wanneer het goed be
speeld wordt beter dan eenig ander
middel het detail tot in de zuiverste
en schier onnaspeurlijks te nuances vol
gen kan.
De tooneelspeler zal gebonden zijn aan
een nerveus handengebaar dat wellicht
zelfs voor een groot deel van het pu
bliek onopgemerkt, althans ongewaar-
deerd blijft: de cineast maakt een hand
in een zekere scène tot een hoofdfiguur.
Hij elimineert met opzet alles, behalve
die hand. Hij sleurt u met uw gedach
ten bü die hand en hij laat u niet eer
der los voor hij vindt dat de suggestie
van het beeld voldoende op u is inge
werkt.
Groote regisseurs hebben de compo
sities der details tot ware orgiën van
emoties weten te verwerken.
Zij hebben bewezen dat de aaneen
schakeling in serie van een reeks fi
nesses tot slotsom kan hebben een
grootsche totaalindruk.
Zij hebben ons getoond dat de be-
teekenis, de waarde, de ontroering van
een oogenblik een flits kan zijn, een
nauwelijks waarneembaar feit dat ont
staat en verdwijnt in een onderdeel van
een minuut. Doch de Camera is zoo
als Jordaan al zei een loupe, een
onfeilbaar wapen dat ieder voorbij flit
send detail vastlegt, dat onmeedoogen-
loos analyseert, ontleedt, en weer in
elkaar past; dat iedere gebeurlijkheid
waarlangs het noodlot in een ondeelbaar
moment zijn weg zoekt, beetgrijpt en
weergeeft
Op deze basis teogepast zal het ge
projecteerde beeld zijn bestaan altijd
artistiek kunnen rechtvaardigen. Zoo
wordt het een zelfstandige kunstuiting.
Geen ander toestel dan het opname
apparaat kan zóó volmaakt door uit
beelding van het kenschetsende uiter
lijk, het innerlijk weergeven.
Onze gedachten gaan onwillekeurig
naar Ohaplin. Jordaan heeft in zijn
lezing gezegd wat naar zijn meening
de peilers zijn van de zich langzaam
ontwikkelende filmkunst. Hij noemde
Asta Nielsen en films als 1' Agonie des
Aigles, Calligari, Variété, de Nibelungen.
Inderdaad deze zijn ook de peilers van
de moderne filmkunst. Doch er is een
andere filmkunst die uit anderen hoofde
bestaansrecht heeft. Die films, die
helaas nog maar weinig goede represen-
tenten heeft is van 't territorium dat wij
met eenige dichterlijke vrijheid
„The city of beautiful nonsens" zouden
willen noemen. Inderdaad, de stad der
heerlijke, der prachtige nonsens.
Wie herinnert zich niet Gold Rush?
Deze heerlijke tragi-komische creatie
van Charlie Chaplin? Wat is Chaplin
in deze film? Een humoristische homun
culus, een filmsohepsel, een levend ge
worden zwart en wit-droom. Een wezen
dat zijn bestaan weliswaar aan tech
niek en celluloid ontleende, doch dat
verder op het doek. het vierkante platte
vlak, los en zelstandig staat, dat ons
via zijn dwaze, groteske, ontroerende
fratsen naar een zeer onweretösch rijk
van onbeperkte fantasie voert en ons
bij iedere andere geste, ieder nieuw
Een buitengewone
luidspreker.
In Patersen New Jersey, wordt op
het oogenblik een luidspreker gebouwd
van buitengewone afmetingen. De
trechter heeft een omvang van 2 12
b}j 3 Meier. Men neemt aan, dat deze
luidspreker een dusdanige capaciteit zal
ontwikkelen, dat zij door een geheele
groote stad te hooren zal zijn.
Hoe luitenant Joffre
kapitein werd.
Joffre. de Fransche generaal, die in
den slag aan de Marne zijn naam op al
ter lippen bracht, kan terugzien op
een vermakelijken promotie en wel ten
tijde van den vorigen Fransch-Duitsohen
oorlog, toen Joffre de rang van luite
nant bekleedde.
Men bracht de forten van Parijs ln
staat van verdediging. Maarschalk Mac
Mahon kwam bij een der werken aan.
Hij had niets dan lof voor de geluk
kige regelingen en stelde toen eenige
vragen aan den luitenant. Bekoord door
de antwoorden van den jongen officier
en door rijn Intelliger'ie. vro-c de
Maarschalk hem naar zyn naam. Toen
dit gebeurd was wendde Mac Mahon
zich als vólgt tot hem; Kapitein Joffre
jk dank o.
Dramatiek voor de radio
te Stockholm.
De groote Zweedsche radiomaatsdhap-
pij „Aktiebolaget Radiojanst" had een
aantal Zweedsche schrijvers uitgenoo-
dtgd om deel te nemen aan een wed
strijd om het beste ..radiodrama" te
schrijven. Het totaal der te verdeelen
prijzen bedroeg 5500 Kronen.
De scheidsrechters konder echter niet
tot een beslissing komen nopens den
eersten en den tweeden prijs.
Den vier besten dichters werden slechts
derde prijzen van 500 Kronen toege
kend.
De gelukkigen waren Hjalmar Berg
man. Erik Lindorm; Frank Heller en
Sigfrid Siwertz.
Ernstig mijnongeluk.
Bij het vertrek der nachtploeg in de
mijn Goettelborn. stortte het pendel-
gewicht, aai bestemd is om de veilig
heidsdeuren tegen te houden, met het
volle gewicht op de stijgende lift die vol
met mijnwerkers was. Het zware blok
ijzer drong door het dak van de lift,
en trof de sidh daarin bevindende rbri-
crs. De 23-jarige delver Wilhelm Fuchs
uit Merchweüer werd terstond gedood.
Vijf andere mijnwerkers werden ernstig
gewend.
onverwacht detaü ruimere en schoon ere
vergezichten opent.
Zoo zijn de finesses in een film (de be
langrijke details) de punten waarlangs de
filmlnhoud springt, of waarlangs het
noodlot zich voltrekt. Men herinmere
zich slechts Gold Rush van CShaplin
waarin tragedie en humor behalve in
het spel van Ohaplin, het sterkst leven
in de filmflitsen van gescheurde jas, een
kapotte scheen, een opgebrande kaars,
een verlepte bloem, een korst brood, een
vergeten afspraak
Zoo is de camera het middel om u
de ziel van een gedachte, een dier of
een ding te toonen, dan als een zacht
teeder sentiment, dan als een cru, wreed
woord dat de waarheid uitschreeuwt
dat dreunt als een vloek- in *de» ooren.v.r.
Men denke aan Potemkin, men denke
aan de goede films.
Doch ook op het gebied der
meer middelmatige amusementsfilm
die de wereld toch altijd zal blijven
vragen is veel te doen. Waar artis
tieke principes overboord geworpen
werden heerschte maar al te vaak totale
bandeloosheid. Men begrijpt, nu nog
niet dat men altijd maar de pure onzin
geslikt heeft die de fabrikanten van
amusementsfilms hebben gelanceerd.
Doch ook hier daghet het. Er worden
tegenwoordig lichte, luchtige films ge
maakt, die zich verhouden tot den
ouden ontspanningsrommel, zooals een
goede Engelsche humoreske zich ver
houdt tot een sensatieroman in dub
beltjes afleveringen.
Trouwens hervormers van de bios
coop moeten zich niet beijveren om de
massa van het publiek te prepareeren
voor de zwaar artistieke kunstfilm. Dat
is water naar den Oceaan dragen. Het
publiek zal zijn ontspanningsfüm, ja
zijn sensatiefilm altijd blijven eisclien.
Daar is ook niets op tegen. Doch laat
men dan zorgen dat ook die goed zijn
Gelukkig zijn de bewijzen er al dat
ook dit genre film zich aan 't los ma
ken is van den vloek die er op heeft
gerust. Het portret van Adolphe Men-
jou staat niet voor niets op deze pagina
En met vreugde herinneren wij ons de
fllmgrap: De conducteur van den on
dergrond express. Een kostelijke sen
satie geschiedenis, geestig, gedurfd en
boeiend en ookartistiek.
En is het zóó ook niet op het too
neel? Het doorgezaagde weesmeisje,
Mottige dit, en Schele dat, de bloedige
drama's der poessenellekelder, hebben
eigenlijk afgedaan. Wij hebben daarvoor
terug gekregen de geestige, onderhou
dende stukken, als „De 7 sleutels van
Baldpate", „'t Politieraadsel". „t Chi-
neesche landhuis" (en in perfectie mis
schien de Parijsche Grand Guignol) enz.
als evenveel bewijzen dat er op het ge
bied van de romantiek, van de griezel
romantiek desnoods, toch oog wel Iets
goeds, iets artistieks, iets geestigs valt
te presteeren.
Dit is dus 'n pleidooi en naar "k
hoop een bewijs dat de film wel dege
lijk een zelfstandige kunstuiting kan
zijn.
De heer Jordaan kwam in zijn lezing
met kracht op tegen de bewering dat
omdat de film te veel te maken heeft
met techniek en instrument zij geen
kunst zou kunnen zijn. De heer Jor
daan motiveerde dit verzet met de be
wering dat het filmapparaat voor de
filmkunst is, wat een stuk houtskool
voor den holbewoner was, die de grot-
wanden met teekeningen versierde. Va-
riëerend zou men dus kunnen zeggen
dat wat voor den schilder het penseel
en de verf zijn. dat is voor den film-
schepper celluloid, opnemingsapparaat
en menschen-materiaalSchrijver dezes
is het daarmee eens.
Vóór deze stelling pleit dat bij films
als Variété, het opnemingsapparaat bij
voorbeeld bevestigd werd aan een
zwaaiende trapeze. Het filmbeeld ver
toonde toen de zaal ln de diepte met
het publiek ln een golvende beweging.
Een schitterend resultaat. Ook ln de
film Metropolis werden dergelijke prac-
üjken toegepast (waarmee wU natuur
lijk niet willen zeggen dat Metropolis
een geslaagde film zou zijn). In aan
sluiting hierop is belangwekkend wat
M. H. K. Franken ln het blad Filmliga
over Abel Ganoe, en diens werk in de
film „Napoleon" schreef
..Abel Gance is de Strawinsky
onder de regisseurs. Hij ziet een
film als een groote compositie, met
massale contrapuntische spannin
gen. Hij hecht groote waarde aan
de techniek en het toestel is voor
herh dc voornaamste acteur. Zoo
schreef hij in zijn scenario voor
Napoleon: „Het toestel wordt een
sneeuwbal. Het toestel verdedigt zich
alsof het Napoleon zelf was. Het is
in de schans en vecht. Het klimt
op een muur van sneeuw en springt
eraf. alsof het een levend wezen was
Een stoot met de vuist in het ob
jectief. alsof het armen had. Het
toestel valt op den grond, vecht op
den grond verder, staat op".
Dit is natuurlijk 'n gechargeerde voor
stelling van een feit, doch de vergei:jking
is aardig gevonden. Want het toestel
is wel degelijk, dank zij een speciale
kunstzinnige behandeling, een actieve
factor.
Dit ls slechts een losse greep uft
tal van probleemen die zich voordoen
wanneer men eenigssins dieper in gaat
op het vraagstuk kunstfilm. WU ver
wijzen verder naar de beschrijving bU
de illustraties die in vergelijking met de
bewegende werkelijkheid op het doek.
natuurlijk maar zwak zijn. WU eindi
gen met de gevolgtrekking, dat de
laatste jaren van filmindustrie, on
danks alle prullaria dat zU hebben op
geleverd toch het begrip hebben be
levend dat de film een zelfstandige
kunstuiting kan zUn.
F. A. ALTHOFF.
Bij de illustraties.
Adolphe Mcnjoi* (midden op dc pa
gina). Eén diergenen die waarachtig de
kunstenaars van het scherm zUn. In
Menjon wordt de ontzaggelijke waarde
van het détail ln de film bewaarheid.
Menjon verwerpt ieder grof effect.
Evenals Chaplin is hU noch tooneel
speler. noch variété-kunstenaar doch
het origineel wezen in zwart en wit op
het zwarte vlak, de ware Olmspelrr.
Het goed toegepaste zwart-en-wit
op de film ls één der belangrijkste fac
toren. Deze kop bewijKt tevens dat geen
enkel detail van de gelaatsexpressie aan
het oog van de camera ontsnappen
kan. (Zie den kop in den linkerboven
hoek).
Een voorbeeld van goede vak\'-v'.ing
geeft de afbeelding in den rechterboven
hoek. (Uit het Kabinet van Dr. Cal-
ligaw. De eerste fjlm. waarin abso
luut en radicaal gebroken werd met
de tot voor dien gevolgde methode van
gefotograf.erde tconeeitjes.
aan de pagina reohts. nog en
„groote kop" waaruit blijkt dat ln *t awart
en wit iedere kleine nuance ln het
masker vastgelegd kan worden.
En tenslotte eenige aardige kieken van
Charles Chaplin.
Hoe is de radio over de
wereld verdeeld?
Volgens een Fransoh tUdschrift ls de
radio als volgt over de wereld ver
deeld:
Engeland heeft 23 zenders en 2 mil-
lioen ontvangers; Duitschland heeft
24 zenders en 1.753.000 ontvangers; de
Vereenigde Staten 1600 zenders (waar
van echter ongeveer 1000 amateurzen
ders) en 6.500.000 ontvangers. terwUl
Frar.krUk 16 zenders en ongeveer
1.100.000 ontvangers telt.
Het ontwerp van het
nieuwe Shakespeare-
theater.
In haar ontwerp voor het nieuwe thea
ter ter herinnering aan Shakespeare,
dat te Stratford-on-Avon het afgebran
de gebouw moet vervangen, heeft de ar-
chitecte Miss Elisabeth Soott gewerkt
volgens het zuivere aesthetische begin
sel in dtn ultcrlUkcn vorm uitdrukking
te geven aan de iuneriUke bestemming-
De tooneel-kubus die hoog moet zOn
voor de behoeften der ensceneering
domineert in het ontwerp; en dc ont
werpster heeft niet beproefd hem door
een valschen gevel te verbergen. Het
gebouw, voor zoover men het kan be
oordeel en van teckening on model, is
massief en eenvoudig en veel belang
wekkender en moderner ln zijn r.rchltec-
tuur dan men in Brlttanjc gev.oon is
zien. De afmetingen zijn royaal, zoodat
er plaats ls voor 10-10 menschen. 4 O
ln de beste rangen en dc loges. 3 ri ;n
dc- zoogenaamde ..dress circle" 'dc voor
ste rUen van de eerste galeril en co):
behoorend tot dc beste plaatsen) en too
in de andere rangen. Dank zU de ruim'e
was het mogelijk foyers van flinke af
metingen te maken. Het plan omvat
voorts een terras aan den oever van de
Avon, waar men ln de pauzen een lucht
je kan .scheppen. Ook op andere wijze is
de rivier in het plan betrokken; want
er ls een landingsplaats voor hen die
per boot naar de voorstellingen willen
kernen. De mogelijkheid van owe: '.re -
mingen (die dit seizoen Juist ir. hn
Avon-dal hebben plaatsgehad» hebber,
het wenschelUk gemaakt den schouw
burg op een verhoogd vlak te zetten
Het gebouw ls geheel door een terras
omringd, van waar op sommige plaatsen
trappen naar de rivier leiden De too-
r.celruimte is ampel zooda*. opvoeringen
cp groote schee; kunnen plas:, 1 y>
Miss Scolt is cc eerste Engelsche die
een architecturale prijsvraag van be-
teekcnls heeft gewonnen.
