DE ZATERDAGAVOND
BIJVOEGSEL VAN HAARLEM'S DAGBLAD
ZATERDAG 1 DECEMBER
VIJFDE BLAD
Met de ontwikkeling der techniek
houdt die van het speelgoed, ge
lijken tred. De tijd dat de jeugd
zich amuseerde met den wondertrommel,
of het levensrad, de voorvaderen van
de bioscoop, waarvan de kinderen van
dezen tijd zelfs de namen niet meea
kennen is lang voorbijen alhoewel
de zoon van een New-Yorksch milliar-
dair wellicht hunkert naar den kapot-
ten wekker van de 5-jarige dochter
Sara-Maria van den joodschen groen-
tenboer die met een Iersche vrouw is
getrouwd, (zooals u weet is dit de ma
nier in Aemrika)te zijner beschikking
staat een minatuur-rage-Bugatü, een
electrische spoor, een pathéfoon in
vestzak formaat, een radiotoestel, het
laatste model van de geraffineerdste
soort autoped, een bioscooptoestel,
meer van die kleinigheden.
Ja, in dit opzicht geeft het kind
een lesje, zooals het trouwens wel vaker
geschiedt. Wij zijn niet tevreden voor
een radio de stille rustige sfeer onzer
binnenkamers bederft, maar een kina
laat nog steeds zijn duurste speelgoed
voor de treurige overblijfselen van wat
eens een pop was, liggen. Het amuseert
zich meer met den vettigen arm-, kop
en beenloozen romp van de pop Alie,
Grietje, of Truida, dan met de electri
sche spoor waarmee vader zich zoo ver
maakt. En sprak ik onlangs niet een ge
deprimeerden papa die zijn zonen een
radiotoestel had geschenken? Hij was
twee weken nadien na een buïten-
landsche reis bij den huiselyken
haard weergekeerd, en ontdekte toen tot
zijn ontsteltenis, dat de radio inderdaad
opvoedkundige waarde bezit. Want zijn
zoons hadden haar gebruikt, om er „wat
anders" van te maken. Dat „wat anders"
was een ondefinieerbare massa, draad
jes, schroefjes, glas, versplinterd ebo
niet, zooiets als een radio-kerkhof, een
hron van onuitputtelijk vermaak, van
dagen lang geëxperimenteer, van iets
beters, dan blasé en passief luisteren
naar den luidspreker.
En nu ik het toch over kinderen heb....
hun wijsheid is ondoorgrondelijk. Anna-
liesje en Kees amuseerden zioh met het
zielig overblijfsel van een Teddybeer ale j
als zoodanig niet meea- herkenbaar was,
vanwege de grove verminkingen. Plot
seling werd him aandacht getrokken
door een leege lijkkoets die voorbij de
ruiten ratelde. Keesje ageerde op deze
sombere verschijning met een: „Ma, wat
is dat?", waarop Ma zoo sober mogelijk
een uiteenzetting gaf, meenende dat het
goed was de kinderen ook eens de ern
stige zijde van het leven te laten zien.
•Zij luisterden vol aandacht. Keesje
sperde zijn oogen wijd open. Analiesje
staarde zwijgend naar het plafond, en
toen het verhaal uit was, slaakte zij een
diepe zucht. Daarna begaven zij zich
weer ter Teddy-beere. Mama vroeg niet
met èienigen twijfel af of zij er wel goed
- aan had gedaan met zoo sombere schil
deringen de jeugdige zieltjes te bezwa
ren. Maar spoedig zou blijken dat het
nog al mee viel.
Teddy-beer werd op de leuning van
een stoel geplaatst. Hij was bevorderd
tot „condutteur" van de paardentram.
In een
zeer scherpe
bocht, midden
in het druk
ste verkeer
van de ka
mer, viel Ted
dy-beer van
zijn hoogen
zetel, en bleef
roerloos lig
gen. Annaliesje en
Keesje knielden naast hem
neer en de eerste sprak:
„Nou is ie dood!" waarop
prompt Keesje's antwoord
kwam: „Smijt 'm dan maar
op de kar."
Dit zijn van die kleinigheden, die
bewijzen dat de fantasie rondom de
grootste kinderprullen, de gedegeiïe-
reerdste poppenlyven de kapotste
onderdeelen, een wereld van groote ver
rukking spint, een wereld waarvan het
kind zelf de voorzienigheid is, die draait
op commando van zijn gedachten, een
planeet die 's morgens aan den kim van
de kamer verschijnt, en 's avonds in
droomen ondergaat-: waarin het kind den
heelen dag leeft in gespannen aan
dacht en waai-van het uitgangspunt is,
wellicht.een kapotte schoen, of het
montuur van een ouden bril.
De practijk bewijst dat wij hierboven,
voorzooveir het betreft het cinisme der
jeugd ten aanzien van het moderne dure
speelgoed, en de speelschheid der grijze
vaders die zich er mee amuseeren, niet
hebben overdreven. Verzekerde men mij
in één der bekendste Haarlemsche speel
goedwinkels, niet dat men daar geregeld
bezoek krijgt van een vader die persé op
de hoogte wil blijven van alle nieuwe
uitgaven op het gebied der electrische
spoortreinen, en alles wat daar mee an-
n*x is?
Nu is het een feit, dat deze materie
a...-y interessantst is! Het is bepaald
Vj. bluffend hoe schrikbarend men hier
de waarheid heeft nagebootst, door mid
del van een transformator, waarop het
seinhuis is gebouwd. Van dit seinhuis
uit bediend men door op knopjes te
drukken een gecompliceerden treinen
loop, met tandradbanen, electrische
draaischijven voor locomotieven, auto-
SPEELGOED.
Poppen, beesten, blikken autos,
Ballen, treinen en meccanos.
Poppenwagens, poppenhuizen.
Poppenkeukens met fornuizen,
Ratels, rammelaars en bellen,
Allerhande soorten spellen.
Verven, kleurkrijt, plasticine.
Molen, pakhuis, stoommachine.
Kleurplaat, legkaart, prentenboeken.
Uniformen, vlaggedoeken.
Al wat loopt wanneer je 't windt,
Speelgoed voor het kleine kind.
Wij? Wij doen daar niet aan mee,
Wat een allergekst idee.
Wy zijn oud nu en blasé,
Onze jeugd is lang gelee.
Kindei-spel. maar wij, ach nee....
Snelle motorfietsen, autos,
Jurken en gelikte fotos,
Sierlijk getailleerde jassen.
Slobkousen en zijden dassen,
Pijp, sigaren, sigaretten,
En verordeningen, wetten.
Kaartspel, alcohol en ringen,
Aandeelen en zulke dingen,
Knoopsgat met een stukje lint.
Speelgoed voor het groote kind.
het speelgoed heeft doen gelden. En
daardoor komen wij weer van lieverlee
aan het verleden te denken.
Het. verleden met... de bikkels...,
het verleden met.den wondertrom
mel en het levensrad. Dat mysterieuze
instrument dat voor de kinderen van
toen, evenveel bcteekenls had, als do
bioscoop voor onze jeugd. Dat cartonnen
rad dat je als het draaide, in den
spiegel bekeek, zoodat je. (heel stum
perig) een mannetje of een vrouwtje of
een hond zich bewegen zag! Dat was
voor de jeugd van toen werkelijk een
„levens"rad een „wonder"trommel. Wat
een prac-htnamen voor die lieve onbe
nulligheden!
't Merkwaardige is dat ondanks
de geraffineerdste evoluties, ondanks,
den verfïjndsten kunstenaarssmaak, on
danks den geëxalteerden zin voor het
belachelijkehet kind dezelfde is ge
bleven. En nog steeds liever grijpt naar
zijn leelyksten pop, met w e hij zfin lief
en zijn leed, zijn droomenen zyn
bed deelt
Deze pagina is wat de illustratie be
treft geenszins een
staal van do speel-
goodillusles der
jeugd. Het- jongetje
dat droomend tus-
schen de charleston-
nende popjes is gevloch
ten, is een modem, jon
getje, dat; droomende, aan
heid, waarvan men zich echter weifelen
de afvraagt, of het naive kind die zal
begrijpen, doch waarvan men zeker is,
dat zij een onbewust een zekeren in
vloed op de ontwikkeling van den smaak
van de jeugd uitoefenen. In ieder geval
is veel van het moderne speelgoed, niet
uit een kinderlijk, doch uit een artistiek
oogpunt gezten, hoogst merkwaardig.
Een typisch specimen van koste
lijk gevoel voor humor is de
motor met zijspan. De motor en
de zijspan in hypermoderne strakke lij
nen het kertsmannet-je daar boven op:
een prachtstuk van een oud type met
oogen als lampjes, en een baard als die
van Methusalem, aangenomen dat de-
zelfve een baard had. De chimpansee
daarnaast wekt herinneringen op aan
wilde parlementariërs, of wel een ge
leerde die een betoog houdt over de
stelling dat de menschen niet van apen
doch van de eenden afstammen. De aap
voert het bewijsstuk, de eend, met zien
mede, en deze laat zich de beleediging
welgevallen met de gedweeë onderwor
penheid, die uit haar oogen spreekt,
Een wonder van mcdelleerkunst is de
bulldog, die aan den top van den om
gekeerden driehoek hangt. U kunt hem
hier helaas niet in zijn geheel zien, an-
jnatisohe stopinriohting, semw-chters ders zou u versteld zijn over de weerga
loos knappe wijze
waarop de in het
oogvallende mus-
culatuur van den
bulldog plastisch is
weergegeven.
En toch zal bij ve
len de vraag rijzen
of deze caricatu-
ren al mogen
zij dan ook het
gevoel voor humor
bjj de jeugd ont
wikkelengeappre
cieerd worden door de
kinderen voor wie ze be
stemd zijn. D*r zijn heel
rare exemplaren bij
Vooral onder de dier
soorten, zonderlinge misbaksels,
vreemde fratsenmakers, waarvpor men
een heel aparten smaak moet hebbexi
om ze nog te kunnen waardeeren. En
wat moet de onschuldige 3-jarige
denken van het hondenmonster dat
herinneringen aan den Draak uit de
vermaarde Nibilungen opwekt? Mag
men verwachten dat kinders den
geavanceerden smaak van geëxal
teerde vrijgezellinnen die dwepen met
buitennissige poppen hebben, of dat
zij zoomaar, zonder de minste opleiding
in de school der cultureelen levens, den
zin van de grotesken vatten, die u ooi;
op deze
pagina af
gebeeld ziet?
Trouwens het
zal dan ook wel
zóó zijn dat de
ouders in dat
val kiezen voor
hun onschuldige
i kinderen
En dan is het
geen wonder als
zoon of dochter een
paard la den be
roemden Parijschen
Hank the Mule krijgt
'fff''. de vraag weerklinkt: Wat
I dil? Een poes, een hond, of
W een ezel?
j Dit gedrocht staat ook op deze
grijnzen,
blasé sta
ren of stu
pide kijken,
kortom al dat-
demonstree-
ren wat den mensch
pleegt te ontsieren.
Het meeste speelgoed blijft nog steeds
uit Duitschland komen. Wurtembcrg
vooral is een zeer druk producearend
middenpunt, en Neurenberg niet, wat
men algemeen denkt de stad waar het
meeste speelgoed vervaardigd wordt,
doch het centrum, dat als stapelplaats
de grootste beteekenis heeft.
De speelgoednijverheid is een ontzag
lijk uitgebreide industrie waarbij duizen
den en nog eens duizenden betrokken
zyn in een zear prozaïsch en struggle for
life. Wie zou durven denken, dat het
poëtische speelgoed, dat gelukzalige
droomen opwekt, uit zoo materialistische,
van smook en roet zwarte en grauwe
oorden afkomstig is? Helaas, zoo goed
als niets is er meer over van de be
koorlijke huisindustrie, die bijvoorbeeld
de naff gesneden, primitieve houten
schaapjes op de markt bracht. En zou
daarom. zou het mogelijk zijn.
het moderne speelgoed soms by het cinl-
sche af, caricaturistisch zUn?
Ach neen. daar zal direct de oorzaak
niet liggen. Hoewel het onmiskenbaar is,
dat deze cynische, voortjagende, ner-
pagina; wij namen de vrijheid veuse tijd, zijn invloed terdege ook op
moderne
speelgocd-
f .nvloeden on-
derhevig is.
r.y Deze driehoeks-
f combinatie is
een deel van dc
groote Sint Nico-
colaaspient, die
wij in dezen myste-
v'euzen tUd allerwe
gen vertoond zijm
worden, In de etala
gekasten, waartegen
kinderneuzen plat
gedrukt worden, cp
straat waai" Sinter
klazen elkaar ontmoe
ten, waai" zwarte Pie-
ten volksoploopen veroorzaken, en
jjfV waar oude huurrijtuigen weer cm-
y plooi vinden.
Oude huurrytuigen. een bijkans
uitgestorven ras, waarvan dc laat
ste vertegenwoordigers sidderen en
van emotie trillen onder den hoog-
eerwaardlgen druk van het Sintelyk
lichaam, gepakt in purper, rood en
wit, torschende den zwaren staf, den
müter en den zeer witten vlokkigen
baard; het oude rytuig trillende ook
onder het wel mindemvare, maar toch
ook wel heel ontzagwekkende gewicht
van den klassieken negerjongen met de
schoenpoetsglanzen.die met een prln-
seiyk gebaar en een zeer onprlnseiykcn
gryns de lof van de straat in ontvangst
neemt.
Dit alles hebben \vy op deze Sint-
Nlcolaaspagina niet kunnen weergeven.
U gelieve de rest aan te vullen met uw
fantasie die immers thans zeer vrucht
baar en ingenieus behoort te zyn. die
geïnspireerd moet zyn door het klassiek,
feesteiykc mysterie van Sinterklaas en
Zwarte Piet
