Het woord is aan HET KATERVEER. 47e Jaargang No. 14284 Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen Donderdag 16 Januari 1930 HAARLEM S DAGBLAD DIRECTEUREN: J. C. PEEREBOOM EN P. W. PEEREBOOM. UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER HOOFDREDACTEUR: ROBERT PEEREBOOM ABONNEMENTEN: per week ƒ0.2754, met Geïllustreerd Zondagsblad f032 Per 3 maandenHaarlem en plaatsen waar een agent gevestigd is (koft der gemeente) 3-57J4. Franco per post door Nederland f 3.8754. Losse nummers ƒ0.06. Geïll. Zondagsblad per 3 maanden /0-57ï4, franco per post. Bureaus: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12 Telefoon Nos.: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600 Administratie 10724, 14825 Drukkerij 10122, 12713 Postgiro No. 38810 ADVERTENT1EN: 1—5 regels/1.75, elke regel meer 0.35. Reclame» ƒ0.60 per regel. Reductie bij abonnement. Vraag en Aar.bcd 14 regels O.óflt elke regel meer /0.15, buiten Arrond. dubbele prijs. Onze Groentjes (Dinsdag, Donderdag en Zaterdag) 14 reg. /0.25. elke regel meer 0.10. uitsl. i contant» Gratis Ongevallenverzekering voor Weekabonnés. Uitkeeringen: Levenslange ongeschiktheid en Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog f 400.-, Daim 1 250.-, Wijsvinger f 150.-, Elke andere vinger f 50.-, Arm- of Beenbreuk f 100. DIT NUMMER BESTAAT UIT TWAALF BLADZIJDEN. EERSTE BLAD HAARLEM, 16 Januari. Freuchen' s Verbod. De Deensche Noordpoolreiziger Peter Freu chen heeft een heele opschudding in zijn vaderland verwekt door zijn nieuwste boek, „Nordkaper", uit te geven met een mededee- ling op de eerste pagina, dat het verboden is om dit boek uit te leenen. De een of andere bibliotheek-houder heeft zich aan dit vei bod al dadelijk niet gestoord en een rechterlijke uitspraak uitgelokt, met het gevolg dat Freu chen in eerste instantie gelijk kreeg! Het zou belangwekkend zijn om het vonnis in ex- tenso te lezen. Blijkbaar was des rechters voornaamste overweging, dat een schrijver het recht heeft om voorwaarden te verbin den aan den verkoop van zijn door de wet beschermde geestesproduct. Nu is Denemarken in last. De leesbibliothe ken, die der overheid zoowel als de particu liere instellingen, zullen zich ongetwijfeld ten strijde gorden om in hooger instantie het vonnis vernietigd te krijgen, want waar moet het anders met deze instellingen heen? Zij zullen geen boeken van moderne schrij vers meer kunnen uitleenen. en de onderne ming zal weldra verloopen. Tenzij zij het met Peter Freuchen en de andere auteurs die natuurlijk niet zullen achterblijven eens kunnen worden over het copyright, aan hen te betalen. Well: copyright zij natuurlijker wijze weer zullen verhalen op het publiek, dat de boeken bij hen leent. Het lijkt intusschen allesbehalve zeker dat de hoogere Deensche rechter het vonnis zal bevestigen. Best mogelijk dat deze zegt: de bedoeling van de wet, die het geestesproduct van den auteur beschermt is niet, dat deze ad libitum nieuwe voorwaarden kan stellen omtrent het gebruik van het boek. Hot boek is de stoffelijke vorm waarin het geestespro duct verschijnt. Het is als het ware een vol gende instantie, door den drukker in opdracht van den uitgever .tot stand gebracht. En de uitgever heeft zich reeds aan de wet moeten houden, door den auteur te betalen voor het recht, zijn geestesproduct in zóo en zooveel exemplaren te laten verschijnen. Kan daar nu een volgend recht bij bedongen worden namelijk dat op elk gedrukt exemplaar van het geestesproduct afzonderlijk rust? Is het niet een al te zonderlinge consequentie, dat de lezer, volgens Peter Freuchen's Idéé, het gekochte en betaalde exemplaar van diens boek zelfs niet aan zijn buurman zou mogen uitleenen? U zult zeggen: „Dat is al te mal, en daar ls het Freuchen ook niet om te doen. Hij strijdt tegen de leesbibliotheken, die door hun distributie-stelsel tegen lagen prijs zijn kans om een behoorlijken omzet en oen goed honorarium tot een minimum terugbrengen". Natuurlijk. Maar de consequentie gaat niet temin verder. Freuchen heeft niet alleen het uitleenen door leesbibliotheken, maar door iedereen verboden. Het spreekt wel vanzelf dat dit geval zich In een klein land moest voordoen. Het had ook bij ons kunnen gebeuren. In een klein taalgebied is de omzet van een boek gering, en de schrijver wordt daardoor slecht voor zijn werk betaald. Ook onze romanschrijvers, en onze uitgevers vooral, die hun standpunt duidelijk genoeg propageeren, bezweren het publiek om geen boeken uit te leenen. Wat de leesbibliotheken betreft zij hebben de groote sociale waarde, dat zij ae litteratuur binnen het bereik van een niet-kapitaal- krachtig publiek brengen. Freuchen zal wel zeggen: als men dat publiek een kleinigheid meer laat betalen, kan het er nóg van profi teered en wordt de auteur niet het slacht offer van een misstand. Waarvoor inderdaad iets te zeggen is. Overigens zijn er nog allerlei andere facto ren die zich doen gelden. De markt van het boek is in alie landen verschrikkelijk over voerd. Het is geen kleinigheid om in den chaos van romans om daarbij nu maar even to blijven de weinige werken van waarde te visschen. De litteraire critici heb ben een te zware taak, en moeten geluk heb ben bij hun zoeken in de veelheid. Alles te lezen is niet- meer mogelijk. Het gevolg is dat ook in de groote landen jonge auteurs, zonder naam, een zwaren strijd hebben te voeren om het zoover te brengen, dat hun werk „ontdekt" wordt. Een ander gevolg is, dat het publiek geen onzekerheden riskeert door dure boeken te koopen, en maar liever uit een bibliotheek leent. Voorts zijn er minder menschen dan vroe ger die hun eigen bibliotheek vormen, zich toeleggen op het bijeenbrengen van collec ties. omdat het een onafzienbare taak lijkt. En er wordt, veel vluchtiger gelezen. Er wordt ook veel minder herlezen. Velen herlezen nooit eenig boek, dat hen toch gebceid en getroffen heeft. De maalstroom sleept hen mee: zij hebben geen tijd. Dan zijn de kran ten, veel uitgebreider dan vroeger, zich toe leggend op goede feuilletons en korte ver- ha'en op wetenschap in populairen vorm, op artikelen betreffende politiek, economie, folklore, kvjnsthistorie en wat al niet meer, ook steeds zwaarder concurrenten voor het boek geworden. „De conjunctuur" veelgeliefde term van de"laatste jaren is ook voor het boek ver anderd, en er niet gunstiger op geworden. De menschen die boeken, die hen bijzonder geboeid en getroffen hebben, wél willen be houden om zc tc herlezen, en ze toch uitlee nen men leent gewoonlijk juist die boeken uit, waaraan men de meeste waarde hecht worden er in veel gevallen, omdat ze ze niet terug krijgen, toe genoopt om er een nieuw exemplaar van te koopen. Dit heb ik zelf bij ervaring: er is éen boek waarvan ik al vijf exemplaren heb gekocht. Hoe sterk deze factor zich doet gelden is niet vast te stellen; niemand kan er bij eenige benadering een statistiek van geven. Maar zij telt mee. zij speelt haar rol in ae orde of, als u wilt, in de wanorde der dingen, en zij moet een zekere mate van compensatie geven voor de schade die auteur en uitgever door de ge woonte van het boeken-uitleenen lijden. Als die tot de koopers roepen: „Leen uw boeken niet uit!" zouden zij eigenlijk tot degenen, die ze van hen leenen. moeten zeggen: „En als ze het toch doen', geef ze dan niet terug". Maar dat mag nu eenmaal niet Het is zeker dat het idée-Freuchen, in de practijk tot uitwerking gekomen, vele kant jes blijkt te hebben. Het verdere verloop van de Deensche kwestie zal ook in andere lan den met groote belangstellinggevolgd wor den. Ik moet erkennen dat ik sympathie voel voor de merkwaardige daad van den Ncord- poolreiziger, al is er veel tegen aan te voeren, en dat het.schoon zou zijn als de scheppin gen van begaafde auteurs in óe kleine taal gebieden beter beloond werden dan nu het geval is. R. P.' DE SCHADELOOSSTELLINGEN. Haarlem en Heemstede weer een stap verder. OPENBARE ZITTING VAN GEDEPUTEERDEN. Wij vernemen dat vandaag besloten is om op Woensdag 22 Januari a.s. een openbare zitting van Gedeputeerde Staten te houden ter behandeling van de schadeloosstellingen van Haarlem aan Heemstede ingevolge art. 19 la, lc en lb van de annexatiewet, betref fende de overneming van gemeentebedrijven, openbare werken, wegen en ander gemeente- bezit en winstderving uit de bedrijven. Ten aanzien van deze punten is, in ver scheidene in den laatsten tijd tusschen de gemeentebesturen gehouden conferenties, zoo goed als overeenstemming bereikt- Wat de winstderving uit de bedrijven be treft, is men overeengekomen dat door Haar lem een vast bedrag gedurende tien jaar aan Heemstede zal worden uitgekeerd. Aangaande de vast te stellen bedragen is in hoofdzaak het advies gevolgd van den pro vincialen verificateur, den heer Van Deursen Als de zaken betreffende art. 19 zijn afge handeld resten alleen nog de beslissing inzake Tuinwijk (die door de regeering genomen moet worden) en inzake art. 22 (die niet in Openbare zitting behoeft te worden afge daan» Art. 22 betreft de extra-schadeloosstel ling tot een maximum van twee millioen, in dertijd op initiatief van minister Kan in de wet opgenomen. ONGELOOFLIJK GEVAL VAN NONCHALANCE. 40 kinderen voor hun leven blind geworden. IN ATHENE. Naar uit Athene aan cïe Telegraaf wordt gemeld, heeft zich in de kliniek van ooglijders aldaar een bijna ongelooflijk geval van non chalance voorgedaan. Ia een zaai. waarin pas te voren lijders aan een besmettelijke oogziekte waren ver pleegd, bracht men 40 kinderen onder, die slechts aan een onschuldige oogkwaal leden. Niet eens de meest primitieve desinfecteerings- voorzorgen werden genomen, met het nood- lottig gevolg dat alle kinderen door de besmet telijke oogziekte werden aangestoken en voor hun leven blind zijn geworden. De minister voor de Volksgezondheid heef: persoonlijk het onderzoek in deze affaire ter hand genomen en de arrestatie der schuldi gen bevolen. UIT DUITSCHLAND. MUITERIJ IN EEN OPVOEDINGS GESTICHT. NEUSTETTIN. 15 Jan. (VD.i Woensdag middag is een muiterij uilgebroken onder de pupillen van het opvoedingsgesticht te Neustettiu. Ongeveer twintig jongens school den te samen en verbrijzelden alie ruiten en voorwerpen hunner kamers. Toen het bewa kingspersoneel een brandspuit op de bel hamels richtte grepen deze de beambten aan ■jnder het zingen van de Internationale en het roepen van „Heil Moskou". Nadat eenige politiemannen waren aangekomen, die de i gummistokken niet spaarden, gelukte het ten- 1 slotte de rust te herstellen. Omtrent de oorzaak van het oproer is nog niets bekend geworden. Naar het schijnt heb- ben de pupillen eenigen tijd geleden een der- gelijk optreden aangekondigd. Als beihamels worden genoemd twee jongens uit Neustettin. welke kou geleden voor de derde maal ont vlucht zijn en pas dezer dagen weder zijn opgenomen. HET OVERBRENGEN VAN DE PROV. GRIFFIE. DE DATUM DER OFFICIEELE OPENING NOG NIET BEKEND. Naar wij vernemen is de datum, waarop de officieele opening van het Paviljoen ..Wel gelegen", den nieuwen zetel van het Provin ciaal Bestuur, zal plaats hebben, nog niet vastgesteld. Het weven der wandtapijten voor de aankleeding van het gebouw, duurt langer dan men oorspronkelijk dacht- Intusschen is te verwachten dat de griffie al in Maart zal worden overgebracht en dat de zomerzitting in Juli in het nieuwe ge bouw zal worden gehouden. Met een offi cieele opening wil men liever wachten tot alle geschenken gereed zijn. Zooals reeds gemeld, is een commissie, waarin o.m. Prof R. N. Roland Holst zitting heeft, belast met het onderzoek naar de wijze, waarop de voor geschenken door de verschil lende gemeenten uitgetrokken gelden het best kunnen worden besteed. Indertijd stonden Prov. Staten 50.000 toe. Deze gelden zullen voor een deel worden ge bruikt voor bijdragen aan die gemeenten, die niet voldoende financieel draagkrachtig zijn om het geschenk te bekostigen dat zij willen aanbieden. In het nieuwe gebouw zullen de groote vergaderzaal, de antichambre en de koffie kamer ineenloopen en alleen worden geschei den door portières. Deze portières rijn een geschenk van de gemeente Amsterdam. Haarlem zal het glas-in-loodraam geven in de groote hal, Heemstede een kleed in de Statenzaal en Bloemendaal een lichtkroon. Voorts zijn er tal van geschenken van andere gemeenten. MIJNRAMP IN OPPER-SILEZIë. BEUTHEN, 15 Dec. (V.D.) Hedenmiddag heeft in Opper-Silezië een aardschok plaats gehad, die ook in Königshütte, aan de ovor- zijde van de grens, merkbaar was en ook op verren afstand, westelijk van Beuthen werd waargenomen .In de mijn Heinitz-Grube van de Deutsche Geische-Gesellschaft had ;en aardstorting plaats. Daar het aan het werk zijnde personeel gevaar liep, werd onmiddel lijk met het bergingswerk begonnen. Op het moment van het ongeluk waren er 22 personen in de mijn. Tien hunner zijn on gedeerd en 6 met lichte verwondingen in veiligheid gebracht, terwijl er tot dusverre nog 6 arbeiders vermist worden. BEUTHEN, 15 Jan. (V.D.) Nader wordt gemeld over het ernstige mijnongeluk in Beuthen, dat tengevolge van het instorten van een pijler een instorting plaats vond, waarbij 20 mijnwerkers in gevaar kwamen te verkeeren. Door den ingestorten pijler wer den twee arbeiders gedood. Een derde arbei der is nog bedolven, doch klaarblijkelijk niet verwond, daar hij op normale wijze om hulp kan roepen. Men stelt alles in het werk om hem te redden. De toegang is echter geheel ingestort. Verder had nog een instorting plaats, waarbij een man gedood werd en 2 gewond. Ook in het gedeelte, waar de betonfirma Walter werkt, is een man gedood, terwijl een andere beklemd raakte. In totaal zijn dus bij het ongeluk 4 perso nen gedood en twee gewond. Het overige personeel heeft zich zonder hulp in veiligheid kunnen brengen. DE OPPERRABBIJN TE HAARLEM De opperrabbijn, de weleerw. heer A. S. Onderwijzer, zal zich Zaterdag a.s. in de ge meente ophouden. Bij den ochtenddienst ter synagoge hoopt zijn weleerw. alsdan een pre dikatie uit te spreken. LUIT. KOL. W. F. DE REEDE OVERLEDEN Op 67-jarigen leeftijd is alhier overleden de heer W. F. de Reede, Luit. Kol. b. d. cn Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. De teraardebestelling heeft plaats Zaterdag 18 Januari a.s. te 12 uur, op de Alg. Begraaf plaats aan de Kleverlaan. Boileau Ieder icerk, dat nauwkeurig doordacht is in het brein van deti schepper, kan voor ieder tot duidelijke uitdrukking gebracht tcorden. KIJKSPUL. (De nieuwste vinding ter be paling der snelheid van automobielen is een speciale kijker, die overdag op de banden, des avonds op de lampen gericht wordt. Courant-bericht). Snelverkeer (de autorijders Hebben dat nu wel geleerd) Dat verkeert als het te snel is, Al heel snel in iets verkeerd; In de kom van een gemeente. Ook dat weten zij nu wel, Is het welkom uit te leggen Als kom-wel-maar-niet-te-snel; Naar de wet van de limite Wordt er grondig op gelet. Dat de automobilist er Niet te grooten gang in zet; Door een ingenieusen kijker Wordt met zekerheid bespied, Of de auto die daar nadert, Zich wel houdt aan de limiet; Hier en daar neemt men al proeven Met zoo'n kijker in de hand. En men richt dien als het licht is. Heel eenvoudig op een band; Het is vindingrijk, maar tevens Logisch ook. dat dient gezegd, Het verband ligt in de snelheid, Die aan banden wordt gelegd; Maar ook 's avonds, in het donker. Geeft de controleur geen kamp. Even kijkt hij in zijn kijker En hij heeft je in de lamp; Weest voorzichtig, autorijders, Daar ge anders onverhoopt, Bij zoon loozen kijker-kijker, Te snel in den kijker loopt. P. GASUS. GEVECHT TUSSCHEN WORSTE LAAR EN POLITIE. IN KOPENHAGEN. KOPENHAGEN, 15 Jan. (V.D.) In den afgeloopen nacht heeft alhier een hevige vechtpartij plaats gehad tusschen een be kend Decnsch worstelaar en een aantal nolitiebeambten. Deze zwaargewicht-worste laar, Olfsen geheeten, zocht in een café ruzie met andere bezoekers. Toen hem verzocht werd de localiteit te verlaten, weigerde hij. waarna men ae politie haalde. Olfsen ging achter de beide politiebeambten aan de straat op, alwaar hij een hunner op een gegeven oogenblik een geweldigen slag in het gezicht gaf, waardoor de man een fractuur aan den kin bekwam, Olfsen sloeg daarop op de vlucht Er werd assistentie gerequireerd, van wie Olfsen er eveneens enkele verwondde. Einde lijk in een slop gedreven, stelde hij zich als een bezetene teweer, waarbij het bloed aan alle kanten vloeide. Niet minder dan ach' agenten waren er tenslotte noodig om Olfsen te arresteeren. Aan handen en voeten gebon den werd hij naar de naastbijzijnde politie post gebracht. VEILIGHEID VAN TRAMPASSAGIERS Een lezer maakt er opmerkzaam op, dat het voor de veiligheid van het publiek gewenscht zal zijn, d^ deuren van de trams (dus ook van de aanhangwagens) gesloten te houden wanneer de tramwagens over de Groote Houtbrug rijden. Inzender vreest dat er anders te eeniger t'.id ongelukken zullen gebeuren, daar de tram langs het water rijdt. Het Belangrijkste. De schadeloosstellingen Haarlem en Heem stede iceer een stap verder. Openbare zit ting van Gedeputeerden. (pag. l, le blad). De oplichting van f 4000 te Zandvoort. 2 jaar gevangenisstraJ gecischt. (pag. 1, le blad). De brug bi) het Katervecr door minister Reymer geopend. (pag 2, lc blad). De a.s. Vlootconferentic te Londen. Verdacht optimisme. Een verklaring der Brltsche regeering. (pag. 1, 2e blad) Haagsche ConferentieDe moeilijkheid der sancties opgelost. De tekst der nota's. (pag. 2, 3e blad). 'Voor de laatste berichten zie men de 2de jufgina van het Eerste Blad), ARTIKELEN, eilz. R. P.: Freuchen's Verbod. (pag. 1, le blad). Over het Onderwijs aan zwakzinnigen en da Nazorg. (r- 1, 2e blad). J. H. de Bois Van Kunst cn Kunstenaars, Kunsttijdschriften over Januari. (pag. 3, 2e blad). De IJsel bij het tot oever cn ie Katerveer, zooals het vroeger was. Nu spant dc nieuwe brug zich van oever de oude veerpont verdwenen. Naar een ets van Waalko J. Dingemans DE GERAFFINEERDE OPLICHTING TE ZANDVOORT. Verdachte voor de Rechtbank. HIJ DEED IN GEHEIME VERDRAGEN! TWEE JAAR GEVANGENISSTRAF GEëlSCHT. Voor ae Arrondissement* Rechtbank ,fi Haarlem diende de zaak van Ohr. A. B den 52-jarigen inwoner van Zandvoort, oud raadslid van Schoten, thans gedetineerd, die te Zandvoort een drogist C. L. in den loop van het jaar 1929 heeft opgelicht eerst voor kleine en daarna voor groote bedragen tot een totaal van ruim f 4000; althans f 400 a f 500, door dien winkelier allerlei voorspiege lingen te doen. Zoo zeide hij in relatie te staan met den Roemeenschen gezant te 's Gravenhage, die licm een vertrouwenspositie zou bezorgen, waarvan het bcklecden echter financieele elschen stelde. De drogist getuigde een onbeperkt ver trouwen in verdachte gehad te hebben. Hij ls* begonnen met f 25 te geven, zwichtende voor sentimenteele motieven van zijn bezoe ker. B. zeide voor dc Roemeensche regeetlng naar den .Balkan te zullen gaan, in begin Mei en aangezien hij daar een goed salaris zou hebber, behoefde er geen twijfel te be staan aan de terugbetalingszekerheid. Verdachte motiveerde zijn (door den dro gist geschapen) financieelen welstand tegen zijn vrouw door te zeggen, dat hij een be trekking had bij een kleerbleeker te Haar lem. Getuige L. heeft verdachte daarin on dersteund, door hem wekelijks de bedragen te betalen, die z.g. zijn loon uitmaakten! Een schril licht op de practljken van ver dachte wierpen de volgende mededcellngcn van den getuige: Begin Mei was het vertrek naar den Balkan plotseling uitgesteld. B. ging met getutse naar Den Haag waar L lang moest wachten voo. het gebouw van de Roemeensche legatie. „De gezant was cr niet", zei verdachte cn een volgenden dag herhaalde zich dit-. Getuige L. vroeg hem in het laatst van Mei geld terug omdat hU zijn hypotheek moest betalen. Verdachte vroeg uitstel, doch bezwoer ge tuige bij de nagedachtenis van zijn Juist overleden zoon, dat hij het geld zou terug geven. Het Utrechtsch Dagblad moest gekocht worden. Daarna gaf hij voor naar Utrecht te moeten omdat de Roemeensche regeering het „Utrechtsch Dagblad" wilde aankoopen. vóór hij naar den Balkan vertrok. Het was echter alles geheim, want de Roemeensche regeering wilde er niet voor uitkomen. De drogist vroeg bewijzen en verdachte toonde toen een „offciccl" stuk. opgemaakt bij het kadaster, waarin de overdracht ver vat was. Van dr. Ritter, hoofdredacteur van het U D. zou verdachte f 34.000 provisie krijgen. Uit Utrecht telefoneerde B. den drogist, dat hij om tot deze transactie te komen echter f 100 ter leen moest hebben. Ten bewijze van zijn beweringen toonde B. den drogist een chèque ten bedrage van f 34 000, door het U. D. op de Nationale Bank getrokken ten behoeve van verdachte. De ..cheque" was 3chter een gewone quitan'ie. zooals deze In den boekhandel verkrijgbaar ls. De neef van getuige D K. was ver dan deze zelf- Hij trrng de zaak in Utrecht onderzoeken. Dr. Ritter wist natuurlijk ner gens van. De president tot getuige L Begreep u toen, aat u beetgenomen was? Getuige: Ja,toen wel'. Verdachte, die zeer geëmotioneerd scheen gaf af en toe door uitroepen van verbazing

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1930 | | pagina 1