VOOR DE LUISTERVINKEN
HAARLEM'S DAGBLAD ZATERDAG 8 SEPT. 1928
Onze Radio Rubriek.
Hallo.' Hallo!
Een rondgang over de Jaarbeurs.
Is er nieuws op Radio-gebied?
Wanneer we de Utrechtsche Jaar
beurs, die gehouden wordt van 4 tot en
met 13 September, eens rondgaan en in
het byzonder onze aandacht besteden
aan de radiogroep, richten onze schre
den zich allereerst naar onze grootste
en voortvarende radio-onderneming, de
N.V. „Philips Radio", omdat we ver
moeden dat zij wel weer iets nieuws en
iets byzonders zal exposeeren, dat ons.
amateurs, zal verbazen en interessee
ren. En inderdaad, in die verwachting
worden we niet teleurgesteld. Direct
valt ons op een keurig 4-lamps-ont-
vangtoestel (No. 2511), geschakeld ach
ter een miniatuurantennetje van IA M
lengte. Dit toestel bevat 2 trappen
hoogfrequentversterking met lampen
van het nieuwe type E 442 en 3 alge-
stemde kringen. De terugkoppeling ont
breekt en het wisselstroomvoedings-
apparaat, dat de benoodigde gloei-
stroom en anode- en roosterspamiing
levert, is ingebouwd. De eenige aanslui
tingen zyn dus antenne en aarde, het
lichtnet en de luidspreker.
Een zeer kleine antenne of raam
antenne is rèeds voldoende.
Ey het bekende 3-lamps wisselstroom
toestel is thans ook het plaatspanning-
apparaat ingebouwd. Tevens is de vo-
lumeregeling verbeterd en er is moge
lijkheid tot aansluiting van een gramo-
foonopnemer.
De reeds bekende electrodynamische
luidspreker no. 2011 is enorm.
De standaardluidspreker no. 2003
heeft een grootere conus en schaal ge
kregen en het magneetsysteem is nog
verbeterd. De prijs van dezen keurigen
luidspreker (no. 2007) is echter geiyk
gebleven!
Verder is uitgekomen een geheel
nieuwe 4 volts serie wisselstroomlam
pen met indirect verhitte kathode 'E
442, E 435, E 430, E 415). De E 442 is een
wonder Had de A 442 een versterklngs-
factor 100, in deze lamp, E 442, heeft
men die factor gebracht op 1000!
Met deze lamp heeft Nederland een
wereldrecord geslagen! Een speciale
huls maakt het mogelijk ze in de fit
tingen van bestaande gelykstroomtoe-
stellen te steken, terwijl dan alleen nog
maar een gloeistroomleiaing langs de
diametraal op de huls gc-plaatste klem
schroefjes gelegd moet worden. Voor
deze lampen is de 4 volts transformator
no 4009 ontworpen.
Verder een korte-golfontvanger, die
ook voor lange golven kan dienen. Deze
ontvanger bezit 6 uitwisselbare spoel
eenheden, waardoor een golflengtebe-
reik van 10 tot 2400 Meter wordt be
reikt. Een bijzonderheid is, dat hier, ook
voor de ultra korte golven, gebruik ge
maakt is van directe hoogfrequentver
sterking met de A 442. De instelling is
soepel en de uitstraling, zelfs op de
zeer korte golven, is uiterst gering, op
lange golven nihil.
Het nieuwe plaatspanningsapparaat
no. 3003 kan bij 180 volt nog 20 mA leve
ren. 6 aansluitingen zyn beschikbaar
voor de plaatspanning en 3 verschillen
de roosterspanningen zijn door middel
van speciale stekers regelbaar van 0 tot
40 volt. De afvlakinrichtlng is zóó
goed, dat dit apparaat ook zelfs voor
ultra-kortegolfontvangst gebruikt kan
worden!
Als laatste vermelden we nog een
gramofoonversterker no. 2781 met een
volumeregeling, die de onderlinge sterk
teverhouding van hooge en lage tonen
intact laat en een antennevelkgheid no.
4381, waarbij isolatiefoulen niet kunnen
Voorkomen.
De Nederlandsche Selntoestellenfa-
briek exposeert haar keurige toestellen,
thans ook geschikt voor volledige wis
selstroomvoeding.
By de Handelsmaatschappij R. S.
Stokvis en Zonen te Rotterdam valt ons
op het toestel K. W. B. met een 25 Watts
eindversterker, die een buitengewoon
krachtig en toch onvervormd geluid kar.
produceeren, en de bekende „Erres"
transformatoren en smoorspoelen. De
„Erres selectivator" is een handig in
strumentje om by verouderde toestellen
de selectiviteit te verbeteren. Verder de
bekende toestellen, Wearite en Ferrix
artikelen.
De Ncd. Radiowerken te Utrecht fa
briceert keurige toestellen, waarin aan
afscherming en selectiviteit groote zorg
is besteed.
De ..Rumol" metaalgeiykrichter vol
gens Westinghouse patenten wordt ln
Nederland vervaardigd en is ingericht
voor het „druppelsgewyze" laden van
1—3 cellen. Behalve afgeschermde
spoeleenheden viel ons nog op een han
dige draadgewonden „Rumol" detector-
weerstand met 9 aftakkingen en van
lagen prys. Voor de tropen wordt in den
handel gebracht een 3-lamps korte-golf
ontvanger tot 600 M.
De Gc!dersche Radio-fabriek te Arn
hem past in haar afgeschermde toestel
len de z.gn. Idzerda-schakeling toe.
Ook hier een korte-gollontvanger voor
Indië.
De Afd. Telefunken van Siemens en
Halsfce a. G. te Den Haag brengt de
„droge" Piotosgelykrichter. Behalve de
bekende toestellen Arcolette 3, Tele-
funken 4 en Telefunken 9 zyn thans
verschenen de Arcolette 3w, Telefunken
9 w en Telefunken 10. De Arcolette 3 w
is een drielampstoestel voor aansluiting
aon het lichtnet, de Telefunken 9 w een
vyfiamps dito. waarmede men met een
(onzichtbare) kamerantenne alle neem
bare Europeesche omroepstations op
luidspreker ontvangt. Een wonder van
vernuft en «radiotechniek
N De Telefunken 10 is een 3-lampstoe^
s*.?l voor losse spoelen, geschikt zoowel
voor gelijkstroom- als wisselstroomlam
pen. De prys?f 17,50, natuurlijk
zonder lampen en spoelen. De meeste
Telefunken toestellen zijn voorzien van
een gramofoonacnsluiting
Verder: 2 nieuwe luidsprekers, de
Arcaphon 3 en de „Geaphon", welke
laatste een electrodynauiische is met
ingebouwden krachtversterker. Het ge
luidsvolume is enorm en de geluids
kwaliteit is buitengewoon mooL
Naast de gewone geiykstroomlampen
zien we volledige series direct, en indi
rect verhitte wisselstrocmlampen. Ook
de schermroosterlampen RES 044 en
RE NS 1204 zyn aanwezig.
Vervolgens zien we het nieuwe model
van den Siemens-granufoonopnemer en
een daarbij passende gramofoonverster
ker. Het naaldgeluid is onhoorbaar, ter
wijl hooge en lage tonen zeer gelijkma
tig doorkomen.
De Firma Ridderhof en Van Dijk te
*Zeist verwerkt in haar keurige en een
voudig te bedienen toestellen de beken
de „Sinus" afstemeenheden in. Plaat-
stroomapperaten en gloeistroomtrans-
formatoren worden by de wisselstroom
toestellen geheel ingebouwd.
We zien verder een 3-lamps korte-
golfontvanger, speciaal voor de tropen
geheel in aluminium uitgevoerd.
Als attractie stond er een televisie ap
paraat opgesteld.
De Fa. E. A. Loeb te Den Haag de
monstreerde ons de door haar geïmpor
teerde „Baltic" toestellen en onderdee-
len, zeer goede ontvangers zoowel voor
geiyk- als wisselstroomvoeding.
De Baltic bouwdoozen en schema's
zijn bekend.
Ok de K 25, de 5-lamps super is er te
zien. Baltic is uitgewonnen m*t een
nieuwe spoeleenheid, waarin zoowel h»*
hoogfrequente als detectorgedeelte !s
opgenomen, zoodat nu de noodzakelijk
heid van 2 spoeleenheden komt te ver
vallen. Het Baltic laagfrequentblok is
het toppunt van eenvoud.
De N.V. „Nijkerk's Radio" te Amster
dam toonde ons de nieuwe Pilot con
densator met uitneembin e as, zoowei
geschikt voor frontplaat- als bodem
montage, terwyl de vaste platen ver
stelbaar zyn, zoodat ten allen tijde vry-
loopen van de losse platen gegaran
deerd is.
Verder zien we er Lewcos en Utility
artikelen, waaronder een nieuwe capa
citeitsvrije meerpoLge schakelaar, zoo
wel geschikt voor bodem- als front-
plaatmontage, met uitneunbare as, zoo
dat mogelijkheid van koppeling met
andere schakelaars bestaat. Een zeer
handige schakelaar!
Van Pilot zien we, behalve de ge
noemde condensator, nog andere, be
kende onderdeelen zooais de adjusto-
gead, resitogead (detectorweerstahd),
lekweerstanden enz.
De Fa, D Brey Co. te Den Ha?,g
exposeert de Crystalphone toestellen, die
zoowel voor geiykstroom- aLs wissel
stroomvoeding geleverd worden. Bij de
laatste typen is het geheele wissel
stroom-voedingapparaat Ingebouwd
Speciaal valt ons op het appa-aat 6 b,
een 6-lampstoestel met balansweer-
standsversterklng, een systeem, dat door
den bekenden ingenieur Huydts in ge-
octroyeerd. Een schakelaar met 3 stan
den schakelt het toestel op „luisteren-,
„uit" of „laden", wat dus buitengewoon
eenvoudig is. Behalve de bekende Far-1
raud luidsprekers zien wc nu ook eon
machtige electrodynamische Farraud
luidspreker.
By „The Duch gramophone and Ra-
dioworks" te Amsterdam valt ons di
rect op de keurige meubelstukken,
waarin de radiotoestellen ingebouwa
zijn. Alle onderdeelen zün van „Edison
Bell', van wie ook de bekende variome
ter met automatische serie- en paral
lelschakeling afkomstig is. Men deelde
ons mede dat octrooi was aangevraagd
Op een schema met 2 variometers!
waarby een verhoogde selectiv.t.eit werd
bereikt.
By de Fr. Van Santen Co. te Am
sterdam vinden we tal van radlo-onder-
deelen van Lewcos, waarby in het bij
zonder opvallen de korte-golfspoelen,
die uitmuntend geschikt zyn voor ultra
korte golfontvangst.
Voorts vinden wy er de nieuwste Uti-
lity-producten, waaronder een nieuwe
schakelaar met veercontacten, uitneem-
bare as, geschikt voor frontplaat en
bodemmontage.
Het Technisch Bureau Marjfcien te
Den Haag stalt vele radio-artikelen uit,
De N.V. Techn. Handelmy Bieder-
mann Co. brengt zoowel complete toe
steilen als onderdeelen in d^n handel
n.l. de Weco wisselstroom- en gelyk-
stroomtoestellen. Men kent ae Weco
combinaties van gloelstroomwikkelingec,
plaatspanningstransformator en smoor
spoel.
We zien mooie toroldspoelen van
Deensch fabrikaat, verder Hara- en
Knudsen condensatoren en Amati en
Grawor luidsprekers.
Het Techn. Bureau Mandersloat te
Maarssen exposeert de Saba-toestellen
en onderdeelen. verder ook toestellen
van eigen fabrikaat. De aandacht trekt
een uitra-kortgolfontvanger van 15—700
M. Van „randgehuil" is geen sprake.
Zeer handig zyn de Wohlmuth meters,
die op 2 stekkerpennen gemonteerd zyn.
en zoowel voor frontplaat- als bodem
montage geschikt.
Eénknopsontvangers, de Monopyi toe
stellen zien we nog by de le Utrechtsche
fabriek van draadlooze ontvang- en
Zcndinstaüaties.
De N.V. Ph. J. Schut te Amsterdam
brengt de bekende Dacutct toestellen in
ons land.
Ook bij de El. Handelmij Zélander te
Amsterdam zien we veel toestellen
onderdeelen.
In den startd van Andersen Polak
te Amsterdam werden ons de nieuwe
Lissenonderdeelen getoond, waaronder
de Lissen super transformator, die by
een buitengewoon hooge primaire zelr-
inductie een zoodanig ruim gedimen
sioneerde kern bezit, dat ook by grooten
plaatstroom geen magnetische verzadi
ging optreedt. Een condensator var
0.0003 microfarad is ingebouwd. Een
hooge gelykmatige versterking, zelfs Lot
50 perloden, wordt met dezen transfor
mator verkregen. De nieuwe Lissen
variabele condensator is logarithmlscn
uitgevoerd en is zoowel voor ééngata
frontplaatmontage als voor bodemmon
tage ingericht. De as loopt door, wat het
samenkoppelen van meer condensatoren
gemakkelyk maakt.
Tevens zagen we de Lissen 6-pen
spoelen, fynregelknop en 2 goedkoope
Lissen koffergramofoons en verder de
bekende Lissen-onderdeelen.
E. W. OTT.
RADIOVRAGEN.
VRAGG: De heer J. S. te Heemstede
stuurt werkteekening ter correctie.
ANTWOORD: Het schema is u toe
gezonden. De volgorde heb ik nog iets
logischer aangegeven.
VRAAGde heer B. te Haarlem vraagt
een 4-lamps Balticschema en geiyk-
richterschema's.
ANTWOORD. Ze worden u toege
stuurd.
VRAAG: de heer J. M. v. S. te Haar
lem vraagt le by welke stroomsterkte
kern verzadiging optreedt by een Tele
funken transformator.
2e of Screened Grid Valvés te gebrui
ken zijn als leaky grid detector.
ANTWOORDle Te informeeren by
Siemens en Halske A.G. afd. Telefunken
Den Haag.
2e. Hoewel de meeste schermrooster
lampen niet bedoeld zyn als detector, is
het te probeeren. De plaatïmpedantie is
voor aanpassing van transformatoren
zeer hoog! Bij een plaatimpedantie van
20.000 ohm (weet u dat zeker?) gaat dit
intusschen veel beter en zonder byzon-
dere maatregelen.
VRAAG: de heer L. F. V te Haar
lem zendt schema ter aanvulling.
ANTWOORD: Het gewijzigde schema
voor schermroosterlarr.p wordt u toege
zonden.
VRAAG: de heer J. L-. te Haarlem
klaagt over af en toe verdwynen der
ontvangst doordat de 4e lamp dan weer
wel en dan weer niet weiit.
ANTWOORD: Lamp vervangen. Kijk
eerst den voorafgaanden transformator
eens na voor alle zekerheid!
INGEZONDEN MEUEDEELINGEN
a 60 Cents per regel.
RADIO-MOORS, KONINGSTRAAT
TELEFOON 14609, HAARLEM
PHILIPS, TELEFUNKEN EN
R. M. TOESTELLEN.
RADIO-PROGRAMMA.
ZONDAG 9 SEPTEMBER
HILVERSUM, 1071 RL
10.15 VARA. Zondagochtendpro»
gramma.
10.1510-30 Economisch*politick»
•weeksovcrzicht.
10.30 Concert. H. dc Groot, viool-
Joh. Jong, orgel. W. van Cappellcn.
voordracht. Spr. J. F. Ankersmit: Tol»
stoi.
1.002-30 Lunchmuzick door het
Trio Rentmeester.
3.00 Aansluiting van het Kurhaus te
Schevcningcn. Het Residentieorkest o.
1. van Ignaz Ncumark. Karei Szretcr.
piano. In de pauze gramofoonmuziek.
6.30 VPRO .«dienst in het Gcb. van
den N.P.B. te Hilversum. Voorgan»
ger: Ds. J. N. v. d. Heyden. F. Kloek,
orgel. VPRO-»koor onder lcinding v.
F. Kloek.
S.OO Sport» en persber.
8.15 Aansluiting van het Kurhaus
tc Scheveningcn- Solistenconccrt on«
der leiding van Prof. G. Schneevoigt.
Sam §\vaap> Adolphe Poth. Jean
Devert, Charles v. Istcrdacl, Th.
Kneifer, J. J. Poolman. A Witt. F.
Veenstra, H. Bing, Fr. Zurhaar, Jaap
Stotyn.
9.00 Lezing door Ds. A. R. dc Jong:
Tolstoi.
9.45 Concert door het Omroep»
orkest onder leiding van Nico Trccp-
Lia Fuldaucr sopraan. Egb. Veen n.
d. vleugel.
HUIZEN, 340,9 M. Na 6 uur 1870 M.
8.309.30 KRO. Morgenwijding.
Spr.: L. H. Perquin, voorz. v. d. KRO.
Naastenliefde, grondslag van het maat
schappelijk welzijn (l). Verder mu<
ziek. zang.
9 50 Dienst in de Ned. Herv. kerk
te Utrecht. Voorganger Ds. J. F. Bcc»
rens.
12.301.30 Lunchmuziek door het trio
Winkels.
1.302.30 KRO Uitzending van dc
plechtigheid ter ecre van O. L. Vrouw-
van Lourdcs voor. dc zieken. Het
kerkkoor onder leiding van H. v. d.
Oord. Predikatie door Pastoor B.
Bastiaanscn: Dc verschijning van O
L. Yr. van Lourdes, hoofdzakelijk ot
heil der zielen- Dc Harmonie „Utile
Dulci'' van St. Willcbrord.
2.304.30 KRO. Concert in ..Artis"
door het muziekkorps van het Regt.
Genietroepen tc Utrecht, onder lei»
ding van M. v.d. Blij.
4 305.00 KRO. Ziekcnhalfuurtje.
5.05 NCRV. Dienst in dc Gcrcf
kerk Zaandam. Voorganger: Ds. G.
\V. van Dcth, Egb. A. Vos. organist
Jezus, cn ccn mcnsch die zichzelf is
kwijt geraakt. 1. Orgel, 2, Votum cn
Zegen. 3. Zingen Ps. 25 6. 4. Lezen:
Aposolische Geloofsbelijdenis. 5. Zin»
gen Ps. 75 1. 6 Gebed. 7. Orgel. 8.
Zingen Ps. 1471 cn 2. 9 Schriftlc»
zing: Luk. 19 1—10. 10. Tekst Luk.
19:10. 11. lc gcd. Preek. 12. Zingen
Lied 1 12. 13. 2e gcd. preek. 14. Cc»
bed. 15. Zingen. Lied 3f3. 16. Ze»
gen. 17. Orgel.
7.40—7-45 KRO. Tntentics van het
Apostolaat des Gcbcds.
745 KRO. Concert. Dc Amsterd.
Orkestvcr. onder leiding van F. van
Diepenbeek. F. Bouwmeester, deda»
matic.
10.00 Persher.
10.45 KRO. Epiloog. 1. Adore tc.
v. Tol. 2 Avondgebed- X O naam zoo
zoet in d'oorcn, Oude mcl. 4. Zegen.
DAVENTRY, 1600 M.
3.50 Concert» G. Stewart, alt. D.
Hutchinson, tenor. S. Baynes en zijn
orkest.
5.55 Bijbelschc liederen.
6.05 Bach's kerkcantatc. K. Winter,
sopraan. T, Purvis, tenor. S. Ro»
bertson, bas.
6.50—S.15 Kerkdienst in de Ebenc»
zcr Welsh Congregational Church,
Cardiff.
8.20 Kerkdienst.
9.05 Licfdadighcidscauseric.
9.10 Nicuwsbcr.
9.25 Concer van Ostende.
Symphonieconcert o. 1. v. Hr. Rasse.
Mile. E. Buvko. zangeres.
10.05 Epiloog.
11.0011.20 ,.Thc silent Fellowship"
PARIJS „RADIO-PARIS", 1750 M.
12.20 Religieusc causerie cn zang.
1.052.10 Orkestqonccrt.
4.50 Dansmuziek.
S-5011.20 Concert. Orkest J.
Doyen, piano. Mile. Fcrrarc en Hccr
Cari, zangduct.
LANGENBERG, 469 M.
9.20 Klokkengelui. Kath. Morgen»
wijding.
12.101.20 Tolstoi'hcrdenking. Dc»
clamatic.
1.202.50 Orkestconcert.
4.506 20 Orkcstconccrt.
8.20 „Die gcschicdcnc Frau" (Dc
gescheiden Vrouw). operette van
Fall. Daarna tot 12-20 Dansmuziek.
KöNIGSWUSTERHAUSEN. 1250 RL
(ZEE SEN)
9.20 Morgenwijding.
11.50 Concert door dc politiekapel-
5.206.50 Orkestconcert.
7.20 Declamaties u. d. werken van
Tolstoi.
8-20 Operettc^conccrt. V. Schwarz,
sopraan. B Bötcl, tenor.
10.5012 50 Dansmuziek.
HAMBURG, 395 RL
9.35 Morgenwijding.
1 -2s Concert.
3.50 Concert (1000 medewerkenden)
5.20 Orkcstconccrt.
8-20 Concer ,.Dcr jungc Wagner".
Dansmuziek.
BRUSSEL, 509 M.
5.20 Dansmuziek.
6.20 Kinderuurtje.
6.50 Orkestconcert
S.35 Trio»concert.
9.20 Svmphoniccopcert in Ostende.
Mile. Buyko, zangeres-
j Steeds /iet JV/euwste isi Rad to.
CJgf* Va££(trt</to*/A;r. stef/iqgeri oev-xiaróofpd
(Adv. tag. Med.)
MAANDAG 10 SEPTEMBER
HILVERSUM, 1071 RL
10.0012.00 Jaarbeursconcert door
Kling'Trio.
12.30—2 u. Lunchmuziek door het
Trio Verhey.
2.003.00 Gramofoonmuziek.
3.00-00 Jaarb5eurseonccrt door 't
Kling»Trio.
5.006.00 Dc Blijde mannetjes. Kin»
deruurtje.
6.007-15 Concert door het Omroep»
oikcst. Madcl. Harrison, cabaretière.
8.15 Aansluiting van het Kurhaus tc
Schevcningcn. Volksconcert onder lei»
ding van Ignaz Ncumark. Sam Swaap
solist. In de pauze Causerie door mc»
vrouw SchaakeVerkozen.
10.15 Persber.
HUIZEN 340.9 RL (Na 0 nnr 1870 RL)
(Uitsluitend N.C.R.V.-uitzendingen)
12.301.45 Orgelconcert door mej'.
.T. Molcman.
4.005.OO Ziekenuurtjc.
7.308.00 Zangles door Jac. Ph.
Caro.
8-009-00 Orgelconcert door Jan
Zwart in dc Herst. Ev. Luth. kerk.
9.0010.00 Carillonconcert door J.
Vincent op het carillon van het Kon
Palcis te Amsterdam.
DAVENTRY, 1600 RL
10.35 Kerkdienst.
11.20 Gramofoonmuziek.
1220 Balladenooncert (sopraan, ba»
riton).
12.50 Dansmuziek.
I.202-20 Orgelconcert.
4.20 Orkestconcert.
5-20 Huishoudpraatje.
5.35 Kind/ruurtje.
6.20 Muziek.
0.40 Voor padvinders-
6:50 Nieuwsber.
7.05 Muziek.
7.20 Liter, critiek.
7.35 Brahms' pianomuziek.
745 Mr. Shcarcroft: Six pictures
with six snaps.
8.05 Variét' cn dansmuziek.
9.05 Pianoconcert.
935 Lezing A sidelight on Charles
Dickens.
9.50 Nieuwsber.
10.10 Licht orkestconcert. R. Chig»
r.ell, bariton.
II.2012.20 Dansmuziek.
PARIJS „RADIO-PARIS", 1750 RL
12.50 Orkestconcert.
4 05 Orkcstconccrt.
83011.20 ,-Lc grand Nogol", opc»
rettc»fragmenctn, Audran. Orkest o.
L v. H. Dcfosse cn solisten.
LANGENBERG. M.
12.301.10 Mechanische muziek.
1.252.50 Orkestconcert.
6.05—630 Het Dusscldorfer strijk»
kwartet.
8.20—9.15 Concert door het Klein»
Werag*orkest-
9-2Ö „Horrido Halali". een avond
in een jachthuis. Daarna tot 12.20
Dansmuziek.
KöNIGSWUSTERHAUSEN, 1?50 RL
(ZEES*N).
12.50—5.20 Lezingen.
5.206.20 Concert.
6.20,8.05 Lezingen.
S.20 „Und das Licht scheinet in der
Finsternis", drama van Tolstoi.
HAMBURG m rt
5.20 Dansmuziek.
6.20 Vroolijk concert.
S.20 Declamatie uit dc werken van
Tolstoi. ,.Het levende lijk", drama v.
Tolstoi.
BRUSSEL, BM M.
520 Dansmuziek.
630 Trioconccrt.
S»35 Gramofoonmuziek.
8.50 Orkestconcert.
9.35 Dansmuziek in het Casino tc
Spa, tot 1035.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Cents per regeL
GEMENGD NIEUWS
EEN REUSACHTIGE
METEOOR.
De meteoorkrater van
Arizona.
AL 25 JAAR ONTGINMNGS-
ARBEID.
Sedert eenigen tyd worden in Ameri
ka ernstige pogingen in het werk ge
steld om een reuzenmeteoor od te spo
ren die in den staat Arizona diep in
den aardbodem is gedrongen Dit is
overigens niet een werk. dat uitsluitend
in het belang van de wetenschap onder
nomen is, doch veeleer gebaseerd op
overwegingen van materieelen aard.
Men vermoedt namelUk dat de metalen
waaruit deze meteoor moet bestaan,
een groote waarde vertegenwoordigen.
De pogingen om den schat uit den
„meteoorkrater" in Arizona aan het
licht te brengen, dateeren dan ook
reeds van een vyf en twintigtal jaren
geleden. Van 1903 tot 1908 stelde de
Standard Iron Company van Philadel
phia reeds pogingen in het werk om
dv...- middel van boringen de metaal
massa op te sporen. Zy slaagde er ech
ter slechts in. verspreide fragmenten
boven te brengen en gaf ten laatste de
onderneming op. In 192I-'22 vatte de
United States Smelting, Refining and
Mining Exploration Company het werk
weder op. zy liet met groote kosten aar.
den zuiaeiyken kraterrand een diepe
boring verrichten en ook een grondig
bodemonderzoek instellen dicht onder
de oppervlakte van den geheelen krater
Op een diepte van ongeveer 475 me
ter geraakte het uiteinde van de boor
beklemd, waarschijnlijk tusschen twee
groote stukken meteorisch ijzer. By eer.
poging om het instrument od te halen
brak de kabel. Reeds na een diepte van
400 meter te hebben bereikt, bevatte de
uitgeboorde massa groote hoeveelheden
geoxydeerd meteorisch ijzer, zoodat het
vermoeden bestond, dat men daar ter
plaatse althans op een belangrijk deel
van den meteoor was gestuit. Men zag
echter op tegen het maken van do hoo
ge kosten om het onderzoek verder uit
te strekken en opnieuw werd de arbeid
gestaakt. In den loop van het vorige
Jaar werd de onderneming verpacht aan
de Meteor Crater Exploration and Mi
ning Company, die dit voorjaar do
werkzaamheden hervatte. Aan kapitaal
schijnt liet niet te ontbreken, hoewei
deskundigen het er over eens zijn. dat
het geenszins vaststaat dat men een
gunstig resultaat zal bereiken, m. a. w
dat de zaak niets anders is dan een
..gamble'' gokje». Het kan het beste
vergeleken worden met een ontdek
kingstocht. nu niet naar de Noord- of
naar de Zuidpool, doch naar het inge
wand der aarde, al bedraagt de diepte
die men moet bereiken nauwelijks 1/4
myi.
De meteoor-krater ts een breedc kom
in de vlakte tusschen Winskw err Fall-
staff. met een diameter van meer dan
3'4 mijl en 2(K) meter diep. gerekend
van den bovensten rond van den kra
ter wand tot den bodem van de kom.
Men neemt algemeen aan dat deze kra
ter is ontstaan door het ln den grond
dringen van een meteorlsche massa,
welke theorie wordt bevestigd door da
groote hoeveelheid stukjes meteorisch
jjzcr. welke rond den krater verspreid
zijn gevonden en die ook ln den krater-
wand zyn gedrongen. Men gelooft dat
het gat is gevormd door den kop van
een kleine komeet, die in werkelijkheid
bestond uit een compact samenstel van
afzonderlyke lichamen meteorisch Uzer.
sommige daarvan moeten een voldoen
de hoeveelheid chlorine hebben bevat
om te oxyöeeren by aanraking met de
aardsche atmosfeer. Dat zou dan do
groote hoeveelheid meteorisch ijzer
houdende stukken leisteen verklaren, die
in den omtrek is aangetroffen. Het
voornaamste deel van den meteoor of
van de komeet ligt vermoedelijk onge
veer 500 meter beneden den zuidelijken
rand van den krater: verondersteld
wordt dat dit ook mcereiïdcels klelno
stukken zyn. geheel of gedeeltelijk ge
oxydeerd. zoodat zy op hematiet-Uzer
gelijken, behalve dan dat zli magnetisch
zün cn een aanzk-nlUk percentage nik
kel bevatten, alsmede een kleine hoe
veelheid metalen, welke tot de plat-iiia-
groep behooren
Men is nu zoo ver. dat men de ge
schiktste plgdts heeft vastgesteld cm
een schacht te boren: deze plek bevindt
zich aan de zuiebdjde van den krater.
Deze schacht zal ongeveer 550 meter
diep moeten worden; op deze diepte
gekomen zal een dwarstunnel worden
gcrraven naar de plaats waar, zooals
men onderstelt de hoofdmassa moet
liggen. En en ander zal twaalf tot vUf-
tien maanden in beslag nemen, al
naar gelang de grond formatie die men
ontmoet De ontginningsmethode en de
wijze waarop het naar boven gebrachte
metaal zal worden behandeld zal afhan
gen van wat men beneden aantreft.
Men neemt aan, dat de geheele massa
bestaat uit niet te groote stukken, die
zonder al tc groote moeite losgchnkt
kunnen worden, vooral wanneer een
aanzieniyk deel zich in geoxydeorden
toestand bevindt. Op die wilze zal het
dan ook niet nood Ir ziln om te boren
of zijn toevlucht te nemen tot ontplof
bare stoffen om de massa uiteen te doen
springen, wat uit den aard der zaak
zeer bezwaariyk zou zijn en buiten
dien groote kosten zou veroorzaken.
Monsters van de nlet-gcoxydeerde me
teorlsche bestanddeelen bleken gemid
deld te bevatten 03 procent iteer, 64
procent nikkel, 9'A gram platina en
4 3/4 gram Iridium Deze beide laatste
metalen bezitten een zeer hooge markt
waarde en de deskundigen zyn van
mcening dat men zonder buitengewone
moeite een aanzienlijk percentage van
deze kostbare stoffen zal kunnen win
nen. Naar alle waarschynlitkheid zal de
beste methode hierin bestaan, dat men
het meteorische ijzer smelt met een of
andere zwavel bevattende stof. waardoor
wel is waar het ijver verloren gaat
dat echter in deze streek weinig han
delswaarde bezit doch men er ln zal
slagen, een groot percentage van de pla-
tlna-metalen te behouden
De ontginning van deze in haar soort
eenige ertsmijn heeft inderdaad veel
a&ntrekkeiyks, ook door het speculatie
ve element dat er by in het snel komt.
De tegenwoordige exploitanten geven
dan ook Rrif toe. dat hot een „spelen
om een onbekenden inzet" is: maar zy
zyn bereid het risico te dragon.
NIEUWE AVONTUREN VAN SNUFFELGRAAG EN KNAGELIJNTJE
VOOR DE KINDEREN.
Dc avond begint te vallen, als Snuffclgraag
cn Knagelijntje naar huis terugkccren. Het is
nu niet warm meer cn het is nog een verre reis
naar Iïciroeth. Maar het karwei is nu eenmaal
'begonnen en het moet tot een goed einde
worden gebracht.
Nog dcnzclfdcn avond staat er bij den barbier
Snuf ben Geur een pan op het vuur, waaruit dc
merkwaardigste geuren opstijgen. Je krijgt
alleen van dc lucht al een gezonde maag.
Jammer dat dc Sultan cr zei» niet bij is.
