Stresemann hedennacht overleden. 37e Jaargang Nö. 14197. Verschijnt JagelijEs, Behalve op Zon- en Feestdagen Donderdag 3 October 1925 HAARLEM S DAGBLAD DIRECTEUREN: J. C. PEEREBOOM EN P. W. PEEREBOOM. UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER HOOFDREDACTEUR: ROBERT PEEREBOOM ABONNEMENTEN per week 0.27^5, met Geïllustreerd Zondagsblad ƒ0.32 Per 3 maanden: Haarlem en'plaatsen waar een agent gevestigd is (kom der gemeente) f 3571/2. Franco per post door Nederland 3.873-4. Losse nummers ƒ0.06. Geïll. Zondagsblad per 3 maanden fO-57JA, franco per post Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaame 12 Telefoon Nos.: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600 Administratie 10724, 14825 Drukkerij 10122, 12713 Postgiro No. 38810 ADVERTENTIEN15 regels ƒ1.75, elke regel meer ƒ035. Reclame» 0.60 per regel. Reductie bij abonnement Vraag en Aanbcd 14 regels ƒ0.60, elke regel meer ƒ0.15, buiten Arrond. dubbele prijs. Onze Groentjes (Dinsdag, Donderdag en Zaterdag) 14 reg. f025. elke regel meer 0.10. uitsl. a contant. Gratis Ongevallenverzekering voor Weekabonnés. Uitkeeringen: Levenslange ongeschiktheid en Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog f 400.-, Duim f 250.-, Wijsvinger f 150.-, Elke andere vinger f 50.-, Arm- of Beenbreuk f 100. DIT NUMMER BESTAAT UIT ZES—EN BLADZIJDEN. EERSTE BLAD HAARLEM, 3 October Stresemannt De plotselinge dood van den Duitschen minister van Buitenlandsche Zaken Strese mann is een ramp voor de republiek, en zou zelfs ernstige gevolgen ook daarbuiten kun nen hebben. In het internationale gezelschap der leidende staatslieden van Europa, dat zoo kort geleden nog vele weken lang in onze residentie bijeen was, gold deze Duitscher als de sterkste en merkwaardigste figuur. Niet omdat zijn begaafdheden, kennis en werk kracht beschouwd werden als verheven bo ven die van een Briand, een Snowden en anderen, maar omdat hij een der weinige jongeren was, een na-oorlogsch staatsman, die midden in den nieuwen tijd stond en een vaste lijn van opbouw in dien tijd voor zich zag.Als vertegenwoordiger van de jonge Duït- sche republiek, die hem op den voorgrond had gebracht, had hij het vertrouwen weten te winnen van de staatslieden van haar ex- vijanden. Vooral van Briand, met wien hij al vele malen in vriendschappelijke samenwer king had gehandeld, strevend naar toenade ring tusschen Frankrijk en Duitschland. Stresemann zag een weg, zag een doel voor zich, werkte hard- en in vol vertrouwen aan zijn plannen, was het eigenlijk middenpunt der Duitsche regeering en gaf in den ver schrikkelijk-verwarden politieken chaos van zijn land voortdurend blijk van zijn vastbe radenheid en grooten persoonlijken moed. Sinds het parlement besloot om de „Wet ter bescherming van de Republiek", indertijd geschapen uit de opwinding over den moord op minister Rathenau, niet meer te verlen gen, was Stresemann zijn leven eigenlijk niet meer zeker. Een ophitsingscampagne werd tegen hem gevoerd die zooals onze Ber- lijnsche correspondent drie weken geleden nog in een artikel opmerkte precies geleek op de actie, die aan de moorden op Erzber- ger en Rathenau en aan de poging tot moord op Scheidemann voorafging. Stresemann trok zich van deze gevaren niets aan en bleef zich persoonlijk bloot stel len aan een gewelddadigen dood, die hem tenslotte niet getroffen heeft. Na een dag vol activiteit, een dag gewijd aan conferen ties, waarbij hij er nog in slaagde om een dreigende regeeringscrisis te voorkomen, werd hij Woensdagavond om elf uur plotse ling door een beroerte getroffen en stierf vanmorgen om vijf uur, zonder meer tot be wustzijn te zijn teruggekeerd. Sinds jaren was zijn gezondheidstoestand slecht. Hij heeft in 1928 nog geruimen tijd rust moeten nemen. Hij leefde op streng diëet en moest zich voortdurend zooveel ontzien als zijn veeleischende taak met eenige mogelijkheid gedoogde. Maar 't is meer gebeurd dat men- schen van zwakke gezondheid, maar met groote wilskracht en arbeidslust, oud werden in de vervulling van hun levenstaak. Nie mand had zijn plotseling einde verwacht. De grootste van Duitschland's huidige lei ders is op slechts 51-jarigen leeftijd heenge gaan. Er blijft nu nog maar éen man over die groot genoeg van' allure is om het vertrou wen van de overgroote meerderheid der natie in zijn persoon te waarborgen. Dat is de rijkspresident Hindenburg een idool, een symbool een monument als u wiltmaar met dat al een man wiens dagen geteld zijn, want hij is over de tachtig. De republiek heeft krachtiger leiders noodig om op te steunen, en zich door hun arbeid te ontwik kelen, dan deze oude veldmaarschalk. Hij moge de historie der Duitsche eenheid sym- boliseeren, het feit dat hij president is moge nog velen doen vertrouwen in de republiek, maar zij weten niet wat er gebeuren moet als hij mocht sterven. En intusschen bevechten de politieke partijen, opgedreven door de extremisten van links en de veel gevaarlijker Hugenberg- extremisten van rechts, elkaar met een woede en een haat, die men in ons land evenmin ais in andere Europeesche staten in deze tijden nog kent. Een Stresemann wist in dezen heksenketel, in dezen chaos van strijdende politici die alleen partijbe langen zien en voor het algemeen landsbe lang nauwelijks aandacht- over hebben, nog opbouwend werk te verrichten. Het gezag van zijn persoonlijkheid, het besef dat men hier tegenover een man stond die niet- door partijhaat verblind was en die rustig en zelfbewust werkte aan de groote lijn van Duitschland's herleving en internationaal Iherstel een man die zoo moedig was. dat $ny zelfs de belangen der Menschlieid als hooger dan die van de Natie durfde te er kennen en bevorderen hadden deze uit werking. Stresemann stond sterk en overtuigd te midden van een verwarde menigte politieke Strebers, avonturiers en vage zoekers naar vage nieuwe richtingen. Het is een machtige steun, die de repu bliek ontvallen is. En als straks Stresemann begraven zal zijn, als de ontroering door zijn plotselingen dood gewekt, zal zijn bedaard „a nine days' wonder, no more" zouden de ijzig-nuchtere Engelschen zeggen zullen Hugenberg en de zijnen hun offensief op de verzwakte tegenpartij met volle kracht her openen, en de domme boeren verder trach ten op te zetten met hun hitsen tegen de republiek, „door wier toedoen Duitschland arm is geworden", zooals zij met totale ver krachting der waarheid beweren. Niemand is op den duur onvervangbaar, ook Stresemann niet. Maar in de huidige conjunctuur zou zijn dood tot groote rampen kunnen leiden. R. P. EEN GESTOORDE INBRAAK VOOR DE RECHTBANK. STRAFFEN VAN V/z EN 1 JAAR GEëlSCHT. In den nacht van Zaterdag 3 op Zondag 4 Augustus deed een survellleerende inspec teur van politie, de heer G. van Woerkom in de Anegang een belangrijke ontdekking. Hij bemerkte, dat twee mannen bezig waren met een breekijzer een ijzeren beugel te for- ceeren, waarmee een houten luik was vast gemaakt "bij den heer W. J. Voet, juwelier. Bij de nadering van den inspecteur gingen de kerels natuurlijk aan den haal. Op den hoek van de Groote Houtstraat en de Ane gang hadden zij een derde als wachter neer gezet, om te kijken „wat er van den nacht was". Terwijl de wachter keek was de in specteur echter van den anderen kant ge komen. Het drietal vluchtte nu in de rich ting van het Verwulf t, waar ook een wach ter stond. Maar nu een van de tegenoverge stelde macht, een politieagent, die de dra- venden „met open armen" ontving. Het trio bleek nu als volgt samengesteld: De 40-jarige los werkman M. J. F. uit Gouda, iemand die zulke karweitjes meer heeft ongeknapt. De 23-jarige zeeman C. S. uit Nijmegen, thans zonder vaste woonplaats. De 20-jarige wever H. H. P. uit Almelo. Allen zijn thans gedetineerd in het Huis van Bewaring. Dit drietal werd nu hedenmorgen uit het Huis van Bewaring overgebracht naar het Gerechtsgebouw in de Jansstraat en had zich te verantwoorden. In de getuigenban ken zaten de inspecteur Van Woerkom en de juwelier Voet. Ten laste gelegd was poging tot diefstal in vereeniging, na gemaakte afspraak en in ge meen overleg, terwijl verdachte P. op den uitkijk heeft gestaan. Verdachte F. heeft toen volgens de dagvaarding een ijzeren stoof althans een schroevendraaier tusschen het luik van de etalagekast en een ijzeren beugel gewrongen, verdachte S. heeft met zijn handen getracht genoemden beugel eveneens op te lichten. Verdediger was mr. L. Ali Cohen. De eerste getuige, de inspecteur, verklaar de hoe hij de inbrekers aan het werk had gezien. De oudste verdachte, F., blijkbaar de hoofd dader, die voor den rechtercommissaris be kend heeft, ontkende dat de inspecteur hem en zijn maat gezien kan hebben. De juwelier getuigde dat er voorwerpen van groote waarde in de étalagekast waren. De president vroeg den oudsten verdachte hoe hij tot zijn daad gekomen is. F. zeide geen geld meer gehad te hebben en geen middelen van bestaan. Hij heeft in Amster dam kennis gemaakt met de andere verdach ten en hun het plan voorgesteld. De verdediger vroeg er acte van, dat F. dus de hoofddader is, die het initiatief nam, hetgeen in de instructie niet tot uiting is ge komen, terwijl de geest van de dagvaarding is: diefstal in vereeniging. Ook de beide andere verdachten bekenden. Zij waren in Haarlem niet bekend en heb ben zich laten leiden door den oudste. Verdachte F. heeft een strafregister met 14 vonnissen, de jongste is eenmaal voor waardelijk veroordeeld, de proeftijd was nog niet afgeloopen. De substituut-officier van justitie, mr. A. R. Andringa. requisitoir nemende, vroeg voor den oudste 1 1/2 jaar gevangenisstraf en voor ae beide anderen 1 jaar gevangenis straf met -aftrek van preventief. De verdediger verheugde zich over de nauwgezette surveillance van den inspec teur. PI. wilde aan de feiten niets afdoen, doch ontwikkelde een drietal bezwaren tegen het vooronderzoek en de toevoeging van den verdediger. PI. meent, dat hij te laat is toegevoegd, n.l. na de verhooren der instructie, en dat hij niet had moeten worden toegevoegd aan alle drie de verdachten. Wat de dagvaarding zelf betreft-, pl. vond in de uitdrukking daarin „hetgeen zij van hun gading zouden vinden" een onvoldoende omschrijving van het doel van verdachten. Derhalve vroeg hij voor alle drie ontslag van rechtsvervolging. Voorts betwistte hij het mededaderschap van den jongste, die op den uitkijk heeft gestaan, deze is slechts medeplichtig, wat niet ten laste gelegd is. Voor dezen ver dachte vroeg pl. vrijspraak. Voorts vestigde hij de aandacht op milieu Het woord is aan. Arthur Pinero: Er zijn daden die men moeilijk verklaren, moeilijk verdedigen kan daden waarbij men op den tijd moet vertrouiven om zc te rechtvaardigen. en karakter van de verdachten, waarvan zij slachtoffer zijn. Pl. vroeg verdachte P. te ontslaan uit de preventieve hechtenis. Mr. Andringa repliceerde. Verdachten, zeide hij, hebben bekend gezocht te hebben „dat wat van hun gading was". Op dag vaardingen als deze heeft de Haarlemsche Rechtbank meermalen vonnis gewezen. De Rechtbank vond geen termen om aan het verzoek van den verdediger te voldoen en bepaalde de uitspraak op Donderdag a.s. kwart voor tien. RUZIE IN EEN WOONWAGEN KAMP TE LEIDEN. MAN DOOR REVOLVERSCHOT ERNSTIG GEWOND. Woensdagavond ontstond er hevige ruzie tusschen bewoners van het woonwagenkamp aan den Molenweg te Leiden, welke plaats in verband met de 3 October-feesten over- vuld is met tijdelijke gasten. De ruzie nam dusdanige afmetingen aan. dat er tenslotte geschoten werd, waarbij een kermisklant ernstig gewond in de zijde. Men bracht het slachtoffer naar het Aca demisch Ziekenhuis, waar snel operatief in grijpen noodzakelijk geacht werd. De ver moedelijke dader is in arrest gesteld meldt het Hbld. DE BURGEMEESTER VAN DOORN VRAAGT ONTSLAG. Aan het einde van de Raadsvergadering te Doorn, die Woensdag werd gehouden deelde de voorzitter Dr. A. Baron Schimmel- penninck v. d. Oye mede, dat hij als burge meester van Doorn tegen het eind Yan dit jaar ontslag heeft aangevraagd. HIJ, ZIJ EN DE VUILNISEMMER. Daar liggen zij verslagen, De hoed de bloem Aan 't einde van hun dagen, Vergane roem. Hoe hebben zij geschitterd, In zonnegloed, Toen stierven zij verbitterd, De bloem de hoed. Zij hebben vele weken Hun plicht gedaan, Het werk bracht hun gebreken, Zij kunnen gaan. Eens werden zij verkoren, Als mooist van al. Toen ging hun glans verloren, En kwam de val. Geen hand zal hettn meer heffen, In hoofschen groet-, Zou hij het niet beseffen, Die strooien hoed? Zij zal geen lof meer hooren, Noch bij-gezoem, Zal het haar rust verstoren?, Die oude bloem. Daar liggen zij verslagen, Hun taak verricht, Aan 't einde van de dagen, Van warmte en licht. Ook in hun laatste lijden, Nog trouw vereend. De hemel ziet hen beiden, En weent, en weent. o— Gisterenavond met Hermann Muller nog een Kabinetscrisis bezworen. VOOR DE AGENDA wij naar de tweede pagina van verwijzen dit blad. Een tragische Nacht. De man üan Internationale toenadering en Vrede. Wie zal zijn plaat» innemen? Zijn beteekenis Streseman is in den nacht van gisteren op heden gestorven! Als ooit een bericht de wereld zal doen op schrikken dan moet het dit zijn. Men wist dat de groote leider der Duitsche Volkspartij en Duitschland's eerste minister reeds geruimen tijd onder een uiterst zwakke gezondheid leed. Hoe tragisch desondanks dit doodsbericht klonk moge blijken, als men weet dat wij hedenmorgen nog het volgende telegram ontvingen: BERLIJN, 2 Oct. (V.D.) De zitting van de Rijksdagfractie der Duitsche Volkspartij, waaraan ook de ministers Stresemann en Curtius deelnamen, heeft nog niet lot eenig resultaat, ge leid. hoewel tot half drie Woensdag middag werd vergaderd. Om vijf uur zou de vergadering worden voortgezet. En aan dit telegram kunnen wij nog een bericht toevoegen, dat luidde aldus: Rijkskanselier Müller had Woensdag een conferentie met Stresemann in diens functie van leider der Duitsche volkspartij. Hierin formuleerde Muller het standpunt van het Rijkskabinet aldus: Het kabinet zou ermede accoord kun nen gaan, dat de kwestie der verhoo ging van de premiebedragen pas Iaat in den herfst n.a.v. de algemeene her ziening der rijksfinanciën wordt gere geld. De Rijksregeering zal er ook geen bezwaar tegen maken, indien de Duit sche volkspartij haar afwijkende mee ning in de kwestie der werkloosheids verzekering In een verklaring voor den Rijksdag uiteenzet, Hij zou er zich evenwel niet mede kunnen vereenigen, indien de Duitsche volkspartij bij de behandeling in derde lezing van dc be treffende wetsontwerpen zou tegen stemmen. In dat geval zou de Rijks kanselier zijn ontslag moeten indienen, hetgeen automatisch de demissie van het geheele Rijkskabinet tot gevolg zou hebben. Later kwam de Rijkdagfractïe der Duitsche volkspart-ij bijeen, die tot Woensdagavond zeven uur vergaderde en waarin Stresemann rapport over zijn besprekingen met den Rijkskanse lier uitbracht. Alhoewel alle aanwezigen op cere- woord toezegden, niets omtrent het in de fractiezitting besprokene mede te deelen, is toch uitgelekt, dat de fractie heeft besloten, zich bij de morgen te houden eindstemming over de wets ontwerpen te onthouden. Dit besluit ls nog 's avonds ter kennis van Hermann Müller gebracht. Zoowel het Rijkskabinet als de Rijks dagfractie der sociaal-democraten hefft zich met. het besluit der Duitsche volkspartij accoord verklaard. Daar thans ook van den kant van het Cen trum geen moeilijkheden meer worden verwacht, kan het crisisgevaar voor- loopig als bezworen worden beschouwd. Vlak voor zijn dood hebben Stresemann en de Volkspartij dus een kabinetscrisis ver meden. Stresemann's grootsche internationale po litiek, die hem inderdaad een wereldnaam heeft bezorgd is een deel van de wereld historie geworden. In 1928 schreef de „Tagli- che Rundschau": „Zijn arbeid behoort tot de historie, die hem veel rechtvaardiger en welwillender zal beoordeelen dan vele zijner Duitsche lijdge- nooten. Het gaat niet aan. hem voor te stel len als den gelukkigen voortbouwer op de vervullingspolitiek van Wirth en Rathenau, wier theoretische, lijdelijke en op een ver keerde beoordeeling van Duitschland's tegen standers berustende politiek schipbreuk heeft geleden op de bezetting van het Roergebied. Stresemann daarentegen heeft steeds voor een actieve toenaderingspolitiek geijverd, die met de erkenning van Duitschland's gelijk gerechtigdheid is bekroond". Waar zou vroeg de Deutsche Allg. Ztg. O]) Stresemann's 50sten verjaardag het rijk thans zijn als Stresemann in 1923, toen zoovelen den moed lieten zakken, zijn op timisme niet had bewaard? De bladen van links beoordeelden bij zijn 50sten verjaardag de verdiensten van Strese mann eveneens zeer welwillend. In de Voss. Ztg. noemde graaf Coudenhove-Calergi (de voorvechter van Pan-Europa) hem „Strese mann de Europeer" en zegt dat zijn eerste groote werk de vernieuwing van Duitschland is geweest en het tweede zijn streven naar duurzamen vrede in Europa. En Stresemann's tegenstanders konden slechts van hem zeggen, dat- hij ccn verstan dig tegenstander was, Indertijd schreef Jules Saucrwcin in de' Telegraaf: „Ik heb In de vele reportages, waar in ik over hem moest spieken, nooit kunnen verhelen, dat hij mij oprechte sympathie heeft ingeboezemd. Bij een Journalist komt dit gevoel jegens een staatsman zeker niet vaak voor. Ik weet niét hoeveel menschen mij in Frankrijk vroegen, wanneer ik van een studiereis in Duitschland terugkwam: ,.Is Stresemann nu wel eerlijk?" Dat is inderdaad een dwaze vraag, want in het denken van de vragers wilden zij zeggen: ..Is hij eerlijk in zijn verlan gen naar toenadering tot. Frankrijk? Én is dit verlangen ingegeven door ecu soort toegenegenheid jegens ons land?" Hij zou wel een rare Duitscher en een rare staatsman zijn, wanneer hij ge leid werd door een opwelling van zijn hart ten gunste van dc natie, die de zijne verslagen heeft. Overigens heb ik nooit Stresemann hooren zeggen zoo als sommige vreemdelingen beweren gehoord te hebben dat hij bekoord was door de Fransche cultuur en dat Frankrijk voor Wem een geestelijk va derland was. Als hij zulke dingen had gezegd dan zou hij niet eerlijk geweest zijn. Maar hij is eerlijk geweest en is het nog nu zijn overtuiging, dat er voor Duitschland geen verstandige po litiek bestaat en geen weder-opkomst mogelijk is zonder dc vriendschap van, of minstens een zeer minzame ver standhouding tot Frankrijk". Men ziet het. door ieder commentaar loopt die draad van oprechte waardeering. voor den eerlijken openhartigen en impulsieven Staatsman, die zijn leven heeft gegeven voor de wederopbeuring van zijn land met als eer ste eisch: Internationale toenadering, verge vingsgezindheid, weg met de revanche-idee. Stresemann Is in het harnas gestorven en het feit dat hij dat harnas, ondanks zijn zwakke gestel (hij leefde op streng dieet) bijna nimmer heeft afgelegd, moet wel mede de oorzaak zijn van dezen plotse lingen dood. Zijn leven. Dr. Gustav Stresemann werd den lOden Mei 1878 te Berlijn geboren. Hij is dus slechts 51 jaar oud geworden. Hij studeerde aan de hoogeschool in Berlijn en later te Leipzig ge schiedenis en staatswetenschappen. In 1912 en 1913 was hij leider van het verbond van Saksische industrieelen en lid van de Duitsch- Amerikaansche Kamer van Koophandel. Hij woonde toen te Dresden waar hij lid van den gemeenteraad was. Sedert 1907 was hij met onderbreking in de jaren 1913 en 1914, lid van den rijksdag. In 1917 werd hij na den dood van Bassermann voorzitter van dc na- tionaal-liberale rijksdagfractic. Toen na de revolutie in 1918 uit. de natlonaal-liberale partij de Duitsche Volkspartij ontstond, werd Stresemann haar leider en hij Ls dit tot nu toe gebleven. Van 13 Aug. 1923 tot 30 November 1923 was dr. Stresemann rijkskanselier en rijksminis ter van Buitenlandsche Zaken. In het daar op volgend kabinet-Marx werd hij weer mi nister van Buitenlandsche Zaken, welke func tie hij tot zijn dood toe bekleedde. In Februari 1925 leidde hij met een voor stel voor een veiligheidsverdrag mot Frank rijk de politiek in, die in October 1925 de conferentie van Locarno en op 1 December 1925 de onderteekening van het veiligheids verdrag en de daarmee verbnnd houdende arbitrageverdragen te Londen tot gevolg had. Op 30 December 1926 werd dr. Stresemann tegelijk met Briand en Chamberlain de No belprijs voor den vrede toegekend. Begin Maart 1927 was hij de eerste Duit scher die een zitting van den Volkenbonds raad presideerde. Op 25 Jan. 1928 werd hij door dc universi teit te Heidelberg benoemd tot doctor hono ris causa. Kort daarop werd dr. Stresemann ernstig ziek. Op 5 Augustus 1928 begaf Dr. Stresemann zich voor de onderteekening van het Kellogg- pact naar Parijs. Een nieuwe ernstige ziekte in "t voorjaar van 1929 maakte opnieuw een langdurig verblUf in een badplaats noodza kelijk. In Augustus van dit. jaar nam dr. Strese mann deel aan de conferentie in Den Haag, waarna hij r.aar Genève ging om deel te ne men aan de Volkenbondsvcrgaderlng. Nog gisteren had dr. Stresemann een conferentie gehad met rijkskanselier Hermann Müller. Omtrent den verderen levensloop van dr. Stresemann kan nog gemeld worden, dat hij van 1906 tot 1912 ook gemeenteraadslid van Dresden is geweest, van 1920 tot 1923 voor zitter van de Rijksdag-fractie van de Duit sche Volkspartij. Dr. Stresemann was in 1903 in het huwe lijk getreden met Kathe Kieefeld, een zuster van dr. Kurt von Kieefeld. Zijn dood. De Rijksminister van buitenlandsche zaken moest sinds eenige dagen op bevel van zijn artsen het bed houden wegens een aanval van bronchitis. De ziekte liet zich r.iet ern stig aanzien, zoodat Dr. Stresemann Woens dag voor korten tijd zdjn bed cn woning ver-

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1929 | | pagina 1