BUITENLANDSCH OVERZICHT
J. G. MARTIN ZONEN
16 OCTOBER
BERLIJN'S EMOTIES.
EN DE SENSATIE DER AFFAIRE-SKLAREK.
BIOSCOOP
*v. DANS ACADEMIE
STOOMWERKTUIGEN IN TEYLER'S MUSEUM.
ALLE RECHTSZAKEN
HAARLEM'S DAGBLAD
ZATERDAG 5
VIERDE BLAD
OCTOBER 1929
De rouw om Stresemann.
Nadere berichten.
De cadeautjes.
t Belangrijkste Nieuws geeft heden geen
aanleiding tot commentaar.
Stresemann's opvolger,
BERLIJN, 4 October (W.B.) Op de kie
zerslijst der D. V. P. volgt na dr. Stresemann
de schilderspatroon Havemann (Hildes-
heim). Havemann was van 1920'28 lid van
den Rijksdag. In 1928 werd hij niet herko
zen. Het is nog niet bekend of hij een benoe
ming zal aanvaarden.
De rouwdienst.
BERLIJN, 4 October (W.B.) Tijdens den
rouwdienst Zondag in den Rijksdag zullen in
de groote loge de naaste familie en president
Hindenburg plaats nemen. Hindenburg zal
den lijkwagen te voet volgen tot aan zijn
paleis. Er zal geen militair eerbetoon zijn,
daar dit alleen bij de begrafenis van staats
hoofden het geval is.
Deelneming van den Paus.
BERLIJN, 4 October (W.B.) De H. Stoel
heeft de Apostolische Nuntiatuur opgedra
gen de Rijksregeering zijn hartelijke deelne
ming met het overlijden van dr. Stresemann
te betuigen.
Rouw te Locarno.
LOCARNO, 4 October (N.T.A.) Op het ge
bouw, waar de conferentie van Locarno is
gehouden, wapperen de vlaggen naar aan
leiding van Stresemanns dood halfstok.
De stoel, waarop hij bij de onderteekening
van het pact van Locarno heeft gezeten, is
met rouwfloers bekleed.
Het doodenmasker.
De secretaris-generaal van den Volken
bond, Sir Eric Drummond, en de Duitsche
ondersecretaris-generaal Dufour-Feronce
zullen zich naar Berlijn begeven, aldus het
Hbld. teneinde het Volkenbondssecretariaat
te vertegenwoordigen bij de teraardebestel
ling van dr. Stresemann.
Verder meldt de Tel. nog:
f Omringd door tallooze kransen èn bloemen
rust het stoffelijk overschot van Duitsch-
land's grooten staatsman in de nog niet ge
sloten kist in den wintertuin van zijn villa.
Tegen den muur, die met rouwfloers is be
kleed, staat een zilveren kruis, geflankeerd
door twee brandende kaarsen. De doode rust
met over elkaar gevouwen handen;de gelaats
uitdrukking is volkomen vredig. Professor
Lederer heeft een doodenmasker genomen.
Voortdurend vervoegen zich aan het sterf
huis belangstellenden om in het daarvoor
bestemde register te teekenen, ten einde
aldus uiting aan hun deelneming te geven.
Mevrouw Stresemann is nog niet in staat
bezoeken te ontvangen.
Daar Hindenburg -zooals gemeld te voet
de baar van het Rijksdaggebouw af tot aan
zijn paleis zal volgen, zullen ook alle overige
genoodigden, o.w. de rijksministers en het
corps diplomatique dit voorbeeld moeten
volgen. Het staat echter nog niet vast, of zij
ook den verderen afstand te voet zullen af
leggen.
Met de voorbereidingen voor de plechtig
heid in den Rijksdag is reeds een aanvang
gemaakt. De zittingzaal wordt met rouw
floers gedrapeerd en met laurierboomen en
bloemen getooid. De kist met het stoffelijk
overschot zal op de sprekerstribune worden
geplaatst. Vóór en na de rouwplechtigheid
speelt de muziek- de ouverture Coriolanus en
den treurmarsch uit de Eroïca van Beetho
ven.
BERLIJN. 4 Oct. (W3.) Het onderzoek
van het O-M. in de affaire-Sklarek is opnieuw
uitgebreid, daar de justitie heeft geconsta
teerd, dat aan leden van de Magistraat kost
bare geschenken zijn gegeven.
De directie der Stadtbank met
verlof. 1
BERLIJN, 4 Oct. (W.B.) De drie dtrec-
teuren der Berlijnsche Stadtbank, Schmitt,
Hoffman "en Schroder, tegen wie een disci
plinair onderzoek wordt ingesteld, hebben
verzocht tijdelijk van hun functie te worden
ontheven, aan welk verzoek burgemeester
Scholz gevolg heeft gegeven.
BERLIJN, 4 Oct. (VU.) Het voorstel
om een disciplinair onderzoek in te stellen
tegen de drie directeuren der Stadtbank te
Berlijn is thans gedeponeerd bij den Opper-
president.
De politie heeft uit het boekenonderzoek
vastgesteld, dat er levendige betrekkingen
bestonden tusschen de drie directeuren en
leden van het Berlijnsche gemeentebestuur.
Een groot aantal beambten in stadsdienst
hebben met de Sklareks in financieele ver
binding gestaan, want uit de boeken blijkt,
dat betalingen, waarvan eenige bedragen de
10.000 mark ver overtreffen, aan hen zijn
gedaan.
Een nieuwe taak voo r de vrouw
Het congres der Arbeiderspartij heeft een
nieuw bestuur gekozen en dit bestuur heeft,
naar de Britsche draadlooze dienst meldt,
mejuffrouw Susan Lawrence tot voorzitster
gekozen voor het nieuwe jaar. Zij is de
eerste vrouw, die deze functie bekleedt. Mej.
Lawrence is parlementair secretaresse van
het ministerie van gezondheid.
Denemarken ontwapend.
Volgens het wetsontwerp tot reorganisatie
van leger en vloot, dat minister Rasmussen,
zooals reeds kort gemeld, heeft ingediend,
zullen een bewakingscorps en een staatsma-
rine worden gevormd, wier taak bestaat in
de handhaving der neutraliteit van het land
overeenkomstig de bepalingen van het sta
tuut van den Volkenbond, de bewaking der
landsgrenzen en vair het zeeterritorium, de
visscherij-inspectie, het verrichten van me
tingen aan de kust, enz.
De ministeries van Oorlog en Marine zul
len worden opgeheven; het bewakingscorps
komt onder het ressort van het staatsminis-
terie te staan, aldus de Tel.
Voorts verlangt het ontwerp, dat alle ves
tingen in Denemarken worden gesloopt, af
schaffing van den militairen dienstplicht,
afschaffing van alle particuliere op militaire
leest geschoeide corpsen binnen een tijdsbe
stek van drie maanden en de afkondiging
van een speciale wet nopens den aanmaak
van wapens en munitie.
Het bewakingscorps zal 1600 man sterk
zijn, terwijl de staatsmaririe zes bewakings-
en inspectieschepen, benevens 18 a 24 kleine
waarnemingsvaartuigen zal omvatten. De
jaarlijksche kosten voor het bewakingscorps
zullen 7.2 millioen, die voor de staatsmarine
10.7 millioen kronen bedragen, derhalve in
totaal 17.9 millioen tegen 59.4 millioen kro
nen in het Ioopende begrootingsjaar.
Indien het ontwerp ditmaal in tegenstel
ling tot 1926 door beide Kamers van het
Deensche parlement wordt aangenomen, zal
door een volksstemming over het definitieve
lot er van worden beslist.
REMBRANDT-THEATER.
Lya Mara in „Mijn hart is
een Jazz Band".
Zoo zijn ook wij in dit groote, ruime, ro
mantische en levenskrachtige hart getreden.
Een film-hart weliswaar, maar een hart dat
fel klopt op de maat van de Jazz Band en
dat bovendien fuimte biedt aan een omvang
rijk muziekcorps.
Lya Mara is de verpersoonlijking van dit
hart. Lya Mara van „Weenen danst weer",
van „An der Schónen blauen Donau", van
enfin dé Lya Mara.
Behalve het enorme imitatie-hart, de spe
lonk waar de jazzband van het beroemde
Londensche variété-theater in schuilt, zijn
ook de echte harten van eenige menschen-
kinderen „requisieten" van beteekenis in dit
spel. Want Jessy (Lya Mara) is zeer ver
liep op Jerry, maar Jerry heeft een „ver
leden" dat hem nog parten speelt. Jessy, de
dirigente' van een beroemde Londenscho
Jazz-band, heeft hem echter hoogelijk lief
zooals gezegd en het is deze liefde die
Jerry redt van den ondergang. Dat gaat
natuurlijk nidfc één, twee, drie. Daar is bij
voorbeeld een beruchte dievenbende mee ge
moeid.
Regisseur Zelnick heeft dit geval uitnemend
verfilmd. Vooral het begin is door zijn
modernen, opzet voortreffelijk.
Het tempo is vlot. Als een bonte mengeling
van stemmingen, als een bundel flitsen
schiet "de inleiding voorbij. Dan volgt
kalmer de afwikkeling van de hoogst ro
mantische intrigue, die we voor ons zeiven
houden, omdat ge de oplossing beter zelf
kunt gaan zien.
De directie van het theater heeft de goede
idee gehad om aan deze film een variété
nummer te verbinden. Met veel moeite is
zij er in geslaafd, de medewerking van de
fameuze, in 't binnen- en buitenland bekende
Girls van Madamo Walker te verkrijgen. Deze
brengen het hart en de Jazz band en den
dans ten tooneele, geheel in stijl. Eenige
aardige nummers zijn in dit optreden ver
werkt. En men heeft waarlijk het idee, dat
dit allemaal bij (de film behoort.
Extra vermelding verdient de wetenschap
pelijke film: „Ademen is leven". Dit werk
van de Ufa geeft den leek op allerbekoorlijk
ste wijze een idee van de wetenschappelijke
bdteekenis van de functie der longen en.van
het ademhalen in het algemeen. Het stre
ven om dit soort films in het gewone pro
gramma in te lasschen is inderdaad prijzens
waardig.
STANDAARD THEATER.
Een uitstekende Indianen-film.
In Standaard-Theater ditkeer een uitste
kend programmaJDe groote Indianenfilm, die
voor de pauze draait, biedt behalve roman
tiek, namelijk een schat van wetenswaardig
heden uit het Indianenleven van de vorige
eeuw. Eenige honderden Indianen hebben
aan dit groote werk „Op het oorlogspad" hun
medewerking verleend. En vooral de leiden
de figuren, als de opperhoofden, de medi
cijnman enz. zijn prachtig uitgebeeld. In
den regel gaat men een dergelijke film zien
om der sensatie wille. En het is ditimaal
sensatie van een zeer goede soort waaraan
niemand aanstoot zal kunnen nemen. Doch
de attractie die deze film daarnaast le
vert: het leven der Indianen, zooals het ge
weest moet zijn, is inderdaad hoogst waar
devol.
Een interessant journaal en een komische
film, gaan aan het eerste hoofdnummer
vooraf. De komische film is er een van het
bekende genre: dat der kluchtige complica
ties der luchtige nonsense, een achtervolg-
partij op leven en dood tusschen een ont
snapten, wraakzuchtigen tuchthuisboef en
een caricaturalen rechter.
Op het tooneel de heer Choy-Hay („Chi-
neesche Melange Act", zegt de aankondiging
diepzinnig) een alleszins prijzenswaardig
nummer, een prettig intermezzo tusschen de
bedrijven door.
Na de pauze een groote Amerikaansche
speelfilm met de beroemde Marion Davies.
De wisselvalligheden van een Amerikaan
sche; filmromantiek, filmliefde, filmvreugde
en filmverdriet. Een met veel zorg vervaar
digd werk dat de spanning geruimen tijd le
vendig houdt en dat wij zonder voorbehoud
kunnen aanbevelen.
Alice Terry en Ivan Petrovitch
in de hoofdrollen in „De Tuin
van Allah".
De Mohammedaansche bewoners van
Noord-Afrika noemen de woestijn de» Sahara,
den tuin van Allah. De hoofdfilm „de Tuin
van Allah" speelt dus begrijpelijkerwijs voor
het grootste deel in de Sahara. In het Trap
pisten Kloosten van Staoeëli bevindt zich een
jonge monnik, pater Adriaan, die» de (drie
uiterst strenge geloften van het klooster heeft
afgelegd, toen hij feitelijk nog te jong was
om de draagkracht van die geloften te kun
nen begrijpen. Het verlangen naar het wereld
lijke leven wordt, niettegenstaande al zijn
zelfkastijdingen en zijn boetedoeningen, hoe
langer hoe sterker in hem, tot hij tenslotte
niet langer weerstand kan bic'.len en het
klooster ontvlucht.
Hij ontmoet een Engelsche jonge vrouw, de
jonge menschèn voelen zich hevig tot elkaar
aangetrokken, na korten tijd huwen zij met
elkaar. De gewezen monnik heeft evenwol
nog nie»i den moed gehad zijn bruid eerlijk
alles op te bieten en haar de reden van
zijn somberheid en zijn verdriet te vertellen.
Beiden lijdeia zeer -door dat geheim, dat tus
schen hen staat. Bij e'en hevigen zandstorm,
waarin zij allebei in doodsgevaar verkeeren,
doet hij de gelofte, dat als zijn vrouw ge
red mag worden, hij in het klooster terug
zal keeren. De film eindigt met de terug
keer van pater Adriaan in het Trappisten
klooster.
Het Wereldnieuws is deze week belang
wekkend en actueel. Er is verder een leuke
klucht in twee acten en „Op het Tooneel"
het musicale kwartet Willede Margilles Co.*
die bij het publiek veel succes mochten oog
sten.
LUXOR-THEATER.
Liane Haid als „Lady Hamilton".
Iedere week een ander genre in het Luxor
Theater. Thans heeft de directie beslag weten
te leggen op een kunstfilm, die zeker schit
terend genoemd mag worden. De namen van
eenige der medewerkenden geven reeds een
idde van de moeite en" zorg die aan dit werk
ten koste werden gelegd.: Liane Haid, Con
rad Veidt en Werner Kraus. In deze film
wordt de groote figuur van admiraal Nelson
uitgebeeld en natuurlijk diens, in de ge
schiedenis veel besproken verhouding tot de
beroómde Lady Hamilton, de dochter van
een houthakker. Na den dood van haar
vader, blijft ze met haar moeder in armoede
achter; als er een erfenis los komt besluit
de moeder haar dochter naar den kostschool
te zenden. Daar wordt steeds laag op haar
neergezien en als er geen geld meer is om
het schoolgeld te betalen, moet ze weg. De
groote wereld lokt haar en met behulp van
haar vriend Tom gaat het meisje naar Lon
den. Na veel avonturen, leert zij Lord Ha
milton kennen. Een vroegere kennismaking
met Nelson (uit den tijd toen deze nog
luitenant was), wordt hernieuwd. Thans is
hij admiraal. Lord Hamilton, die de verhou
ding tusschen zijn vrouw on Nelson ontdekt,
doet alsof hij niets merkt, maar hij besluit
zich te zullen wreken. Hetgeen dan ook ge
schiedt. Ongeveer terzelfder tijd wordt de
strijd bij Trafalgar gestreden, waar Nelson,
die nog slechts één arm en één oog hoeft,
het leven laat. Ook dit zeegevecht zien we op
het witte doek.
Een en ander werd geregisseerd door
Richard Oswald.
Het is werkelijk een goede film, dio een
(druk bezoek verdient.
Vóór de pauze zetten we reis door het
Zwarte Woud voort.
„Hebt u ook benzine?" is de naam van één
dier onmogelijke kluchten waarvan gij lut
recept kent. Het Journal bevat veel actuali
teiten
AUTO-RIJDENDE POLITIE-
AGENTEN.
EEN CURSUS.
Naar wij vernemen ligt het in de bedoe
ling ambtenaren en beambten van politie te
Haarlem een cursus te laten volgen in het
onderricht over motoren en het besturen van
automobielen.
Op de gemeentebegrooting voor 1930 is
daarvoor een post van 840 uitgetrokken.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN a 60 Ct«. per regel.
SCHAGCHELSTRAAT 29
Aanvang van den nieuwen cursus 40
Spreekuur en inschrgving van leerlingen dtgelgka van 2—5 en 79 uur Telefoon 10806
DE NIEUWE AVONTUREN VAN BILLY BOE.
VOOR DE KINDEREN.
En al spoedig hoorden Billy en Jerry RedncH
kleppen tegen-de deur van de hut. „Klop, klop,
klop." En door het raam kijkende, zagen ze, hoe
de roovers opsprongen en dreigend hun revol
vers richtten naar de deur.
„Klop, klop, klep", en de roovers pakten haas
tig het gestolen goed in en stopten het in allerlei
zakken en tasschen. Een van dc roovers bukte
zich en maakte een luik open in den vloer van de
hut en gooide de zakken haastig door dc opening
van het luik.
„Klop, klop, klop. Klop. klop, klop."
„Wie is daar?" vrccg de hoofdman der roo»
vers. terwijl hij weer zijn pistool op dc deur
richtte.
„Klop, klop, klop."
„Open de deur," fluisterde dc rooverkapitein
hoorbaar en onmiddellijk sloop- een der kerels
voorzichtig naar dc deur en trok toen, eensklaps
en met geweld, dc deur open.
Dcch daar was niets dan de duisternis, want
Rcdncb was al lang in het donker verdwenen.
Ze zullen wel vrij gek hebben opgekeken.
De stoommachine dankt haar ontstaan aan
de Engelsche' mijn-industrie. In de mijngan
gen verzamelt zich water, (dat door den grond
gesieperd is. Daar dat water zeer hinderlijk
voor het bedrijf is moet het uit de mijn
verwijderd worden. Wanneer in een heuvel
achtig terre»ln de mijn juist in 'n heuvel voor
komt kan soms met succes een bijna hori
zontale gang aangelegd worden van de mijn
door den zijkant van den heuvel tot in 't- dal.
Maar als een gedeelte van de mijn dieper ligt
dan het dal, is zoo'n tunnel niet voldoende.
En in vlak terrein is er van een tunnel
heelemaal geen sprake. Om deze moeilijk
heden het hoofd te bieden werd een stoom
machine bedacht die het water kon op
pompen.
De eerste bruikbare machine we»rd gecon
strueerd door Savary. Hij beschreef in 1696
zijn uitvinding in een boekje met de toe
passelijke titel „The miner's friend". In zijn
machine maakte hij geen gebruik van oen
gewone pomp, maar hij benutte het feit
dat een luchtledige ruimte water opzuigt,
of juister, dat het Water er door de buiten
lucht in geperst wordt.
- Een aardige proef om dit toe te lichttfn kan
men doen met een oude kooldraadlamp. Deze
lampen zijn luchtledig. Houdt men de lamp
ender water en breekt er met een tang het
azen puntje af, dan wordt de lamp lang
zaam mot water gevuld.
Savary gebruikte stoom om zoo'n lucht
ledige ruimte te maken.
In een luchtledige ruimte-stijgt het water
als gevolg vair de druk van de buitenlucht
hoogstens tien meter op. Wil men het water
hooger opvoeren, dan moet het omhoog ge
perst worden. Daar dc mijn veel dieper dan
10 meter was, kon er niet met enkel op
zuigen volstaan worden.
De machine stond dan ook onder in. de
mijn en bracht het water door een persleiding
naar boven.
Hoe was nu de inrichting van Savary's
machine? Met- de stoomketel was een andere
ketel, de ontvanger, verbonden- In dien ont
vanger kwamen twee groote pijpen uit. De
eene, de aanvoerbuis. stak met zijn uiteinde
in het water in de mijn. In de aanvoerbuis
zat een klep, zoodat het water alleen van
de buis liep van den ontvanger tot buiten de
mijn. Hier zorgde een klep er voor dat het
water alleen maar van den ontvanger in de
afvoerbuis kon komen. Tenslotte kwam er
in dc ontvanger nog een buis met kraan uit,
waardoor een straaltje koud water in den
ontvanger gespoten kon worden.
De werking van dezer „stoompomp" was
eenvoudig. Eerst werd de stoomkraan geopend
De stoom kwam in den ontvanger en dreef de
aanwezige lucht door de afvoerbuis naar
buiten. Zoodra de ontvanger vól heete» stoom
was, werd de stoomkraan dicht gedraaid en
spoot men een kleine hoeveelheid koud
water in den ontvanger. Daardoor koelde de
stoom plotseling af en condenseerde» tot
water. Daar het water veel minder ruimte
inneemt dan de stoom waar het uit ontstaan
is, werd de ontvanger zoo goed als lucht
ledig. Als gevolg daarvan perste do buiten
lucht het water uit de mijn in den ontvan
ger, net als in de boven beschreven groef het
water in de lamp geperst werd. Nu werd dc
stoomkraan weer opengezet. De stoom drong
in iden ontvanger en perste het water dooi
de afvoerpijp naar buiten. Zoodra de ont
vanger vol heete stoom was, werd- de stoom
kraan dichtgedraaid, er werd weer koud
water ingespoten en het zelfde spel herhaalde
zich.
Het brandstofverbruik van de machine
was zeer groot. Immers ioderen keer dat er
water in den ontvanger gezogen werd koelde
deze sterk af. Werd er dan weer stoom in
den ontvanger toegelaten dan condenseerde
er door de aanraking met het koude water
veel stoom. Vandaar het groote brandstof
verbruik. In een kolenmijn was dat niet
zoo erg. Daar kwam het grootste bezwaar
van een andere zijde. Hoe dieper- de mijn
was, les te hooger moest het water geperst
worden en des te hooger moest de spanning
van de stoom zijn. Dc stoomketels uit dien
tijd waren gemaakt van gesoldeerde kope
ren platen. Bij de hooge temperatuur die
noodig was om stoom van hoogen druk te
krijgen, werd het soldeer zach. Geen wondci
dat er nog wel eens een ketel sprong.
In 1705 verwierven Savary, Cawlcy en
Newcomen een patent op de naar dezen laat
ste genoemde stoommachine. Hun machine
had het groote voordeel dat de overdruk in
den ketel slechts 'n vijfde atmosfeer behoef
de te zijn. Ze maakten gebruik van een
zuiger, die in een cylinder luchtdicht heen
en weer bewegen kon. Aan de onderzijde
stond de cylinder in verbinding met den
stoomketel, aan de bovenzijde was hij open,
zoodat de buitenlucht op den zuiger drukte.
De zuigerstang was aan een hefboom be
vestigd. Aan den anderen kant van den hef
boom hing de pompstang, die van 'n zwaar
gewicht voorzien was. De gang van zaken was
leze: Stel dat de zuiger omhoog stonjd. Dan
werd er stoom !n den cylinder gelaten. Zoo
dra deze vol stoom was werd de stoomkraan
afgesloten en werd t»r koud water in den
cylinder gespoten. Daardoor condenseert de
stoom cn de buitenlucht drukt den zuiger
naar beneden. Tevens gaat de pompstang
met het zware gewicht omhoog. Wanneer nu
de stoomirraan geopend wordt, daalt het
zware givwlcht- De zuiger wordt omhoog ge-
trekken en zuigt den cylinder vol stoom. Het
dalen.de zware gewicht drukt de pompstang
omlaag en daardoor wordt het water omhoog
geperst.
Men ziet idat bij deze constructie de stoom
geen kracht hoeft, uit te oefenen. Het. zware
gewicht, dat tenslotte de pomp drijft, wordt
opgetild door de kracht van de buitenlucht.
De stoom is alleen noodig om den cylinder
gemakkelijk luchtledig te maken. Vereischt
wordt dat de ketel veel stoom van lage span
ning kan leveren. Er is dan geen gevaar voor
springen van den ketel. Hoe weinig een ketel
uit dien tijd verdragen kon blijkt ook uit
een opmerking uit- die dagen dat wanneer de
stoom op »de goede spanning was, de stoom
niet alleen uit de veiligheidsklep, maar ook
uit de kleine openingen in den ketel ont
snapte.
1-Iet- beurtelings openen en sluiten van de
stoomkraan en van de waterkraan was een
vervelende bezigheid. In 1713 verbond
Humphrey Potter, een jongen die mc»t dat
werkje belast was de kranen idoor middel
van touwen met de bewegende deelen van
de machine zoodat de machine» nu zelf voor
het op tijd openen en sluiten vorgde.
aacnm
is in het museum een "model aanwezig.
Hoe de stoommachine verder ontwikkeld
is, zal ik hier niet vender vertellen. Liever
vestig ik de aandacht op een ander model
dat op het oogenblik tentoongesteld is- Een
klein stoomketeltje met een zuiger cn een
vliegwiel is bevestigd midden in c»>n holle
spiegel. De bedoeling is dat de zonnestralen
dienen om dat keteltje te verwarmen, Wordt
de spiegel op dc» zon gericht dan vallen alle
stralen na terugkaatsing op hot zwarte
keteltje. Het duurt dan ook niet lang of het
water in het keteltje gaat koken. Dc onU-
wikkelde stoom is voldoende om het wieltje
te doen draaien. Dit merkwaardige Instru
ment is bedacht «door Mouchot.. Hij wilde
de rechtstreeksche zonnestralen leeren be
nutten voor het geval dc steenkolen eens uit
geput zouden raken. In dc jaren 1868 tot
1880 deed hij veel proeven op groote schaal
met zoo'n machine. In 1878 slaagde hij cr
bijvoorbeeld in om een spiegel te maken van
20 vierkante mete'r oppervlakte. Dc ketel, die
in dc brandlijn van den spiegel gezet werd,
leverde» stoom van drie atmosferen. Met die
machine pompte hij 1800 liter water por uur
twee meter hoog op. En in Algiers kon hij
zes liter water per minuut oppompen en voor
besproeiing gebruiken. Kleine toestellen wa
ren volgens zijn onderzoekingen zeer ge
schikt. voor het koken van spijzen cn het
distlllccrcn van wijn. Vooral het laatste
scheen hij zeer up prijs te stellen, want
hij komt cr in iedere medcdecling op te
rug.
Onder dc kleine toestellen |dlc tentoonge
steld zijn komt e«en reactierad voor. Een
cylindervormig keteltje kan om oen verticale
as draaien. Dc stoompitlatcn zijn zoo aan
gebracht dat de stoom in twee horizontale
stralen ontsnapt. Daar er voor dit uitstroomen
kracht noodig is, ontstaan er tegengesteld-
gerichte reactiekrachten. Als gevolg van die
krachten gaat het apparaat draaien.
Dit is eigenlijk de eerste stoommachine.
Omstreeks 130 jaar voor Christus maakte
Hero zoo'n instrument. De draaiïngs-as was
horizontaal. Door de holle as werd stoom
aangevoerd- In ons exemplaar ontstaat dc
stoom in dc draaiende cylinder zelf.
Dergelijke reactiekrachten wonden ook ge
bruikt' in de vuurpijlauto van Opel. Dat het
principe reeds lang bekend was bewijst de
koperen bol die op «n wagentje bevestigd
is. De bedoeling was dat uit die bol een
stoomstraal zou spuiten, die het wagentje
door reactie voortdrijft.
Het Museum is aanstaanden Zondag gratis
toegankelijk van 1 tot 3 uur. Voor de open
stelling op werkdagen raadplege men tie
Agenda.
Natuurkundig Laboratorium
van Teyler's Stichting
Dr. N. W. DOORN.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
i 60 Ct». per regel.
MR.'DRS. KASSE ZEGEL, rcchtsconsulcnt cn
A J. JELGERSMA. accountant, Verwulft no. 1,
ingang Koningstraat, Telefoon 10066, 6
geopend IQ—2 uur4
