WALES ANTHRAGiET
G. KRAAY Co.
Te kooe of te huur gevraagd
DE ONTPLOFFING TE GRONINGEN.
Het Belangrijkste.
47e Jaargang No. 14265
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Zaterdag 21 December 1929
HAARLEM S DAGBLAD
piRECTEURENt J. C. PEEREBOOM EN P. W. PEEREBOOM.
UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER
HOOFDREDACTEUR. ROBERT PEEREBOOM
ABONNEMENTEN: per week f027V», met Geïllustreerd Zondagsblad /0J2
Per 3 maandenHaarlem en plaatsen waar een agent gevestigd is (kom der
gemeente) /3-57J4. Franco per post door Nederland 3.87J4. Losse nummers
>0.06. GeïlL Zondagsblad per 3 maanden 0-57J4, franco per post.
Bureatn:: Groote Houtstraat 93 DrukkerijZuid-er Bait en spa arise 12
Telefoon No*.: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Administratie 10724, 14825 Drukkerg 10122, 12713 Postgiro Na 38810
ADVERTENTIENt 1—3 rerels /1.75, elke regel meer 0J5. Reclame*
0.60 per regeL Reductie bij abonnement. Vraag en AanbcsJ 1—4 regels 10.6(k
elke regel meer /0.15, buiten Arrond. dubbele prijs. Onze Groentjes (Dinsdag^
Donderdag en Zaterdag) 14 reg. f 025. elke regel meer 0.10. nitsL i contant
Gratis Ongevallenverzekering voor Weekabonnés. Uitkeeringen: Levenslange ongeschiktheid en Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog 1 400.-, Dnins f 250.-, Wijsvinger f 150.-, Elke andere vinger 1 50.-, Arm- of Beenbreak f 100.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
VIERENTWINTIG BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD
INGEZONDEN MEDEDF.F.LTNGEN
te Haarlem
KANTOORLOKALEN
op beganen grond of een gebouw
geschikt voor kantoor, goed gele
gen. Brieven met vermelding der
DE WERKLOOSHEID.
DE EXTRA UITKEERING.
De werkloosheid ls de laatste weken sterk
toegenomen en vooral de laatste dagen nu er
ook verschillende vorst-werklcozen zijn ge
komen, is er van een groote .werkloosheid
te spreken. Er heerscht onder een groot deel
van deze menschen ontstemming over het
verschil, dat opnieuw door B. en W. gemaakt
is terzake van de verstrekking van een extra
toeslag met de feestdagen. In tegenstelling
met verschillende andere plaatsen wordt
hier ter stede niet aan „de" werkloozen een
extra uitkeering verstrekt, neen, alleen aan
degenen die vanwege de gemeente, waaron
der ook begrepen is het Burgerlijk Armbe
stuur, ondersteuning ontvangen.
Dit be teekent' voor hen die zichzelf verze
kerd hebben een tegenslag, daar de kassen
geen extra-uitkeering kunnen verstrekken
en de werklooss leden van deze kassen dus
verstoken blijven van de Kerstverstrekfcing.
Het onjuiste verschijnsel doet zich dus
nu voor, dat iemand die zich zelve heeft ver
zekerd en wekelijks zijn premie heeft be
taald, niets ontvangt en zij die nalatig ble
ven om zich te verzekeren en bij werkloos-
v hëid zich regelrecht tot het Armbestuur wen
den en dus direct al ondersteund worden van
wege de gemeenschap, deze wel ont
vangen.
DE KERSTPOTTEN VAN HET
LEGER DES HEILS.
TOT HEDEN IS DE „OOGST"
TEGENGEVALLEN.
De Kerstpotten voor de Kerstfeestviering
door het Leger des Heils te houden, waarvan
vele arme gezinnen hier ter stede zullen pro
fiteered hebben tot heden nog niet veel op
gebracht.
Vrijdagavond was de ..oogst'' f 695.30.
In 1928 brachten de potten f 964.op. Er is
dus nog een achterstand van f 278.70, terwijl
er dit jaar feitelijk nog meer noodig is.
Onze hoofdredacteur is met den teekenaar
Herman Heuff er op uit geweest om de krot
ten der armsten in Amsterdam en Haar
lem te bezoeken. De ervaringen en indrukken
van dien tocht vindt u op pag. 1 van het
tweede blad in dit nummer. Het zal u blijken
hoe noodig hét is te helpen om het Kerst
feest, dat. het Heilsleger den armsten bereidt,
te doen slagen.
Helpt, en stort uw gift ln de Kerstpotten.
DE PREDIKANTSVACATURE DS. L. J. VAN
LEEUWEN.
Drietal geformeerd.
Het Kiescollege van de Ned. Hervormde
Kerk te Haarlem, heeft in zijn vergadering
van Vrijdagavond een drietal gefourneerd,
ter verkiezing van een predikant in de vaca
ture ds. L. J. van Leeuwen. In alfabetische
volgorde luidt het drietal: ds. W. S. van
Leeuwen te Velsen, ds. J. A. van Selins te
Nijmegen en ds. W. A. Zeydner te Dedems-
vaart. Deze candidaten waren aanbevolen
door de kiesvereeniging ..Evangelie en Belij
denis". Het beroep zal uitgebracht worden
Vrijdag 3 Januari.
Hef woord is aan
Georges Clemenceau:
De menschen verschillen weinig. Om goed
te zijn is het voor hen voldoende dat zij lij
den zien, nadat zij zelf geleden hebben.
TIJD.
(Van 1 Januari af zal weer dag en
nacht op het Amsterdamsche tele
foonkantoor een telefoniste aanwe
zig zijn, die abonnés op hun verlan
gen den juisten tijd zal mededeelen.)
Hallo juffrouw, heeft u den tijd?
Dat wou ik even weten,
Meneer, 'k heb, onder ons gezeid,
Nog geen moment gezeten;
Juffrouw, heeft u den tijd voor mij,
U schijnt me niet te snappen,
Zeg eens meneer, u bent te vrij.
Ik houd niet van die grappen;
Ach nee juffrouw, als u me nou,
Maar even tijd wou geven,
Meneer, ik ben een nette vrouw
En blijf het heel mijn leven;
Juffrouw, ik vraag: heeft u den Tijd
Wilt u me dat nou melden?
O! nee meneer, nee, tot mijn spijt
Want kranten lees ik zelden;
Juffrouw, kom, zeg me nu den tijd,
'k Heb recht die vraag te stellen,
O ja meneer, en 'k weet bescheid,
't Is tijd om af te bellen.
INGEZONDEN MEBE DEELINGEN
afm. 20 30 30)50
p„ H.L. franco huis f 3.10 g
N.V. Brandstof! enhandel
Turfmarkt 10
Telef. 11088
Besteïkantoor P. BIERENBROODSPOT
Rijksstraatweg 147 H.N. Telef. 14653
HET GEHEIMZINNIGE SCHIP.
Tegen de Hamburgsche kooplieden Prens-
lau en Kramarsky, en tegen kapitein Zipplitt
van het stoomschip Falke is, volgens de Ber
liner Zeitung, een aanklacht wegens men-
schenroof ingediend.
De te Parijs wonende Venezolaan del Grado
Chalbaud had met de firma Prenzlau een
contract gesloten, hetwelk de firma ver
plichtte „persoonlijke en financieele hulp
te verleenen" aan de voorbereiding en ver
wezenlijking, waarbij del Grado Chalbaud be
trokken was, n.l. het verwekken van een op
stand in Venezuela, aldus ae N.R.C. De firma
moest de noodige munitie en wapenen leve
ren, welke voor de uitvoering van dien op
stand noodig waren. Hiertoe had zij van de
Poolsche regeering twee marine-kanonnen
gekocht, twee oorlogsvliegtuigen, 2000 gewe
ren, 20 machinegeweren, een goed uitgeruste
veldapotheek, de noodige munitie en nog
meer modern oorlogsmaterieel. Op het dooi
de firma gecharterde schip is alles in de
haven van Gdingen overgebracht. Voor de
levering zou de firma Prenslau 11 '2 miljoen
dollar ontvangen en wel 500,000 dollar, zoo
dra het schip zijn plaats van bestemming
had bereikt, 250,000 dollar, wanneer het
schip het eigendom van de nieuwe regeering
werd en de overige 750,000 dollar 30 dagen
na instelling van een nieuwe voorloopige
regeering in Venezuela.
Daar de geheele opzet van het plan mis
lukt is, hebben de Hamburgsche reeders geen
cent ontvangen en zijn zij door hun leveran
ciers en door de bemanning van het schip
tot betaling aangesproken, waarbij thans
nog het proces wegens een der meest ern
stige misdrijven komt.
Op de eerste pagina van het zesde blad vinden onze lezers een artikel over het on
derwijs aan Doofstommen in de Amsterdamsche doof stommen school. Hierboven een
kiekje genomen in de kleuterklasse van deze school.
DE MARNIX VAN
ST. ALDEGONDE.
Prinses Juliana verricht de
tewaterlating.
Onder groote belangstelling vond gisteren
middag te Amsterdam van de werf van de
NederiancLsche Scheepsbouw Maatschappij de
tewaterlating plaats van het cubbelschroef-
motormailschip „Marnix van St. Alöegonde",
op genoemde werf gebouwd voor rekening
van de Stoomvaart Mij. „Nederland".
De tewaterlating werd verricht door Prinses
Juliana, Prins Hendrik was mede aanwezig.
Vele genoodigden waren op de eeretribune
aanwezig, o.a. de commissaris der Koningin
jhr. nir. dr. A. Röell.
Nadat de laatste maatregelen waren ge
troffen verhief Prinses Juliana rich om de
laatste beletselen, die het schip nog tegen
hielden, weg te nemen. Statig en zender in
cidenten gleed het reusachtige ijzeren ge
vaarte van de helling het IJ-water in, waaT
het al spoedig in zijn vaart geremd werd.
FELLE BRAND *E ROTTERDAM.
EEN DANCING VERWOEST.
Vrijdagavond om kwart over zes werd
brand ontdekt in de dancing „Cosmopolite",
aan den Schiedamschen dijk te Rotterdam.
Toen de brandweer arriveerde stond het
geheele pand, dat een diepte heeft van on
geveer 40 Meter, in lichte laaie. De vlammen
sloegen reeds door het dak en hadden het
sluitpand aan de achterzijde, dat met zijn
kap boven de dancing uitsteekt reeds aan
getast.
Van vier verschillende zijden werd de vuur
haard aangetast. In totaal heeft de brand
weer elf stralen uitgelegd. Zij slaagde erin
het- vuur naar de achterzijde te brengen,
waar het gevaar voor overslaan door ae aan
wezigheid van een kleine binnenplaats vrij
gering was, zoodat men tensotte om halfacht
den brand onder de knie. had.
De dancing is totaal verwoest.. Omtrent de
oorzaak tast men in het duister.
DE ZUIDERZEEWERKEN.
Tijdelijk stopgezet.
Van Vrijdag af tot en met 15 Februari 1930
heeft de Maatschappij tot Uitvoering van
Zuiderzeewerken de werkzaamheden stop ge
zet. Waren reeds zeer vele arbeiders ontsla
gen. thans krijgen hierdoor nog 500 arbei
ders hun ontslag. Men hoopt, wanneer vorst,
het niet onmogelijk zal maken, 16 Februari
weer de werkzaamheden te kunnen begin
nen.
4de GEMEENTELIJK ORGEL
CONCERT.
KERSTCONCERT.
Met een enkel woord hebben wij reeds
melding gemaakt van het a.s. Gem. Orgel
concert op Maandag 23 December a s. des
avonds te 8 1/4 uur in de Concertzaal.
De samenstelling van het programma wet
tigt volkomen den naam ..Kerstconcert".
Volgen wij het programma op den voet,
dan treffen wij eerst Bach's eenvoudige, be
koorlijke Pastorale-Suite. Voor orgel aan
een ideaal begin voor leder Kerstconcert.
Daarr# volgen 3 Kerstliederen, gecomponeerd
door Jos. de Klerk, die zelf zijn liederen zal
voordragen.
Het deel voor de pauze sluit af met Joh.
Pachelbel's bewerking van het bekende ko
raal „Vom Himmei hoch. da komm' ich her."
Na de pauze treedt de Mannenzangvereeni-
ging „Werkmanslust" uit Krommenie op.
Dit koor geniet een voortreffelijke repu
tatie, ook in Haarlem. Wij herinneren slechts
aan de medewerking op het laatste Avond
orgelconcert in de St. Bavokerk 'n Septem
ber j l. Onze muzikale verslaggever schreef
hierover o.a. „de zangen van Palestrina en
Vittoria, die, overschoon gezongen, een on-
vergetelijken indruk maakten, wijl zij in
uiterst verzorgde registreering der stemmen
en in ongerepte zuiverheid weergaven de
blankheid, die de muziek kenmerkt der
grootmeesters van vóór de muzlekrenais-
sance."
Op het a-s. Kerstconcert nu zingt dit. koor,
behalve „Gloria in exelsis Deo" van Willem
Robert, twee kerstliederen van den moder
nen Engelschen componist Arnold Bax, die
zijn stof ontleende aan de XVe seuw.
Het eene „The boax-'s head" getiteld is een
heel typisch werkje voor mannenkoor a ca-
pella en schildert ons (in een gemengd
Latijnsch-Engelschen tekst) een van dc be
kende oud-Engelschc gebruiken; het andere
„Now is the Time of Christymas" geeft ons
de jolige Kerstfeeststemming, zooal wij ons
die van de oud-Engelsche prenten herinne
ren.
Laatstgenoemd werkje is geschreven voor
mannenkoor, fluit en piano.
NAZORGVERLOTING.
Vrijdagmiddag had ten overstaan van No
taris J. Wildschut de trekking dezer ver-
iotïng plaats.
De hoofdprijzen vielen op:
Serie: C no. 649, S no. 150. S no. 640, D no.
61, V no. 756, F no. 466,
Trekkingslij sten en pi-ijzen van af Maan
dag verkrijgbaar aan de Haarlemsche werk
inrichting, Donkere Spaarnc 34 van 8 tot 4
uur.
Nog twee lijken vermist,
DE OORZAAK VAN DE KETELONTPLOFFING NOG NIET
VASTGESTELD.
TOESTAND VAN TWEE GEWONDEN IS ZEER ERNSTIG
Wanneer een ketel ontploft.
Wij ontleenen aan de Tel.:
„Een ketel ontploft wanneer hij of te zwak
is om den normalen stoomdruk te kunnen
weerstaan óf plotseling aan een di-uk wordt
blootgesteld, die verre den toelaatbaren over
treft.
Een dergelijke explosie kan dan ook in den
regel teruggebracht worden tot het- gevolg van
een der drie volgende fouten: slechte con
structie (ondeugdelijk materiaal), slechte
bediening (nalatigheid, onoplettendheid) oi
slecht ondei-houd (slordigheid van den eige
naar)
Dat een ontplofte ketel van meet af aan
te zwak is geweest, kan bij de zorgvuldige
proefnemingen, die men voor de ingebruik
stelling neemt, wel als uitgesloten worden be
schouwd. Slecht materiaal en slechte con
structie kuxxnen oorzaak zijn dat een ketel
vroegtijdig „op" is en op een gegeven moment
den aangegeven maximalen druk niet meer
verdraagt. Maar in verreweg de meeste ge
vallen is een plotselinge overschrijding van
dien maximalen druk de oorzaak.
Er kunnen b.v. door allerlei oorzaken
kleine scheurtjes in den ketel wand ontstaan.
Wanneer deze door een ongebruikelijk
hoogen, doch nog theoretisch getolereerden
stoomdruk opengetrokken worden tot een
flinke scheur, zoodat plotseling een groote
hoeveelheid stoom naar buiten ontsnapt, dan
ontstaat binnen in den ketel een even plot
selinge drukvermindering. Ieder weet-, dat
water onder verminderden athmospheri-
schen druk bij geringer temperatuur kookt,
en stoom ontwikkelt. Die onverwachte in-
wenöigee drukvermindering is dus oorzaak
van een oxxverwacnt groote stoomontwikke-
ling door het relatief hoog verwarmde water-
Hierdoor werd menige oude stoomketel uit
elkaar geslagen op het moment, „dat men
hem eens extra opstookte".
De oorzaken, die tot explosie lelden kun
nen. zijn oneindig genuanceerd. Door nor
male en langzame opvoering van den stoom
druk zal een ketel zoo gauw niet springen.
Wanneer de machinist niet op den mano
meter let, treden zijn veiligheidsinrichtingen
wel in werking. Het zijn steeds weer dc on
verwachte hooge-druk-ontwikkelittgen, die tot
deze ongevallen aanleiding geven.
Een dezer oorzakan is nog het- gloeiend
worden van den ketelwana. Dit gebeurt nim
mer wanneer deze wand met het water in
aanraking is. Maar het kan voorkomen, da-
er onder een dichte laag ketelsteen een lucht-
blaas gevoimd wordt .De ketelwand is dan
afgesloten van het water en kan gloeiend
worden. Wanneer in dit geval de ketelsteen
plotseling door het verschil van optredende
spanningen losspringt en het water dus over
den gioeienden wand vloeit, dan kan er
eveneens een zóó geweldige druk optreden,
dat explosie onvermijdelijk is".
Vaz Dias seint uit Groningen:
Nader is gebleken dat- Vrijdagmiddag een
verkeerd bericht is gegeven, omtrent het vin
den van de lijken van de vrouw en het- kind
van schipper Jasper. Het voorst-uk van de
sleepboot is op den wal gezet. Bij onderzoek
bleek, dat er zich geen lijken in bevonden.
Vermoed wordt dat de beide vermisten zijn
weggeslagen. Zeker is het, dat zij zich aan
boord bevonden, toen de ontploffing plaats
had.
De toestand van de belde zwaar gewonden
mevrouw Elerie en mevrouw Kraak is zeer
ernstig. 4
Een dér schippers vertelt.
Een schipper van een der schepen, die ge
sleept moesten worden, vertelt het volgende:
Ongeveer kwart over vijf lag de Onderne-
mig met vijf kolenschepen op vollen stoom
te wachten, totdat een ander schip door de
brug was. De sleepboot verminderde daarom
vaart, hetgeen blijkbaar tot gevolg heeft ge
had, dat de spanning in den ketel toenam.
De machinist, die nog niet veel had gevaren,
riep den kapitein toe, dat er iets niet in orde
was; de stoom liep te hoog op, zeide hij.
Voordat de kapitein iets kon antwoorden,
klonk een geweldige knal. Allen, die op het
schip wai-en, werden neergeslagen. Een tijd
lang regende het steenkolen, stukken hout
en ijzer. De sleepboot werd 15 M. omhoog ge
smeten en kwam daarna met een plof weer
in het water terecht. Een groote vlam sloeg
uit de machinekamer.
Wat was de oorzaak?
De sleepboot, die de ooi-zaak is geweest van
de ramp, had vijf schepen, geladen met
steenkolen op sleeptouw. De kapitein moest
op den hoek van het Eemskanaal en het
Winschotcrdiep wachten voor een naderend
schip. Hij moest tegen den stroom op, en
nu vermoedt men, dat hij de stoomklep heeft
vastgezet om meer stoom te houden. Dat
werd hem noodlottig, toen dc sleep moest
wachten. De ketel ontplofte met het ver
schrikkelijke gevolg, dat de boot op de plaats,
waar de ketel stond, in alle richtingen uit
eenspatte en in twee helften in het kanaal
zonk.
De Tel. schrijft nog:
Zaterdagmorgen bij het krieken van den
dag wordt het. lichten van de stukken van
de gezonken sleepboot hervat want nog
steeds ligt een gedeelte onder water en dat
dient zoo spoedig mogelijk naar boven te
worden gebracht om belemmering voor het
scheepvaartverkeer ter plaatse weg te nemen
en het stoomwezen in staat te stellen het
onderzoek naar de oorzaak van de explosie
te stellen.
Hieromtrent hadden wij een onderhoud
met den ingenieur van het stoomwezen, den
heer Veenhoven te Groningen.
Wat. is aar uw meening de oorzaak van
de ramp? zoo vroegen wij.
Die kan eerst worden vastgesteld na bet-
Instellen van een onderzoek antwoordde de
heer Veenhoven. Vermoedelijk heeft de ma
chinist te hard gestookt. Hij moet even voor
het l'atale oogenblik naar boven hebben ge
roepen: „De stoom loopt te hoog" waarop de
kapitein hem toeriep: ..Wat is er dan". De
ketel was in Seotember lek geweest er. toen
gerepareerd. Ook nu was ln den ketel weer
een lek gekomen en tecen schipper Jasper
was gezegd, dat het noodig was clat dc ketel
met Januari zou moeten worden hersteld.
Maar dit is niets buitengewoons en gebeurt
dagelijks met tal van ketels. Over den om
vang der ontploffing staan wij perplex. Het
was maar een ketel met een middellijn van
1.60 Meter en met. niet minder dan 5 K.G.
druk."
Verwoesting.
Wij lezen nog in de Tel: Van de groenten-
en frietwinkel van den heer Roossie zijn dc
ruiten geheel weggeslagen, de scherven van
de gi-oote spiegelruiten lagen verspreid over
de manden met appels en sinaasappels,
groenten en kruidenierswaren. A) dezelevens
middelen waren als door een wervelwind
door elkaar gesmeten. Geheel onder den In
druk vergezelde de familie ons bij de bezich
tiging van het huis. Dóar waren de bedden,
waar de gezinsleden, man. vrouw, zoon en
dochter zich op het oogen'olik van de ramp te
bed bevonden. Een hevige explosie werd ge-
hoox-d toen scheen het of alles neerstortte,
hout en kalk van de muren, alles kwam van
boven en neer op de doodciijk verschrikte be
woners.
„Het eerste wat ik deed,*' aldus vertelde
de heer Roossie, „was te trachten het elce-
trisch licht op tc steken. Doch dit mislukte,
omdat dit eveneens was vernield. Daar ston
den wij in onze nachtklceren ln een volko
me duisternis, met den vloer vol glasscher
ven. de meubels door elkander geworpen, ter
wijl een vinnige koude door de vensters
kwam. Onze kleeren waren nergens te vin
den- Zóó geweldig was de ontploffing ge
weest, dat in een kast. die gesloten was, later
hoopen glasscherven werden gevonden. Het
is een ruïne, ons huis," aldus constateerde
de heer Roossie bedroefd. ..Geen venster
bleef er heel, geen deur wil meer dicht, de
winkel staat natxiurlijk stop wie zou vcr-
koopen in dezen janboel?
Schier alle panden aan de Trompkndc zijn
door den verwoestenden adem der ontzag
lijke explosie aangegrepen. Het pakhuis
„Ceres" aldaar heeft ook zeer veel schade be
komen. Op den zolder en op de daken vond
men overblijfselen van het menschelijk
lichaam, terwyi elders 1103 kleeren werden
gevonden, die vermoèdeltjk aan den omge
komen schipper Jasper en aan zijn knecht
Venema hebben toebehoord.
SPREEKUUR WETHOUDER OPENBARE
WERKEN
De Wethouder van Openbare Werken, Mr.
J. Gerritsz, zal Maandag a.s. zijn spreekuur
houden van 1011 uui-, in plaats van van 12
1 uur.
SPREEKUUR WETHOUDER VAN"
ONDERWIJS
De Wethouder van Onderwijs, de heer W.
Roodenburg, zal Maandag a.s. zijn spreekuur
houden van -1 uur.
Nadere bijzonderheden over de ontploffings
ramp in Groningen.
(pag. I, le blad).
De Kerstpotten van het Leger des Heils.
(pag. 1, le blad).
Felle brand in Rotterdam.
(pag. 1, le blad).
R. P.: Bij dc armsten der armen. In Amster
dam's en Haarlem's krotten.
(pag. 1, 2e blad)
Dc stemmingen over ,J)cfensle" in de Ticee
de Kamer.
(pag. 1, 3e blad).
Hoe de Engclschc rcgecring den dans ont
sprong.
(pag. 1, 3e blad).
Over verhaal op ondersteuningsgelden.
(pag. 2, 3e blad)."
Amerika's gezant in Parijs. Edge: een self
made man.
(pag. 1, 4e blad)
Frankrijk en de Nederlandsche bloemen.
(pag. 1, 5e blad).
Een bezoek aan de Amsterdamsche Doof-
stommenschool.
(pag. 1, 6e blad)
(Voor de laatste berichten zie 1mn de 2de
pagina van het Eerste Blad),
