HAARLEM'S DAGBLAD
V,
ONZE HAARLEMSCHE
INDUSTRIE.
VOORHISTORISCHE DIEREN EN PLANTEN.
a »&-
BIOSCOOP
j jé** I
I f6
I
MM».
INGEZONDEN.
ZATERDAG 4 FEBR. 1928
ZESDE BLAD
n.
De Brontosaurus.
w vf/
Brontosaurus. Hef 20 meter Zange skelet, zooals het is opgesteld in het
museum te New-York.
Het is merkwaardig, dat er veel meer
belangstelling bestaat voor de dieren,
die al lang dood zijn dan voor de tegen
woordig levende. Hier is niet mee ge
zegd. dat de tegenwoordige fauna zich
te beklagen heeft over gebrek aan be
langstelling. Dat is ten eener.male on
waar. want het is een vaststaand fel',
dat de dierentuinen steecs meer en
:aeer publiek trekken en dat er van de
bewoners dezer instellingen dus nog
wel aantrekkingskracht uitgaat.
Maar toch, wanneer wij naast elkaar
zouden zetten een Brontosaurus en een
Rhinoceros, waarvan de eerste uitge
storven is en de tweede nog leeft, dan
zou het ons niet verwonderen, wanneer
men den Rhinoceros geen enkelen of
nauwelijks een blik waardig keurt terwUl
men daarentegen voor den Brontosaurus
tijd te kort zou komen.
„Dat is logisch", wordt dan algemeen
gezegd, maar waarom dat dan zoo lo
gisch is. daar kan men geen antwoord
op geven. Aan de zeldzaamheid ligt het
zeker niet. Een Rhinoceros is in dezen
tjjd misschien nog zeldzamer dan een
Brontosaurus al Hjkt het misschien
nog zoo vreemd, In de laatste eeuw is
er op die beesten zoo'n geweldige, aan
houdende jacht gemaakt, dat zij op het
oogenblik slechts in enkele exemplaren
op Sumatra aerwezig zijn en het eer
lang te verwat een is wanneer men
nog steeds zoo kwistig met zijn kruit
omspringt dat ook de Rhinoceros tot
de uitgestorvenen ga:»; behooren. Neen.
aan de zeldzaamheid ligt het niet, even
min als aan het min of meer vreemde
postuur van zoo'n sujet. Een Bronto
saurus heeft niets vreemds aan zijn
lichaam; het dier is goed gevormd, een
beetje forsch, maar voor het overige als
ieder ander gewoon dier. Een Rhinoce
ros daarentegen, met- een groote krom
me, spits toeloopende hoorn op zijn
neus. met zijn gedrochtelijken kop. zijn
vlammende oogen en ergerlijk gebrul,
is toch wel een grootere merkwaardig
heid dan een geraamte van een uitge-
t: or ven reptiel, waarvan de kop slechts
uit enkele beentjes bestaat, de oogen
ten eener.male ontbreken en het gebrul
door een doofstomme even duidelijk ge
hoord wordt als door een normaal hoo
rend mensch. Ook daarin moeten we
het. dus niet zoeken.
Het geheim zit echter in onze phanta-
jie, die ons beelden voor oogen toovert.
die nooit hebben bestaan. Een uitge
storven dier in het algemeen en een
Brontosaurus in het bijzonder hebben
nu eenmaal een tcoverkracht, die zij
niet gauw zullen verliezen. Wanneer
men slechts even een naam hoort, dat
op ..saurus" eindigt Brontosaurus,
Ichtlosaurus. Atlantosaurus, Stegosaurus
enz. dan zün alle ooren gespitst en
bereidt men zich voor op een griezelig
verheel, dat de heldendaden van den
nüdöeleeuwschen Riddertijd in fabel -
achtigheid verre te boven gaat. Dat is
het groote geheim, waarom een Bronto
saurus ons meer aantrekt dan een Rhi
noceros: dat er van deze laatste niet
zulke mooie verhalen in omloop zijn
Om die zelfde reden dan ook zal ik het
een en ander vertellen over den Bron
tosaurus. omdat dit dier meer dan de
8ndere een vermelding waard is. Doch
ook die andere krijgen, zij het ook later,
een beurt.
DeBrontosaurus is een reptiel
van dezelfde soort als onze krokodil,
maar r.og veel gevaarlijker en, zooals
wij zullen zien. veel grooirr. Hij ieeide
eveneens in liet water, in groote meren
en moerassen en kwam slechts dan aan
den oevc- wanneer het zonnetje scheen
en hil zi-in het gloeiende zand kon
koesteren om door een verkwikkende
slaap nieuwe kracht te krijgen voor de
dagtaak, die voor hem stond,
Die dagtaak was nu echter niet zoo
heel moeilijk; maar zooals men het
overal kan bespeuren waren ook deze
dieren liever lui dan moe. ZU hadden
niets anders te doen dan te eten en te
slapen en zoo nu en dan hun leven te
verdedigen tegen óngewenschte vijan
den. Zij waren zeer sterk, maar tool)
waren sommige andere dieren sterker
en daardoor moesten zU op hun hoede
zijn, om niet onverwachts voor zulk eer.
sinjeur te staan. Voor een hinderlaag
hoefden zij niet bevreesd te zen. daa;
de groote dieren utt dezen tijd alle zeer
plomp en log gebouwd waren en tiC»)
niet erg snel konden bewegen. Meestal
kon men zoo'n dier reeds uit de verte
hooren aankomen, hetzij aan het plas
sen van het water, hetzij door het
dreunen van den weeken grond, wan
neer hij langs de oevers der rivieren
naar heerlijke sappige planten zocht.
Het liefst waren zij alleen; zelfs twee
soortgenooten trof men nooit bij elkaar
aan, want dan liep het 6leeds op een
hevig gevecht uit. waarbij een der strij
denden moest vallen al duurde het nog
zoo lang. Zy wilden elk heer en meester
zijn in hun eigen gebied.
De gevechten die zij dagelijks leverden
waren niet bestemd om hun voedsel te
verschaffen. Wanneer een wolf honger
heeft, trekt hU er op uit om uit de ten
0' andere kudde eenige schapen te ste
len ten e.nde zijn honger te stillen.
Wanneer die wolf op heeterdaad be
trapt wordt, en het ge-stol ene hem niet
goedschiks wordt gegeven, dan vecht hü
cm datgene, waarop hij zijn zinnen
heeft gezet, te behouden. Een Bronto
saurus vocht echter alleen om zijn
eigen leven te redden en omdat het dj
eenmaal in zijn karakter iag vreemde
eieren te schuwen. HU was geen roc:-
dier en zou daarom ook nooit het
vleesch van ren overwonnen vijand ver
orberen: het lijk werd achtergelaten
waar het gevallen was en aan de in de
zen tüd zoo veelvuldig voorkomende
vliegende reptielen ter consumptie aan
geboden, die zulk een malsch hapje
niet versmaadden.
De Brontosaurus voedde zich vooral
met waterplanten en kleinere visschen.
en wanneer hy aan land vertoefde, met
cemge soorten van sappige 1 andplan-
ten. Dit lag geheel in zyn natuur, want
voor roofdier was hij ten eenenmale on
geschikt. Door zijn groote zwaarte, zijn
plompheid en vooral zijn kleine bek.
was hij niet in staat jacht te maken
op die vlugge kleine diertjes wier
vleesch anders zoo versterkend zou zUn
geweest. AUeen in het water konden zij
zich met behoorlijke snelheid voortbe
wegen. waardoor zij dan ook in dit mi
lieu hun begeerte naar vleesch eenlger-
mate konden bevredigen.
Hoewel het dus oorspronkelijk water
dieren waren, konden zü ook dikwijls
langen tijd op het land doorbrengen.
Dat gebeurde wanneer zij een indringer
op hun ten-ein vermoedden, die echter
nog niet te zien was. Dan sjokten 4J 't
land in, terwyi zü diepe en groote spo
ren achterlieten die ook nu nog in
vele gevallen duidelijk zichtbaar zUn ge
bleven. Dat zU daarbij aan groot gevaar
bloot stonden, vermoedden zij geen en
kel oogenblik, want zij konden niet we
ten, dat zU nu zelf andermans gebied
binnendrongen en zelf een gevecht uit
lokten dat ook nooit uitbleef. Het was
wel een machtig schouwspel twee zulke
dieren met elkaar te zien vechten,
waarbij de zachte grond dreunde, wan
neer de zware lichamen om en om rol
den en zij hun klauwen in eikaars
vleesch sloegen om beter houvast te
hebben voor den beslissenden knauw,
die het leven aan den ander moest ont
nemen. Er kraaide dan verder geen
haan meer naar en de overwinnaar
ging zijns weegs, overdekt met wonder,
wel is -.vaar. doch In het besef, dat hij
weer een goéd werk had verricht.
De Brontosaurus heeft niet in Europa
geleefd, doch wel in gTooien getale in
Noord Amerika Omdat zU zoo groot en
sterk waren, konden zij er zich op be
roemen, heer en meester in hun gebied
te zijn. Kwade bedoelingen hadden zij
niet; wanneer het op een gevecht uit
liep. was het slechts uit uiterste nood
zaak. ter vei-dediging van eigen leven.
Daarom vechten zij ook nooit tegen de
kleinere dieren, omdat deze er wel voor
zorgden, dien heeren uit de buurt te
blijven. In zooverre waren zü dus onge
vaarlijk. Wanneer men ze zag sjokken
met den kop naar omlaag, de staart
achter zich aan over den grond sle
pend. traag de dikke pooten vooruit
zettend, dan kreeg men wel zeer sterk
den indruk met ..oude sullen" te doen
te hebben.
ZU waren ongeveer 20 meter lang,
van de snuit tot aan het puntje van
de staart. Vooral dus door deze reus
achtige lengte boezemden zy den toen-
maligen dieren ontzag in.
V.
Loxor-Th eater.
Een programma vol afwisseling wordt
den bezoekers deze week in dit theater
voorgezet. Allereerst de beide hoofd
nummers. In het eene komen heel wat
grappige situaties voor en het anders ir
een sterk dramatisch nummer.
Het eerste hoofdnummer; „Delica
tessen" is zeer geestig, waarin Colleer.
Moore de hoofdrol vervult en dat doet
op de wijze zooals we dat van haar ge
woon zijn. In dit nummer is ze de doch
ter van den delicatessenhandelaar
Schmidt. Het meisje heeft een verba-
zenden hekel aan dien winkel, maar
meer nog aan de heel kleir.e behuizing,
zoodat re nooit eens vriendinnen kan
ontvangen. Als het meisje (Colleen
Moore) eens een avond Is gaan dansen,
wordt ze na een woordenwisseling met
haar vader de deur uitgezet. Het meisje
vindt werk in een winkel, wBar ook een
goede kennis van haar werkzaam Is. Al
spoedig zijn de Jonge menschen het met
elkaar eens en het eind van het liedje
is dat de oude heer Schmidt zyn zaak
verkoopt en de kooper isde aan
staande echtgenoot van zUn dochter. De
Jonge vrouw moet dus nu voor haar zelf
de door haar gesmade delicatessen ver-
koopen, maar zegt nu dat zc het graag
doet.
Het tweede hoofdnummer ls geheel
anders. We zien de Engelsche soldaten
ir. Algiers. Op een bal, dat Lord Carew
ter cere van zijn zoon geeft, komt de
boodschap dat de soldaten weer naar hei
front moeten vertrekken. Ook Lord
Carew neemt afscheid -.an vrouw en
kind. Als bU nA eenigen tyd met zieken
verlof thuis komt. wordt hem kenbaar
gemaakt dat zyn vrouw een anderen
man gevolgd is naar Engeland en het
kleine kind overlijdt ook spoedig. Lord
Carew vertrekt eveneens naar Engeland
studeert daar in de medicijnen cn acht
Jaar later vinden we hem terug bij der.
spionnendienst.
Tn de woestijn Is hij bekend als: El-
Hakim, de meester der woestyn. Hij
heeft daar het geluk het leven van de
vrouw van Lord Geraldlne te redder.,
maar de man blijkt El-Hakim vijandig
ie zijn. Het komt tot een heftige scène
tusschen die twee mannen, die nog een
appeltje met elkaar te schillen hadden,
vooral om de vrouw van Lord Carew.
die hem verlaten hnd.
Als Lord Geraldlne ter verantwoording
1 zal worden geroepen zorgt de groote oli-
fant er voor dat het zoover niet komt.
Een prachtige speelfilm, waarvan een
dankbaar gebruik wordt gemaakt.
Zooals gebruikelijk opent het pro
gramma met een schitterende Pathé-
revue, waarvan we vooral willen memo-
reeren het bezoek aan de Franse he Mu
sea en de natuurtooneelen uit Savoye
Ook het Luxor-Nleuws ls zoodanig dat
het niet het minste nummer van het
programma is.
Het programma is van dien aard dat
een druk bezoek aan dit theater volko
men gerechtvaardigd is. Men krygt weer
heel wat te genieten.
Scala-Theater.
Indien iemand de eer toekomt, het
toon eels tuk, dat door Dirk Janse's gezel
schap in Scala opgevceTd wordt, tot een
succes te maken, dan is het zeer zeker
aan den heer Janse Jr. Hy doet zich in
„Het Kind van den Veroordeelde" ken
nen als een goed komiek, en een goed
speler. Laat het zich eerst aanzien, als
of hU slechts een bijrol te vervullen
heeft, later toont hy zich als een hoofd
persoon en op het laatst zelfs een. dJe
het geheele stuk draagt. Dit wil niet
zeggen, dat ook niet de anderen een
werkzaam aandeel hebben. Vooral de
heer De Boer gaf als de ryke schurk,
die met geld zyn eer en ook zyn leven
moei redden, mooi spel te zien. Het spre
ken klinkt by dit gezelschap dikwijls nog
wat gemaakt en ln de erg dramatische
gevallen zullen de spelers goed doen niet
te overdrijven, omdat daardoor het ef
fect juist verloren gaat. Maar overigens
wisten allen de spanning er goed in te
houden en maakten zij van de voorstel
ling een succes.
Minder dramatisch, maar toch span
nend was het cinematografisch hoofd
nummer „De Held van de Racebaan".
Dit ls een vermakeiyke geschiedenis,
waarbij autoliefhebbers hun hart kunnen
ophalen, en die weer eens iets anders
te zien geeft, dan de Wild-West-dra-
ma's. In het voorprogramma draaide een
komische film: „O. die mannen".
£00 tusschen de bedrUven door heb
ben wij eens bekeken hoe het met de
verbouwing van het theater staat. Deze
vordert al flink. Het bleek ons. dat de
directie geen kosten gespaard heeft, om
het gebouw naar de eischen des tiJds in
te gaan richten, wy zagen een nieuwe
brandvrije cabine met filmbergplaats in
aanbouw, terwijl boven het tegenwoor
dige een nieuw dak gebouwd is. Weldra
zuilen wij daar wel meer van zien.
Rembrand t-Theatcr.
Na de oorlogsfilm .De Groote Parade"
de oorlogsfilm „Onder het juk der Sla-
verny". De eerste, die ons nog zoo nauw
verwant is. te land, de tweede in het
begin der vorige eeuw ter zee tegen de
Afrikaansche zeeroovers. We hooren weer
het bulderen der kanonnen en het flui
ten der kogels, en zien het mensch-
onteerende afslachten der mannen.
Tusschen 1795 en 1805 bedreigden de
zeeroovers van Barbarye voortdurend
de koopvaardijschepen van Europa en
Amerika indien niet de jaarlijksche
schatting aan den Sultan van Tripolis
betaald werd. Dit begon Amerika gewel
dig te vervelen en in een zeer heftige
vergadering werd door het Amerikaan-
sche Congres besloten tot den oorlog
aan de zeeroovers. Er werd besloten tot
den bouw van een machtig oorlogschip
„De Constitution", dat al spoedig om
zyn ijzeren boorden door het volk „Old
Ironsides" werd genoemd. Vele der Jon
ge mannen, wier namen op deze mon
sterrol pryken hebben Amcrika's roem
gevestigd.
We krijgen een ongeflatteerd kykje op
het leven onderling der matrozen aan
boord van een oorlogsbodem uit dien
tijd. Het gaat er daar ruw en woest toe.
Vechten met elkaar is aan de orde van
den dag. Zoo nu en dan wordt er één
..lens" geslagen, de makkers vindon dat
heelemaal niet eng. de een of andere
goedgezinde ls wel zoo vriendelUk om.
als hij ziet. dat het meenens gaat wor
den. vast een emmertje zeewater te ha
len, dat hy straks even over de knock
out geslagene leeg plenst, waarop deze
weer heel gauw by komt. Ook de taal cn
de scheldwoorden, die re elkaar in vriend
schap toevoegen, is, laten we zeggen,
origineel.
Een prachtig majestueus gezicht is
het „de Old Ironsides" daar rustig en
statig met volle rellen te zien varen. Het
schitterende schip met zjj» bel3cr.be-
mannmg slaagt er in zyn doel te berei
ken. Na een hevig zeegevecht worden de
Barbaren overwonnen en worden de
zeeïn vry gemaakt van dien onteetten-
den zeerooverplaag, die handel en koop-
vaardiik dreigde te fnuiken.
Door deze oorlogsgeschiedenis loopt
een roman tusschen een „hy, een een
voudige matroos, en een „zy", de doch
ter van den kapitein. Door al de wissel
valligheden van hun ■veelbewogen lot.
komen, deze twee. oogenschyniyk niet bij
elkaar passende menschen. tot een ge
lukkige vereeniglng.
Na de met veel temperament gespeel
de openir.gsmarsch geeft het Rembrandt
nieuws belangwekkende kokjes, waarna
dc klucht ..Tk zie Je liever niet" vee!
vrooUJkheid in de zaal brengt
De 6 Douglas. Bascule acrobaten doen
ons serrs den adem Inhouden van span
ning. Deze vindingrijke acrobaten heb
ben weer wat nieuws bedacht om het
steeds meer eischende publick te boelen
en te oordeelen naar het lulde applaus
zyn ze daarin wel geslaagd.
Cinema Palace.
Naar het Rusland van 30 jaar vóór
den oorlog, naar Rusland gedurende den
oorlog, naar het tijdperk van de revo
lutie die een eind maakte aan de Czaren
hcerschappU naar den cer-'.cr. tijd van
het brute optreden der Bolsjewieken,
naar Pctrograd en naar ParUs voert ons
dezen keer ln het Cinema Palace de
hoofdfilm, die uitmunt door prachtige
opnemingen en waarlijk schitterend
spel. De inhoud moge nu en dan wat
onwaarschijnlijk, misschien zelfs <cn en
kel oogenblik wat drakerig lijken, vol
bewondering zal elke bezoeker van het
theater z-en naar de ryke interieurs ir.
de schitterende paleizen van Rusland's
hoofdstad, ce Imposante tafereeelcn te
midden van de onafzienbare sneeuwvel
den. de realistische gevechten met wol
ven en de mooie stadsbeelden van Licht
stad. Imposant is deze film in de aan-
kondlgingen genoemd en dit was juist:
bovendien Ir- gezorgd voor de in ccr.
bioscoopdrama onontbeerlijke spanning
Me: groote aandacht volgde het publiek
het gebeuren op hst witte scherm, dat
het leven in beeld brengt van Prinses
Masha, de vondelinge, gesproten uit een
Russische familie die groote dieasten aan
Frankrijk bewijst, ten koe» ran haar
leven.
De twee andere films zijn aan de vroo-
ïykheid gewijd: „Als twee ruilen" ls een
dolle klucht bewerkt naar het bekende
recept en de nieuwe avonturen van Felix
vormen te ramen een inderdaad amu
sante teekenfilm.
Het Wereldnieuw* geeft weer van alles
wat zoodat het geheele programma aan
spraak mag maken op de aanduidingen:
afwisselend en boelend.
INGEZONDEN MEDEDEEL1NGEN
a 60 Cent» per regel.
Voor mj en m 'n jongen
Voor den inhoud dezer rubriek stelt
de Redactie zich niet verantwoordelijk
Van ingezonden stukken, geplaatst
of niet geplaatst, wordt de kopie der.
inzender niet teruggegeven.
..HET BROKKENHUIS-
VERPLAATST NAAR HET
.VOORMALIG MILITAIR
HOSPITAAL
Bovengenoemde instelling die. zoo»
als bekend, van dc oprichting af plus
minus 3 jaar gevestigd is in het ge
bouw Donkere Spaarnc 34. wordt ccn
dezer .dagen verplaatst naar het voor»
malig Militair Hospitaal, ingang Kin»
derhuisvest. ln verband met deze ver.
huizing zal dc gewone wckclijksohe
uitreiking van goederen gedurende 2
weken geen voortgang hebben, ter»
wijl dc z-g. spoedgevallen op dc ge»
bruikelijkc wyzc in behandeling geno»
men zullen worden. Aanvragen voor
hulp kunnen voorloopig nog gericht
worden aan het adres D. Spaarnc 34.
Haarlem Dc laatste 3 weken werd in
vriendclijken dank ontvangen van
Mevr. K. 1 jongenspakje, 2 jasjes;
van Mevr. Z 1 winterjas, 1 costuum.
1 pak lecren cn 2 paar schoenen; van
Mevr. ter H. 1 pak goed, 1 pak
Schoenen cn 1 kinderhoed; van Me
vrouw 1 pak ie kindergoed; van het
."pension H. te Santpoort. 1 pak klce»
ren; van Mevr. S. tc Heemstede 1
doos klecrcn. 1 doos diversen; van
Mevr- v. d. B. 1 kachel; van N. N
1 pak klecrcn. 1 doos diversen; van
Mevr. v. d. B. 1 kachel; van N.N. 1
pak leeren. 1 paar kinderschoenen;
van Mevr. ten C. 3 doozen met god:
van Mevr. D. B. 1 mooie gaskachel:
van Mevr. P. te Heemstede. 2 pakjes
goed; van mevr. H. 1 wieg; van Me
vrouw V 1 pak goed; van Mevr. S.
1 pak klccrcn, 3 paar schoenen. 3
hoeden; van Mevr. F. 3 winterjassen.
I jas cn vest: van Mevr- D. 1 kist m.
goed; van Mevr. V. te Bloemendaal.
1 pakje goed. 2 paar schoenen, cn da»
mcshocdcn; van Mevr. de V. diverse
goederen; van Mevr- R. 1 costuum cn
3 paar schoenen; van Mevr- H. 5
paar kinderschoenen en 1 pak goed;
van Me). V. 2 gemakstoelen; van
Mevr. B. 1 ledikant cn 4 stoelen. 1
spiegel cn 2 schilderijtjes van Mevr.
\V. 2 dekens en 1 winterjas: van
Mevr 3 petroleumkachels en 1 blauw»
brander; van Mevr. M. 1 pak goed;
van Mevr. W. H. 2 koffers met di»
versen: van Mevr. J- te Bloemendaal
1 eenpersoonslcdikant met tocbe»
hooren. terwijl Mevr. B. te Heem»
stede ons verblijde met een mooie
zending nieuw ondergoed. Dc laatste
weken konden mede door aankoop
van diverse nieuwe goederen weder
om een groot aantal gezinnen prach»
tig worden geholpen, terwijl aan vc»
len met het oog op de geringe ge»
zinsinkomstcn tengevolge van werk»
loosheid e. d. geheel gratis of tegen
een zeer geringe vergoeding hulp
moest worden verstxekt-
Daar er nog tal van noodlijdenden
op hulpvcrleening wachten en de voor,
raad vrijwel uitgeput is- doet het
bestuur nogmaals een vriendelijk doch
krachtig beroep op dc ingezetenen
van Haarlem cn omstreken om toe
zending van klecdingstukken. schoei»
scl, meubilair, tafcis cn stoelen en
bcddegocd. Vooral san dit laatste bc»
staat ccn chronische behoefte. Bij
ingebruikneming van de lokaliteiten
aan de Kindcrhuisvcst zouden wc zoo
gaarne met een goed gevuld maga
zijn willen beginnen temeer, daar het
in dc bedoeling ligt dc hulpvcrlee
ning zoo mogelijk uit te breiden. Dat
deze vorm van «teunvcrlecning door
velen gewaardeerd wordt blijkt wel
uit de talrijke bewijzen van dank»
baaihcid die het bestuur reeds heeft
ontvangen cn weder een aansporing
is om op den ingeslagen weg voort
te gaan.
De adressen voor het afhalen der
goederen kunnen voorloopig nog op
geven worden aan het adres Donkere
Spaarnc 34 cn voorts te Haarlem bij
Mevr. G. N. v. d. Vangst—dc Gilde,
Tel. 11702 cn hij Mevr. C- S. dc Veer»
Blok Wvbrandi. Kleverlaan 50. Tel.
No. 129% en voor Bloemendaal bij
Mevr. M. Lioni»Jungbkit, Rijperwcg
1. Tel. No 22115.
HET BESTl'UR VAN HET
BROKKENHUIS
NIEUWE SERIE.
m.
N.V. ELECTRISCHE LUXE BROODFABRIEK
H. FRANKEN Jr.
DE GROOTE AUTOMATISCHE GASOVEN.
Als onze lezers .up htm
lekkere, warm-knappende boterhammen
verorberen, dan zullen zy er zeer waar-
schyniyk niet aan denken, welke arbeid
er aan vooraf gegaan ls. oer het brood
op de ontbyttafel komt Als tenminste
dit brood gebakken wordt in een groote
modem Ingerichte bakkerU zooals die
van den heer H. Franken Jr. aan dc
Lange Margarethastraat. by onze lezen-,
welbekend.
Dezer dagen vroegen wtj den heer
Franken of we zün bed rijt eens moch
ten bezichtigen. Dit werd toegestaan.
..Maar wilt u dan 's morgens acht uur
komen", vroeg hy. „want dan ziet u
mUn bcdryf in volle werking".
En dat was natuuriyk onze bedoeling.
Toen we dan ook op het genoemde
UUT arriveerden, leek het wel oi de hee-
le Lange M argareÜiast rtat aan den
heer Franken toebehoorde. Daar ston
den tn een lange ry de bekende, netjes
geschilderde hand- en paarden wagens.
Personeel liep bedrijvig af en aan, ojn
de pas gebakken brooden uit het groote
expeditielokaal naar de wagens te dra
gen en ze vervolgens met bekwamen
spoed naar dc klanten te brengen.
De heer Pranken was. zooals hy dat
eiken morgen pleegt te doen, reeds pre
sent. HU leidde ons dc fabriek rond en
verstrekte ons alle gowenschte inlich-
tngen. Allereerst kregen we een kykje
in de afdeellng waar de kneedmachines
staan Achtereenvolgens kunnen vyi
groote ijzeren bakken onder deze ma
chine gereden worden. In eiken bak
kan een hoeveelheid meel, geschikt
voor 550 brooden. In dit moderne bc
dryf gaat alles automatisch. BUna niets
wordt met de hand aangeraakt en daar
stelt de heer Franken terecht een eer
ln. Zoo komt byvoorbeeld het meel op
een vernuftige wUze gezeefd naar be
neden. waar het opgevangen wordt ln
een mand, die op een bascule staat,
zoodat het meel meteen gewogen wordt.
Ab het meel gekneed ls, komt het
wederom automatisch ln de zoogenaam
de afweegmachlne. Deze ls voorzien van
messen, die de kiompen deeg. welke
aanstonds brooden moeten worden
netjes op zy en van onderen afsnijd'.
Hierdoor krygen de brooden niet alleen
een gelyk gewicht, maar ook een zelf
den vorm. Des© machine werkt zeer
snel; met twee gelyk komen dc deeg-
klompen te voorschijn met een snelheid
van vyfdulzend ln een uur.
En nu komt de eenige handeling Ir.
het hecle bcdryf, waarby de handen ge
bruikt worden.
Drie man staan by der. Ingang var.
den grooten automatlschen gnsoven,
waar zy de klompen deeg ln dc Uzeren
bakken leggen. Deze bakken, die aan
den onderkant voorzien zUn van de be
kende lot ters H. F., worden machinaal
met uitstekend voor de consumptie ge
schikte olie ingesmeerd Na het vullen
van de bakken houden de menschen-
handen weer met den arbeid op; dan
doet de kostbare, ingewikkelde machine
haar werk. Dikke kettingen voeren de
bakken eeiiige malen door den oven. die
door gas verwarmd wordt cn al tyd
van dezelfde temperatuur. Deae over.
gebruikt dan ook vyftig kub. M. ga
per uur.
De bakken gaan ook nog door een
met stoom verwarmde r ijskast. In den
oven worden ook. al* er melkbrood ge
bakken wordt, machinaal dc letters MB
in dc brooden geprikt. Aar. den ande
ren kant komen de brooden keurig
bruin gebakken tc voorschUn: daar
staat een man gereed die de bovenste
korsten van de brooden mot ccn kwaal
mooi glimmend strykt.
De ledige bekken koeren aan den on
derkant van den oven weer naar den
ingang terug, waar ze wederom auto
matisch afgekoeld worden eer ze op
nieuw met doog worden gevuld.
Door middel van ccn transport!»n.
worden de brooden twee aan twee auto
matisch r.aar het cxpodltltelokaal ge
bracht. waar ze worden opgevangen
Dit raat met ccn snelheid van 1050
brooden ln ccn uur. Te tien uur is dc
heelc productie dc deur uit.
De kadetjes cn ander kltlcbrood wor
den gebakken in een nieuw systeem
hectwatcrovcn van vier verdiepingen.
In deze afdeellng staat een groote
stoomkticl die stoom voor het heelr
bcdryf levert, dus zoowel voor de ov-r.s
ais voor dc centrale verwarming.
Dc heer Franken heef: ook r.og dc
bciOhikhmg over drie gewone hce'.c-
luchlovers. Het ls zUn bdoellng om het
bedryf van lieverledcn heïlemaal auto
matisch te modernlsccren.
Bijzonder Interessant was ook ccr.
ktJV lr. de afdeelmf Banketbakkerij
Ni»; alleen het brood maar ook het
banket var Franken heeft hier tn een
vrijden omtrek ren Roeden naam. Deze
bakkerij voorziet zijn lunchroom cn a!
zUn filialen van taartjes en ander go-
bak, dat hier door geschoold personeel
gereed wordt gemaakt. Het spreekt
wol haast vanzelf, dat in tal afdeellng
ook vele moderne machines staan, na
melijk een eieren-klutsmachinc. ccn
voor het pellen en é«n voor het utyven
van amandelen. Er staat een speculaas
machine. die honderd pond Sint Nico-
la&s ln twintig minuten aflevert. De
platen dcog worden in een machine
verwerkt; deae machine kan zoodanig
versteld worden, dat alle mogeiyke dik
ten der deeglagen verkregen kunnen
rata.
In het expcdltielokaal hangen ook in
een kastje de broodtangen, want de
heer Franken duldt niet. dat de bezor
gers de brooden met de handen aan
raken.
Na dc bezichtiging van de bakkeiU jn
de Lange Margarethastraat bracht de
heer Franken ons met zyn auto naar
Bloemendaal. om ons daar ook een kijk
je in zyn bakkerU aan de Korte K'.c-
verlaan te laten nemen. Deze fabriek
werd bij dc afschaffing van den
nachtarbeid gesticht. lilcr zUn ook niet
minder dan negen bakruimten; in deze
ruime bakker!) staan twee dubbele
heeteluchtovens en ook één met or»e
verdiepingen H gaat het bcdryf nog
niet automatisch. zoodat. er vee', meer
arbeid verricht moet worden. Ook hier
zUn ren rxpedittcickaal on oen afdee
llng bank et bakker U We zagen tüer oa.
de bekende ln papier gewikkeld© Allln-
son-brooüjea (gezondheldskrop). waar-
varf* er ln Haarlem 1300 *n in
Bloemendaal 510 per dag verkocht wor
den.
Toen we beide bakkerijen bezichtigd
hadden deelde dc heer Franken, die ln
Juni as al dertig jaar het bedrijf be
heert. ons nog eenige belangwekkende
bijzonderheden mede. Aan niet minder
aan 152 personen (mannen en vrou
we) wordt hier werk verschaft. Muta
ties komen bij hem hnsut niet voor. De
algomecnc bcdrUfslelder. de heer W.
Zuurendonk. telt al dertig dienstjaren,
de meesterknecht ln dc bakkerij te
Bloemendaal 30 en die ln de Lingr
Margarethastraat 22 Jaar. De bodryfs-
ieidcr te Bloemendaal ls ook al twintig
Jaar ln dienst. De heer Franken houd'
zich dan ook zooveel mogelijk aan de
bepalingen van de collectieve overeen
komst. die tusschen patroons en werk
nemers te Amsterdam. Rotterdam en
Den Haag bestaat In Haarlem kor; toi
dusver een dergelyke overeenkomst niet
tot stand komen. Tusschen Oen en
twaalf uur 's morgens worden eiken
dag door eigen personeel ruim vyf
dulzend klanten bediend Hiervoor wor
den niet minder dan 85 hand- en vyf
PZUWWPM en een aantal rijwielen
gebruikt. Daar komt dan nog bU de
verkoop ln de filialen aan den maan
den en komenden man. De beer Fran
ken heeft zcv.n eigen winkels, alle te
lefonisch verbonden, en bovendien nog
verschillende depóts. ZUn brood wordt
ln ccn wUdcr. kring om Haarlem be
zorgd. tot HiUegom toe. En op de
Zandvoortsehelaan tot aan den tol
Hy beschikt over 850 M>. grond tn
Haarlem en 500 M2. grond ln Bloemen-
daal. Ook heeft hy nog vcrsclv lijnde
wogenloodscn cn een eigen schilders
werkplaats aan dc Parklaan. Hier wor
den o.n. alle wagens netje» en vakkun
dig geschilderd En ln de wintermaan
den worden de winkel* onderhouden.
Onze totaal-Indruk 1*. een bakkerij
bezichtigd te hebben, waar het brood en
het banket zindelijk en naar de meest
moderne eischen bereid worden
REDDEN VAN
DRENKELINGEN.
UITBREIDING DER
ORGANISATIE
Om de propaganda voor hei redden
van drenkelmgen en het opwekken der
levensgeesten bU aehUndooden (door
water-, gaa-, verstikking»- en electri-
citeits-ongevaüen) nog Intensiever te
maken, is de. Ned. Bond tot bet Redden
van Drenkelingen overgegaan lot het
Instellen van bet instituut voor Consult
en HooM-consuls.
Voor de provincie Noord-Holland ta
benoemd de heer A. J. Mey:-trk te
Haartem. voor Utrecht en Ge! Ierland
de heer J. D. Timmermans te Utrecht
en voor Zuid-Hoüand de heer C. J.
DrWcber te "r Grarenbage.
Als hoofdconsul voor de kustbrlgadee
is aangezocht dr. C. H. Hermar.'.des ta
Noord wijk aan Zee. als consul ta Rot
terdam d» heer J. van Riet, aldaar.
Meer aanstellingen zullen velgen.
