OM ONS HEEN
MIJNHARDT'S
BURGERLIJKE STAND
BERLIJNSCHE BRIEVEN
„HET WARMOEZIERTJE".
HAARLEM'S DAGBLAD ZATERDAG 4 FEBR. 1928
No. 3731
DE HOOGOVENS EN HUN GAS.
Het la alweer een paar Jaar geleden,
dat ln deze rubriek een beschouwing la
verschenen over de hoogovens tc Vel
sen en hun gasproductie. Men weet, dat
deze fabriek een groote hoeveelheid gas
voortbrengt als bijproduct waarvoor
zij toen geen bestemming had, die zij
nu nog niet heeft. In het artikel werd
toen gewezen op het zonderlinge van
den toestatad ln onze streek. De hoog
ovens produceerden groote hoeveelheden
gas, die zij ongebruikt moesten laten
vliegen dc vlammen die wij des
avonds ln dc duisternis konden opmer
ken waren er de bewijzen van. Intus-
schen werkten ln de onmiddellijke nabij
heid een aantal gasfabrieken; het fa
briekje to Schoten, dat te Heemated'
de fabriek te Haarlem; was het wonder,
dat de vraag aan dc orde kwam of het
niet practischer en goedkooper was,
wanneer de hoogovens al de gemeenten
ln den omtrek van gas voorzagen cn
dc verschillende fabrieken eenvoudig
werden stilgezet!
Evenwel was het vraagstuk rtu ook
weer zóó eenvoudig niet, Kort daarna
werd het fabriekje te Schoten, smartc-
ktnd van deze gemeente, gesloten en de
gaslevering opgedragen aan dc fabriek
tc Haarlem, die zelf in botsing kwam
'.net de hoogovens, toen dezen trachtten
do gaslevering aan Velsen aan zich te
trekken, terwijl de Haarlemsche gasfa
brick die tot dusver had verzorgd. In
den Raad van Velsen waren de gevoo
lens verdeeld, maar na een homerlschen
strijd tusschen de twee leveranciers
overwonnen dc hoogovens en verloor
Haarlem een goeden klant, dien
noodlg had omdat de clcbtrlsche centra
le haar zusterfabrlek in den Veer-
polder belangde en het op den duur
moeilijk dreigde to worden, de productie
op peil te houden, liefst die nog uit t<
breiden.
Do directie van de gasfabriek 1c
Haarlem ging evenwel niet bi) dc pak
kan neerzitten en zocht en kreeg naar
allo kanten afzet voor haar gas. Blijk
baar gaf dc leiding van de hoogovens
ook van haar kant haar ideaal om de
leverancier te worden voor den omtrek
niet op; een paar dagen geleden ver
namen wÜ uit oen kort bericht, dat zij
in onderhandeling was gekomen met de
gemeente Zaandam cn de N. R. C, van
Dinsdag gaf daarover nadere bijzonder
heden. Het hoogovenbedrijf verbindt
zich daarbij om 20 jaar lang gas te
leveren, vrij ln de gashouders te Zaan
dam. tegen 2-75 cent, per M3. voor de
eerste 2!-J mlllloen M3-, 1.9 ct. per M'.
voor een gebruik tot 11 mlllloen M3. en
1.75 cent per M.3 boven de II mlllloen
M 3. Daarbij zal gedurende den con
tracttermijn de helft van de wachtgel
den door dc hoogovens betaald worden,
voor de eerste jaren berekend op
230(H)-—zU zorgen voor den aanleg
en het onderhoud van het buizennet
Velsen—Zaandam cn zullen Worznervcer
als deze gemeente ook gas wenscht
slechts via Zaandam daarvan voor
sten- J».
Verwerpt de Raad van Zaandam d.t
voorstel, dan zal het hoogovenbedrijf
nan de gemeente Krommenie, welker
gasfabriek anders binnenkort aanzien
lijk zon moeten worden uitgebreid, ras
leveren voor 2-75 cent voor I 1/4 mn-
Jioen M3. en al het meerdere voor 2 1/1
cent per M.J., te leveren ln den gas
houder tc Krommenie.
Mocht de Raad van Zaandam even
wel hot voorski aanvaarden, dan be
hoeft Krommenie slechts over een hoe
veelheid van 3/4 mlllloen M3. den prijs
van 2-75 cent por M3, to betalen.
De directie van dc hoogovens neemt
op zich, om wanneer alleen met dc ge
meente Krommenie een contract alge-
sloten wordt, de helft van de wachtgel
den, als gevolg van de sluiting van de
gasfabriek aldaar, met een maximum
van 0.4 ct. per M3. aan deze gemeente
te vergoeden. ZIJ zegt toe, even
tueel© onderhandelingen mot de ge
meente Uitgeest omtrent levering van
gas door de hoogovens voor een nog te
bepalen tijd aan do gemeente Kromme
nie te zullen overlaten, nadat do termijn
die Beverwijk gelaten is om deze onder
handeling te voeren, zal zijn verioopen.
I>c condities van een eventueele levering
van gas aan Uitgeest dienen echter nog
nader te worden overeengekomen.
In de gemeente Zaandam bestaat te
gen deze voorstellen een vrij scherpe
oppositie, ook de wethouder van de be
drijven moet tot de tegenstanders gere
kend worden. B en W. van Krommenie
hebben evenwel een voorstel tot aan
neming van dc aan deze gemeente ge
dane voorstellen bU den Raad ingediend:
ln dezen Raad wordt een meerderheid
tot aanneming verwacht.
Deze plannen van het hoogovenbe
drijf zijn hierboven Ietwat uitvoerig mee
gedeeld om tc doen zien dat deze fa
briek ernst mankt met de levering van
gas aan de gehccic streek. Uitgeest. Be
verwijk, Krommenie', Wormerveer. Zaan
dam zijn daarbU betrokken. Toch zou
den de hangende voorstellen ln betrek
kelijk ver verwijderde plaatsen voor ons
in Haarlem alleen van theoretisch be
lang zijn wanneer niet de mogelijkheid
bestond, dat ook dc Haarlemse he gas
fabriek bii de pogingen van het hoog
ovenbedrijf zou worden betrokken.
Het la geen geheim, dat onze gasfa
briek allengs tot de grens van haar le-
verlngscapaoltclt gekomen is. In de laat
ste Jaren is hanr terrein Immers be
langrijk uitgebreid; Schoten is er aan
toegevoegd cn daarna een deel van
Heemstede en de rest van het gean
nexeerde gebied. De Haarlemsche gasfa
briek kan nu voor de keus komen: zelf
uitbreiden of de levering van het gns,
dat zil in de toekomst noodlg zal heb
ben, opdragen aan het hoogovenbedrijf.
Natuurlijk ls dit een rekensom, maar
dat toch niet alleen. Levering van gas
door het hoogovenbedrijf. ofschoon in
theorie ongetwijfeld aantrekkelijk, maakt
de gemeente Haarlem min of meer
afhankelijk van «en particulier bedrijf
Het hoogovonbedrijf. hoewel het den
schiln heeft van een seml-offloieel be
drijf daar het. gesteund wordt door hst
Rijk eu verschillend? gemeenten, Ls toch
tenslotte een particuliere onderneming,
met al de voordeden cn nadoelen daar
van. Een a an de nadeden is, dat 'net
eerder ln staking zou kunnen komen
dan eer. Rijks- of gemeentelijk bedrijf,
wal de gevolgen soutien »Un van ar
beidsconflicten in het hoogovenbedrijf is
dus voor ieder duidelijk. Ik herinner mij,
dat de directie de onmogelijkheid van
levering als gevolg van staking voor on
denkbaar houdt, maar of het Haarlem
sche gemeentebestuur daarvan even vast
overtuigd is, vormt een andere vraag
In ieder geval zouden de waarborgen
daarvoor wel bijzonder vast moeten
staan.
Een tweede moeilijkheid is de lig
ging van het hoogovenbedrijf, die mee
brengt. dat gas aan de gemeente Haar
lem over het Noordzeekanaal zou moeten
worden gebracht, dus door een zinker
Dit kan een ongunstig element zijn in de
voorwaarden van ongestoorde levering
en het Is In den gemeenteraad van Vel
san dan ock als een bezwaar genoemd,
teen er sprake van was. dc levering van
Haarlem door die van het hoogoven
bedrUf te vervangen.
Ging de gemeente Haarlem tot een
contract met het hoogovenbedrijf over.
dan zou dat uit den aard van de zaak
voor langen tild worden gesloten. Derge
lijke overeenkomsten, waarbij een kost
baar buizennet te pas komt, gaat "ie
mand aan op korten termijn; wfj zien
dat uit de voorsteller. n dc Zaansche
gemeenten, waarin een jdperk van twin
tig Jaar is genoemd, Bovendien kan men
van een zoodanig contract tot levering,
eenmaal aangegaan, theoretisch wel,
maar practlsoh zeer moeilijk terug; kie
zende tusschen de twee systemen; eigen
uitbreiding or levering door een ander
doet het gemeentebestuur feitelijk een
principieel© keus ook voor de toekomst.
Het schijnt wei zoo niet. maar de kracht
der feiten zal of kan het toch meebren
gen. Misschien zal het gemeentebestuur,
wanneer straks voor en tegen moeten
worden overwogen, zich wel eens afvra
gen, of de stichting van de P. E. G. E.
M., de bekende combinatie tot opwekking
en levering van electrlsohen stroom, wel
aansporen kan tot iets soortgelijks op het
gebied van het gas.
Er ls nog een ander vraagstuk, dat wel
Iswaar voor een particuliere onderneming
geen gewicht ln de schaal zou leggen,
maar voor een gemeentebedrijf zeker
niet zonder bcteokenis is, Iedere ultbrei.
ding van een gemeentebedrijf brengt uit
breiding van personeel mee cn ofschoon
bij het tegenwoordige systeem van gas-
fabricage een betrekkelijk klein personeel
voldoende ls, moet iedere man die ineer
aan het werk gezet zal worden, geiden
voor vermindering van werkloosheid en
'crlaglng van de v/erkloozenuitkecring,
die zco zwaar op onze gemeentebegreo-
ting drukt. Al is het bespaarde bedrag
misschien niet groot, de zuinigheid elscht,
dat een klein voordeel niet verwaarloosd
wordt.
Als ik dc zaak goed zie, zal straks,
wanneer het voorstel tot uitbreiding van
dc capaciteit van onze gasfabriek aan de
orde komt, het hoogovenbedrijf een po
ging doen om harerzijds tot levering aan
de gemeente te komen. Dc energie, waar
moe haar directie tot gaslevering aan ver
scheidene gemeenten trachtte geraken,
maakt een dergelijk aanbod zeer waar
schijnlijk. Dan zal do tijd gekomen zijn,
om dezerzijds uit te maken waar de beste
weg gelegen is, om te geraken tot het
grootste financieele voordeel, ln verband
met de hierboven opgesomde bezwaren
en andere moeilijkheden, die de leek op
gasgeblcd misschien niet zoo spoedig ziet.
Zoodat tic maar zeggen wil, dat de aan
biedingen aan de Zaansche gemeenten
ens niet onverschillig moeten laten. Mls-
ukt de overeenkomst met Zaandam, dan
zal het hoogovenbedrijf nog meer ge
spannen zijn op het verkrilgen van klan-
.en elders; maar ook als die doorgaat,
heeft het bedrijf te Velsen nog gas ge
noeg. dat het gaarne productief zal wil-
maken. De fantastische vlammen
dc sdhoorstcencn brengen niemen
dal op.
J. C. P.
VOOR HET DORUS RIJKERSFONDS.
Met een enkel woord mag thans, veer
tien dagen voor den grooten avond nog
eens herinnerd worden aan de welda
digheids voorstelling, die het plaatse
lijk comité van het Doms Rijkersfonds
(cie vereenigiug. die zich hel lot van de
oude mens c he n red dc rs langs onze kus
ten aantrekt) op Zaterdag 18 dezer heeft
georganiseerd.
Zooals men weet komt daartoe het
Rotterd amsch-Hofs tad toonee 1 in den
Stadsschouwburg een voorstelling geven
van ..Dover-Calais". In de pauze zullen
een aantal dames uit Haarlem en Om
streken thee schenken en heeft een
verloting plaats. Een feestelijke stem
ming wordt gewaarborgd door een Jazz-
orkestje van beproefde kracht.
Do avond die het comité verleden jaar
arrangeerde blijkt een uitstekenden In
druk te hebben achtergelaten. De kaar-
tenverkoop verloopt dU Jaar tenminste
volkomen naar v/onsch, zoodat zU. die
vandaag over veertien dagen hun liefde
voor do kunst in dienst van een goed
doel willen stellen, zich zullen moeten
haasten.
VRIJZINNIG DEMOCRATISCHE
JONGEREN-ORGANISATIE.
Woensdagavond 8 Fcbr. zal in de „Nij
verheid" een studiekring bijeenkomst der
V. D, J. O. plaats vinden, waar de heer
M. J. v. d. Plas een inleiding zal houden
over „Arbeiderstoestanden".
HAARLEM'S TOONEELCOURANT.
WD ontvingen het zesde nummer van
de H, T.-courant, officieel orgaan van
de vercenlglng „Haarlem's Tooneel",
liet blad opent met een hoofdartikel
van den voorzitter den heer J. van
Eden over: Het plaatsbespreken. Jlmmy
Giiley komt nog even terug op don wel
geslaagden Jan van Riemsdijkavond
Vorder troffen wij a&n de bestuursme-
dedecllngen. vervolg concept huishou
delijk reglement en de data van op-
oering van ..Gekocht en Betaald" en
de cabaretavond.
INSTITUUT VOOR ARBEIDERS
ONTWIKKELING.
Men sohrijft ons:
Zondagmorgen zal de heer Jan van
Zadelhoff, de bekende strijder voor
ontwapening. voor het Instituut te
Haarlem komen spreken over het in
teressante onderwerp „Uit het leven var»
onzen grooten voorganger Karl Marx".
Ilet is reeds heel wat jaren geleden, dat
van Zadelhoff te midden der Haar
lemsche arbeiders vertoefde. Nu hij Juist
dezer dagen zijn zestig jarig jubileum
in zijn Dordtsche „vaderstad" mocht
vieren, zullen dc Haarlemsche arbei
ders en hun vrouwen zijn aanwezig
heid ln onze stad ongetwijfeld des te
meer op prijs stellen. Overigens is van
Zadelhoff een bijzonder gezellig en le
vendig spreker, waar men graag naar
gaat luLsteren, terwijl voor het onder
werp ook ongetwijfeld veel belangstel
ling is.
Mej. Annie Lambrechts, uit Rotter
dam, een Jonge talentvolle alt-zangeres
zal de bijeenkomst opluisteren, begeleid
door den heer M. Bruyel Jr., aan den
vleugel. De bijeenkomst vangt aan als
steeds te half elf precies in bet gebouw
van den Haarl. Kegelbond aan de Tem
peliersstraat.
OVERNEMING VAN GROND.
B. en W. stellen den Raad voor. te
besluiten ln te trekken het besluit var.
den Raad der voormalige gemeente
Schoten d.d. 29 April 1927, no. 50 en hen
te machtigen kosteloos voor de
gemeente ln eigendom te aanvaard-en
den grond ten Oosten van den Rijks
straatweg, welke grond ingevolge het
voor de voormalige gemeente Scheten
vastgestelde uitbreidingsplan voor open
baren weg (Zaanenstraat) is bestemd.
GROND IN ERFPACHT.
B. en W. stellen dsn Raad voor.
hen te machtigen aan J. Fortgens, al
hier. in voortdurende erfpacht uit tc
geven, met de bestemming daarop te
bouwen acht woonhuizen, elk bestemd
te.:- bewoning door p-iet meer dan één
gezin, grond, gelegen aan de Sberre-
boschstraat, ter oppervlakte van pl.m.
1164 M2. en zulks tegen een erfpachls-
canon van f 0.77 per M2. per jaar.
EERSTE KAMER.
Woensdag a.s. om 11 uur za! de voor
zitter der Eerste Kamer aan de orde
stellen het wetsontwerp inzake de over
eenkomst met de Rotterdamsche Bank-
verèenlglng, de drie Indische petroleum-
ontwerpen, en het wetsontwerp tot wijzi
ging van do Vaccinatlev/et.
Woensdag 15 Februari zal het wets
ontwerp tot instelling van een Departe
ment van Defensie aan de orde gesteld
worden.
INGEZONDEN MEDE DEELINGEN
a 60 CentA per regel.
Hoofdpijn-Tabletten 60ct
Laxeer-Tsbletten .60
Zenuw-Tabletten 75c'
Slaal-Tab etien 90cl
M^ag-Tabletien 75cl
11 Bij Apotli en Drogisten
AANRIJDING TE GRONINGEN.
Gisterenmiddag te ongeveer vier uur
liep te Groningen de 72-jarige vee
expediteur A. Israel, wonende op hes
Sclioolholm, alhier, ever de klapbrug
aan het Buitenaamsterdiep. Op de
brug werd hij ingehaald door een
vrachtauto. Juist teen de auto hem
wilde passeeren maakte de oude man
een zwenking naar links, met het nood
lottig gevolg, dat een cler spatborden
don grijsaard raakte. Hij werd, meid:
de Tel., zoodanig gewond. dat hij
spoedig overleed.
BEVERWIJK.
Ondertrouwd: W. J. p. de Vries en
G. Bakkum.
Bevallen: J. C. E. MajoorMarees
d.; A. M. J. ter Burg—Roest z E.
Brantjesvan der Does z.
Overleden; G. T. HeUnls, 1 jr.; C.
Bakker, 85 jr., wed. v. c. van der Molen
ghwd met A. van Wengen; M. van
Duin, 78 jr., wed. van J. Zonnevc-ld.
HAARLEMMERMEER.
Bevallen: C. Bsuslnkden Rooien
z.; A. KoolhaasDol d.; A. Ackema
Visser z.; A. Braak—van der Pouw
Kraan, d.; E. M. van de Pol—Hou t-
kooper, d.
Ondertrouwd: A. C. Beets en A.
Nieuwkoop; J. van Staveren en A. K.
Huis.
Overleden: Stytje van ds Weele, 22 j.
dochter van II. J. van der Weele.
HAARLEMMERLIEDE EN
SPAARNWOUDE
Bevallen: Agterhofden Boér, d.;
van Splunter—Wen tink, z.; Rocpcrh
Visbeen, z. StcfclsKofocd. z.
Een Londensch voor jaar sseason in Berlijn?
DUITSCH TOONEEL.
BERLIJN „ZWEMT' IN EXPOSITIES.
(Van onzen correspondent).
De aanvrage om subsidie-verhooging.
Interieur van het „W&rmocriertj'i", met de kinderen.
Achter den tuin van het Gouverne- gen timmeren, op zolder, onder leiding
mentsgebouw in de Jansstraat ligt het I van een bekwaam vakman. Zij leeren zoo
.Warmoe ziertje".
Vroeger was het een soort hofje,
een lokaal er van werden wel repetities
door muzlekvereenlgingen gehouden en
ook hield do Warmoeziersbo3 (een
grafenJsbos) er zitting. Vandaar dat dit
eigenaardig samenstel van gebouwtjes
nog altijd den naam van het „Warmoe-
ziertje" draagt
Nu is het een tehuis voor kinderen,
waarvan de dames Elevens de Haan te
Eloemendaal, mevr, Caikoen en mevr.
Briét het bestuur vormen.
Het ..Warmoeziertje" heeft geduren
de de laatste jaren f 1000 subsidie van
dc gemeente gehad. En f 1500 kwam er
dan nog aan giften binnen. Zoo gaarne
zou het bestuur wat méér willen doen
dan*waartoe het nu, met moeite, ln staat
en daarom heeft het bestuur verhoo
ging van het gemeentelijk subsidie met
f 500 aangevraagd.
Wij hebben oen bezoek gebracht aan
hei „Warmoealertje", dat je door een
smalle deur ln de Morinnestceg cn clan
door een paar rechthoekig op elkaar
staande straatjes bereikt en vonden er
mej. Vallcnduuk. de directrice die er al
18 jaar den scepter zwaait, volgaarne be
reid ons vond te lelden eu in te lichten.
Eerst kwamen wij in een frisch. vroo-
Hik on vriendelijk lokaal, met aardige
meubelen. Hier cn la een speelkamer
tje er naast krijgen de kinderen gele
genheid tusschen en na de schooltijden
den inwendigen meusch te versterken on
prettig bezig to zijn.
Tusschen cn na dc schooltijden. Want
dit een tehuis voor kinderen wier
ouders om de een cf andere reden niet
ln staat zijn tussohen 12 en 2 en van 4
uur goed toezicht op hun school
gaande kinderen te houden. Wat dus de
crèche ln de Asterstraat ls voor de heel
kleine kinderen, dat is het „Warmoezlsr-
tje" voor de jongens eu meisjes tusschen
en 14 jaar. Dat het dus een buitenge
woon nuttige instelling is. die zeer ze
ker ruim steun verleent, behoeft geen
nader betoog.
Gemiddeld worden er ongeveer 35 kin
deren verzorgd. ZU krijgen er, gezellig
aan een paar lange tafels gezeten tus
schen 12 en 2 een warmen maaltijd er.
4 uur een boterham en een beker
melk. En zy komen .gr&Ag; 't is zelden
at cr eens een wegblijft.
Geen wonder: niet alleen wordt hun
honger er gestild maar zy worden er op
ilerlel wUzo, ver van dc straat cn haar
gevaren, bezig gehouden, Ds jongens mo-
al flink wat vóór den tyd waarop zU naar
een of andere werkplaats gaan als hun
leerplichtige leeftUd voorbij is. Ook kun
nen zij stoelsnmatten leeren. Er zyn heel
wat menschen, die hun versleten Weener
stoelen in liet ..Warmoeziertje" weer
nieuw laten maken. Wy zac,en een flinke
kist, om een stofzuiger in te bergen, on
der leiding door een der jongens getim
merd. Die kist was besteld. Dit even »ei
herinnering voor hen die de Inrichting
misschien op deze wijze zouden willen
steunen.
Gaarne zou het bestuur de werkinrich
ting nog uitbreiden met een schoenma-
kerU. Maar daan-oor ls meer geld
ook meer subsidie dus! noodlg. Want
de schoenmaker, die den jongens les-zal
geven, het le<"" cn velerlei andere benoo.
dlgdlieden moeten betaald worden.
De meisjes leeren er handwerken en
allerlei huishoudelijke bezigheden.
Soms wordt er gezongen 'oU dc piano
of de kinderen lezen een boek uit het
aardig gevuld# bibliotheekje. Bii mooi
weer mogen zU spelen op de binnen
plaats. die dan te klein blijkt.
Daarom bestaan er plannen voor het
maken, van een betere, gedeeltelijk over
dekte. speelplaats. Zoodra een huisje,
eigendom der stichting, vrij komt wordt
hieraan begonnen.
Zooveel mogelijk leeren de kinderen
ook zin voor orde. Elk hoeft een vakje,
waarin bij het binnenkomen de aan de
kinderen toebohoorende zaken geborgen
moeten worden.
Zoo worden de jongens en meisjes er
behandeld alsof zij allen deel ultmaak-
van een ordelijk groot gezin, waar
een prettige, opgewekte geest heerscht.
Verdient zuil: een nuttige instelling,
die zooveel zegenrijken arbeid verricht
voor kinderen, met wie het nnders mis
schien wel eens verkeerd zou gaan. nier
allen steun?
WU mecnen van wel en bevelen daar
om gaarne de aanvrage om subs'.dlever-
hooglng aan ln de aandacht van hen, die
er over ta beslissen hebben.
Vermeldenswaard ls nog dat de „pu
pillen" der Inrichting, ook na het verla
der schóól, niet uit het oog worden
verloren Indien verdere steun voor hen
gcwcnscht ls. Zoo hobben thans twre
van hen huisvesting gevonden, door dc
bemoeiingen van het bc ;tuur. h'J een
boer te Hengelo, waar ztf het uitstekend
maken. Een ander Li tc Zutfen en ook
over hem komen goede berichten.
Berlijn, 27 Januari,
Het Berlljnsche seizoen ls de volle win
ter, ZU. d:e officieel voor deze wereld
stad propaganda maken en daarvoor
zUn sinds jaren gr co te rijks- en gemeen
telijke bureaux werkzaam willen dat
niet inzien. Ze staren zich, volgens goed-
Duusche gewoonte, blind op het buiten
land, en zouden maar liefst met geweld
ren voorjaars-season volgens Londensch
voorbeeld in het leven roepen. Deze
proefneming zullen we ons reeds in dit
voorjaar moeten laten welgevallen. Het
sal waarschijnlijk op een volkomen mis-,
lukking uittoepen
Wat men dan wil?
Men wil den vreemdeling eenige we
ken achtereen, en wel in een tijd. waar
in anders in de Duitsehe Ryks hoofdstad
„nichts los" pleegt te zijn, een lang en
overladen programma van feesten, feest-
voorsteliingen, tentoonstellingen enz.
voorzetten met het commando, daarvoor
naar Berlijn te reizen en een en ander
onvermoeid mee te maken. En dat zal
dan de Lcndensehe season in Berlljn
sche imitatie worden.
Ik verwed er een ding onder, dat geen
duizend vreemdelingen op dit verlokkend
aanbod zullen ingaan. Men forceert geen
season. Iedere stad, ieder land heeft zyn
bijzonder attracties. In Keulen lukt een
carnaval, in Berlijn nimmer. Berlijn is te
groot en te nuchter, de menschen zUn
c-lkaar tc vreemd en onverschillig. Men
moet elke stad nu eenmaal nemen zoo
als ze is eu haar geen geweld willen aan
doen.
Berlijn heeft attracties en wel van
de beste soort. Nergens ter wereld im
mers wordt zoo goed gemusiceerd en zoo
kostelijk comedle gespeeld. Het is voor
mU altijd weer een genot, in Berlijn naar
den schouwburg te gaan. Onlangs zag
ik ook in Nederland weer enkele goede
voorstellingen en ik ben patriot genoeg,
om voor alles wat Hollandses is te strij
den, als het ook maar even de vergelij
king met uitstekende prestaties in het
buitenland doorstaat. Maar heusch, het
looneelspel in ons land is met dat in
Duitschland en vooral in Berlijn in
geen enkel opzicht te vergelijken! Waar
at aan ligt, is me eigenlijk niet duide-
]jk. Duitschers zijn toch over het alge-
i ieen ook geen comedianten als byvoor-
1 eeld de Romaansche volkeren. Maar ze
hebben iets, dat ons ontbreekt, een ge
zonde sentimentaliteit, die op het too
neel nu eenmaal uitstekend te pas komt.
Zoowel de mannen als de vrouwen heb
ben dat. Zie ik hier comediespelen, dan
valt me dadelijk op, hoe natuurlijk en
eoht dat alles is. Er is er wel eens een
tussohen, die naar onzen Nederlandschen
smaak het er wa-t oplegt en vooral
onnoodig hard schreeuwt, en ik weet
bij ondervinding, dat dit ook de Hol-
landsohe tooneelspelers (hindert, die
hier vaker dan ze misschien willen toe
geven de kunst van hun Duitsehe colle
ga's komen afkijken. Maar dat zijn toch
uitzonderingen. Over hét algemeen ken
ik geen natuurlijker tooneelspelers, die
ons het spelen binnen enkele minuten
volledig doen vergeten, dan juist in
Duitschland.
Nu is het natuurlijk van beteekenis,
dat Berlijn een wereldstad is, en de mas
sa, die voor een bezoek aan schouwbur
gen te vinden is, eenige malen zoo groot
ls als bijvoorbeeld in Amsterdam. Maar
aan den anderen kant zijn hier ook tien
maal zooveel schouwburgen. En in nor
male tUden, als tenminste de stukken
goed zijn, zitten die vaak 50 tot 250
avonden aan een stuk propvol, en dat
bij onmogelijk hooge prijzen! Want in
Berlijn durft men nog altijd tien en meer
guldens voor een behoorlijke stallesplaats
te verlangen, en dat wordt dan ook grif
betaald, al hebben we ook hier tal van
maatregelen om het publiek door bijzon
dere reducties te lokken. Zoo hebben
de groote dagbladen de gewoonte, voor
hun abonnés voorstellingen tegen gere
duceerde prijzen te organise eren, en voor
al de radio, die eenige millioenen abon
nés over heel Duitschland heeft, geeft
zeker eens per week in verschillende ste
den aan de hoorders gelegenheid tegen
halve prijzen goede voorstellingen te zien.
Dat ondanks deze bloeiperiode van het
tooneel, dat Duitschland met succes den
strijd tegen de bioscoop volhoudt, nog
duizenden tooneelspelers broodeloos zijn,
bewijst een overcompleet in dit vak. Men
Ls in Duitschland nu eenmaal gaarne ac
teur, en daartoe draagt in de eerste
plaats de hooge maatschappelijke achting
bij, die dc tconeclspeler in dit land geniet
Dat heeft hij voor een niet gering deel
aan zijn over het algemeen zeer voldoen
de aigemeene ontwikkeling te danken!
De Duitsehe acteur is meestal ook let
terkundige en studeert nog tot op hoe-
gen leeftijd. Komt men bij hem thuis
dan kan men daar uitstekende boekerijen
vinden, en in het gesprek blijkt al dade
lijk. dat de kunstenaar niet alleen zijn
roiien leert, maar ook op de hoogte is
an <le literatuur van den tijd, waarin
het stuk speelt. Ja, niet zelden reist hij
voor historische stukken naar de landen,
waar zich het gebeuren alspeeit. Dat is
natuurlijk slechts aan goedbetaalde
krachten mogelijk. Maar die nemen dan
ook een maatschappelijke positie in, die
hen in literaire salons brer.gt, waarvan
:e al spoedig een middelpunt vormen.
Het gelukkig gevolg ls, dat ze zich, als
;e niet zelf van goeden huize zyn, al
spoedig die manier aanwennen, die 'non
het tooneel zonder inspanning de
„dames" en „hoeren" doet zijn, die we
'erlangen voor ons te zien.
Den geheelen winter kunnen we de
Dultscdie tooneelspelers in Berlijn be
wonderen cn geen season kan ons hier
nog grooter attractie brengen dan de
normale Berlljnsche tooneslwir.ter!
Berlijn heeft schitterende tentoonstel,
lingen. Vandaag wordt weer een land.
bouw expositie geopend, die alle mannen
van beteekenis op dit gebied naar de
hoofdstad des Rijks gelokt heeft. Da Ber
lljnsche autosalons kunnen met die .n
ParUs en andere wereldsteden makkelijk
concurreeren, Onlangs hadden we hier
een zoogenaamde „Werkstoff-show",
waar getoond werd. welke resultaten men
reeds met grondstoffen en halfbewerkt
materiaal voor de industrie bereikt heeft,
cn waar om. apparaten voor het opwek,
ken van een electrischen stroom wan de
kleinigheid van een millioen volt in wer
king vertoond wenden, Dat zijn dingen,
die men eigenlijk alleen maar in 'Duitsch
land en dan in de rijkshoofdstad te zien
krijgt.
Bjj 2ulke gelegenheden is Berlijn meer
vol met belangstellenden. De Duitsclier
is een geniaal organisator van zulke ten
toonstellingen, zelfs zoo, dat men nu
en dan den indruk van overdi'Uving
krygt. De industrie klaagt er al sinds
lang over, dat zooveel georganiseerd
wordt, dat men de kosten voor de in
zendingen onmogc-lUk meer bestrijden
kan, en de resultaten daardoor al twij
felachtig worden. Het eerst is dat bij den
overvloed van jaarmarkten in Duitsch
land opgevallen. Vroeger kende imen al
leen Leipzig. Daar vonden elkaar de
handelaars \an heel de wereld. En daar
was, en ds nog heden, eigenlijk niet het
tentoongestelde, in hoofdzaak niet ver
koopbare monsters de hoofdzaak, maar
de gezellige feeststemming, waardoor de
koopers en -verkoopers elkaar in de beste
omstandigheden leeren kennen, en voor
de toekomst onschatbare handelsverbin
dingen worden aangeknoopt. Misschien
dat Lyon, en desnoods Utrecht daarnaast
denkbaar waren,. Maar zelfs hier is al
eenige twijfel gerechtvaardigd. In elk ge
val is nu al gebleken, dat Messen in Keu.
Frankfort, Koningsberg, Brussel,
Berlijn, Weenen, Breslau," en de hemel
weet waar nog meer, onzinnig en volko
men overbodig zyn. Hoogstens zou lk nog
voor Lemberg een uitzondering willen
maken, dat op den duur een natuurlijke
erbinding tusschen Europa en het Na
bije Oosten zal kunnen vox-men, al is op
het oogenblik van een dergelUke commu
nicatie bU de houding der Sovjetregee-
ringen nog geen sprake.
Daarom geen season tn Berlijn,
maar een natuurlijke ontwikkeling der
dingen. i
Vreemdelingen zullen ook zonder een
geforceerde opeenvolging van feestweken
wel komen, mits 'BerlUn weer achterland
krUgt als in de dagen, toen men van
daar naar Polen en Rusland kon ver-
derreizen. En mits Berlijn weer attrac
ties krijgt', die het verlies van de hof-
plechtigiheden en het militair vertoon
van vroeger eenigsains goedmaken.
Het is nu eenmaal een felt, cat men
het volk brood en spelen moet geven.
De Duitsehe republiek heeft dit nim
mer voldoende ingeaien en gemeend, dat
de nieuwe staat, om te demonstreeren te
gen de keizerlijke toestanden, niet nuch
ter genoeg kon zijn. Daardoor heeft hij
van den beginne af onnoodig veel sym
pathie by de groote massa verloren! En
eerst rykspresident von Hindenburg heeft
begrepen, dat ook een republiek staats-
vertoon noodig heeft.
Als nu binnenkort de koning van Af
ghanistan als eerste gekroonde souve
nen Berlijn bezoeken zal, zullen we hier
weer eens een kleine poging zien om een
gekroond staatshoofd met de noodige
uiterlyke plechtigheid te ontvangen. En
de republiek zal dan moeten bewijzen,
dat zU op dit gebied niet al te krenterig
en te onliandig is! Men heeft al dade
lijk gedebatteerd over de vraag, waar
Zijne Majesteit wonen moet? In een ho
tel kan men hem moeilijk onderbrengen,
ofschoon luxe-hotels al heel wat ge
kroonde hoofden, ook in den keizerlijken
tyd. als bij bruiloften en begrafenissen
de beschLkbare ruimte meer dan bezet
was, hebben onderdak gebracht. Dat was
dan echter toch nog wat anders dan het
eerste officieele bezoek van een vreemden
koning aan het Duitsehe RUk.
Thans zijn er geen beschikbare palel
zen meer, en de weinige, die in het bezit
van de republiek zijn gekomen de
meeste behooren nog aan de vroegere
vorstelijke families kunnen in zoo
korten tijd zonder enorme kosten niet
worden ingericht. Ze dienen meest als
acantiekolonies, en zien er van binnen
als kazerne's uit. Men wil nu van een
van de Hohenzollerns een oud paleis in
de City eenvoudig voor een weekje hu
ren. En dat project schUnt inderdaad
vrijwel opgelost te zijn.
Maar rlcderorde's kan men den ko
ning en zijn gevolg niet geven, want die
kent de republiek nu eenmaal niet meer.
vreemde ridderorden mogen niet
worden aangenomen, omdat de Grond
wet dat verbiedt (al wordt daarmee nog-
lawat gesmokkeld, zelfs door dc hoogste
rijksambtenaren
Men Ls nu zeer nieuwsgierig, hoe dit
alles zal afloopen
Maar men zal ondanks alles de erva
ring opdoen, dat zulk een bezoek met
wat. uiteriyk vertoon meer voor het
vreemdelingenverkeer zal doen dan een
season, cl.e op commando wordt inge
richt!
Col: ls het volstrekt nist noodig. bijzon-
dcre tentoonstellingen in eenige weken
tljds opeen le hoopen. EsrdiUn zwemt
in de exposities. Vcoral sinds een ze
kere Dr. Schick, ren van die hartstoch
telijke organisatietalenten, die vooral in
Duitschland plegen voor tc komen, zich
er voor gespannen heeft om Berlijn
eer. eerste plaats te doen veroveren. Zelfs
•.ooft hU geerecht, van Berlijn een Jaar
marktstad tc maken, eenigszins in con
currentie met Leipzig, het eenige wat
men hem terecht als een fout kan aan
tekenen
H
B.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Cents per regel.
wordt gerond cn sterk
het krijgt rrooisr rjlans
het wordt vrij van roos
het biïjJt beter zitten
indien gi; het des morgens
inwrijft met een weinig Pure!
t ixxCdoet iedereen
