De brand te Middelburg
47e Jaargang No. 14255 Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen Dinsdag 10 December 1929
HAARLEM S DAGBLAD
directeuren, j. c. peereboom en p. w. feereboom. UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER hoofdredacteur. robert peereboom
ABONNEMENTEN: per week 0.27%. met (geïllustreerd Zondagsblad Z0.32
Per 3 maanden; Haarlem en plaatsen waar een agent gevestigd is (kom der
Temeente) 3.57%. Franco per post door Nederland 387%. Losse uummers
0.06. Geill. Zondagsblad per 3 maanden 0-57%. franco per post.
Bureaus: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaame 12
Telefoon Nos.: Directie 13C82 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Administratie 10724. 14825 Drukk-rïj 10122, 12713 Postgiro No- 38810
ADVERTENT1EN: 1—5 regels 1.75. elke regel meer t 0J5 Reclames
/0.60 per rcgeL Reductie bij abonnement. Vraag en Aanbcd 14 regelt 0.60^
elke regel meer f 0.15. buiten Arrond- dubbele prijs Onze Groentjes (Dinsdag,
Donderdag en Zaterdag) 14 reg. 0.25. elke regel meer 0.10. uit»! i contant.
Criti» onfev>lleo»enekering .oor Weekalonné». lilkeeringen: lm.ds ange ongesthiktfceid en Overlijden I 600... Verlie» van Hand, Voel of Oog i 400.-, Do.m I 250... Wijn oger I 150.-. Elke andere ringer I 50.-. Arm- ol Beenbreuk I 100.
EERSTE BLAD
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TIEN BLADZIJDEN.
HAARLEM, 10 December
Wereldstad.
De Amsterdamsche gemeenteraad heeft ge
praat over „bouwen in de hoogte". De wol
kenkrabber-gedachte is blijkbaar groeiende.
Ik hoop dat ze zich in Amsterdam bijtijds
bezinnen zullen. Er wordt in de hoofdstad
veel goeds tot stand gebracht, al kost het
dan ook vaak onmatig veel geld. Er is durf
genoeg, en er heerscht een mate van locale
trots, die Amsterdam altijd heeft gekenmerkt
en die dikwijls tot groote dingen heeft geleid.
Het soms wat kinderlijke bluf je van den ge
boren Amsterdammer dat wel eens dreigt te
verworden tot een verkleinden vorm van pro
vincialisme het zou .municipalisme" kun
nen heeten neemt men dan maar op den
koop toe. Het neemt niet weg, dat waarschijn
lijk geen enkel gemeentebestuur in ons land
kan bogen op zooveel steun van de burgerij
LxS het de uitvoering van groote plannen
geldt. Er wordt buitengewoon veel werkkracht
in commissies enz. om niet gegeven, ten bate
van de stad.
Maar in de laatste jaren is een streven ont
staan om van Amsterdam een ..wereldstad"
te maken, dat eenigszins belachelijk is. Som
migen noemen het alvast maar een wereld
stad. Dat is het niet. Het lijkt er niet op.
En naar mijn meening zal het dat ook nooit
worden, omdat teveel factoren daarvoor ont
breken.
Het is moeilijk om precies te definiëeren
wat onder een wereldstad verstaan wordt,
maar wie deze oorden bij ervaring kent voelt
het heel goed. Die weet ook, dat deze hoeda
nigheid niet bepaald wordt door het zielental,
het aantal huizen, de breedte van de straten,
de mate van asfalteering en de hoeveelheid
hotels en schouwburgen. Dat zijn allemaal
bijkomstige factoren. Het wereldsteedsche
moet leven in den cosmopolitischen geest die
in zulk een stad leeft. Zij moet een centrum
zijn van internationale kunst, wetenschap,
politiek, handel ën industrie. Dat is Amster
dam niet. Het is zelfs op geen van deze ter
reinen het typische centrum van ons land.
Een bepaald kunst-centrum kunnen wij
eigenlijk niet aanwijzen, onze wetenschappe
lijke centra zijn ook verdeeld en de inter
nationale vermaardheid op dit gebied ligt
veeleer in Leiden en Utrecht onze politieke
en society-,.centrale" is Den Haag, onze be
langrijkste handelsstad Rotterdam, en onze
industrie komt zeker niet op haar machtigst
tot uiting in de hoofdstad. Amsterdam
heeft van alles wat, en is een sterke, welva
rende koopmansstad, maar ik geloof niet dat
één enkele vreemdeling het ooit in de groep
der wereldsteden zou rangschikken. Te min
der, omdat het als society-oord heelemaal
geen beteekenis heeft en als „uitgaansstad"
erg ten achter blijft. Buit-enlandsche toeristen
die zich in ons land amuseeren willen, prefe-
reeren allen Den Haag, en de meesten vin
den, omdat zij er de speciale bekoring en ka
rakteristiek niet van kennen, Amsterdam
nogal somber. Wel mooi, wel belangwekkend
vooral in de oude stadsgedeelten, maar niet
opwekkend. Ik heb er in den loop der jaren
heel wat Fransche, Engelsche en Amerikaan-
sche opinies over gehoord. Amsterdam is
voor den vreemdeling wel een merkwaardig
heid om te bezoeken, maar geen wereldsch
oord waar hij gaarne een poosje blijft, zooals
in Parijs, om er zich te laten opnemen in een
maalstroom van internationaal gedoe, en er
te genieten van de kaleidoscopische verschei
denheid van dat leven. Het is heelemaal geen
luxe-stad.
Maar he't aantrekkelijke wereldsteedsche
bluf je werkt tegenwoordig zwaar, en het doet
ongetwijfeld zijn invloed gelden op zulke
plannen als dat in-de-hoogte-bouwen, die
„wolkenkrabberij
Dit is, geloof ik, iets waaraan we in Ne
derland nooit beginnen moeten. Ieder land,
iedere hoofdstad kan bogen op een eigen ka
rakteristiek. Amsterdam kan dat ook. Maar
hoogbouw, wolkenkrabberij, is op ons platte
terrein een abominatie. De schoonheid van
Holland vindt haar climax in zijn vergezich
ten, zijn eindelooze, prachtige luchten. Die
te breken door steenen monstergebouwen, die
van tientallen kilometers afstand zichtbaar
zullen zijn, zou een schennis zijn van ons
landschap. Haarlem's stadsleelijkerd, dc
nieuwe gashouder, geeft er een extra-leelijk
voorbeeld van. De Amsterdamsche hoogbouw
zou op zichzelf wat minder leelijk zijn, maai
de lijn van het geheele stadsbeeld, boven het
platte polderland gezien, zou afschuwelijk
worden. En het geheel zou in wonderlijk con
trast komen met de sfeer, de stemming, de
schoonheid van de lage landenin rauwe,
protsige opzichtigheid. Ook heeft ons volk
niet alleen veel frissche lucht en zon noodig,
zooals ieder volk, maar het leeft bij de wijde
verten en het houdt van den sterken wind,
die van de zee komt. Sluit het niet op tus-
schen hooge steenmassa's.
En dan ook vooral: aap niet na. Imiteer
niet. Gun New-York en Londen hun huizen
zeeën. Bedenk dat ook Parijs, dat viermaal
zoo groot is als Amsterdam, ze niet naaapt en
zichzelf blijft, zijn eigen bekoring weet te
houden.
Overigens geloof ik dat het voorloopig nog
een onmiskenbare, nuchtere waarheid zal
blijven, dat alleen de hoofdsteden van de
grootste landen wereldcentra zijn, en kunnen
zijn. Laat Amsterdam, met zijn prachtige
eigen karakteristiek en eigen volksaard,
trotsch op dat kostbare bezit zijn, het tegen
aanslagen op zijn typische schoonheid be
schermen, en niet probeeren om slechte imi
taties te geven van het begrip Wereldstad
waarvan het altijd verre zal blijven.
B. P,
De Heemsteedschc kunstenaar Herman Heuff is met zijn schetsboek naar Middelburg getrokken. Links Hotel Verseput, dat door
het vuur geheel verwoest is. Nadat deze teekening Maandagmorgen gemaakt was is het gedeelte van den gevel dal nog teas blij
ven staan door de brandweer omgetrokken. Rechts een kijkje op de ruïne.
Belangrijkste berichten.
Een 16-jarige Amsterdamsche loopjongen
fingeert een berooving van 64.000.
(Ie pag. Ie blad).
De storm. Nog steeds berichten van vele
rampen. Vooral Engeland zwaar geteis
terd. (le pag.. Ie blad en
2e pag. lc blad).
Het legioen van Eer voor Madame Curie.
(le pag. le blad).
Nadere bijzonderheden over den brand in
Middelburg. Een millioen gulden schade.
(ie pag. 2c blad).
Een beslissing Inzake de PMUps-licenties.
(le pag., 2c blad).
Vreeselijke chaos in China.
(2c pag., 3e blad).
Het proces Stolberg Wernigerodc.
(2e pag., 3e blad).
De aanstaande uitvoering van Handei's „The
Messiah" door dc Chr. Oratoriumvereeni-
ging. (2e pag., 3c blad).
De ondergang van het groote dok. Verhaal
van ooggetuigen. (3e pag., 2e blad).
CVoor de laatste berichten zie men de 2o
pagina van het Eerste Blad).
MOOIE GEVEL AANGEKOCHT.
Het perceel Korte Spaarne 25 aangekocht,
door dc vcrecnlglng Hendrik dc Keyscf
De vereeniging „Hendrick de Keyser"
die reeds veel gedaan heeft v<xhet behoud
van mooie oude gebouwen r t opnieuw
de Haarlemmers aan zich verplicht. Eenige
jaren geleden werd het perceel °-iaarne 108
gekocht, het mooie trapgeveltje tusschen de
Ged. Oude Gracht en de Gravinnesteeg. Nu
is het pand Korte Spaarne 25, hoek Wijde
Steeg door aankoop eigendom der vereeni
ging geworden.
In het huis was reeds een winkel geweest,
waardoor er ai gemoderniseerd was. Nu be
stonden er evenwel plannen om het perceel
te verbouwen en een moderne winkelpui te
maken. Dan zou ook de fraaie binnenbetlm-
mcring die uit historisch oogpunt nog
fraaier is dan het mooie 17de ecuwsche trap
geveltje ook groot gevaar vr'-open hebben.
Het perceel Korte Spaarne 25 heeft met
het daaraangrenzende no. 23 een geheel ge
vormd. Vroeger was daarin dc b:?rbrouwerij
„de Olyphant" gevestigd.
Het is bedoeling van de vereeniging om
het aangekochte perceel te verhuren.
DE TAXI-TARÏF.VEN ONVER-
ANDERD.
GEEN ROULEERSYSTEEM.
Heden, Dinsdagmorgen, had ten Stadhuize
een conferentie plaats tusschen de Haar-
lemsche taxi-ondernemers, den wethouder,
Mr. J. Gerrltsz en den commissaris van poli
tie, den heer E. H. Tenckinck.
Besproken werden dc voorstellen van B.
en W. inzake tariefsverlaging, alsmede het
rouleersysteem.
De ondernemers waven van meenlng, dat
de tarieven niet verlaagd kunnen worden,
eigenlijk a! te laag zijn en dat het rouleer
systeem voer Haarlem onmogelijk is.
Naar onze zegsman ons mclMeolde mag
verwacht worden, dat de tegenwoordige toe
stand in ieder geval "-handhaafd zal blij
ven tot het eind van 1031.
PASTOOR HOMULLE.
Pastoor A. H. M. J. Homulle van de St
Josephkerk te Velsen-Noord is benoemd tot
deken te Lelden. Tot opvolger van pastoor
Homulle is benoemd pastoor J. Schoenma
ker te Haarlem.
DE „BEROOVirG" OP HET
KONINGSPLEIN TE AMSTERDAM
DE JONGEN BEKENT DE TASCH MET
70.0"0 AAN FEN FAM'LIELID
GEGEVEN TE HEBBEN.
Maandagmiddag is op het Koningsplein bij
het Singel te Amsterdam, een 16-jarige kan-
toorlooper, die per fiets op weg was naar
zijn kantoor door een auto aangereden. De
iongeman kwam te vallen en werd door een
der voorbijgangers geholpen bij het opstaan
en vervo'r?ns in een winkel binnen geleid.
Hij verklaarde duizelig geworden te zijn en
hem werd in den winkel een glas water ge
geven.
In den winkel bemerkte de banklooper
dat bij zijn tasch kwijt was. In deze tasch
had hij 60.000 aan bankpapier van ver
schillende grootte en cheques tot een be
drag van 4000. De jongen weet niet hoe
hii de tasch is kwijtgeraakt.
De politie, die voorloopig den jongeman
op het politiebureau aan het Stegel heeft
vastgehouden, stelt een onderzoek in deze
zaak in.
Behalve de heer. die den iongen heeft ge
holpen, zouden nog een andere heer en een
meisje in de nabijheid zijn geweest en het
ongeval hebben gadegeslagen. Hoewel in de
onmiddellijke nabijheid- van de plaats, waar
Je jongen door den auto moet ziin aangere
den, een politie-agent on oost stond, heeft
deze van het ongeval niets bemerkt. De jon
gen was niet gewond en ook de fiets van den
iongen was niet beschadigd. De jongeman
kon verder niet meöedeelen door welken auto
hii was aangereden.
Het 16-jarige jonge mensch heeft precies
opgegeven, waar hij het geld heeft ontvan
gen. Het laatst is hij geweest bij de firma
Gillissen op het Damrak.
Tusschen het oogenblik. dat hij bij die
firma vertrok en het ongeluk op het Ko
ningsplein. ligt een tijd van 20 minuten, wat
te lang is. Hij is op het Koningsplein op den
hoek van de Heerengracht achter tegen een
auto gereden, die plotseling stonte. Een man
heeft hem, toen hij was gevallen, opgeno
men en naar den rand van het trottoir ge
bracht. Vandaar hebben een heer en dame
hem tusschen zich ingenomen en naar een
handelaar in schilderijen op de Heerengracht
gebracht. Hij was niet bewusteloos, doch wel
zenuwachtig. Voor den schrik heeft hij daar
water gedronken. Toen hij naar zijn tasch
vroeg, is een bediende uit die zaak op het
Koningsplein op onderzoek uitgegaan, maar
vond niets. Op de fiets is het jongemensch
toen naar het bureau op het Singel gereden
Gisteravond klaagde de jongen over pijn
in het achterhoofd. Een geneesheer heeft
hem onderzocht, maar deze heeft niets kun
nen constateeren. De jonge man blijft voor
loopig in arrest, op grond dat de politie
meent, dat een valsche aangifte is gedaan.
Iemand die bij het ongeluk op het Konings
plein is tegenwoordig geweest, heeft zich bij
de politie gemeld. Hij heeft geen tasch ge
zien. De politie zet haar onderzoek ijverig
voort.
AMSTERDAM, 10 Dec. (V. D.) De commis
saris van politie van het bureau Singel, de
heer Harrebomee, bij wien gisterenmiddag de
teoner van een bankierskantoor aangifte
kwam doen, dat hem bij een ongeval op het
Koningsplein een tasch inhoudende 65000
aan bankpapier en ongeveer 4800 aan
cheoues was ontnomen, heeft de zaak giste
renmiddag dadelijk goed doorzien teen hij
het verloren gaan van de tasch niet ver
trouwde.
De jongeman die voorloopig werd vastge
houden heeft vanmorgen bekend dat, toen
hem het z.g.n. ongeluk op het Koningsplein
overkwam, de tasch reeds weg was. Verschil
lende getuigen hadden zich reeds aangemeld,
onder wie de man die den jongen het eerst
heeft geholpen.
Hij had de tasch niet gezien, evenmin als
de dame die den jongen den schilderijen
winkel had binnengebracht.
Dat alles was nog niet voldoende, om den
tengeman tot een bekentenis te brengen.
Eerst toen hem werd medegedeeld, dat hij
niet regelrecht van het Damrak naar het
Koningsplein was gereden, want dat een
vroegere patroon, een kruiersbaas. hem el
ders had gezien, bekende hij, dat hij de tasch
op het Spui reeds had afgegeven aan een
familielid.
Dit famililid, een bij de politie bekend in
dividu, wordt thans door de politie opge
spoord.
ERNSTIG SPOORWEGONGELUK.
VIJFTIEN DOODEN EN 50 GEWONDEN
BRUSSEL, 10 Dec. (VJD.) Hedenmorgen
heeft nabij het station Namen een ernstig
spoorwegongeval plaats gehad. Een voor
Arlon in Belgisch Luxemburg bestemde ar-
beiderstrein is vlak bij Namen in volle vaart
ontspoord. De aangerichte schade is zeer
groot. De locomotief'van den trein sloeg over
den kop, terwijl vier wagons zoo goed als ge
heel vernield werden. Ook de spoorweg is
ernstig beschadigd.
Het aantal slachtoffers moet zeer groot zijn
en volgens de tot nu tee binnengekomen be
richten, zijn er zestien dooden en meer daa
veertig gewonden. Huiptreinen zijn naar de
plaats van de ramp gezonken.
Geen Nederlanders onder
de slachtoffers*
BRUSSEL, 10 Dec. (V.D.) Omtrent het
spoorwegongeluk bij het station Namen, ver
nemen wij, dat zich onder de slachtoffers geen
Nederlanders bevinden-
Volgens de laatste berichten zijn er vijftien
dooden en een vijftigtal ernstig gewonden.
EEN STOOMBOOT GEZONKEN.
DE OPVARENDEN GERED.
Maandagavond is op de rivier de Maas
nabij Bolnes eeri stoomboot gezonken. Aan
den wal tegenover het huis „Ten Donck" lag
een schip gemeerd. Tengevolge van den
storm voer de stoomboot „Broedertrouw 11"
van de N.V. Verschure's stoombootdiensten
te Tilburg dicht langs het sleepschip en
schuurde zelfs tegen dit vaartuig aan. Het
schijnt dat het sleepschip een anker buiten
boord had hanger, tengevolge waarvan een
gat werd gestooten in de „Broedertrouw 11".
De ongeveer 100 ton groote stoomboot zonk
binnen vijf minuten. De drie opvarenden ge
raakten te water. Zij wisten zwemmende
den wal te bereiken. De gezonken stoomboot
had slechts weinig lading aan boord.
ZICHZELF AANGEMELD.
Maandag heeft zich bij de politie alhier
aangemeld de 26-jarige -childer A. L. le B-,
zonder vaste woon- of verblijfplaats, die
mededeelde dat hij zich te Mijdrecht had
schuldig gemaakt, aan verduistering van een
rijwiel en van een bedrag van 20. Hij is ter
beschikking van de politie te Mijdrecht ge
steld.
Het woord is aan
H. G. Wells:
Er is een uitgang in de duistere gevange
nis van onwetendheid, vooroordeel en harts
tochten jvaarin wtj leven en die deur is al
leen aan de binnenzijde gesloten. Wij hebben
de macht, als wij slechts den wil en den
moed er toe ontwikkelen om uit die gevan
genis te komen. De oplossing der menschelijke
ivanorde ligt in georganiseerde opvoeding
volgens een algemeen toegepast stelsel. Het
parool waaronder ivij al onze moeilijkheden
kunnen oi)losseji is: de eenvoudige ivaarheid.
BOUTADE.
Schoon 'k Zaterdag nog critisch was
Op Nurks, die altijd maar moet klagen,
Wordt het mezelf nu ook te kras
Met al die storm- en regendagen;
Waar komen ze dan toch vandaan,
Die onbesuisde stormwindvlagen,
Weet u soms waarnaartoe ze gaan?
Dat zou ik weieens willen vragen;
Je krijgt d'impressie dat het weer.
Slechts opgebouwd wordt uit depressie.
Vergeef d'expressie voor dit keer.
Maar 't leidt al spoedig tot oppressie;
Mijn hoed is vijfmaal afgewaaid.
Om in een modderpoel te smoren,
Mijn paraplu is omgezwaaid
En voor zijn taak totaal verloren;
Mijn regenjas laat alles door
En is niet eens meer droog te krijgen.
Daar heeft het ding geen tijd meer voor.
Om V2n mijn schoenen maar te zwijgen;
't Is alles goor en vies en nat
En lek en donker en beslagen,
Ik ben het waarlijk meer dan zat,
Al mag ik van mezelf niet klagen;
Het blijft maar storm en regenweer,
Het uitzicht wordt nog steeds niet beter,
De barometer daalt al meer,
Ach, maak het niet te bar, o meter!
P. GASUS.
HOOGE ONDERSCHEIDING
VOOR MADAME CURIE.
PARIJS, 10 December (V.D.) Naar ver
luidt zal worden voorgesteld om de bekende
radiumonderzoekster madame Curie te be
vorderen tot commandeur van het Legioen
van Eer. Dit zou dc eerste maal zijn, dat aan
een vrouw deze hooge Fransche onderschei
ding wordt toegekend.