DE MISDADIGERS VAN CHICAGO.
Door GISELA SELDEN—GOTH.
(Dienst van de United Telegraph)
DAMES IN RESTAURANTS
Angstig, sidderend en bevend betreedt
menigeen de drieimiliioenen»stad, vcora
de city. de zakenwijk, die „loop" wordt
genoemd, waar volgens de geruchten
ieder oogenblik een revolverschot knal
en iemand doodt. Ik ging zonder revol
ver de .doop" in en weldra greep mi.
het tempo, de bedrijvigheid en de gees;
van deze Amerikaansche stad zoozce:
aan, dat ik meermalen vergat, dat zij
het tooneel is van de ernstigste misdrij
ven, dat hier de laatste beide jaren niet
minder dan 760 personen vennoord wer
den. zoodat dagelijks een moord werd
gepleegd, zonder dat er een liaan r.aa.
kraaide. Zeer dikwijls wordt men er ech
ter in de .Joop" aan herinnerd, dat in
deze, op zichzelf niet groote zakenwijk
de gevaarlijkste misdadigers samen ko:
men
Gaat men een bank binnen .om een
cheque te incasseeren dan ziet men over
al de portiers met geladen re^plvers
staan: dit schouwspel wordt allengs van
zelfsprekend Het verwonderde mij ech
ter toch, toen een directeur mi) de in
lichting van een groote bank liet zien
en mij o.a. naar de kluislnrichting
bracht, dat aohter ons op twee passen
afstand een man met twee geladen re
volvers volgde, ofschoon de zorgvuldig
gesloten deuren toch ieder misdrijf om
mogelijk maakten. Men moet trouwens
in Chicago niet bepaald banken gaan
zien, maar liever de groote slachtbcdry
ven e. d.; het is storend voor die stem
ming, wanneer men steeds achter zich
een man met twee geladen revolvers
•vvoet. En zoo is het bijna overal in de
„loop"; verblijdt men zich ergens in den
aanblik van een mooien auto, dan ziet
men ook al den met een revolver gowa-
ponden chauffeur.
Van de misdaden zelf verneemt men
evenwel meestal alleen uit de dagbladen
Mon leest daarin, dat ce moovdonoai
zeer voorzichtig te werk gaan dat hij als
geoefend schutter zeer nauwkeurig mikt,
meestal alleen het door hem uitgekozen
slachtoffer treft en er steeds voor heeft
gezorgd, dat hij onmiddellijk dc wijk
lean nemen. Zelden wordt er een gepakt,
zeidon ook wordt een verkeerde getrof
fen. De getroffene kan niet verwachten
dat de moordenaar door de menigte
wordt achtervolgd, geen voorbijgange:
diurft zich ln <lio zaak te mengen. Dat
politiemannen dpn diader niet kunnen
achtervolgen, daartegen heeft hij zich
genoeg beveiligd Van de moordaansla
gen der laatste twee jaren werd mee;
dan het derde deel door de politie ali
„geheime zaak" behandeld en niet ver:
der vervolgd. Slechts in 22 pCt. van d;
gevallen kwam het tot een bcliar.delinx
van de zaak voor de rechtbanken, doch
slechts m tien gevallen werd in de bei
de afgeloopen jaren de doodstraf uitge
sproken.
Deze getallen worden voor een dee'.
begrijpelijk, doordat Chicago eon bij zen
der soort misdaden kent, dio zich maar
in een bepaalden kleinen kring afspelen
en den gewonen burger verder niet ra
ken, namelijk de misdrijven van de Chi-
cagcsche .gangs", tie georganiseerde
benden gehuurde misdadigers. Gelijk
iedere groote stad heeft Chicago huizen
van ontucht en speelholen, die hier
evenals in andere steden, verboden zijn
Daar komt nog bij. dat in Chicago, even.
als in geheel Amerika het gebruik van
alcohol is verboden, dat evenwel groote
vraag naai- alcohol bestaat, waaraan
door een met eon kapitaal van mülloe
nen werkende industrie van do bootleg-
vors" word't voldaan. Drio belangrijke
tukken van „bedrijf" werken derhalve in
Chicago op onwettige basis; hun eigena
ren kunnen zich bezwaarlijk tot den ge
wonen rechter wenden, wanneer alcoho.
IETS VAN DE GESCHIEDE
NIS VAN DEN
KERSTBOOM.
Het Kerstfeest heeft, in den loop der
reuwen, wat de uiterlijke feestviering
betreft, vele veranderingen in de gebrui
ken ondergaan en het zal waarschUn-
Ulk iedereen verbazen, dat de Kerst
boom, welke voor thans als onafschei
delijk aan het Kerstfeest schijnt ver
bonden. een naar verhouding korte ge
schiedenis heeft.
De Kerstboom, zoo nauw verbonden
aan het Kerstfeest, is volgens deskun
digen van vrij jongen datum.
Naar het werk van den Zwitserscben
onderzoeker Prof. Arnold Meyer, zou de
oudste oorkonde over het gebruik var.
den Kerstboom op het Kerstfeest mel
ding maken van het Jaar 1605, toen de
Kerstboom als zoodanig voor het eerst
te Straatsburg werd gebruikt.
Toen trachtte men het Kerstfeest
door denneboomen te vermooien. welke
boomen met veelkleurige papieren rozen
en ook door appelen en suikerwerk wer
den versierd.
Naar wat tot nu toe is gebleken, was
Straatsburg inderdaad, de eerste stad.
waar de oude Germaansche geluksboom
veranderde in den Kerstboom, zooals
we hem thans kennen. Straatsburg
schijnt ook, naar een bericht van Ba
ronesse von Oberkirch (1785), do eerste
stad te zijn geweest, waai- de Kerstboom
wordt gestolen of andere dingen by in
braken worden gestolen, wanneer hun
oentrapartyen niet aan de bepalingen
in contracten voldoen of indien hun
dcor andere maatregelen schade wordt
oerokkend. Zij moeten en willen echte:
n bescherming hebben, vandaar dat zij
»en eigen politie hebben gevormd. E?ni
ge „jongens", die niet voor een klein ge.
ruchtje vervaard zijn, vormen df
.gangs", die de onwettige zaken van hun
werkgevers beschermen, speciaal er
oor zorgen, dat iedere „bootlegger" den
teohol in zijn bepaalde gebied kan afle
veren. De groote., bootleggers" gelijk b.v
Al Capone, hebben steeds eenige van
ie ze particuliere politiemannen ter be
scherming bij zich Wanneer er nu iets
onwettigs" gebeurt, dan kunnen c.ezc
politieagenten de daders niet voor hun
ligen rechter brengen, want een eigcr.
rechtspraak hebben zü nog niet georga
niseerd.
Het belangrijkste middel in den strijd
voor het ongehinderde commercieele
verkeer op deze onwettige basis is de in
den bokswedstrijd geschoolde vuist. Is
die niet voldoende, dan nemen de leden
van het gilde hun toevlucht tot revol
vers. tot handgranaten en zelfs tot bom
men. Deze wapenen bedreigen meestal
alleen misdadigers, het optreden van
deze „politie" raakt den gewonen bur
ger nauwelijks. In Chicago bedienen
zelfs politici zich nu en dan van dezs
lieden, om eventueel een overwinning
cp hun tegenstanders te verzekeren door
hen onschadelijk to maken. De overheid
staat vrijwel maohteloos tegenover deze
„gangs", dc eigenlijke politie bemoeit
zich nauwelijks met deze zaken.
Natuurlijk bestaan daarnaast ook in
Chicago do „gewone" misdrijven voorna
melijk in den vorm van roof. Maar in
tegenstelling met andere steden is in
Chicago ook deze tak van misdrijf geor
ganiseerd en wetenschappelijk gefun
deerd. Een groote organisatie doet
dienst om te weten te komen, wanneer
en waar een groote som gelds wordt ge
transporteerd. Ofschoon ieder trans
port van geld angstvallig wordt be
schermd, slagen deze nauwgezet voorbe
reide roofovervallen toch telkens weer.
Do beginnelingen in het vak overvallen
zeer vaak in stille straten de argelooze
voorbijgangers en dwingen hen, dreigend
met den revolver, geld en horloge af te
geven. Daarom wordt iedereen in Chi
cago aanbevolen, niet een groot bedrag
aan geld bil zich te dragen en het gou
den horloge, indien aanwezig, door eer.
dollarhorloge te vervangen. Meestal
loopt zulk een roofoverval zonder
bloedvergieten af; van roofovervallen
leest men m de Dladen dagelijks, maar
zelden, dat het d-r.-bij tot een schietpar
tij is gekomen.
De behoorlijke burgers van Chicago
hebben natuurlijk een afkeer van deze
misdadigheid. Zij vevlangen van de po
litici energiek optreden, vooral tegoi
de ..gangs", maar de politici zijn meestal
voor deze benden nog angstiger dan hun
kiezers. De burgers hebben daarom een
particulieren veiligheidsdienst in het le
ven gc-roopen, maar ook deze moet lan
gen tijd geheel door do „gangs" be-
heerscht zijn. Toen dit voorjaar de poli
tieke misdrijven van de ..gangs" ee.i
ontstellenden omvang aannamen, koos
deze particuliere organisatie van de bur
gers een nieuwen voorzitter. Thans
treedt men iets krachtiger op, maar dit
kan niet al te veel succes hebben, daa;'
de bijzondere omstandigheden van de
stad, voornamelijk dc prohibitie eerst
grondig veranderd zouden moeten
worden.
met brandende kaarsjes werd versierd
Het gebruik van den Kerstboom ver
breidde zich van den Elzas door de
Dultsch-Protestantsche landen, waarbij
niet nauwkeurig is vast te stellen, wan
neer het gebruik is overgenomen.
Dat bij de Duitschers aan den Rechter -
RiJnocver het gebruik van den Kerst-
boom bekend was, kan blijken uit een
gedicht van den Duitschen dichter Hobo',
uit het Jaar 1803, waarin een mceüei
vertelt, dat zy den Kerstboom versierde,
terwijl haar kind sliep. Het ophangen
van den Kerstboom aan de zoldering
herinnert aan een oud gebruik, toen
men takken van den zegen-aanbren-
genden denneboom aan de zoldering
vastmaakte.
In Berlijn werd de Kerstboom eerst
omstreeks 1810 gebruikt.
In tal van Katholieke streken kent
men het gebruik van den Kerstboom
niet.
Frankrijk leerde het gebruik ervan
kennen ln 1870. toen de Duitsche sol
daten het Kerstfeest vierden in den
oorlog. Na den oorlog kwam ook ln
Frankrijk de Kerstboom in gebruik. Ook
in Noord-Italië vindt men thans den
Kerstboom, evenals in Nederland, waar
de Kerstboom al meer en meer in het
gezin wordt opgesteld.
In da 18e eeuw kende men in Zwit
serland den Kerstboom niet. Toen was.
net als ln Nederland nog. het St- Nico-
laasfeest het feest van tie geschenken.
Thans is het St. Nlcolaasfeest door he'.
feest om den Kerstboom verdrongen.
Een Engelsche dame heeft zich on
langs in een tijdschrift beklaagd oyer dp
manier, waarop dames tegenwoordig
nog worden behandeld in Engelsche
restaurants en tea-rooms.
Het is wel merkwaardig wat zij me
dedeelde Wij celpoven njet dat in Hol
land op dat gebied dezelfde toestanden
heerschen.
Waarom, zoo vroeg de klaagster, krij
gen in restaurants en tea-rooms de
mannen a!tUd bet beste van alles: de
besta plaatsen aan da beste tafels, de
beste porties, de attentste bediening?
Als ik een restaurant binnen kom
wijdt niemand ook maar de minste aan
dacht aan mij. Tenzij ik de brutaliteit
zou hebben bij de kachel of bü de ver
warming te gaan zitten in den winter
of bij een raam in den zomer. In dat
geval zullen de bedienende meisjes po-
g.ngen aanwenden om mij „weg te kij
ken". Maar als er een man binnenkomt,
glimlacht de chef en zegt hem goeden
dag.
Als ik eenmaal zit duurt het eeuwen
voordat iemand komt vragon wat ik
wensch te gebruiken. Als ik do juffrouw
die mij bedient om raad vraag kijkt ze
mij met een kouden blik aan en zegt,
dat alles wat op de kaart staat evon
goed is. Maar de heeren worden onmid
dellijk geholpen en als een heer om
raad vraagt staat de Juffrouw hem
vriendelijk te woord.
Soms wordt een vrouw gewoonweg
onbeschoft behandeld. Onlangs kwam
een men een restaurant binnen en zag
dat de plaats waar hij gewoonlijk zat nu
ddor een jonge dame was ingenomen.
Even een gefluisterd onderhoud met de
bedienende juffrouw, die naar het meis.
je ging en vroeg of zij haar plaats aan
den heer wilde afstaan. Zij was nog
lang niet klaar met haar lunch maar
de juffrouw wachtte hot antwoord niet
af. nam het bord van hot meisje weg en
zette het op een andere tafel neer. (Hier
willen wij de klaagster even ln de rede
vallen met de vraag die zij niet doet:
Wat te zeggen van den „heer", die het
blijkbaar heel gewoon vindt dat een
vrouw voor zijn plezier zulk oen behan
deling heeft te verduren?)
Geen dame wordt in een restaurant
beleefd behandeld tenzij ril in gezel
schap is. van een heer. Maar dan nög
worden de kleinste porties altijd aan de
dame, de grootste aan den heer ge
geven
Er komt eenige verbetering. Er zijn
restaurants en tea-rooms, waar geen
onderscheid wordt gemaakt tusschen
de mannelijke en de vrouwelijke bezoe
kers. En zoo moet het ln alle estgele-
genheden worden. Waarom moeten
vrouwen met minder beleefdheid wor
den behandeld dan mannen? Een dame
betaalt immers denzelfden prijs voor
haar lunch of diner als een heer! Aldus
de conclusie van deze Engelsche dame.
Bestaat er voor de Hollandsche vrouw
aanleiding de klachten van haar Erit-
sohe zuster tot de hare te maken? Wij
gelooven het niet!
EEN GEVAARLIJK
BEROEP.
Onlangs had in Engeland op een Zon
dagmorgen, tusschen Alton en Andover,
een vreer.elijk spoorwegongeluk plaats.
Een trein kwam aansnellen met een
vaart van 50 mijl per uur langs een
helling reoht op een groote lorrie aan,
die dwars over den weg stond. De man
die met de lorrie was komen aanrijden
was er bij den overweg uitgesprongen en
zoo hard hij kon vcggelooppn. In het
volgend oogenblik botste de trein tegen
de lorrie en een verschrikkelijke ont
ploffing volgde. Groote wolken rook
stagen op. Toen zy weggetrokken waren
zag men de locomotief op zijn kant
liggen. De wagens van den trein vorm
den een chaotische massa.
Dit was een in scèno gezet ongeluk
voor een nieuwe Engelsche film. Het
kostte 7000 pond steil mg.
Ongelukken van deze soort zijn nog
betrekkelijk nieuw aan deze zijde van
don Atlantlschen Oceaan maar in Ame
rika komen zy herhaaldelijk voor. Een
verbazingwekkend filmongeluk werd
eenige jaren geleden ..georganiseerd" in
Sou Ui Rivor. in den staat New Jersey:
een groote trein, met poppen als passa
giers, reed daar van een spoorbrug een
meer in. De locomotief sprong uit elkaar
met een geweldigen slag. Toen de trein
ln het water viel sprongen veertig film
acteurs, geheel gekleed, er ook in. veicn
van hen zonken en werden bewusteloos
uit het water gehaald, terwijl de film-
lotografen hun werk deden.
Ongelukken by afgronden hebben al
tijd veel succes bij de bioscoopbezoekers.
Een an de meest sensatloneelo was dat,
waarby een groote auto, een prachtige
limousine, in volle vaart van cie oote
klippen boven de Hudson-rivler afreed.
Vijf film-operateurs stonden met hun
camera's klaar boven op de klip en vier
stonden beneden. Het was een buiten
gewoon schouwspel, want dc auto vloog,
met een vreeselijke ontploffing, over der.
kop en sprong toen in duizend stukken
uitéén. Een van deze stukken, een brok
metaal dat op züri minst twee pond
woog, ging rakelings voorbij het hoofd
van een dor film-operateurs.
Een ander schijnbaar ongeluk dut
byna „echt" was geworden had plaats
toen eon film-aeteurc, tevons bekwaam
motorrijder, had aangenomen tuti
speed in hot water van een Londensch
dok te rUdcn. Hy zou van den motor
springen op hetzelfde oogenblik dat dc
machine in het water viel. Ongelukkl-
gerwy.re bleef hy op het beslissende
oogenblik met de voering van zfjn mo-
torjas aan de machine haken en hij zou
zeker verdronken zUn als door dc snel
heid en door het gewicht van het mo
torrijwiel de voering niet op het laatste
oogenblik was gescheurd, waardoor de
man zyn vrijheid van beweging her
kreeg.
Nog een ander ongeval werd ook door
te veel realisme gekenmerkt. Het ge
beurde te Brighton. Het drama werd
afgespeeld Op een 80 voet hooge klip.
Een man zou over den rand van de klip
vallen. Het was de bedoeling dat hy
rich zou laten vallen op een plank, die
even beneden den rand van de klip was
bevestigd maar hy viel over de plank
in plaats van cr op en kwam ln zee te
recht» Als hy niet een uitstekend zwem
mer was geweest had niets hem kunnen
redden, want hy was half verdoofd
door den val.
Voor ecu Engelsche film werd eons het,
wrak yap een gr.oole stoomboot door een
FUpi Maatschappij gekocht. Er moest
n.J. in deze film een wrak „opgeblazen"
worden. Het wrak lag, gestrand, op een
zandbank. Acht filmspelers ginger,
naar het wrak maar er stond zulk een
storm dat zij er door de golven afge
spoeld werden. Velen van hen werden
meer of minder ernstig gewond.
Den volgenden dag werd een nieuwe
pog.ng gedaan. Zeven filmacteurs klom
men op een vlot aan den kant van het
wrak toen het ontploffingsmiddel dat
in het wrak was aangebracht, te vroeg
ontplofte, pen der acteurs werd in zee
geworpen en met moeite door een red
dingsboot opgevischfc.
Als ik geen journalist waszou ik
tóch nog geen film-acteur willen zyn!
DE VROOLIJKE
KANT
Ik oen gisteren van een 10 Mete;
hoogeii ladder gevallen.
Verschrikkelijk! Je had dood kun
nen zyul
Maar ik viel van de tweede sport
van onderen!
Mijn familie is vermeerderd sedert
ik je het laatst gezien heb.
Töch waar? Een jongen of een
meisje?
Een schoonzoon!
Dame: Waarom werk je niet als je
zoon honger hob?
Landlooper: Ik heb het geprobeerd
mevrouw, maar ik word er nog maar
hongeriger van!
Zeg Kitty: hoe denkt je vader over
my?
Het moderne meisje: Ik weet het niet.
Hij is nooit op als ik thuis kom en hy is
uit als ik opsta!
Onderwyzer: Als ik je tien appels
geef om ze tusschen drie menschen te
verdeelen, wat doe je dan?
Leerling: Dan maak ik er eerst ap
pelmoes van.
Ik heb jou meer lief dan myn
leven!
Nou, in aanmerking genomen het
leven dat je lUdt ls dat niet zoo'n erg
wonder.
Gast: Kellner, ik heb nu al vyf keer
o;n een glas water gevraagd en ik heb
het nog niet!
Kellner: Neem me niet kwaiyk meneer,
ik dacht dat u een grapje maakte
Mevrouw (tot dienstbode die haai
dienst komt presenteeren): En wat je
uitgaansavonden betreft ben ik bereid
je halfweg tegemoet to komen.
Dienstbode: O, dat hoeft niet
mevrouw. Er is altyd wel iemand die
my thuisbrengt!
De dokter zei dat hy my in zes we
ken Op de been zou helpen.
En heeft hy woord gehouden?
Ja. Na 6 weken moest ik myn auto
verkoopen om zyn rekening te kunnen
betalen.
Op een automobieltentoonstelling be
keek een heer een auto met byzondere
aandacht.
„U schijnt u hyzonder voor dit merk
te interesseeren", zeide de verkoopcr.
„Mag ik u misschien eenige byzonaor-
heden mededeelcn?"
„O neer, dank u", was het antwoord.
..maar dit is het eenige merk, waardoor
ik nog niet overreden ben".,..
Er wordt beweerd dat er een goed
koop vervangingsmiddel voor anthra-
cict is uitgevonden.
Een huisvader beklaagde zich on
langs dat ccn brandstof fenhandolaar
hem oen vervangingsmiddel voor an-
thracict had geleverd, maar het was
niet goedkoop.
Na een jaar getrouwd geweest te zyn,
heeft een filmactrlce scheiding aange
vraagd.
wy vermoeden dat overvloed van
werk haar verhinderd heeft het eerdei
te doen.
Dame (tot bruidegom): II; heb jullie
nog geen cadeau gegeven omdat ik
graag iets nuttigs en origineels wilds
geven.
Eruidegom: Mag ik u dan misschien
een wenk geven? wy hebben 47 visch-
couvcrts gekregen. Als u daar nu eens
een trawler by gaf?
Eerste vriendin: Ik vind het toch zoo
vreeseiyk aan myn 25en verjaardag te
denken
Tweede vriendin: Wat gebeurde er
toen?
Verbeeld je: de kapper heeft van
morgen een uur noodlg gehad om myn
haar to golven!
Maiu- had je dan in dien tyd niet
een wandeling kunnen gaan maken?
Een professor was byna verdronken
en werd juist op het laatste oogenblik
nog uit het water gehaald.
„Wat vervelend nu," zei hy tot zyn
redders, „liet schoot me daar juist nèt
te binnen dat ik kan zwemmen!"
Een dokter heeft gezegd dat men een
nachtmerrie kan hebben met de oogen
open. wy kunnen ons het afschuweiyi;
soort behangselpapier voorstellen dat hy
bedoelt.
Klant: Die wagen dien ik van u
gekocht heb loopt niet.
Automobielhandelaal-: Ja meneer: u
vroeg een auto die niet veel benzine ge
bruikte!
In den restauratiewagen:
Kellner, ik wacht nu al een half
uur op myn lunch.
O meneer, dat hindert niet. De
trein is toch twee uur over tijd!
Kan jouw wouw koken?
Ja, zU kan koken. Maar ik kan niet
eten wat zij kookt.
GEEN QUEUES MEER.
Wie Londen kent, kent ook de queues
bij de schouwburgen en music-halls,
waarin de ir.enschcn uren en uren staan
te wachten om een plaats of plaatsen in
een der lagere rangen te bemachtigen.
Zij nemen vaak vouwstoeltjes en lectuur
mee en allerlei straatkunstenaars doer,
hun best om den wachtenden den tijd
te korten. Deze „artisten" maken soms
bij de queues een niet onaardige recette.
New-York kent de queues by de thea
ters niet omdat een jonge man, 35 jaar
geleden, een goedkoope manier bedacht
om met zijn meisje naar den schouw
burg te gaan. Hy placht zich in verbin
ding te stellen met kappers, kleine krui
deniers en andere zakenmenschen die
een paar vrijtoiljetten hadden gekregen
omdat zy voor de een of andere voorstel
ling reclamebiljetten in hun zaken voor
de ramen hingen. Hij kocht die wijbil
jetten voor een klem bedrag of kreeg ze
voor niets. Alleen op deze wijze kon hij
zyn meisje een prettigen avond bezor
gen.
Thans koopen elke week 350.000 men
schen hun plaatsbewijzen voor de thea
ters volgens de methode, die zich uit het
idéé van genoemden joneen man ont
wikkelde.
Deze, Joseph of Joe Leblang, begon
een kleinen sigarenwinkel. Hij verza
melde vrijbiljetten op de boven-omschre-
ven wijze en verkocht ze weer aan rijn
toonbank. Het duurde niet lang of hy
had een heel leger jeugdige wielrijders
in zyn dienst die de stad doorkruisten,
op zeek naar goedkoope biljetten.
Na eenigen tijd overtrof de handel in
die biljetten dien hy begonnen was om
de menschen naar zijn winkel te lokken,
verre den handel in sigaren. Leblang
verkocht zyn sigarenzaak en vestigde
zich als verkooper van goedkoope thea-
terplaatekaarten in een lokaaltje ergens
in de theftterlniurt van Broadway.
Langzamerhand kwam hij ook in
rechlstreeksche verbinding met directeu
ren van schouwburgen, die hem eerst
met het doel reclame te maken voor een
voorstelling, een twintigtal plaatsbewij
zen verkochten en hem er steeds meer
afstonden, tot hy er wel 000 op een
avond weer van de hand deed.
En thans kan men „by Leblang" zelfs
kaarten voor dc opera koopen, die ner
gens anders te krijgen zyn. Wie van
reeds genomen plaatsbewyzen geen ge-
truik kan maken, zendt ze „naar Le
blang". Deze koopt' ze tegen véél ver
minderden prijs en verkoopt ze met
winst.
zyn lokaaltje heeft hy vervangen door
een groote zaal, waarin op groote borden
als op een effectenbeurs, de namen van
de stukken staan aangegeven en de prij
zen waarvoor voor die voorster'ngen
plaatsbewyzen zyn te krijgen.
Leblang heeft soms stukken die een
slechte pers hadden, als bijvoorbeeld
„Abie's Irish Rose", er by het publick
„in" gebracht. De directeuren van der
schouwburg, waar het genoemde stuk
werd opgevoerd, waren al ten einde raad
toen zy besloten eenige kaarten voor den
lialven pvys aan Leblang af te staan.
Het „schellinkje" raakte hierdoor vol,
langzamerhand ook eenige andere lagere
rangen. Zoo werd het1 stuk bekend by
het publiek enhet is 5 jaar achter
elkaar onafgebroken gespeeld!
En zoo komt het dat er te New-York
geen queues meer zyn. Wie naar een
schouwburg wil gaan tracht daar eerst
kaarten te koopen en ais hy niet kan
krygen wat hy wenscht gaat hij naar
Leblang en koopt daar wat hy kan krij
gen voor aanzienlijk, gereduceerden
pvys.
Meer dan 200.000 menschen. maken
thans geregeld gebruik van dit systeem,
tenminste dat is het aantal van hen die
een dollar per jaar contributie aan Le
blang betalen. Wie geen „vast lid" :s van
Ireblang's bureau moef voor elke plaats
die hu bij Leblang koopt tien cent extra
betalen.
OVERLAST VAN ROOK.
Rooklooze steden zyn al gedurende
eenige eeuwen do droom geweest van al
len die mot stedenbouw te maken hebben,
Maar uit alles blijkt, dat, al zün wy in
de laatste 50 jaar in vele opzichten voor
uitgegaan, de rooklooze stad nog altijd
een droom is.
In Engeland vooral hebben de steden
veel van den rook te lijden en daar be
staan dan ook talrijke organisaties om
het publick duidelyk te maken welk een
geweldige schade wordt veroorzaakt
doordat kooldeeltjcs onverbrand^ de
schoorstecnen ingaan. Na elke '„fog"
(dikke, gele, met rook vermengde mist)
toonen statistieken aan voor hoeve:
waarde er jaarlijks door vernield word:.
Dan trekt de mist open de menschen zijn
lat alles weer vergeten.
Maar er zUn altyd eenige enthousias
ten die, jaar in jaar uit, het Britsche
publiek er op blijven wijzen, hoe dwaas
het is goede waardevolle kool-produc
ten de lucht te laten bedreven terwijl
door gezond verstand te gebruiken en
wetenschappelijke methoden, van den
vuilen rook nog uitstekend gebruik te
maken zou zyn.
Hot vraagstuk van overlast door rook
is niot nieuw. Fteeds in 1273 werd in
Londen liet' gebniik van kool als brand
stof verboden als schadelijk voor de
gezondheid on in 1257 kon Eleanor, ge
malin van Henry III, niet in Nottingham
wonen omdat zij daar hinder had van
rook.
Maar ook in die dagen werden de wet
ten slechts gemaakt om er niet aan te
gehoorzamen. Bierbrouwers, ververs,
smeden gingen alieeD kool branden in-
plaats van hout en dc edelen die naa:
Londen kwamen om de zittingen van
het Parlement by te wonen, hadden
zoo'n last van den rook, dat zy een
anti-rookactie gingen voeren.
In 1300 werd een Koninkiyke Proola-
matie uitgevaardigd waarby het aan
handwerkslieden verboden werd kool in
hun fornuizen te branden. De Procla
matie had niet de minste uitwerking
en toen werden strengere maatregelei.
genomen Er werd een commissie be
noemd en deze kreeg opdracht aan a.
degenen die kool ia hun fornuizen
brandden een zware boete op te leggen
en zoo dit nog niet hielp, hun fornui
zen te vernietigen.
In één geval werd zelfs ook de eige
naar van het fornuis vernietigd. Hy wei
gerde nl. het bevel van den Koning op
te volgen en werd daarom tor dood ver
oordeeld voor het branden van kooi in
ionden. 4
BIOGRAPHIEEN IN
EEN NOTEDOP
PIETER LANGENDIJK
1685—1156
Tot de achttiende eeuwsche dichters,
die lang vergeten zyn behoort Pieter
Langendijk niet, al valt een vergelijking,
die wel eens gemaakt is met den thans
klassieken Molière in het nadeel van
den Haarlemschen blyspeldichter uit.
Op schoolvoorstellingen in het bijzon
der worden Langendijk's blij- en klucht
spelen nog opgevoerd, misschien moer
om de historische waarde als tyd,spie
gel. dan om den geest, die niet altijd
even fyn is. Hoewel hy vooral dichter
van blijspelen bleef heeft Lar.genaijk
in zyn leven veel leed gekend, dat hem
berokkend werd door zijn eigen moeder
en zijn eigen vrouw. Pieter's vader heet
te Arend Kort, maar vond het nocdïg
dien naam te verwisselen voor een van
langeren adem, en noemde zich naar
zyn geboortedorp by Alkmaar. Pieter
zelf werd te Haarlem geboren op 25
Juli 1G83 en verloor toen hy nog pas zes
jaar was tot zyn groot ongeluk zijn
vader. Diens weduwe was verkwistend
en weinig oppassend, den „linnenwin
kel", dien zy begonnen was, liet zij ver-
loopen en Piet, dien zij naar Amsterdam
gestuurd had om bü YVlitem Sewel talen
te leeren moest mee naar Den Haag,
waar zij een nieuwe negotie begon. Pie
ter had in Amsterdam behalve Latijn
en Engelsch ook teekenen, etsen en
schilderen geleerd en probeerde door die
kunst later in zyn onderhoud te voor
zien, wat niet al te best ging. Een weef
getouw machtig geworden rustte hy niet
voor hy damast en 'fyn linnen weven
kon. Dat bezorgde hem een positie* op
een „weefzolder", waar hy onder het
werk zijn dichterlijken geest den vrijen
loop kon laten. Zyn eerste vers was een
gezwollen lofdicht op zyn vriend, den
rymelaar Jan van Gyzen, geschreven ia
1707. Het werk van Cervantes inspireer
de hem tot een grootschere kunstuiting,
zyn eerste blyspel „Don Quichot op de
bruiloft van Kamacho". Dit had hij ais
lG-jarige in 169D gemaakt, na de her
ziening in 1711 beleefde het een succes
volle opvoering. In 1715. een vruchtbaar
jaar voor den tooneeldichter, volgden
„Krelis Louwen" en „De Wiskunste
naars" zyn andere bekende in 1712 uit
gegeven comédies „De Zwetser" en „Het
wederzijdsch Huwelijksbedrog". Het jaar
van den windhandel, 1720, verschafte
hem stof tot de biyspelen „Quincampoix"
en „Arlequin Actionist". Naast Fran-
scho en Spaansche schelmenromans
"'erlaaide of bewerkte hy ook eenige
treurspelen en maakte ernstige gedich
ten, die zwakker zyn dau zyn blijspe
len. In 1721 keerd de dichter uit Am
sterdam in zyn geboorteplaats terug,
waar hy factor werd van de aloude re
derijkerskamer „Trou moet Blyckcn".
Elk Jaar moest hy daarvoor het jaar
dicht leveren. ZUn moeder stierf in 1727,
maar in hetzelfde jaar trouwde hy
Johannetta Maria Senepart, die. van
een zelfde wuftheid. zUn zorgen onver
minderd deed voortduren. Hy droeg ze
met stoïcijnsche kalmte zoolang zy z'n
boekery en prentenverzameling maar
met rust liet. Intusschen dwong zij hem
met het teel:enen van patronen weer te
verdienen wat zU er met drinken en
verkwisting door joeg. zy is de lichtzin
nige vrouw zooals hy die in zijn ver
maarde „Spiegel der Vaderlandsche
kooplieden" schildert. In 1747, acht jaar
pa haar dood, dwong armoede hem zijn
kunstzinnigen inboedel te gelde te ma
ken. De Haarlemsche regeering be
hoedde liem op kiesehe wyze voor
broodsgebrek door hem in 1749 op zyn
66e jaar aan te stellen als stadshistoric-
schryver, waarby hy een woning kreeg
ln het Proveniershuis. De dood verraste
hem by de voltooiing van „De Stad
Haarlem en haar Geschiedenis" op 26
Juli 1756. ZUn herinnering leeft hier
ook nog voort in een straatnaam.
.WIT GOUD.
Platina heeft langzaam maar zeker
het goud verdrongen als liet materiaal
voor trouwringen. Het eenig bezwaar is
de kosten: het is duurder dan goud.
Nu is evenwel een nieuw materiaal
ontdekt: „wit goud". Het z'et er juist alt
als platina, maar kan gekocht wordm
voor een derde van den prijs van dat
metaal. Met wordt verkregen door goud
met andere metalen te vermengen.
Afgescheiden van het gewicht zal het
voor de meeste menschen moeilUk zUn,
platina van wit goud te onderscheiden.
Platina is een van de zwaarste metalen.
Er wordt een geschiedenis verteld van
Iemand die op een verkooplng een oud,
Ieelyk presse-papier zag. Hy nam het
op, was verwonderd over de zwaarte
van het voorwerp en deed er een bod
naar. Hy kreeg het voor twee kwartjes.
Toen liet hy den presse-papier onder
zoeken en zooals hy trouwens al uit
het gewicht had gemeend tg moeten af
leiden liet voorwerp blecK uit platina
te bestaan.
Toen hy hot verkocht verdiende hjj
or een goede vijf en twintig gulden aan,
Specialist: Hst beste voor U is om alcohol on rooken or nan to geven cn
lederen avond om 10 uur naar bed te gaan.
Patiënt; —En w§tis op-aon-na-hct-bwta, doktor?.
