LEIDEN DOOR EEN GROOTE RAMP GETROFFEN
FELLE BRAND TE AMSTERDAM
EEUWENOUD MONUMENT VAN BOUWKUNST VERLOREN
VEEL KUNSTSCHATTEN VERWOEST. BOVENDIEN 7 WINKELS EN HUIZEN
46e Jaargang No. 14001
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Dinsdag 12 Februari 1929
HAARLEM S DAGBLAD
DIRECTEUREN» J. C PEEREBOOM EN P. W. PEEREBOOM
UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER
HOOFDREDACTEUR: ROBERT PEEREBOOM
ABONNEMENTEN: per week f 0.27H. met Geïllustreerd Zondagsblad
f 0.32. Per 3 maanden: Haarlem en plaatsen waar een agent gevestigd is
(kom der gemeente) f 3-57^-2. Franco per post door Nederland i 3.87V$. Losse
nummers f 0.06. Gelll. Zondagsblad per 3 maanden i 0.57V$, franco p. post
Bureaux Groote Houtstraat 93 DrukkerijZuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos.Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Administratie 10724, 14825 Drukkerij 10122, 12713 Postgiro No. 38810
ADVERTENT1EN: 1-5 regels I 1.75, elke regel meer 1 Q3S. Reclame*
f0.60 per regel. Reductie bij abonnement. Annonces van Vraag en Aanbod
1-4 regels 10.60, elke regel meer f 0.15 buiten Arrondissement dubbele prijs.
Onze Groentjes (Woensdag en Zaterdag) 1-4 regels f 0.25, elke regel meer i 0.10
Gratis Ongevallenverzekering voor Weekabonnés. Uitkeeringen: Levenslange ongeschiktheid en Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet oi Oog 1 400.-, Duim 1 250.-, Wijsvinger f 150.-, Elke andere vinger I 50.-, Arm- of Beenbreuk f 100.-
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TIEN BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD
AGENDA
DINSDAG 12 FEBRUARI
Stadsschouwburg: Gastvoorstelling Raoul
Asian „Der Liebhaber", 8 uur.
Schouwburg Jansweg: Ned. Operette Ge-
eelschap (Jacq. v. Bijleveld) „De Blauwe
Mantel", 8 uur.
Cinema Palace: „Het laatste Commando".
8 uur.
Luxor Theater: „Krassin, het witte Ge
heim"; „Hulpkreten in het Luchtruim".
8 uur.
Rembrandt Theater: „Haar vier Jongens".
Tooneel: The Sarattos Troupe. 79; 9.15
T.15 uur.
Standaard Theater: „De klokkenluider van
de Notre-Dame"; „De jacht op wilde Paar
den". 8 uur.
WOENSDAG 13 FEBRUARI
Stadsschouwburg: Compagnie Gaston Baty
„Le Malade Imaginaize", 8 uur.
Remonstrantenhuis: Rozekruisersgenoot-
schap J. Leene: „Het Rozekruisersoccultisme
en de nieuwe Wereldleeraar". 8 uur.
Bioscoopvoorstellingen 's middags en
's avonds.
ONZE INSCHRIJVING
RAMP HOEK VAN HOLLAND
In aansluiting op wat wij in ons nummer
van Maandag omtrent de overmaking van
het bedrag der inschrijving in ons blad voor
de nabestaanden van de omgekomen be
manning van de „Prins der Nederlanden"
mededeelden, drukken wij hieronder den
inhoud af van een schrijven dat wij heden
van A. Baron Sweerts de Landas Wyborgh,
president-thesaurier der Zuid Hoilandsche
Maatschappij tot Redding van Schipbreu
kelingen te Rotterdam ontvingen:
Aan de Directie van Haarlem's Dagblad.
Mijne Heeren,
Van de heeren R. Mees en Zoonen, alhier
mocht ik heden vernemen dat door u ge
stort is in het „Heldenfonds Prins der Neder
landen" de som van f 10493.40, zijnde het
totaal bedrag van uwe inschrijving met be
trekking tot de vreeselijke ramn met onze
stoomreddingboot „Prins der Nederlanden".
Voor uwe goede zorgen en bemoeiingen in
deze door u ten koste gelegd, ben ik u zeer
erkentelijk en verzoek ik u dan ook namens
ons Bestuur mijn oprechten dank wel te
willen aanvaarden voor dit sympathiek bliik
van deelnem'ng en dezen dank zoo mogelijk
eveneens kenbaar te willen maken aan de-
geren, die daartoe hebben medegewerkt.
Met de meeste hoogachting heb ik de eer
te zijn
Z. H. Maatschappij tot Redding
van Schipbreukelingen
(w. g.) SWEERTS,
President-Thesaurier.
BIJ DEZE KOU
IJs en schaatsen zijn heel prachtig
Maar dit wordt ons toch te machtig,
Dit is voor een kouwelijk mensch niet goed
te dragen,
Tc Ben geen revolutionair,
Maar dit gaat me toch te ver,
Als ik kon zou ik Vorst Vorst nu graag
verjagen.
Het is al een hevig lijden,
Om per fiets naar 't werk te rijden,
Want je halve lichaam raakt finaal bevroren
Voor je aan je werk kunt gaan,
Moet je voor de kachel staan,
Ter ontdooiing van je handen, neus en ooren.
Hoe die jongens het 'm lappen,
Die den heelen dag maar trappen,
Voor den kruidenier en slager, is een wonder,
Vuilnisman, verkeersagent,
Krijgen ook mijn compliment,
Hun prestatie in die kou is zeer bijzonder.
En vandaag gaan ze op schaatsen,
Langs liefst elf van Friesland's plaatsen
Moge 't hun, dat wensch ik vurig, goed
bekomen,
Maar ik doe er niet aan mee,
Brrr!, alleen al het idee,
Doet me van de Pool en Nova Zembla
droomen;
Tal van nuttige bedrijven,
Kuénen nauw in actie blijven,
Daar de kou den goeden gang dreigt te
verstoren,
Eieren, door de kip gelegd.
Vriezen stuk, ls mij gezegd,
En 't product der IJsco, hoor ik, is bevroren.
In de arme huisgezinnen,
Weet men niet, wat te beginnen,
Om verkleuming, ja bevriezing te vermijden,
Vele arme stakkers gaan,
Met te dunne kleeren aan,
Deze dagën door een bitter, bitter lijden.
En wij kunnen nog slechts wenschen,
Dat Vorst Vorst ons arme menschen,
Niet te lang meer met zoo'n strengheid zal
regeeren,
Hij maakt misbruik van zijn macht.
Hij behandele ons zacht,
Als hij wil, dat wij hem blijvend zullen eeren...
Op een weiland blaat een schaapje,
In een vaartje zwemt een knaapje,
Hengelend doe ik een slaapje,
En de wind ruischt zachtverkoelend door
de boomen,
Langgebeende veulens stoeien,
Waar de madeliefjes bloeien,
En de Zondaggangers roeien,
Loom genietend, op de zon begoten
stroomen
Aan den blauwen koepel van den
Hemel, staat de zon te branden,
Op de blanke westerstranden
En de drommen uit de stad daar saam-
gekomen,
'k Breng mijn zakdoek naar mijn oogen,
Om mijn voorhoofd af te drogen
Goed, dit alles is gelogen,
Maar vindt U het ook niet prettig eens te
droomen?
P. GASUS.
Het theater Flora uitgebrand
Hevige koude belet het Blusschingswerk
De nachtwaker sliep
Een agent van politie, die hedenmorgen
half zes de ronde deed in de Amstelstraat
zag uit een paar bovenramen van het
theater „Flora" in de Amstelstraat rook
komen. Hij heeft toen den nachtwaker, die
geregeld in het gebouw de ronde moet doen.
gezocht. Hij vond hem slapeode in de vesti
bule. Het bleek, dat het reed? midden in het
gebouw flink brandde. Inmiddels was ook
de brandweer gealarmeerd. Toen de eerste
motorspuit de Amstelstraat inreed sloegen
de vlammen reeds fel beneden uit de deuren,
die als nooddeuren zijn aangewezen. Ook
uit een paar hooger gelegen vensters sloegen
vlammen.
Dadelijk werd geseind: „Groote brand", en
ln minder dan geen tijd kwamen de brand
weervoertuigen opdagen.
Reeds dadelijk was te zien, dat het ge
bouw niet meer te redden viel. Uit alle
ramen en deuren loeiden de vlammen. Slang
na slang werd afgerold en weldra was een
aantal machtige stralen op den vuurpoel
gericht. Ook aan de achterzijde, de Heeren
gracht, werden motorspuiten in actie ge
bracht. Door het museum WilletHolthuizen
en het huis van notaris Blank werden slan
gen gelegd. Het vuur was daarmee geheel door
de brandweer omsingeld, zoodat na ongeveer
een uur werken wel geconstateerd kon worden
dat de omliggende gebouwen, als het naast
gelegen Centraal Theater en het gebouw
van de Amsterdamsche Bank, geen gevaar
liepen. Inmiddels loeiden de vlammen in
het brandende gebouw geweldig. Verstik
kende rookwolken sloegen over het Rem-
brandtplein.
Brandweerlieden als
ijsmannen
De brandweer had met deze vreeselijke
koude een zeer zware taak. Koppelingen van
de slangen vroren vast, en moesten met fak
kels worden ontdooid. Vele brandweerlieden
zagen er uit als ijsmannen.
Van hun helm tot hun schoenen zaten ze
onder het wit bevroren water. 'Ondanks dat
hanteerden zij de straalpijp. Het vuur be
gon pas te verminderen, toen er ongeveer
geen voedsel meer was. Aan de zijde van het
tooneel is van het inwendige van het gebouw
nog het een en ander overgebleven. Daar
heeft de brandweer nog kans gezien om de
sproei-installatie in werking te stellen.
Het dak is zoo goed als intact gebleven.
Tegen half negen begon de brandweer haar
materiaal te verminderen. Den geheelen dag
heeft zij echter nog wel wers. Het tramver
keer. dat natuurlijk gestremd was, werd
circa half tieh weer hersteld. Met groote
moeite werden de tramrails van het ijs ont
daan. De waarnemende burgemeester, de heer
J. ter Haar Jr., kwam in den vroegen morgen
van zijn belangstelling blijk geven.
Voor den tweeden
keer verbrand.
Dit is de tweede keer, dat dit theater een
prooi der vlammen wordt.
In den middag van 29 Augustus 1902 ging
het ook in vlammen op.
De waterleiding, waar de brandweer in eer
ste instantie op aangewezen was, was afge
sloten om een aansluiting te maken voor het
toen nieuwe Rembrandttheaier. Het werd
daarna geheel n-euw opgebouwd en in ge
bruik genomen cp 17 December 1903. Het
is gedurende een reeks van ja>en het eigen
dom geweest van de familie Nöggerath. Het
vorig jaar November ging het ten gevolge
van een faillissement over ln handen van
den heer John de Smeth. Het werd nu be
speeld door het gezelschap van den heer
Difraen. Vrijdag j.l. werd er een nieuwe
operette gegeven, genaamd „Masselman en
Lindeman".
75 menschen getroffen.
Aan dit operettegezelschap waren circa
30 personen verbonden, terwijl het orkest
bestond uit 14 personen. Hst technisch- en
zaalpersoneel telde circa 30 personen. Onge
veer 75 menschen worden dus door deze
ramp getroffen.
Het woord is aan..
Frederik van Eeden:
Wat de mensch noodig heeft voor zijn le
ven is een sterk verlangen. Leven is iets
willen.
DE VORST EN DE WATERWEGEN
Het ijs in het Noordzeekanaal
Reeds vroeg in den morgen kwam te IJmui-
den een der groote ijsbrekers van Amsterdam
aan. die het ijs voor de sluizen en bij den
aanlegsteiger der „Alkmaar Packet" heeft ge
broken.
Van genoemde maatschappij is hedenmor
gen elf uur een boot naar Amsterdam ver
trokken. Daar reeds eenige zeebooten gepas
seerd zijn, zal de reis vermoedelijk wel sla
gen.
Het stoompontveer te Velsen begon heden
morgen moeilijkheden bij den dienst te on
dervinden en vaart thans met een der groo
te ponten, terwijl een kleine pont bij de stei
gers heen en weer vaart om het water open
te houden.
Tengevolge van de strenge vorst heeft zich
ln het Noordzeekanaal reeds veel Us gezet.
De groote schepen ondervonden echter nog
geen moeilijkheden, de booten der Alkmaar
Packet konden tot nu toe den dienst, zij het
ook met vertraging, onderhouden.
Vooral tusschen Velsen en IJmuiden zit
veel ijs. evenals bij Assendelft, waar het veer
over het Kanaal moest worden stopgezet.
Bij het stoompontveer te Velsen wordt
door de „Ingenieur Dirks" van den Rljkswa-i
terstaat een vaargeul opengehouden. Dit
stoombootje, dat Maandagmorgen uit IJmui
den werd gerequireerd heeft voor den tocht
van IJmuiden naar Velsen ongeveer drie uur
noodig gehad.
(Zie ook elders ln dit nummer)
Een geweldige brand verwoest het Stadhuis
Geen persoonlijke ongelukken
Een geweldige brand heeft heden in den 1
vroegen morgen in Leiden gewoed. Omstreeks
half vijf ontdekte de nachtwaker, die als
gewoonlijk de ronde deed door het Leidsche
stadhuis brand in een vertrek, gelegen in
een nevengebouw, t' ven de afdeeling Bur
gerlijke Stand aan de Vischmarkt-zijde. De
man alarmeerde onmiddellijk de politie en
de brandweer en keerde toen naar den brand
terug om te trachten zelf het vuur te blus-
schen. Door den rook werd hij evenwel be
wusteloos en toen korten tijd later de brand
weer arriveerde moest hij worden weggedra
gen. Het vuur greep ontzettend snel om zich
heen, aangewakkerd door den snellen Noord
oostelijken wind. In een oogenblik sloeg het
vuur van het eene vertrek over naar het
andere, en weinige minuten later stond ook
Leiden's stadhuis zelf, waartegen de afdee
ling Burgerlijke Stand is aangebouwd, in
brand. Met groote kracht woedde het vuur
en toen de brandweer met twee motorspui
ten op de plaats des onheils arriveerde stond
het eeuwenoude stadhuis in lichtelaaie. Bij
de felle koude de thermometer stond op
15 graden Cel. vorst had de brandweer
een zeer moeilijke taak, en zij zag spoedig
in, dat zij zonder assistentie het vuur niet
meester kon worden.
Alle brandweerkorpsen
uit den omtrek bijeen.
Assistentie werd verzocht van alle brand
weerkorpsen in den omtrek. Den Haag arri
veerde al spoedig met twee groote motor
spuiten, Voorschoten, Oegstgeest en andere
gemeenten volgden met min of meer ver
ouderd materiaal. De Haagsche brandweer
kon echter aanvankelijk niets uitrichten,
daar de motoren bevroren waren. Er ging
een uur mee gemoeid, voordat zij water kon
geven. Het was bij deze lage temperatuur
voor de brandweerlieden bijna niet mogelijk
het blusschingswerk te verrichten.
Geheel complex vat vlam
Ondanks de groote vuurzee, die de brand
vormde, bevroor het water bijna onmiddellijk
De brand dreigde steeds grooteren omvang
aan te nemen. Het duurde niet lang of de
ook aan het stadhuis grenzende conciërge
woning stond in lichtelaaie, en kort daarop
had ook het perceel van de firma Goddijn
en Bayer vlam gevat. Hoog laaiden de vlam
men en er viel weinig te blusschen. De
brandweer besloot dan ook zich te bepalen
tot het beschermen der overige aangrenzen
de gebouwen. Reeds dit was een moeilijke
taak. Tot zelfs aan de overzijde van de
straat vatten de daklijsten der huizen vlam.
Alle omliggende woningen werden op last
van de brandweer ontruimd. Binnen enkele
uren was het stadhuis totaal uitgebrand. De
vrij hooge toren zakte tegen half zes in
elkaar. Steeds wanneer een zoldering be
zweek vloog een vonkenregen over de omge
ving, en de brandweer deed vergeefsche
moeite om verdere uitbreiding van den
brand te voorkomen.
Nog slechts de muren
overeind.
Tegen half acht hedenmorgen stonden nog
slechts de muren overeind. Alleen vrijwel
waardelooze boeken en een geteekend por
tret van burgemeester De Gij solaar konden
worden gered. Van het twee verdiepingen
hooge gebouw met den prachtigen gevel en
het bordes was niets dan een puinhoop
overgebleven. Alleen de muren waren blij
ven staan. Alles was verzekerd. Behalve het
stadhuis zijn afgebrand het nevengebouw,
de conciërgewoning en het pand van de fir
ma Goddijn en Bayer. Alle bewoners konden
tijdig worden gewaarschuwd, zoodat geen
persoonlijke ongevallen zijn voorgekomen.
Een der eersten, die op het terrein van
den brand verscheen was de burgemeester
van Leiden, mr. A. v. d. Sande Bakhuyzen.
Ook de meeste andere Leidsche gemeente
lijke autoriteiten waren op het terrein van
den brand aanwezig.
Het Rijk biedt hulp aan
De minister van financiën heeft in over
leg met zijn ambtgenoot voor onderwijs aan
het gemeentebestuur van Leiden alle moge
lijke assistentie aangeboden, eventueel be
staande in het beschikbaar stellen van ge
bouwenruimte, hetzij in het nieuwe Acade
misch Ziekenhuis hetzij in andere rijksge
bouwen.
HET STADHUIS TE LEIDEN
ZIJN BOUW EN HISTORIE.
Het stadhuis was een van de oudste, en in
zyn détails ongetwijfeld een van de mooiste
gebouwen der stad Leiden. Het geheel kon
men niet onvoorwaardelijk mooi noemen
door de overmatige breedte van den gevel bij
de geringe hoogte.
Het euvel bestond al eenlgszins bij den
middenbouw-gevel, dateerend van 1598. Het
was geen nieuw stadhuis, dat toen verrees;
het reeds zeer oude, dat bestond, kreeg een
nieuw front. Ontwerper van den gevel, die
prachtige détails had. vooral in het zoo
mooie middenfront met het bordes, was Lie
ven de Key. Aan hem danken wij ook den
wondermooien gevel van onze Haarlemsche
Vleeschhal.
De „middenbouw" van 1598 werd ln 1601
uitgebreid met een aanbouw rechts en in
1662 met een aanbouw links. In den loop van
de zeventiende eeuw werd ook het inwendige
van het stadhuis vernieuwd. Prachtige statie-
vertrekken werden Ingericht, die tot op der.
huidigen dag. nu al dit schoons plotseling
verwoest is, de bewondering van bezoeker;,
wekten. Vooral de burgemeesterskamer, de
raadszaal en de schepenkamer, met haai
kostbare gobelins en schoorsteenstukken, wa
ren de trots van Leiden's stadhuis.
De toegangspoort werd geflankeerd dooi
beelden die Gerechtigheid en Vrede symboli
seerden.
Boven een der kleine poortjes was een ne-
gen-regelig vers uitgebeiteld waarin tot
kracht in tegenspoed en tot nederigheid in
voorspoed werd aangemaand.
De toren, verrijzend achter het middenge
bouw, vormde geen geheel met het stadhuis,
maar was op zichzelf heel mooi, en kon het
best gekenmerkt worden als „een zuster van
Amsterdam's Oudekerkstoren". De onderbouw
van dien toren dateerde al uit de veertiende
eeuw. Van de vijfendertig klokken waren de
meeste het werk van den vermaarden klok
kengieter P. Hemony.
Ondanks de critische bezwaren tegen het
geheel, die hierboven genoemd zijn en dio
niet anders dan algemeen erkend konden
worden, gold het Leidsche Stadhuis door zijn
prachtigen middenbouw en door vele kostelij
ke détails als een der beste voortbrengselen
van de Hoilandsche Renaissance. Het ls dan
ook een groot veriies dat Leiden en ons ge-
heele land door de verwoesting van dit no
bele bouwwerk geleden hebben.
Aan de „Geschiedenis eer.er Hoilandsche
stad", door P. J. Blok, ontleer.en wij nog het
volgende:
„Het bouwwerk werd ln 15971598, ten
minste wat den gevel aangaat „bijna ge-
heelicken vernieut ende vertimmert" volgens
de plannen van den beroemden Haarlemschen
bouwmeester Lieven de Key.
Het Biickeburger steenwerk werd gehouwen
door een steenhouwer uit Bremen, Luder
van Benthem, die met zijn beide gezellen
Albert en Hans Rodtfelt in genoemd jaar
overkwam „ter vordering van het gebou van
het raedthuys". Het was Albert Rodtfelt, die
het werk afmaakte, met name de poorten,
lijsten enz. Het houtwerk zal wel door Leid
sche werklieden b :werkt zijn.
Beneden binn°n het stadhuis vond men
voorts de hoofdwacht der stadssoldaten, de
aangebouwden conciërgewoning, de thesaurie,
het ijkhuisje, later gijzelkamer voor ver
dachten van misdaad, het kantoor van de
landslasten op de bieren en de oude stads-
vierschaar, waarin burgemeesters en sche
penen werden beëedigd en verpachtingen
werden gehouden, verderop de groote vleesch
hal. Van 1640 tor omstreeks ten eeuw later
had men ter weerszijden van de groote trap
die daartoe veranderd was, negen kleine
kamertjes voor verkoop van gevogelte, ko
nijnen enz.: in de tweede helft der 18e eeuw
was de trap weder op de ..pers", een zaal
zoo gehecten naai de inpersing van het stede
lijk waarmerk op de lakens, die hier nog
eenigen tijd na net beleg placht te geschie
den; later diende zij voor het oefenen der
nachtwacht, voor brand emmers, opslaan van
turf enz. Tweemaal per jaar, op de vrije
jaarmarkten, zag men hier kramen voor
zilverwerk, schilderijen en boexen or/-'slagen.
Daarlangs bereikte men de andere lokalen.
Het voornaamste daarvan was de Burge
meesterskamer, zetel van Leiden's bestuur,
een ruim en goed verlicht vertrek, waarheen
na den beeldenstorm de twee altaarstukken
met deuren van Cornells Engelbrechtsz. uit
het klooster Marlënpoel, benevens het Laat
ste Oordeel van Lucas van Lelden uit da
Pieterskerk warer, overgebracht; boven de
schoorsteen prijkte tot de vernieuwing van
1662 een toen verdwenen schilderstuk van
Claes Isaacsz Swanenburgh, voorstellend
Pharao trekkend door de Rcode Zee. twee
jaren 11a de vernieuwing een symbolische
schilderij voorstellend den Vrede met Weten
schap, Handel en Nijverheid, van Ferdinand
Bol; de wanden waren verder behangen met
afbeeldingen van Lelden en sedert 1690
prijkte ook hier een fraai geschreven lofvers
op burgemeester van den beroemden schrijf
meester Petit. Naast de Burgemeesterskamer
lag. en ligt nog, de Secretarie, waarin het
vroeger door der. secretaris Van Hout, om
streeks 1750 opnieuw door den secretaris
Van Royen geordende archief was geborgen.
Achter de Burgemeesterskamer lag de in
1641 gebouwde Schepenkamer, waar ook d*
